Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie

__________ R oczn ik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie___________

Zesz, 22 P race g e o g r a f ic z n e R. 1964-

A ntoni Wrzosek

PRÓBA CHARAKTERYSTYKI REGIONU PIRENEJÓW FRANCUSKICH

Pasmo P ire n e jó w ma 4-30 km d łu g o ś c i i c ią g n i e s i ę p ra ­ wie p r o s t o l i n i j n i e wzdłuż wyraźnego zwężenia lądu Europy między H is z p a n ią i F r a n c ją od Z a to k i B i s k a j s k i e j do Morza Śródziemnego. Główny w ododzielny g r z b i e t stanow i przeważ­

nie g r a n ic ę między F r a n c ją i H is z p a n ią , c h o c ia ż m iejscam i są od t e j zasady drobne o d c h y le n ia w obie s tr o n y . Na p ó ł ­ nocy w s tro n ę F r a n c j i P i r e n e je opadają gwałtownie ku rów­

ninom wyraźną kraw ęd zią, na połudn iu o b n iż a ją s i ę znacznięi powolni ej w s tro n ę w yn io sły ch basenów i wyżyn H is z p a n ii.

Cała d a ls z a t r e ś ć n in i e js z e g o a r ty k u łu b ę d z ie d o ty c z y ła tylko p ó ł n o c n e j, fr a n c u s k ie j c z ę ś c i P ir e n e jó w .

W m a te r ia le P ire n e jó w fr a n c u s k ic h znaczną r o lę o d g ry - wają g r a n it y i różne łu p k i k r y s t a l i c z n e , k t ó r e budują p r z e ­ de w szystkim c z ę ś c i s ą s ia d u ją c e z głównym granicznym grzbietem, p o d cz a s gdy o w ie le r o z l e g l e j s z e c z ę ś c i p e r y fe — ryczne są zbudowane z mezozoicznymh s k a ł osadowych, głow­

nie w a p ie n i. Od t e j zasady i s t n i e j ą w y ją t k i : są p a r t i e głównego g r z b ie t u zbudowane z w a p ie n i, jtak np. o to c z e n ie cyrku Gavarnie i s z c z y tu Monte Perd id o (3 3 9 2 m n .p .m . ) , są te ż m iejscam i grupy w zgórz, a nawet c a ł e masywy g r a n i­

towe na p e r y f e r i i , s z c z e g ó ln ie na wschodnim i zachodnim krańcu g ó r . S k a ły w ulkaniczne zajm ują w P ir e n e ja c h sta n o ­ wisko podrzędne, wyjątkam i są s z c z y t y zbudowane z t a k ic h

s k a ł , j a k np. n a jp i ę k n i e j s z y w fo rm ie P i c du Midi d ’ Ossau (2 8 8 3 m) - odpowiednik t a t r z a ń s k i e j Wysokiej c z y a l p e j s ­ k ie g o M atterh orn u.

P i r e n e je n a le ż ą do młodych pasm g ó r s k ic h system u a l ­ p e j s k i e g o , k tó ry ch z a sa d n ic z e u k s z ta łto w ą n ie przypada na

o k re s m łodszego t r z e c i o r z ę d u . W p l e j s t o c e n i e P i r e n e j e u le­

g ł y zlo d o w a ce n iu , j a k w ie le innych gór w E u r o p ie . Zlodowa- c e n ie to b y ło z n a c z n ie s ł a b s z e , n iż w Alpach i t y l k o na krótkim środkowym odcinku między Lourdes i S t . Gaudens do- s ię g n ę ło p ó łn o c n e j kraw ędzi g ó r , o g r a n ic z a ją c s i ę przeważ­

n ie do wyższych c z ę ś c i ic h w n ę trz a . D z iś zlodow acenie to j e s t w stadium s z c z ą tk o w y m ,o g r a n ic z a ją c s i ę do n ie w ie l­

k ic h p ó l firn ow y ch i lodowców cyrkow ych, k t ó r e w całych P ir e n e ja c h zajm ują ł ą c z n i e o k . 30 km p o w ie r z c h n i. Lodow­

ców d o lin n y c h brak tu z u p e ł n i e , poniew aż górna granica w iecznego śn ie g u p r z e b ie g a n ie w ie le n i ż e j od głównych sz c z y tó w . Niemniej ś l a d y dawnego z lo d o w a cen ia s ą w P ir e n e ­ ja c h dobrze widoczne i p r z y c z y n i a ją s i ę k o r z y s t n i e do u- rozm aicen ia ic h k r a jo b r a z u .

N a jp ię k n ie js z y m śladem zlo do w acen ia s ą bardzo lic z n e j e z i o r a . J e s t ic h ogółem we f r a n c u s k i e j c z ę ś c i Pirenejów 5 2 7 , a bardzo w ie le j e s t t e ż po s t r o n i e h i s z p a ń s k i e j . Nie ma tu je d n a k z u p e łn ie w i e lk i c h j e z i o r rynnowych w ypełnia­

ją c y c h na dłuższym odcinku dna d o l i n , k tó r e są ta k charak­

t e r y s t y c z n e d la k r a jo b r a z u a l p e j s k i e g o . A le ta k ż e w porów­

naniu z Tatram i c h a r a k te r i r o z m ie s z c z e n ie j e z i o r wykazuje tu pewne r ó ż n i c e . Praw ie w s z y s tk ie j e z i o r a p ir e n e js k ie m ieszczą s i ę w n ajw y ższych p a r t i a c h d o l i n w p o b liż u g r z b ie tó w , s z c z e g ó l n ie zaś na r o z l e g ł y c h zrów naniach pod­

szcz y to w y c h . Charakterem swym p rzy p o m in a ją w ięc n a jb a r­

- 38? -

dziej s y t u a c ję i u kład j e z i o r w t a k i e j np. d o l i n i e S t a r o - leśnej w T a t r a c h , w y p e łn ia ją c drobne z a k l ę s ł o ś c i w nierów­

nym dnie dawnych w ie lk ic h basenów firn o w y c h . N a jła d n ie js z e , ale mniej l i c z n e są j e z i o r a cyrkowe o t y p ie zbliżonym do Morskiego Oka i Czarnego Staw u. T a k i c h a r a k te r ma np. j e ­ zioro Gaube uchodzące - chyba s łu s z n i e - za n a jp i ę k n i e j s z e jezioro p i r e n e j s k i e (w ysokość 1780 m, p ow ierzch n ia 17 ha, głębokość 45 m). Leży ono powyżej C a u t e r e t s u podnóża n a j­

wyższego s z c z y tu f r a n c u s k ic h P ire n e jó w Vignem ale (3P98 m).

Brak j e z i o r w n iż s z y c h c z ę ś c ia c h d o l i n n a le ż y zapewne przypisać e n e r g ic z n ie js z e m u p ostępow i młodej e r o z j i i w ci­

nania s i ę den d o lin n y c h . Pomimo że d o li n y t e wykazują wy­

bitną budowę schodową z w ystępującym i na przem ian rozsze­

rzeniami i c ie ś n ia w a m i, t o j e z i o r a w y p e łn ia ją c e dawniej niżej p oło żo n e k o t ł y u zb ieg u bocznych d o l i n z główną p ra ­ wie w s z y s tk ie s p ł y n ę ł y , ponieważ r y g l e sk a ln e o g r a n ic z a ją ­ ce t e k o t ł y od d ołu z o s t a ł y j u ż dawno p r z e c i ę t e p rzez e - nergiczną d z i a ł a l n o ś ć potoków. J e s t to d osk o n ale widoczne np. w k o t l e d o lin y Gave de Pau k o ło wsi G a v a r n ie , a p o n i­

żej cyrku G a w a r n ijs k ie g o , g d z ie ś la d y dawnego i s t n i e n i a je z io r a są j e s z c z e dobrze w idoczne.

Nie ma w P ir e n e ja c h praw ie z u p e łn ie j e z i o r morenowych, czy wytopiskowych le ż ą c y c h n i s k o , na krawędzi g ó r . W yjąt­

kiem j e s t morenowe j e z i o r o k o ło L o u rd es, odpowiednik j e ­ ziora S z c z y r b s k ie g o w T a tr a c h pod względem p o ło ż e n ia . P r z e c ię tn i rozm iary j e z i o r p i r e n e j s k i c h są podobne j a k w Tatrach, c h o c ia ż k i l k a p r z e k r a c z a zn aczn ie pow ierzchnię je z io r t a t r z a ń s k i c h . N a jw ięk szy j e s t Etang de Lanoux

(2176

m n .p .m .) w g r u p ie g ó r s k i e j C a r l i t w P ir e n e ja c h wschodnich o p o w ierzc h n i 110 h a. Poza je z io r e m Gaube,o

którym b y ła wyżej mowa, do n a j ł a d n i e j s z y c h n a le ż ą Lac Bleu ( I 9 6 0 m, 48 ha p o w ie r z c h n i, 111 m g ł ę b o k o ś c i ) le ż ą c e u pod­

nóża P i c du Midi de B i g o r r e , Lac d 'A r t o u s t e (1964- m, 4-0 ha p o w .).w górnych p a r t i a c h d o li n y Gave d ’ Ossau o ra z Lac d ’Co (14-9? m n . p . m . , 3b ha, 67 m g ł ę b o k o ś c i ) w o k o l i c y Luchon.

W iele j e z i o r z o s t a ł o w o s t a t n i c h d z i e s i ę c i o l e c i a c h mocno przeobrażon ych wskutek r o b ó t zw iązanych z wykorzystywaniem s i ł wodnych. C z ę s t o nadbudowano g r o b lę zam ykającą j e z i o r o , podnosząc s z t u c z n ie j e g o poziom , a l e rów n ocześn ie p rze b ito n iż e j t u n e le u m o ż liw ia ją c e c z ę śc io w o o p r ó ż n ia n ie z wody misy j e z i o r n e j . Te ś l a d y d z i a ł a l n o ś c i c z ło w ie k a , a szcze­

g ó ln ie zmiany poziomu wód w j e z i o r a c h o d b i j a j ą s i ę nieko­

r z y s t n i e na ic h w y g lą d z ie . Bardzo s i l n i e u c i e r p i a ł o z tego powodu np. J e z i o r o B ł ę k i t n e (L a c B l e u ) .

W związku z wyraźnymi z a ła m a n ia m i' spadku den dolinnych i zaw ieszeniem bocznych d o lin e k ponad d o lin a m i głównymi p o z o s t a j e ogromna i l o ś ć k a sk a d , s ik la w i wodospadów. Wiel­

ka sik la w a w Cyrku Gaw arnijskim na 4-20 ra w y s o k o ś c i, należy p r z e t o do najw yższych wodospadów Europy, bardzo piękna j e s t sik la w a nad je z io r e m Oo 2?0 m w y s o k o ś c i.

W r z e ź b ie P ir e n e jó w u d erz a wyraźny k o n t r a s t między słabym rozczłonkow aniem w y so k o g ó r sk ie j s t r e f y o s io w e j, w k t ó r e j zachow ały s i ę znaczne p a r t i e s t a r y c h zrównań szczy­

towych ( t e g o t y p u , j a k i spotykamy w T a tr a c h wyjątkowo,np, w s t r e f i e sz c z y to w e j Czerwonych Wierchów i na Kominiar­

skim W ierch u ), a g łę b o k o w cięty m i d o lin a m i poprzecznym i, k tó r e c z ę s t o ' na pewnych o d cin k ach p r z y b i e r a j ą charakter c z y s t o e r o z y jn y c h w ąskich g a r d z i e l i o p r o s to p a d ły c h śc ia ­ nach. Wskutek te g o p r z e ł ę c z e w g r z b i e c i e głównym są bar­

dzo s ła b o w c ię te i n ie schodzą z r e g u ły p o n iż e j 2000 m n.p.m ,

co n adaje P iren ejo m c h a r a k te r tru d n e j do p r z e k r o c z e n ia b a ­ riery o d a le k o wyższym s to p n iu z w a r to ś c i od A lp . C h a ra k te ­ rystyczny j e s t rów nież praw ie zu pełny brak d o l i n p o d łu ż­

nych, k tó r e w y stęp u ją rzadko t y l k o we w schodniej c z ę ś c i w r ejo n ie górnego d o r z e c z a A r ie g e , a n a jw ię k sz ą formą tego typu j e s t d o lin a r z e k i T e t na skrajnym w sc h o d z ie, o p a d a ją - ca stromo bardzo siln ym w cięciem ku brzeżnemu z a p a d lis k u niziny R o u s s i l l o n nad Morzem Śródziemnym. Wskutek te g o są ­ sia d u ją c e d o lin y pop rzeczn e są od s i e b i e również mocno izolow ane, ponieważ i t u t a j tr z e b a s i ę p rzed ostaw ać z j e d ­ nej do d r u g ie j p rz e z w ysokie p r z e ł ę c z e . Do c z a su rozbudowy nowoczesnych dróg samochód owych s p r z y j a ł o t o utrzymywaniu się p artyku lary zm u i z a ś c ia n k o w o ś c i, każda d o lin a g ó rsk a utrzymywała łą c z n o ś ć t y l k o z odpowiednim odcinkiem n i z i n u podnóża g ó r , g d z ie mogły rozw inąć s i ę o śr o d k i wymiany,

I j e s z c z e je d n a cecha u k s z ta łto w a n ia P ire n e jó w z a s łu ­ guje na p o d k r e ś l e n i e . Oto na z a c h o d z ie , od oceanu pasmo zaczyna s i ę d ość niepozornym i wzgórzami g ra n ito w y m i, do­

chodzącymi najw yżej do

900

m n . p . m . , stopniow o n a b ie r a ją c m asyw nościi w y s o k o ś c i. D opiero w o d d a len iu 90 km od wybrze­

ża p o ja w ia s i ę p ie r w sz y w ysoki s z c z y t P i c d ’ Anie 2504 m.

Zupełnie in a c z e j na w sc h o d z ie ; tu b ezp o śre d n io nad zapad­

lisk ie m nadm orskiej n iz in y R o u s s i l l o n wznosi s i ę imponują­

cy masyw Mt C an igou z k u lm in a c ją 2785 m n .p .m . Ponieważ j e ­ go wysokość bezw zględna prawie równa s i ę w z g lę d n e j, n ic dziwnego, że d łu g o b y ł uważany za n ajw yższy s z c z y t P ir e n e ­ jów.

P r z e b ie g pasm z b liż o n y do równoleżnikow ego powoduje, że c a ły górotw ór m ie ś c i s i ę między 4 2 ° a 4 3 °3 0 s z e r o k o ś c i g e o g r a f i c z n e j . Mimo t o r ó ż n ic e k lim a ty c z n e w P ir e n e ja c h są

wyraźnym zm n iejszen iem opadów t y l k o w o k r e s ie 2 - 3 m iesięcy l e t n i c h (zw y k le od koiica czerw ca do połowy w r z e ś n i a ) . W miarę posuwania s i ę ku wschodowi k lim a t s.ta j e s i ę suchszy, wysokość opadów m a le je , c h o c ia ż n i g d z i e n ie spada poniżej üÜO mm, w r e s z c ie na wschód od ź r ó d e ł r z e k i A r iè g e wkracza­

my w d z ie d z in ę k lim a tu śró d z ie m n o m o r sk ie g o . Suchy ok res w l e c i e wydłuża s i ę tu do 4 m ie s ię c y , p o z o s t a ł e c z ę ś c i roku o d z n a c z a ją s i ę z r e s z t ą ta k ż e wysokim n a s ło n e c z n ie n ie m , ale rów n ocześn ie s iln y m i opadami, k tó r e zw ykle p r z y b ie r a ją n a jw ię k s z ą gw ałtow ność w d r u g ie j p o ło w ie w rz e śn ia i w paź­

d z i e r n i k u . To j e s t c z ę ś ć F r a n c j i w ykazu jąca (w raz z Sewen- nam i) n a j c z ę s t s z e w ystępow anie opadów dobowych o wysokości ponad 100 mm, a n ajw y ższe w odostany r z e k byw ają tm charak­

teryzow ane przepływam i 600 r a z y w iększym i od przepływów ś r e d n ic h . W zw iązku z tym zachodzą z ja w is k a n ie z w y k le s i l ­ nej e r o z j i i p o w ierzch n iow ej d e n u d a c ji, w y sy c h a ją c e w l e ­ c i e p raw ie z u p e łn ie r z e k i powodują c z ę s t o k a t a s t r o f a ln e p ow o d zie.

P i r e n e j s k ie s t r e f y r o ś l i n n e r ó ż n ią s i ę d o ść s i l n i e od t y c h , j a k i e znamy z K a r p a t . Lasy u tr z y m a ły s i ę w P ir e n e ­ ja c h n i e ź l e i z a jm u ją j e s z c z e od 18 - 37% p o w ierzc h n i, najm niej o c z y w iś c ie w s u c h s z e j c z ę ś c i śró d zie m n o m o rsk ie j, n a jw ię c e j na w ilgotn ym z a c h o d z ie . Pionowa r o z c i ą g ł o ś ć l a ­ sów j e s t bardzo d u ża , gdyż s i ę g a j ą one od poziomu morza m iejscam i do w y so k o śc i 2400 m. C h a r a k t e r y s t y c z n a j e s t zde­

cydowana przewaga lasów l i ś c i a s t y c h , bardzo b u jn ych i z ło ­ żonych z w ie lu gatunków . S zp ilk o w e p oza s t r e f ą śródziem no­

morską odgryw ają m n ie js z ą r o l ę , a wśród n ic h na pierw szy

-

391

^-

plan wysuwają s i ę ró żn e g a tu n k i s o s n y , w tyra sosna czarn a, sosna nadmorska oraz r o d za j kosówki tw orzący zarówno formy karłowate, p ło ż ą c e s i ę , j a k t e ż w ysokopienne. Świerków i jodeł j e s t n ie w i e l e . W s t r e f i e h al p o s p o l i t e są r ó ż a n e cz ­ niki oraz l i c z n e g a tu n k i g e n c ja n , przy pom in ające żywo Ta­

try. J e s i e n i ą ł ą k i i h a le P ire n e jó w pokryw ają s ię w w ielu okolicach fio le to w y m kobiercem k w itn ących Zimowitów. P i - ren ejskie b r u s z n ic e n ie mają ta k c h a r a k te r y s ty c z n e j u nas goryczki, są mniej s o c z y s t e , m ą c z a s t o - s ł o d k i e . Za to m ali­

ny i je ż y n y imponują rozm iaram i, s o c z y s t o ś c i ą i s ło d y c z ą . R óżn ice k lim a tu p o c i ą g a ją za sobą również wyraźne z r ó ż ­ nicowanie s z a t y r o ś l i n n e j w rozm a ity ch c z ę ś c ia c h P ir e n e ­ jów. Na z a c h o d z ie , w k r a ju Basków ja s k r a w e j b i e l i domów przeciwstawia s i ę bardzo s o c z y s t a z i e l e ń p ó l , g ę s ty c h za­

ro śli i la só w , w k tó r y c h dom inują różn e g a tu n k i dębów, l i ­ py i a k a c j e . W sadach k r ó l u j ą p yszne j a b ł o n i e , w ogrodach niezwykłej w s p a n ia ło ś c i kam eiie i h o r t e n s j e . Na p ola ch dojrzewa znakom ita kukurydza, za jm u ją c a tu zn a czn ie w ięcej miejsca od p s z e n ic y , m ie jsca m i sta n o w ią ca wręcz monokultu­

rę. W środkowych P ir e n e ja c h l a s y są mniej b u jn e . Bardzo pospolitym drzewem j e s t tu do w y sok ości 1000 m k a sz ta n j a ­ dalny, dochodzący n ie k ie d y imponujących rozm iarów. W oko­

licy B agn eres de B ig o r r e p odziw iałem okaz w ysokości 38 и posiadający aż d(j 20 m g ł a d k i , gonny p ie ń bez g a ł ę z i . Ka­

sztanom to w a rzy szą d ęby, b u k i, g r a b y , ja w o r y , l i p y , różne jarzębiny i w ie le in n y c h . Powyżej 1600 m n . p . m , l i ś c i a ­ ste drzewa u s t ę p u ją stopniowo c o r a z li c z n i e j s z y m sosnom.

Częste są t e ż z e s p o ły k r z e w ia s te z ło ż o n e z c i s u , l e s z c z y n y , bukszpanu z różnymi gatunkami wrzosu i w rzośca w r u n ie .

¥ P ir e n e ja c h Śródziem nom orskich zróżn ico w an ie s t r e f

r o ś lin n y c h j e s t n a jw ię k s z e . Wspomniana j u ż Mt Canigou 27Ô5 m j e s t g ó rą p o z w a la ją c ą chyba n a j l e p i e j w c a ł e j F r a n c ji ś l e d z i ć n a stę p stw a s t r e f r o ś lin n y c h ze w zględu na swe po­

ło ż e n ie i ogromną wysokość w zględ n ą . U podnóża na n iz in ie rosn ą tu agawy i pom arańcze, do

600

m s i ę g a j ą o liw k i, b rzo sk w in ie i dąb korkow y,do 1000 m n .p .ra . sp o ty k a s i ę w uprawie w in o r o ś l, k t ó r e j to w a rzy szą typowe śródziemnomors­

k ie z e s p o ły k r z a c z a s t e , p r z y b i e r a ją c e na podłożgt krzemion­

kowym formę d ość z w a rte j m a k k ii, na p o d ło ż u wapiennym wy­

s t ę p u ją c e w u b o ż s z e j fo rm ie ta k zwanej g a r r i g i . Wyżej po­

ja w i a j ą s i ę grupy dębów i k a szta n ó w , j e s z c z e wyżej zaczy­

n a ją przew ażać l a s k i sosnow e, w r e s z c ie w s ą s ie d z tw ie s z c z y tu Canigou p o ja w ia s i ę a l p e j s k a s t r e f a h al z różane­

c z n ik a m i, g o ry czk a m i, d z ie w ię ć s ił a m i i b r u s z n i c ą .

W ie lk ie j r ó ż n o r o d n o śc i p rz y ro d y P ire n e jó w odpowiada duże zró żn ico w a n ie i c h z a l u d n i e n i a . W c z ę ś c i z a c h o d n ie j od brzegów A tla n ty k u po d o lin ę Gave d ’ Aspe z a m ie s z k u ją Basko­

w ie . J e s t t o p r a s t a r y lud mówiący ję z y k ie m e u s k a r a , pokre­

wnym n iektórym językom ludów u r a l o - a ł t a j s k i c h o ra z g r u z iń ­ skiem u. Skąd i k ie d y lud te n przywędrował w P i r e n e j e , j a ­ kim sposobem u trzym ał swój ję z y k i k u l t u r ę , to zagad n ien ie n ie z u p e łn ie w y ja ś n io n e . C h a r a k te r y s ty c z n e są b i a ł e domy b a s k i j s k i e , zawsze dwukondygnacjowe, z balkonam i malowany­

mi n a j c z ę ś c i e j na k o lo r o c h r y , p r z y czym p a r t e r zajmują s t a j n i e i inne p o m ie s z c z e n ia g o s p o d a r s k i e , p i ę t r o s łu ż y za m ieszk a n ie d l a l i c z n e j zazw yczaj r o d z in y , P i r e n e j e Śród­

ziem nom orskie, ł ą c z n i e z r o z l e g ł ą ś r ó d g ó r s k ą k o t l i n ą S e r- d a n ii ( C e r d a g n e )r z a m ie s z k u ją K a ta lo r ic z y c y . K r a jo b r a z , formy domów, o s i e d l i i j ę z y k są t u p ra w ie id e n ty c z n e jak w K a t a l o n i i h i s z p a ń s k i e j . W środkow ej c z ę ś c i P irenejów

- 393 -

spotyka s i ę l i c z n e drobne k r a in y f o l k l o r y s t y c z n e , k tó ry ch przedstaw iciele s k ł a d a j ą s i ę na w ię k sz ą e tn ic z n ą grupę Gaskończyków, sta n o w ią cy ch r e z u l t a t r o m a n iz a c ji lu d n o ś c i baskijskiej' oraz dawnych g ó r a l i i b e r y j s k i c h .

C a ły r e g io n p i r e n e j s k i p ro w a d ził p r z e z d łu g ie w iek i typową gospodarkę r o l n i c z o —hodowlaną z n ie lic z n y m i w trą­

ceniami drobnego r z e m io s ł a , c h a łu p n ic tw a i przem ysłu wydo­

bywczego, p rz y czym w s t r e f i e g r a n ic z n e j j e s z c z e k o n tra ­ banda odgrywała t r a d y c y j n i e poważną r o l ę w ź r ó d ła c h u t r z y - tania l u d n o ś c i . Od XIX w ieku, a w s z e r s z e j m ierze d op iero tf wieku bieżącym z a z n a c z y ło s i ę w z r a s t a ją c e z n a cz e n ie przemysłu i ruchu turystyczn o-w yp oczyn kow ego w gospodarce Pirenej ów.

Głównymi p rze sła n k a m i rozw oju nowoczesnego przem ysłu stały s i ę t u t a j w y k o rz y sta n ie e n e r g i i wód, c z y l i b ia łe g o węgla oraz r o z s z e r z e n ie e k s p l o a t a c j i bogactw m in era ln y ch , szczególnie za ś o b j ę c i e n ią ta k ż e ważnych surowców energe­

tycznych - ropy i gazu ziem nego.

Mimo pewnych o k o l i c z n o ś c i n ie k o r z y s tn y c h przy wykorzy­

stywaniu e n e rg e ty c z n y c h s i ł wodnych, ja k im i są s ła b e p r z e ­ pływy na p o to k a ch P i r e n e j s k i c h w o k r e s ie l a t a oraz małe zlewnie ty c h p otoków , P i r e n e j e o d e g r a ły dużą r o l ę w rozwo­

ju h y d ro e n e rg e ty k i w s k a l i ś w ia to w e j. Z P ire n e jó w pocho­

dził A r y s ty d e s B e r g e s , k tó r y co prav/da n ie t u t a j , le c z w Alpach k o ło G renoble w y k o r z y s ta ł w 1869 £» po ra z p ie rw szy dwustumetrowy spadek wodny do p r o d u k c ji prądu e le k t r y c z n e ­ go i w ym yślił o k r e ś l e n i e " b i a ł y w ę g i e l " . W P ir e n e ja c h przed p ie r w sz ą wojną światową w O rlu k o ło A x le s Thermes skonstruowano e le k tr o w n ię wodną na spadku w ysok ości 936 m, która m iała p r z e z d ł u g i c z a s św iatow y rek o rd w ysok ości i

z a s i l a ł a p ie r w sz ą l i n i ę w ysokiego n a p ię c ia 55 KV przeno­

sz ą cą e n e rg ię na o d le g ł o ś ć 110 km. B y ło to wówczas o s z a ła ­ m ia ją c e o s i ą g n i ę c i e t e c h n ic z n e . S tą d rów nież w yszły po­

c z ą t k i e l e k t r y f i k a c j i f r a n c u s k ie j s i e c i k o l e j o w e j , prze­

prowadzonej naprzód w

1911

r * na odcinku V i l l e f r a n c h e - I l l e su r T e t .

D z iś w s z y s tk ie l i n i e k o lejo w e w o b r ę b ie P ire n e jó w są z e le k tr y fik o w a n e , a r e g io n p i r e n e j s k i r e p r e z e n t u je 14?S mo­

cy z a in s ta lo w a n e j we w s z y s tk ic h e le k tr o w n ia c h wodnych F r a n c ji i p o s ia d a p o t e n c j a ł wytwórczy 5650 min kWh rocz­

n i e . J e s t to więc po Alpach i Masywie Centralnym tr z e c i poważny r e g io n e n e r g e ty k i wodnej we F r a n c j i . P rz y tym w P ir e n e ja c h z n a jd u ją s i ę e le k tr o w n ie o n ajw y ższych spadkach w c a ł e j F r a n c j i . P ier w sz e m ie js c e zajm uje e le k tr o w n ia Por­

t i l l o n k o ło Luchon, p r a c u ją c a na spadku 1400 m wysokości i u s tę p u ją c a pod tym względem w Europie t y l k o je d n e j elek­

trow ni s z w a jc a r s k ie j (Grande D ix e n c e ) . W y k o rzy stu je ona wody k ilk u n a s tu potoków i 6 j e z i o r . Drugą j e s t elektrow nia P ra g n è re s k o ło Luz ze spadkiem 1250 m i mocą zainstalow aną 210 MW, stanow iąca z e s p ó ł j e s z c z e b a r d z ie j skomplikowany.

Tunele o łą c z n e j d łu g o ś c i 35 km doprow adzają do t e j cen­

t r a l i wody dw u dziestu k i l k u potoków , z m ie n ia ją c często kieru n ek n a tu r a ln e g o spadku i p r z e k r a c z a ją c w ododziały.

Systemem o b ję t e są l i c z n e j e z i o r a o ra z s z tu c z n e z b io r n ik i r e te n c y jn e wysoko w g ó r a c h , z k tó r y c h z b i o r n i k Cap de Long ma pow ierzchn ię 110 ha i pojem ność

67

min m^. O czyw iście w ięk sz o ść e le k tr o w n i p i r e n e j s k i c h r e p r e z e n t u je zakłady sz c z y to w e , p r a c u ją c e t y l k o k i l k a g o d z in w c ią g u doby.

P o z y c ja e n e rg e ty c z n a r e g io n u p i r e n e j s k i e g o wzmocniła s ię o s t a t n i o d z i ę k i e k s p l o a t a c j i węglowodorów. Próbne

w ie r c e n ia za ropą r o z p o c z ę te na kraw ędzi P ire n e jó w przed drugą wojną św iatow ą n a w ie r c iły p ie r w s z e z ło ż e gazu ziem­

nego w S t . M arcet Cna pn od S t . Gaudens nad Garonną) w r o ­ ku 1 9 3 9 . Z ł o ż e t o j e s t eksploatow an e do d z i ś i w 1959 r . d o s t a r c z y ło ЗЮ min m^ g a z u . Na ropę n a tr a f io n o w 194-9 r . na p r z e d p o lu g ó r w r e j o n i e L a c q , z a c z ę t o j ą ek sploatow ać w

1950

r . , a do końca

1959

roku z ł o ż e d o sta r c z ;, /o ogółem 2 min to n r o p y . A le n a jw a ż n ie js z e w ydarzenie n a s t ą p i ł o w grudniu

1951

r . G łę b o k ie w ie r c e n ie za ropą n a t r a f i ł o w Lacq na g ł ę b o k o ś c i 3 5 0 0 -4 0 0 0 m o lbrzym ie z ło ż e g a z u , k t ó ­ rego u j ę c i e i p e łn e w y k o r z y s ta n ie s p r a w ia ło poważne tr u d ­ n o ś c i . Gaz wydobywa s i ę bowiem pod c iś n ie n ie m 6 70 a tm o s- sfe r ,m a tem p eratu rę 140°C i za w iera p r ó c z metanu 1575 s i a r ­ kowodoru, n is z c z ą c e g o s i l n i e zw ykle używane sta lo w e rury i przew ody. Zagospodarow anie z ł o ż a tr w a ło k i l k a l a t , wyma­

gało w ynalezienia s p e c ja l n e g o gatunku s t a l i odpornej na ko­

r o z ję siarkow od oru (dokonano te g o w la b o r a to r iu m h uty Pom- pey w L o t a r y n g i i ) , a l e u c z y n iło z Lacq w i e l k i ośrodek przemysłowy. Obecna p r o d u k c ja p r z e k r a c z a r o c z n ie 4 m i l i a r ­ dy m^ w y sok ok a lo ry czn ego g a z u , siarkow odór um ożliw ia u zys­

kanie r o c z n ie 1400 t y s . to n s i a r k i , co u c z y n iło F r a n c ję drugim producentem te g o a r ty k u łu w ś w i e c i e . Gaz j e s t r o z ­ prowadzany s i e c i ą przewodów po w ie lk ic h p r z e s t r z e n ia c h F r a n c j i , w tym ta k ż e do w s z y s tk ic h w a ż n ie js z y c h m ia st i ośrodków przemysłowych u podnóża P ire n e jó w i w ic h wnętrzu (np . Bayonne, Pau, L o u rd e s, T a r b e s , S t . G ir o n s , P i e r r e - i i t t e i t d „ ) . Ożyw iło t o w wysokim s to p n iu rozwój przemy­

słowy te g o r e g io n u i d a je mu duże sz a n se d a ls z e g o rozwoju w p r z y s z ł o ś c i . P rzy ź r ó d le gazu ziemnego w Lacq p ow stał ju ż w i e l k i kombinat p etr o c h e m ic z n y s t a l e rozbudowywany

i u zupełn iany nowymi odd zia ła m i produkcyjnym i (z a k ła d y e k s t r a k c j i s i a r k i , p r o d u k c ja wodoru, a z o tu i związków, e ty le n u , tworzyw s y n t e t y c z n y c h ) . Opodal w A r t i x zbudowano na b a z ie gazu dużą e le k t r o w n i ę ' c ie p ln ą o mocy 375 MW, do­

s t a r c z a j ą c ą prądu nowej h u c ie aluminium N o g u ères, wznie­

s io n e j w r . I960 tu ż p rz y e le k t r o w n i, J e s t t o n ie ty lk o n a jw ię k s z a , a l e i n a jn o w o c z e ś n ie js z a h u ta aluminium w Eu­

r o p i e , k tó r a p rzy r o c z n e j p r o d u k c ji

90

t y s . to n m etalu za­

tr u d n ia t y lk o

35

О o só b , p o s ia d a n a jn i ż s z e w sk a źn ik i zuży­

c i a prądu (1 4 000 kWh na t o n ę ) , masy anodow ej, produktów fluorow ych i n a jk r ó t s z y c z a s e l e k t r o l i z y m etalu ( 4 i pół go d zin y na tonę w je d n e j w a n n ie ). Inne s t a r s z e h u ty alum i­

nium z n a jd u ją s i ę w Lannemezan, S a b a r t i Auzat (dw ie o s t a ­ t n i e m ie jsc o w o śc i l e ż ą w górnym d orzeczu A r iè g e b l is k o g r a n ic y A n d o ry ), d a ją c razem z nową h u tą Noguères 55% ca­

ł e j f r a n c u s k ie j p r o d u k c ji alum inium.

Poważnym ośrodkiem p e tr o c h e m ii s t a ł a s i ę o s t a t n io przemysłowa osada P i e r r e f i t t e - N e s t a ł a s na pd od L ou rdes, g d z ie ju ż dawniej ro zw in ę ło s i ę h u tn ictw o ołow iu i cynku wraz z p ro d u k c ją kwasu sia r k o w eg o . Rud ty c h d o s t a r c z a ją k o p a ln ie w d o l i n i e Gave de C a u t e r e t s , n a le ż ą c e do między­

narodowego koncernu P en a rro y a .

0 wydobyciu rud ż e l a z a w P ir e n e ja c h i s t n i e j ą wiadomoś­

c i ju ż z X I I I w ieku. Ze w zględu na r o z p r o s z e n ie z łó ż i n ie w ie lk ie z a so b y , w ię k sz a ich c z ę ś ć p r z e s t a ł a je d n a k być eksploatow an a. U trzym ało s i ę p arę kopalń dobrego hernatytu w masywie C a n ig o u , d o s t a r c z a ją c y c h o k o ło t y s . to n rudy r o c z n i e . Być może, s z e r s z e z a sto so w a n ie gazu ziemnego i konwertorów tlenow ych um ożliwi pewien rozw ój h u tn ic tw a że­

la z a w tyra r e g i o n i e , g d z ie d l a rozw oju zwykłych procesów

hutniczych na p r z e s z k o d z ie s t a ł brak koksu w dalekim p ro ­ mieniu od P ir e n e jó w . Próby b e z p o śr e d n ie j r e d u k c ji rud że­

laza na s t a l za pomocą gazu są j u ż przeprowadzane w za­

kładach h u tn ic z y c h Boucau k o ło Bayonne. Na r a z i e na 150 zakładów h u tn ic z y c h c a ł e j F r a n c j i w P ir e n e ja c h i s t n i e j e tylko 5 . w czym n ie ma an i je d n e j p e łn e j h u ty .

Z innych surowców m ineralnych można wspomnieć j e s z c z e ogromne zasoby w apieni i różnych s k a ł budowlanych, b o k sy t w r e jo n ie d o lin y A r iè g e , a przed e w szystkim t a l k , k tó re g o wielki łom w Luzenac k o ło A x le s -ïh e r m e s n alepy do n ajw ięk ­ szych na ś w ie c ie i d o s t a r c z a około 80 t y s . to n te g o surow­

ca r o c z n ie . L ic z n e s a l i n y i s t n i e j ą w lagunach na wybrzeżu niziny R o u s s i l l o n , n a to m ia st stosowane dawniej wypłukiwa­

nie z ł o t a z piasków i żwirów n ie k tó r y c h potoków, zw ła szc za Ariège (nazwa t a p och o d zi z ł a c i ń s k i e g o " A u r if e r a " c z y l i złotonośna” ) p r z e s t a ł o być o p ła c a ln e i z a n ik ł o .

P ir e n e je są górami o dużym uroku i ogromnym urozm aice­

niu k r a jo b r a z u , p o s i a d a j ą w ięc w ie le m o ż liw o ś c i, by s t a ć się wybitnym regionem w ypoczynkow o-turystycznym . Najdaw­

niejszym bodaj elementem, k tó r y p r z y c i ą g a ł t u t a j z a m ie js ­ cową lu d n ość na czasowy p o b y t d l a p ora tow a n ia z d r o w i a ,j e s t bogactwo ź r ó d e ł m in era ln y ch , o d zn a cz a ją c y c h s i ę wybitnymi właściwościami l e c z n i c z y m i . I s t n i e j ą tu dwa główne typy źródeł, m ianow icie różn e ź r ó d ła s ia r c z a n e oraz s o l a n k i . Pierwsze w y stęp u ją w o b r ę b ie s ta r y c h masywów i mają tempe­

ratury od + 1 3 ° do + 8 0 °C ( n a j c i e p l e j s z e ź r ó d ło z n a jd u je s ię wïhues w d o l i n i e T e t ) . Są stosowane w le c z e n iu chorób dróg oddechowych, sk ó rn y ch , nerkowych, k o b ie c y c h , reum aty­

zmu i chorób k o ś c i . N ajw ażn iejszym i zdrojow iskam i t e j gru ­ py są id ą c od zachodu s Baux Bonnes, A r g e l e s - G a z o s t , C a u te —

- 397 -

ne w cborobach układu lir a fa ty c z n e g o , nerwów, w ątroby, ne­

rek oraz w chorobach d z i e c i ę c y c h . Tu n a le ż ą Bagnères de B ig o r r e , S a l i e s de B earn , B i a r r i t z i Dax.

N ie k tó r e zd ro jo w isk a b y ły j u ż znane i u cz ę sz cz a n e w o - k r e s ie sta r o ż y tn y c h G allów i Rzymian, j a k np. d z i s i e j s z e Bagnères de Luchon, ówczesne B a ln e a r ia e L ix o n ie n s e s . Uwa­

żano j e za p ierw sze po N eapolu, dobra droga ł ą c z y ł a j e z ważnym ówczesnym ośrodkiem m iejskim Lugdunum Convenarum (obecne S t . B ertra n d de Com m inges), a w y k o p alisk a s tw ie r ­ d z i ł y ś la d y tr z e c h dużych basenów kąpielow ych wyłożonych marmurem oraz urządzeń do przew odzenia c ie p ł e g o p o w ie tr z a , wody i p a r y . U rządzen ia rzym skie z o s t a ł y z n isz c z o n e przez wędrówki ludów, a z d ro je p i r e n e j s k i e na d łu g ie w ie k i opu­

s t o s z a ł y . Z a c z ę to j e odkrywać ponownie w X V II i X V II I wie­

ku, a na s z e r s z ą s k a lę w wieku X IX , c z ęśc io w o pod wpływem h aseł powrotu do n a tu r y , szerzo n y ch p r z e z J . J . R o u sse a u , a p ó ź n ie j przez romantyków. Wybitne i znane j e d n o s t k i z a c z ę ­

ły bywać w p i r e n e j s k i c h uzdrow iskach i l e t n i s k a c h : Miche­

l e t w G a v a rn ie, George Sand t. V ig n y , C h ateau b rian d i V i ­ c to r Hugo w C a u t e r e t s . P ó ź n ie j p o j a w i l i s i ę w zn aczn ej l i ­ c z b ie a n g i e ls c y l e t n i c y i t u r y ś c i g ó r s c y , k tó r y c h w te stro n y c ią g n ę ły wspomnienia trzyw iekow ej p r z y n a le ż n o ś c i p o l i t y c z n e j A k w ita n ii do A n g l i i , w r e sz c ie z ja w isk o ruchu tu r y s ty c z n e g o z a c z ę ło obejmować c o r a z s z e r s z e s f e r y i s t a ­ ło s i ę pow szechne. D z iś n a jw ię k sz e z d r o jo w is k a p ir e n e j s k ie n a le ż ą do k l a s y ś r e d n ie j w s k a l i ś w ia to w e j, p o z o s t a łe mają c h a r a k te r r e g io n a ln y . L ic z b a k u r a c ju s z y w i

960

r . w n a j­

w a żn iejszy ch uzdrow iskach p r z e d s ta w ia ło s i ę n a s tę p u ją c o :

г 399 -

B agn ères de Luchon

128

OO osób

C a u t e r e t s

85

ОО fi

B agn ères de B ig o r r e 5264 tt

A x -le s -T h e r m e s 3834 и

S a l i e s de Bearn 3332 ⁱⁱ

A m é l i e - l e s - B a i n s

3220

^tt

Saux Bonnes 164-9 и

B agn ères de L u c h o n ,"K rólow a P i r e n e jó w " , l e ż y na wysoko­

ś c i t y l k o Ć

50

m n . p . m . , a l e w g ł ę b i g ó r , na dnie s z e r o k ie j polodowcowej d o lin y ,w p o b li ż u n ajw yższych s z c z y tó w .P o s ia d a 68 ź r ó d e ł m in e r a ln y c h , ponad 40 h o t e l i i znaczną i l o ś ć i n ­ nych p o m ie sz c z e ń . Może j e s z c z e w a ż n ie js z ą od r o l i u zd ro w i- skowej j e s t d z i s i a j r o l a Luchon ja k o ośrodka t u r y s t y k i g ó r s k ie j oraz sportów zimowych. Te o s t a t n i e k o n c e n tr u ją się w w y so k o g ó r sk ie j s t a c j i Su p erbagnères (1 8 0 0 m n . p . m . ) , połączonąj z Luchon e le k t r y c z n ą k o l e j k ą z ę b a tą i p ię k n ą sz o ­ są. J e s t tam luksusow y h o t e l o 180 p o k o ja c h , bardzo r o z l e ­ głe t e r e n y n a r c i a r s k i e w s z y s tk ic h k l a s t r u d n o ś c i , s k o c z ­ n ie , w y c ią g i, o lb rzy m ie lo d o w isk o i t d .

N ieco skrom niejszym uzdrow iskiem j e s t C a u t e r e t s (9 ^ 5

21

n . p . m . ) , małe m ia ste c z k o z c w u d z ie s tu k ilk u źródłam i mine­

ralnymi i p aru zakładam i kąpielow ym i i le c z n ic z y m i, odzna­

c z a ją c e s i ę niezwykłym urokiem p o ło ż e n ia » 'W n a j b l i ż s z e j

0

- k o l ic y j e s t mnóstwo p ię k n y c h wodospadów, s z e r e g j e z i o r oraz i n t e r e s u j ą c e w ysokie s z c z y t y g ó r s k i e . C is z ę gór za­

k łó c a ją w s e z o n ie p r z e l o t y h e lik o p te r e m nad o k oliczn y m i s z c z y ta m i, organizowane d la tu r y s tó w .

P ó ź n ie j od z d r o jo w is k p i r e n e j s k i c h r o z p o c z ę ła s i ę ka­

r i e r a nadm orskich k ą p i e l i s k b a s k i j s k i e g o w ybrzeża. B yła pna bardzo o r y g in a ln a . Dawne w io s k i p o ła w ia c z y w i e l o r y -

bow - B i a r r i t z i inne s ą s ie d n ie - w iod ły marny żyw ot, gdy w ielory by w z a to c e B i s k a j s k i e j w ytępiono, a k o rsa rstw o , k tó re g o j ę l i s i ę imać pozbaw ieni ź r ó d e ł utrzym ania w ie lo - r y b n ic y , s t a ł o s i ę z b y t n ie b e z p ie c z n e w o k r e s ie p e łn e g o o- panowania mórz p rze z A n g lię . W p ie r w s z e j p oło w ie XIX wieku z a c z ę ła p r z y je ż d ż a ć tu w l e c i e - bardzo n i e l i c z n i e zresz­

t ą - h iszp a ń sk a s z la c h ta ,z w a b io n a mniej s k a l i s t y m i p la ż a ­ mi, n iż na s ą s ie d n ic h odcinkach h is z p a ń s k ie g o wybrzeża.

P r z y je ż d ż a ła t e ż n ie ja k a hrabin a M o n tijo ze swą córk ą Eu­

g e n ią . Gdy p ó ź n ie j Eugenia z o s t a ł a cesarzow ą F r a n c ji, s k ł o n i ł a swego męża, by wybrał s i ę z n ią do B i a r r i t z . Było to w r .

1854

. M iejscow ość ta k s i ę Napoleonowi I I I spodoba­

ł a , że k azał tu wybudować l e t n i p a ła c i p r z y je ż d ż a ł nadal co roku z całym dworem. Sława B i a r r i t z b y ła odtąd ugrunto­

wana w randze n a je le g a n ts z e g o k ą p i e l i s k a południow o-zachod­

n i e j F r a n c j i . M ieszkańcy w iedząc d o b r z e , komu zaw dzięcza­

j ą b ły s k o t liw ą k a r ie r ę swego m ia s ta , wybudowali E u g e n ii

0

- k a z a ły pomnik oraz nowy k o ś c i ó ł - o c z y w iś c ie pod wezwaniem św. E u g e n ii. D z iś B i a r r i t z p o s ia d a p r z e s z ło oO h o t e l i , ka­

syna, l i c z n e nocne kluby i w s z e lk ie g o typu u rz ą d z e n ia roz­

rywkowe. Dawny p a ła c Napoleona I I I j e s t n a jb a r d z ie j luksu­

sowym hotelem . M iło ś n ik a p rzy rody z a i n t e r e s u je p ięk n e mu­

zeum m orskie z akwariami oraz w ysokie s t o k i w ybrzeża,poro­

s ł e drzew iastym i tamaryszkami i o b f i t ą r o ś l i n n o ś c i ą krza­

c z a s t ą i z i e l n ą , wśród k t ó r e j b u s z u ją zwinne j a s z c z u r k i . F ran cu zi s łu s z n ie nazywają te n o dcin ek "srebrnym wybrze—

żera". S i l n e , d łu g i e f a l e o ce a n ic z n e r o z b i j a j ą c s i ę o p ł y t ­ k ie dno i nadbrzeżne s k a ł y , pokryw ają c a ł ą pow ierzchnię brzeżnego p a sa wód sreb rn ą p ia n ą , a wzdłuż brzegow ej l i n i i u n o si s i ę s t a l e dobrze w idoczna, s u b te ln a m giełk a z rozpy­

lonych k r o p e le k wody. W te n sposób morze a p li k u j e w s z y s t - kim b e z p ła tn e i n h a l a c j e .

S ą s ie d n ie m ie js c o w o ś c i rów nież s k o r z y s t a ł y na sła w ie B i a r r i t z . Łatwo b y ło odkryć urodę p ię k n e j j a k koncha z a to ­ ki S t . Je a n de Lu z, k tó r e d z i ś n ie w ie le u s t ę p u je frekwen­

c ją i zagospodarowaniem s ła w n ie js z e j p o p r z e d n ic z c e (3 7 ho­

t e l i , , dużą w z i ę t o ś c i ą c i e s z y s i ę rów nież w sp a n ia ła p la z a m ia steczk a Hendaye na samej g r a n ic y h is z p a ń s k ie j (2 0 h o te ­ l i ) .

W tym samym c z a s i e , k ie d y B i a r r i t z z r o b i ł o k a r ie r ę ką­

p i e l i s k a m orskiego n a je le g a n ts z y c h s f e r , inne m ia steczk o p i r e n e j s k i e - Lourdes s t a ł o s i ę ośrodkiem p ie lg r z y m e k r e ­ l i g i j n y c h na s k a lę światową i t o rów nież n ie bez p o p a rc ia cesarzow ej E u g e n i i . D z iś przybywa tu r o c z n ie dwa m ilio n y pielgrzym ów , n ie l i c z ą c bardzo w ie lu tu r y s tó w , gdyż tr z e b a p o d k r e ś l i ć , że Lourdes stanow i rów nocześn ie bardzo dogodny punkt wypadowy d l a t u r y s t y k i w w ysokie P i r e n e j e . Ten maso­

wy napływ obcych ma ogromne z n a c z e n ie go sp o d arcze d la mia­

s t a . Nawet j e ś l i p r z y j ę ć , że w ię k sz o ść p ielgrzym ów , to l u ­ dzie n ie za m o żn i, to p r z e c i e ż sumy p ozo staw io n e p rzez n ic h muszą być ogółem bardzo d u że. Widać to z ogromnej i l o ś c i sklepów , kramów, h o t e l i , domów n oclegow ych, j a d ł o d a j n i i t d . , k tó r e nastaw ione są w y łą cz n ie na k l i e n t e l ę z a m ie j—

scową. Lourdes p o s ia d a 64 h o t e le k l a s y t u r y s t y c z n e j , n ie l i c z ą c mnóstwa domów n oclegow ych, s c h r o n is k i t p . , prowa­

dzonych p rze z różne o r g a n i z a c je r e l i g i j n e i osoby prywa­

tn e .

N a jp ó ź n ie j r o z w in ą ł s i ę ruch turystyczno-w ypoczynkow y na śródziemnomorskim wybrzeżu P ir e n e jó w , zwanym od pewnego czasu "purpurowym wybrzeżem" ( C o t e V e r m e i l l e ) . Sp o p u la ry ­

- 401 г -

V. *

zo w a li j e s z c z e g ó l n i e m alarze grupy fo w istó w z M atissen na c z e l e , k tó r z y z n a jd y w a li tu odpow iednie tem aty do swych jaskraw ych stud iów p ejz a ż o w y c h . J e s t tu k i l k a u ro czy ch ką­

p i e l i s k m orskich ( A r g e l è s su r Mer, B a n y u ls, C e r b è r e ) , je d ­ nak, p rzy n a jm n iej na r a z i e , ic h zainw estow anie i pojemność u s tę p u je d a le k o k ą p ie lis k o m " s r e b r n e g o w y b rze ża ".

W z a k r e s ie t u r y s t y k i w y so k o g ó r sk ie j P i r e n e j e s ą t e r e ­ nem in te r e s u ją c y m i wdzięcznym, a l e r a c z e j d la tu r y sty s z u k a ją c e g o wypoczynku i p ięk n y ch k ra jo b ra z ó w g ó r s k i c h , a n ie d la wyczynowego a l p i n i s t y . Pod tym względem u stę p u ją bowiem zn a czn ie Alpom, n ie p o s i a d a ją c a n i u r w isty c h b r y ł w r o d z a ju dolom itów T y r o l s k i c h , a n i gra n ito w y ch " i g i e ł " , jak masyw Mont B la n c , an i sk a ln o -lo d o w y ch olbrzymów w ty p ie M atterh orn u, E ig e r u , M e ije , P i z PalU i innych podobnych. A ponieważ l e ż ą w o b r ę b ie k r a ju p o s ia d a ją c e g o w sp a n ia łe gru­

py a l p e j s k i e , tym b a r d z ie j p o z o s t a j ą w c i e n i u n ie p r z y c ią ­ g a ją c czołow ych w sp in a c z y . O c z y w iśc ie i s t n i e j e tu również s z e r e g trudnych d ró g sk a ln y ch na t a k i e s z c z y t y , j a k P i c du Midi d^O ssau , B a l a i t o u z , P ic P a la s i n ie k t ó r e in n e , d la w sp ó łczesn ego a lp in iz m u n ie są to problem y p o w a ż n ie j­

s z e j s k a l i .

0 w ie le w ię k s z a j e s t r o l a P ir e n e jó w w t u r y s t y c e j a s k i ­ n io w e j. Tereny zbudowane ze s k a ł wapiennych za jm u ją tu r o z l e g ł e p r z e s t r z e n i e , s z c z e g ó l n ie w b a r d z i e j zewnętrznych c z ę ś c ia c h g ó r , t o t e ż r o z w in ę ły s i ę w n ic h s i l n i e zja w isk a krasow e. I s t n i e j e ogromna i l o ś ć j a s k i ń , g ł ę b o k ie n a tu ra ln e stu d n ie i kominy, podziemne b i e g i r z e k i inne ciekaw e f o r ­ my. L ic z n e j a s k i n i e p i r e n e j s k i e b y ły sch ro n ien iem d la c z ło w ie k a p r z e d h is to r y c z n e g o począw szy od n a js t a r s z y c h o - kresów epoki kamiennej i zachow ały w ie le śladów p ob y tu l u -

- 4 о з -

dzi oraz i c h k u l t u r y , w s z c z e g ó ln o ś c i p ięk n e ry su n k i na­

s k a ln e , więc in te r e s o w a ły od dawna archeblogów i odeb rały poważną r o l ę w u s t a l e n i u p e r i o d y z a c j i dawnych d z ie jó w l u - d z k o ś c i.

Sy stem a ty czn e badan ia j a s k i ń i r o z p a d lin p i r e n e j s k i c h r o z p o c z ą ł w końcu XIX wieku " o j c i e c " s p e l e o l o g i i , słynny fr a n c u s k i badacz 2 . A.MARTEL, z n a jd u ją c l i c z n y c h n a stę p ­ ców, wśród k tó r y c h n a js z e r z e j znanym d z i ę k i swoim pięknym pub likacjom s t a ł s i ę NORBERT CASTÊR2T. Obecnie l i c z n i sp e ­ le o lo g o w ie fr a n c u s c y prowadzą sy ste m a ty c z n e badania p i r e ­ n e js k ic h terenów krasow ych, d z i ę k i którym o dk ryto w ie le nieznanych dawniej z u p e łn ie j a s k i ń , zbadano g ł ę b o k ie c z e ­ l u ś c i e s t u d z ie n s k a ln y c h , w yjaśniono ta je m n ic e różnych za­

gadkowych w ywierzysk i podziemnych przepływów wód. P i r e - n e js k ie wyprawy ja s k in io w e m ia ły n ie je d n o k r o tn ie w ie le e - lementów wręcz h e r o ic z n y c h . Tak np. w r o z p a d lin ie G ou ffre de l a ïïenne Morte (na zachód od S t . G ir o n s ) zbadano zam­

k n ię te je z io r k ie m dno na g łę b o k o ś c i 446 m d o p ie r o po dwu­

nastu wyprawach, p r z y czym o s t a t n i a wyprawa w 194? r . pod kierunkiem CASÏÉRETA i LOUBENSA przebyw ała pod ziem ią 130 g o d z in . Wyprawa b a d a ją c a G o u ffr e de l a P i e r r e S t . M artin w P ir e n e ja c h B a s k i j s k i c h k o ło m ie js c o w o ś c i S t . Engrace w s ie r p n iu 1952 r t d o t a r ł a do g łę b o k o ś c i 325 m i s t w i e r d z i ł a związek wód t e j r o z p a d lin y z wywierzyskiem w k a n io n ie K a - k o u e tta (w o d l e g ł o ś c i ? kra od r o z p a d l i n y ) , a le z g in ą ł w n ie j t r a g i c z n i e w ybitny s p e l e o l o g LOUBENS. P ó ź n ie js z e wy­

prawy d o t a r ły w t e j r o z p a d li n i e do g łę b o k o ś c i 6b9 m.

N ajw iększe z n a c z e n ie p r e h is t o r y c z n e mają dobrze zbada­

ne i u d o stęp n io n e j a s k i n i e I s t u r i t s w k r a ju Basków, Mas d ^ A z il w zew nętrznej c z ę ś c i P iren ejó w Środkowych oraz

Niaux k o ło T a ra sco n su r A r i è g e , P ie r w s z a z n ic h znana j e s t z p ięk n ych rysunków n a sk a ln y ch ( r e n i f e r y i ic h ło w c y ) , tu ­ d z ie ż zaw iera ś l a d y k u lt u r p r e h is t o r y c z n y c h od ok resu raou- s t é r i e n de n e o l i t u . ♦ Druga stanow i n a tu r a ln y tu n e l skalny

d łu g o ś c i 420 m, p rz e z k t ó r y o becn ie p r z e c h o d z i d r o g a . J e s t to muzeum p r e h is t o r y c z n e z a w ie r a ją c e l i c z n e w y k o p a lisk a z okresów m o u s té r ie n , m agdalénien i a z i l i e n oraz rozm aite nowsze p a m ią tk i. W g r o c i e c h r o n i l i s i ę bowiem ta k ż e pierwsi c h r z e ś c ija n ie , a p ó ź n ie j A l b i g e n s i i h u g e n o c i. G ro ta Niaux zachowała ś l i c z n e r y s u n k i bizonów z o kresu m ag d a le ń sk ie g o , p o k r y te m iejscam i skorupą osadzonego k a l c y t u , co p o tw ie r ­ dza ponad w sz elk ą w ą tp liw o ść ic h w iek i a u te n t y c z n o ś ć . Bardzo popularnym celem w y c ie c z e k są l i c z n e j a s k i n i e oko­

l i c L ou rd es. Do n a jc ie k a w sz y c h n a le ż y ś w ie t n ie u d o s tę p n io ­ na g r o t a Betharram o d ł u g o ś c i b l i s k o 3 km. Do w e j ś c i a pod­

je ż d ż a s i ę m iniaturow ą k o l e j k ą lin o w ą , po czym zw iedza s ię t r z y poziomy j a s k i n i , z k tó r y c h górny j e s t s u c h y , dolnym p ły n i e podziemny p o to k przebywany c z ę śc io w o łó d k a m i. Bar­

dzo i n t e r e s u j ą c a j e s t ta k ż e j a s k i n i a Medous k o ło Bagneres de B i g o r r e . O dkryta d o p ie r o w . 19^0 r . , u d o stę p n io n a w r .

1950

zaw iera ona wyjątkowo dużo p ię k n y c h i bardzo urozm ai­

conych utworów n aciek ow ych, p rzy p o m in a ją c pod tym względem j a s k i n i e Demenowskie na S ł o w a c j i , choć rozm iaram i j e s t m n iejsza (

76

О m d ł u g o ś c i ) .

S i l n y rozwój m o t o r y z a c j i , z ja k im mamy do c z y n ie n ia w o s t a t n ic h c z a s a c h , powoduje że ruch t u r y s t y c z n y s t a j e s ię c o r a z b a r d z ie j wędrowny, a t u r y ś c i z a m ia st sp ęd zać ja k dawniej o k re s swego wypoczynku w je d n e j m ie js c o w o ś c i, chcą coraz w ię c e j zobaczyć w ędrując z m ie js c a na m i e j s c e . To­

t e ż coraz w ięk szą r o l ę w zainw estow aniu rejonów t u r y s t y c z ­

- 405 -

nych odgrywa s i e ć d r ó g , j a k ą d y sp o n u ją . Pod tym względem zagospodarowanie P ire n e jó w n ie p r z e d sta w ia s i ę ź l e nawet na t l e F r a n c j i , s ły n ą c e j z d oskon ałych d r ó g . Do w s z y s tk ic h niemal o s i e d l i można tu d o je c h a ć samochodem, d r o g i b iegn ą wzdłuż w a ż n ie js z y c h d o l i n , a p o s z c z e g ó ln e d o lin y są p o łą ­ czone między sobą drogami przełęczow ym i odznaczającym i s ię zwykle dużą m a lo w n ic z o śc ią . Są to o c z y w iś c ie typowe d ro g i g ó r s k ie , w ą s k ie , k r ę t e , o spadkach dochodzących c z ę s t o do 10%, a czasem s i ę g a j ą c e nawet 14-15% .

N a jw ię k szą a t r a k c j ą d la t u r y s t y zmotoryzowaego j e s t tak zwana Droga P i r e n e j s k a , s z la k b ie g n ą c y wzdłuż c a ły c h Pirenejów m ożliw ie b l i s k o głównego g r z b i e t u . Na p r z e s t r z e ­ ni od B i a r r i t z do P erp ig n a n s z la k te n ma d łu g o ść 675 km, wariant od B i a r r i t z p rz e z Font Romeu do C arcasson n e j e s t nieco d łu ż s z y - 718 kra. Droga t a w ije s ię serpentynam i po zboczach i przebywa mnóstwo p r z e ł ę c z y , z k tó r y c h najw yższą je s t p r z e ł ę c z T o u r m â le t,2 1 1 5 m n .p .m .,n a p o łu d n ie od s z c z y - tu P ic du M idi de B i g o r r e . Do innych w ybitnych punktów dro­Ł gi n a le ż ą : p r z e ł ę c z Puymorens,1915 m, wysokogórska s t a c j a klim atyczna Font Romeu,1800 m, p r z e ł ę c z e A u bisqu e, 17Ю m, Peyrespurde,

1563

m i A s p i n ,l 4 8 9 m* W se z o n ie le tn im a u to ­ busy fr a n c u s k ic h k o l e i państwowych i inne o b s łu g u ją w ycie­

czki na t e j d r o d z e . P r z e ja z d c a ł e j t r a s y od B i a r r i t z do Carcassonne stanow i w ycieczk ę c zterod n io w ą z noclegam i w Lourdes, Luchon i Font Romeu, k t ó r e j k o s z t w 1962 r , wyno­

sił

89

nowych franków , c z y l i ok oło 18 d olarów .

Najwyższym punktem, do j a k i e g o można w P ir e n e ja c h do­

jechać samochodem, j e s t wąska i n ie c o karkołomna droga z przełęczy T o u r m a le t

,2115

m,do L a q u e ts ,2 6 3 5 m,pod szczytem Pic du Midi de B i g o r r e , a w ięc na w ysokość s z c z y tu Łomni-

су w T a tr a c h . Nadaje s ię ona t y l k o d la małych pojazdów te ­ renowych, a ruch j e s t na n ie j reglam entow any, naprzemian w różnych godzin ach jedn ok ierun kow y, S tą d j u ż t y l k o p ó ł go­

d zin y d r o g i p ie s z o na s z c z y t P i c du M id i, 2865 m. S t o i na nim od r . 1882 sławne w y sok og órsk ie obserw atorium a stro n o ­ m iczne, m e te o r o lo g ic z n e i g e o f iz y c z n e , n a le ż ą c e od r . 1903 do u n iw e r sy te tu w T u l u z i e . W r . 1961 z a c z ę t o budować na s z c z y c ie s t a c j ę t e l e w i z y j n ą ,z masztom 85 m wysokim, która ma być ukończona w 1903 r . Panorama P ire n e jó w ,w id o cz n a ze s z c z y tu P ic du Midi de B i g o r r e , j e s t wyjątkowo p ię k n a i u- chodzi za n a jp i ę k n i e j s z ą ze względu na o d s u n ię c ie tego punktu na znaczną o d le g ł o ś ć od głównego g r z b i e t u , k tó ry ś p o e ta p o w ie d z ia ł, że bywają tu p o r a n k i zdoln e wzbudzić u św ię ty c h n o s t a l g i ę za z ie m ią . Obserwatorium j e s t za o p a try ­ wane i utrzym uje łą c z n o ś ć ze światem za pomocą s p e c ja ln e j k o l e j k i l i n o w e j, k tó r a je d n a k n ie j e s t d ostęp n a d l a tury­

stów . Mogą oni n a to m ia st k o r z y s ta ć z k ilk u n a s t u innych ko­

l e j e k i wyciągów różnego ty p u , rozm ieszczon ych w róż..ych c z ę ś c ia c h g ó r . Aż t r z y k o l e j k i z n a jd u ją s i ę w bezpośrednim s ą s ie d z tw ie L o u rd es, z k tó r y c h je d n ą j e s t linow o-terenow a k o le jk a na P ic du J e r (5 5 0 m ), o r y g in a ln a tym , że przecho­

d z i dwa tu n e le i dość w y so i w iad u k t, K o le jk a na Beout j e s t w iszą ca i n ie ma żadnej podpory między s t a c j ą p o c z ą t­

kową i końcową. N a j a t r a k c y j n i e j s z a j e s t w iszą c a k o l e j k a na P i b e s t e (1 3 8 3 m n . p . m . ) - skąd r o z t a c z a s i ę w sp an iała pano­

rama na P i r e n e je i i c h 'p r z e d p o l e . K o l e j k i z ę b a te prowadzą z Luchon do Buperbagneres (6 6 о -1 У 9 ? m n .p .m .) i na szcz y t La Rhune (9 0 0 m) b l i s k o wybrzeża A tla n ty k u w k r a ju Basków.

Ładne są k o l e j k i linow e z A x -lesrT h erm e s na P la te a u de Sa- c u e t (

203

О m n .p .m .) oraz z G a ta s na P i c de l a S a g e tte

- 4o7 -

(1940 m n .p .m .) w d o l i n i e Gave d 'O s s a u . Ten o s t a t n i s z c z y t d a je świetny widok na n a jp i ę k n i e j s z ą górę P iren ejó w P i c du Midi d 'O s s a u , 2885 га. Z S a g e t t e prow adzi d a le j miniaturowa k o le jk a z odkrytym i wagonikami na t r a s i e d łu g o ś c i

10

km nad j e z i o r o A r t o u s t e , b ie g n ą c zboczami g ó r na w z n ie s ie n iu oko**

ło 2000 m n .p .m . K u rsu je ona o c z y w iś c ie t y l k o w c ią g u 3 m ie się c y l e t n i c h , stan o w iąc bardzo o r y g in a ln ą o so b liw o ść tu r y s t y c z n ą .

J a k widać z pow yższego, Piren ejo m n ie brak różnorod­

nych a t r a k c j i , a ic h zainw estow anie rów nież n ie n a le ż y do s ła b y c h . Mimo t o w o g ó ln e j sumie ruchu tu r y s ty c z n e g o we F r a n c ji P i r e n e j e odgryw ają stosunkowo skromną r o l ę . W ru ­ chu zagranicznym na o g ó ln ą l i c z b ę

5613

t y s i ę c y tu ry stó w z a g r a n ic z n y c h , k tó r z y o d w ie d z ili F r a n c ję w r . i

960

, na r e ­ jo n P ire n e jó w z obydwoma odcinkam i wybrzeża p rzy p a d ło oko­

ło 5 ,5 % , gdy np. Wybrzeże Lazurowe g o ś c i ł o 14,7% ogółu tu ­ rystów z a g r a n ic z n y c h . Zachodnią c z ę ś ć P ire n e jó w o d w ie d z ili n a j l i c z n i e j obyw atele B e l g i i i Luksemburga (2 5 % ), n a s tę p ­ nie H is z p a n ii i P o r t u g a l i i (1 8 % ), A n g l i i (1 4 % ), Stanów Zjednoczonych (9% )» NRK i Włoch (p ó

8

% ). Środkowe i wscho­

dnie P i r e n e j e notow ały n a jw ię c e j tu ry stó w z H is z p a n ii i P o r t u g a l i i (2 3 % ), n a s tę p n ie z Wysp B r y t y j s k i c h (15%)

1

S t a ­ nów Zjednoczon ych (1 4 % ), B e l g i i z Luksemburgiem (13%) oraz Włoch (

8

% ).

J e ż e l i c h o d z i o ruch tu r y s t y c z n y wewnętrzny, t o ogólne rozmiary te g o ruchu w p i ę c i u departam entach p ir e n e j s k ic h były szacowane w 1961 roku na 1 200 t y s i ę c y o só b . N ajw ię­

cej , bo 480 t y s . tu r y s tó w , o d w ie d z iło departam ent B a sses P y rén ées, z czeg o 250 t y s . p r z y b y ło do nadmorskich s t a c j i klim atyczn ych ( B i a r r i t z i i n n e ) , 230 t y s . do p o z o s ta ły c h

m ie jsco w o ści dejjartam entu. Departament H autes P y ren e es go­

ś c i ł

320

t y s . o só b , z c z e g o

30

t y s . w g ó r s k ic h sta c ja c h k lim a ty c z n y c h , 4 0 t y s i ę c y w z d r o jo w is k a c h , 250 t y s . w po­

z o s ta ły c h m ie js c o w o ś c ia c h . T r z e c i e m ie js c e z a j ą ł departa­

ment Pyrén ées O r i e n t a l e s z ponad 200 ty s ią c a m i turystów , czwarte - departam ent Haute Garonne n o tu ją c y 135 t y s ię c y , p i ą t e - A rie g e z fr e k w e n c ją 105 t y s . o só b . K o le jn o ś ć de­

partamentów w ruchu tu ry sty czn y m zagranicznym b y ła podobna, z tym że t u t a j departam ent H autes P y rén ées wysunął s i ę na p ie r w sz e m ie js c e , a to ze w zględu na dużą l i c z b ę za g ra n i­

cznych tu ry stó w o dw ied zających L o u rd es, gdy tymczasem p ie lg r z y m i k ra jo w i n ie są tu w l i c z a n i . V/ obu wypadkach

0

- o s t a t n f e m ie js c e zajm uje departam ent A r ie g e , c h o c ia ż obej­

muje on duży o b sza r gór i to w y so k ich , a l e n ie posiada punktów o w y b itn ej a t r a k c y j n o ś c i i j e s t n a j s ł a b i e j zainwe­

stowany. tfśród o gó łu

90

departamentów F r a n c j i k o le jn o ść m ie js c zajmowanych pod względem rozmiarów ruchu t u r y s t y c z ­ nego w h o te la c h p rze z departam enty p i r e n e j s k i e b y ła n a stę ­ p u ją c a :

Basses P y rén ées M ie js c e 7

H autes P y rén ées " В

Haute Garonne " 1b

P yrén ées O r i e n t a l e s " 21

A riè g e " 81

P o z o s t a je to w d ość ś c is ły m związku z l i c z b ą p o k o i h o te lo ­ wych, ja k ą d yspon ują p o s z c z e g ó ln e d ep a rta m en ty , a k tó r a w h o te la c h k l a s tu r y s ty c z n y c h b y ła n a s tę p u ją c a :

H autes Pyrén ées B a s s e s Pyrénées

15 100

8

500

- 409 -

Haute Garonne

Pyrén ées O r i e n t a l e s A r iè g e

5 300 3 900

1 469

W wewnętrznym ruchu tu ry sty czn y m P ir e n e je c i e r p i ą na skutek dużego o d d a le n ia od P ary ża i innych w ie lk ic h o ś r o d - ków lu dn ościow ych p ó łn o c n e j c z ę ś c i k r a ju . Ponieważ Alpy le ż ą z n a cz n ie b l i ż e j i są przy tym a t r a k c y j n i e j s z e , p r z e - chw ytują one ogromną c z ę ś ć turyfctów z p ó łn o c n e j F r a n c j i , bo w sp ó łczesn y c z ło w ie k n ie l u b i t r a c i ć dużo cza su na do­

ja z d y , A po drodze z Pary ża ku Piren ejo m j e s t nadto Masyw C e n tr a ln y , k tó r y wprawdzie u s tę p u je im swą a t r a k c y jn o ś c i ą t u r y s t y c z n ą , a l e p o s ia d a w iększe i l e p i e j zainwestowane zd ro jo w isk a ( V i c h y , La B o u r b o u le , Mont D o r e ), a przede w szystkim - j e s t zn a czn ie b l i ż e j . W szystko t o sp ra w ia , że P i r e n e je w o b r ę b ie F r a n c ji są okręgiem tu rystyczn ym o z n a - c z e n iu głów n ie r e g io n a ln y m , k tó r e g o k l i e n t e l a r e k r u tu je s ię po w ię k sz e j c z ę ś c i z m ia st F r a n c j i P o łu d n io w e j, j a k Bordeaux, T u lu z a i in n e .

O kazuje s i ę w ię c , że n ie t y l k o same w alory p r z y r o d n i­

c z e , a l e nawet i zainw estow anie tu r y s ty c z n e n ie mogą w p e ł n i p r z e c iw d z ia ła ć niekorzystnem u p o ło ż e n iu w stosunku do w ie lk ic h s k u p is k l u d n o ś c i, stanow iących p o t e n c ja ln ą k l i e n t e l ę z je d n e j s t r o n y , i do innych regionów t u r y s t y c z ­ nych z d r u g i e j . Te same P i r e n e j e , gdyby s ta n o w iły główny i n a jł a t w i e j d ostęp n y r e g io n t u r y s ty c z n y ja k ie g o k o lw ie k lu d ­ n ie js z e g o państwa e u r o p e js k ie g o , c ie s z y ły b y s i ę na pewno zn aczn ie w ięk szą fr e k w e n c ją . Ic h o r y g in a ln e p iękn o uzasad­

n ia w każdym r a z i e w p e ł n i z a in te r e so w a n ie s i ę n im i, t o ­ t e ż warto namawiać w s z y s tk ic h zw ied za ją cy ch F r a n c ję , by r i s p o m i j a l i te g o ta k bardzo u ro czego i z w ielu względu*

in t e r e s u ją c e g o o b sz a r u .

L I T E R A T U R A

/ 1 / P . ARQUErGéographiô d es P y rén ées f r a n ç a i s e s , P a r i s

19^-3

/ 2 / H. S0RPJ2: Les P y r é n é e s, P a r i s , A. C o l i n

/ 3 / N . CASTÉRET: D ix ans so u s t e r r e , P a r i s 1933» P e r r in /4 -/ N . CA3TÊRET: Au fond de g o u f f r e s , P a r i s 1 9 3 6 , P e r r in / 5 / Z . H0ŁUB-PAC2WICZ0WA: P rze z P i r e n e je od morza do oce­

anu, Wierchy X IV , 1 9 3 6 , s t r . 2 5 -6 8

/ б / M, BOYER: La g é o g ra p h ie des V acances d es F r a n ç a is , Revue de G éograph ie A lp in e , G renoble 1 9 6 2 , z . 4-,s t r . 'Æ 5 -5 1 B

/ ? / Le Tourisme en F r a n c e ,1 9 6 0 , Com m issariat G en era l au Tou­

r is m e , P a r i s

1962

/ 8 / Les g u id e s v e r t s M ic h e lin : P y r é n é e s, wyd. 1 ? , P a r is 1961

СОДЕРЖАНИЕ

Х а р а к т е р и с т и к а района *рансузских Пиренеев Б первой части статьи аьтор дает краткую харак­

теристику наиболее важных и типических географ ичес­

ких особенностей француской части этой горной си с­

темы. Мекду прочим он приводит данные о количестве и размерах ледниковых о зе р , об основн^.-: чертах рельефа, региональной дифференциации климата и о растительных зонах.

Затем статья информирует о наиболее вакных этни­

ческих греплах, населяющих северные склоны Пиренеев, и характеризует экономическую базу населения в отдаленную эпоху и в настоящее время. Вслед за тем

в м т а т ь е " рассм атривается проблема использование вод­

ной энергии, начальный период и дальнейшее развитие добычи нефти и г а з а в пред£орях, а также эх епл уата- пия других полезных ископаемых /ж елезной руды, цин­

ка, свинца, бокситов, т а л ь к а / как основа для разви­

тия промышленности.

Так как в настоящее время вторым очень важным

- 411

фактором развития экономики Пиренеев является ту­

ризм, автор много внимания уделяет обзору минера­

льных источников и курортов, причем считает это наиболее существенным элементом,обуславливающим развитие туризма в этом районе. Отдельно рассматри­

вается значение приморских курортных местностей и особенно известного центра паломничества Л урда.

Особое место в статье занимает проблема высоко­

горного туризма, рассм атривается также моторизован­

ный туризм и наплыв ту р и ст о в -сп е л е о л о го в .

Автор приводит соответствующие цифры, иллюстри­

рующие TyptflTcxoe движение на к о р о р т а х и в отдель­

ных департам ентах, особо выделяя при этом данные, касающиеся иностранных туристов и характеризующие значение Пиренеев для туризма в масштабах всей страны.

SUMMARY

А / Characteristic of the French iyrencco region

In the f i r s t p a r t o f th e a r t i c l e th e a u th o r g i v e s a b r i e f review o f th e most d i s t i n c t i v e f e a t u r e s o f the French P y ren ees g e o g ra p h ic environm ent, mentions such c h a r a c t e r i s t i c s a s th e s i z e and th e number o f p o s t - g l a c i a l la k e s ; th e p r i n c i p a l t r a i t s o f th e la n d sca p e s c u lp t u r e ; the c h a r a c t e r and th e r e g io n a l d i f f e r e n c e s o f c lim a te and v e g e ta b le b e l t s .

Next i s g iv e n a c o n c is e acco u n t o f th e most im portant e th n ic grou p s in th e N. Pyrene*.n a r e a fo llo w e d by a c h a r a c t e r i s t i c o f fundam ental economic c o n d i t i o n s viewed in h i s t o r i c a l p e r s p e c t i v e . The f o llo w i r g problem s are d i s c u s s e d : - t h a t o f w ater power and th e developm ent of i t s a p p l i c a t i o n th e b e g in n in g and dcvelopmend o f crude o i l and ground g a s e x p l o i t a t i o n in th e mountain f o r e la n d : a l s o the e x p l o i t a t i o n o f o th e r m in era l r ic u e s ( i r o n o r e , z in c le a d , b a u x i t e , ta lc u m )o n which i n d u s t r i a l p r o g r e s s i s ba­

sed . As a t p r e s e n t to u r ism has become a n oth ei important c o n t r i b u t i o n t o th e growth o f economic p r o s p e r i t y , th e au th o r tu r n s h i s a t t e n t i o n t o m in eral w ater so u r ce s and the grov/th o f Pyreneean w a te r in g p l a c e s ; m in era l w aters b e ir g th e f i r s t elem ent in th e v a l o r i z a t i o n o f a t o u r i s t i c r e g io n . Next he p a s s e s o ver t o a c h a r a c t e r i s t i c o f sea ­ s id e r e s o r t s and o f th e r ev e re d p ilg r im a g e c e n tr e -L o u rd e s F i n a l l y i s g iv e n an e s t i m a t i o n o f th e a d v a n ta g e s o f th e

quency i h e a lth r e s o r t s by d ep artm en ts, f o r e i g n a t t e n ­ dance b ein g c on sid ered d i s t i n c t i v e l y . In c o n c lu s io n i s g i ­ ven an e s Jim a tio n o f th e p o s i t i o n h eld by th e Pyrenees in the t o t a l t o u r i s t i c c i r c u l a t i o n in France.