W i k R ik P Ob t l ki h Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego w
sprawie zapisów ustawy „Prawo o ustroju sądów powszechnych j ą p y
Warszawa, 6 maja 2008 r
Kiedy nie karzemy ani nie potępiamy
„Kiedy nie karzemy ani nie potępiamy sprawców zła, nie tyle chronimy ich trywialny wiek starczy, ale usuwamy
fundamenty sprawiedliwości fundamenty sprawiedliwości
przyszłych k l ń”
pokoleń”
Aleksander Sołżenicyn
Uchwała Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2007 r. ą j y g g (IKZP 37/07)
Uchwała Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2007 (IKZP 37/07)
2007 r. (IKZP 37/07)
wpisana do księgi zasad prawa
wpisana do księgi zasad prawa
Uchwała Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2007 r. ą j y g g (IKZP 37/07)
„Sądy orzekające w sprawach karnych o
„Sądy orzekające w sprawach karnych o przestępstwa z dekretu Rady Państwa z dnia 12 grudnia 1981 r o stanie wojennym 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz.U.Nr.29, poz. 154) nie były zwolnione z obowiązku stosowania retroaktywnych
przepisów karnych rangi ustawowej”
p p g
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z ę y y y y y 16 grudnia 1966 r.
– ratyfikowany przez władze PRL 3 marca 1977 r.
„Nikt nie może być skazany za czyn lub zaniechanie,
k l l b
które w myśl prawa wewnętrznego lub międzynarodowego nie stanowiły przestępstwa w chwili
i h ł i i i b i k
ich popełnienia. Nie może być również zastosowana kara surowsza od tej, którą można było wymierzyć w chwili
ł i i li ł i i
popełnienia przestępstwa. Jeżeli po popełnieniu przestępstwa ustanowiona zostanie przez ustawę kara
ł d i j ki b d i
łagodniejsza za takie przestępstwo, przestępca będzie miał prawo z tego korzystać”
Opinia prof. W. Kuleszy o tezie odpowiedzi SN z 20.
12. 2007 r.
„Cytowane stwierdzenie oznacza, że nie
li j d i ki j i ś i
naruszali swej sędziowskiej powinności także sędziowie wydający wyroki skazujące oskarżonych o organizowanie w dniu 13. 12. 1981. akcji strajkowych, w j j y , proteście przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego”
wojennego
Uchwała Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2007 r. ą j y g g (IKZP 37/07)
„Ze względu na niezamieszczenie w Konstytucji PRL z 1952 r. zakazu tworzenia przepisów karnych z mocą wsteczną (zasady lex retro non agit) oraz brak mechanizmu prawnego umożliwiającego uruchamianie kontroli zgodności przepisów rangi ustawowej z Konstytucją lub z prawem międzynarodowym, a także ze względu na brak regulacji określającej miejsce umów międzynarodowych w krajowym porządku prawnym ”
„Pięć minut filozofii prawa” Gustaw Radbruch
„Istnieją takie zasady prawne, które silniejsze są od
„ ją y p , j ą
każdego przepisu prawnego i w konsekwencji ustawa, która jest z nimi sprzeczna, pozbawiona jest mocy obowiązującej. Zasady te określa się jako prawo natury lub prawo rozumu. Z pewnością niektóre z nich otoczone są wątpliwościami, ale z drugiej strony przez wieki wypracowano ich tak
ł i k d fik D kl j h P
trwały stan i skodyfikowano w Deklaracjach Praw Człowieka i Obywatela w oparciu o tak powszechne porozumienie że w odniesieniu do niektórych z nich porozumienie, że w odniesieniu do niektórych z nich
tylko z trudem można zachować sceptycyzm”
Fakty dotyczące dekretu Rady Państwa o stanie j
wojennym
12/13 grudnia 1981 r. Rada Państwa na podstawie art. 33 ust. 2 g p Konstytucji PRL wprowadziła stan wojenny na terytorium
PRL
14 grudnia 1981 r. dekret o stanie o wojennym zostaje
opublikowany w Dz. U. poz. 154 – organ publikacyjny jest
d t 14 d i 1981
datowany na 14 grudnia 1981 r.
17 grudnia 1981 r. rozpoczęto druk przedmiotowego Dz. U., a ukończono 18 grudnia 1981 r
ukończono 18 grudnia 1981 r.
19 grudnia 1981 r. treść dekretu teoretycznie dociera do
pierwszych adresatów w praktyce do niektórych sądów dekret pierwszych adresatów, w praktyce do niektórych sądów dekret trafia dopiero na początku stycznia 1982 r.
Sędziowie orzekający na podstawie dekretu Rady Państwa o stanie wojennym:
Mieli świadomość, że stosują przepisy retroaktywne, ją p p y y (naruszając tym samym zasadę lex retro non agit)
Wbrew zasadzie niezawisłości i niezależności sędziowskieję j stawali się niejako współtwórcami „ustawowego bezprawia”p
Wiedzieli, kiedy wszedł w życie dekret o stanie wojennym
Posiadali wiedzę – a przynajmniej jako sędziowie winni
Posiadali wiedzę a przynajmniej jako sędziowie winni byli ją posiadać – na temat ratyfikacji przez Polskę Międzynarodowegoę y g Paktu Praw Obywatelskichy i Politycznych.
W okresie od 13 grudnia 1981 r. do 22 lipca 1983 r.
d h
sądy powszechne
za „przestępstwa polityczne” ukarały:
1685 ób
1685 osób
W okresie od 13 grudnia 1981 r. do 22 lipca 1983 r.
d h d i d k i
sądy powszechne na podstawie dekretu o stanie wojennym skazały na kary:
do 3 lat pozbawienia wolności – 541 osóbdo 3 lat pozbawienia wolności 541 osób
na 3 lata pozbawienia wolności – 118 osób
ż j 3 l b i i l ś i iż j 5 l
powyżej 3 lat pozbawienia wolności, a poniżej 5 lat – 49 osób
na 5 lat – 5 osób
powyżej 5 lat, a poniżej 8 lat pozbawienia wolności –p y j p j p 8 osób
Sprzeczność w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy w wyrokach wydawanych w ą j y y y y y latach 90-tych zmieniał uprzednio wydane na podstawie dekretu o stanie wojennym wyroki podstawie dekretu o stanie wojennym wyroki skazujące za czyny popełnione w dniu
13.12.1981 r. i uniewinniał oskarżonych – tzw.
13.12.1981 r. i uniewinniał oskarżonych tzw.
rechabilitacyjne orzecznictwo Sądu Najwyższego
Najwyższego
Sprzeczność w orzecznictwie Sądu Najwyższego
Podstawą do takich orzeczeń było:
wejście w życie ustawy (dekretu) uzależnione jest od j y y ( ) j ogłoszenia jej w Dzienniku Ustaw. Inny sposób
publikacji ustawy, np. za pomocą środków masowej
i f i i i i
informacji, nie jest wystarczający i nie może wywierać skutków prawnych
15 Mi d d P k P
art. 15 Międzynarodowego Paktu Praw
Obywatelskich i Politycznych obowiązywał także w stanie wojennym
stanie wojennym
„Prawo o ustroju sądów powszechnych” w rozumieniu z uchwały Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2007 r :
uchwały Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2007 r.:
Narusza podstawowe standardy państwa prawa zapisane w Konstytucji RP:y j
Art. 7. z którego wynika wprost ustrojowa zasada legalizmu nakładająca określone obowiązki zarówno na organy władzy publicznej stosujące prawo, jak i te, które je tworzą - obowiązkiem każdego organu władzy prawo, jak i te, które je tworzą obowiązkiem każdego organu władzy publicznej jest działanie na podstawie i w granicach prawa
Art. 42 ust. 1, wyrażającego zasadę, od wieków uznawaną także w polskim prawie karnym że przestępstwem jest czyn zabroniony pod polskim prawie karnym, że przestępstwem jest czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Nie można więc stosować odpowiedzialności karnej ani też wymierzać kary na podstawie ustawy wprowadzonej w życie już po popełnieniu a podstaw e ustawy wp owad o ej w yc e ju po pope e u
przestępstwa.
