Józef Łupiński
"Struktura i funkcjonowanie
nuncjatury Giovanniego Battisty
Lancellottiego (1622-1627)", Tadeusz
Fitych, Opole 2005 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 45/1, 264-266
2 6 4 RECENZJE [ 2 6 ]
calnym człowieka, gdy bycie „dla ”, uznanie i przyjęcie tej odpowiedzialności za zasadę życia, wynosi owe zrządzenie losu do rangi pow ołania (Z. B a u m a n , Raport o k o n dycji moralnej świata, „Tygodnik Pow szechny” n r 20 (2005), s. 4-5). W edług B au
m ana ubodzy p o trzeb u ją całej uwagi świata, natom iast nasz obraz ich postrzegania raczej pokazuje nasze lęki i obawy. Ubodzy zawsze będą pośród nas, lecz co tak n a
praw dę znaczy być ubogim, zależy od nas, pośród których oni są (s. 17).
ks. K rzysztof Kietliński
Ks. Tadeusz Fitych, Struktura i funkcjonow anie nuncjatury Giovanniego Battisty
Lancellottiego (1622-1627), O pole 2005, ss. 886.
N uncjatura czyli przedstaw icielstw o dyplom atyczne Stolicy A postolskiej w R ze czypospolitej przez wieki odgrywało w ażną rolę w kontaktach Państw o - Kościół. Z b ad an ie dziejów tej instytucji, jej struktury i pełnionych funkcji jest w ażne do lep szego poznania i zrozum ienia działalności tego typu placówki dyplom atycznej.
Pionierską pracę w tej dziedzinie p odjął o. H enryk D am ian W o j t y s k a . Wyni ki swoich b ad ań zam ieścił w licznych publikacjach dotyczących działalności n u n cjuszy w Polsce. Był pom ysłodaw cą i m o d erato rem serii wydawniczej A cta N untia- tu rae Polonie. Ks. Tadeusz F i t y c h , p od kierunkiem o. W o j t y s k i , w swoim o p ra cow aniu podjął się analizy funkcjonow ania nuncjatury w okresie p ełn eg o zinstytu cjonalizow ania tego ciała, m ianowicie w czasie realizacji reform trydenckich i r e form y katolickiej. N uncjusz papieża G r z e g o r z a X V G iovanni B attista L a n - c e l l o t t i działający na dw orze Z y g m u n t a I I I W a z y m iał za zadanie w ciela nie refo rm trydenckich w Kościele polskim . L ata jego działalności 1622-1627 są niezwykle w ażne dla dziejów Polski ze w zględu na zwycięstwo katolicyzm u, w zrost życia zakonnego; były okresem złotego rozw oju dyplom acji polskiej i papieskiej.
Spod pió ra au to ra om aw ianej pozycji wyszło p onad 30 artykułów pośw ięconych L a n c e l l o t t i e m u . P rezentow ana praca jest zatem pew nym uw ieńczeniem w ie loletnich b ad ań dotyczących osoby nuncjusza. Stanow i kontynuację i rozw inięcie opracow yw anego tem atu . Praca została n apisana na podstaw ie bogatych źródeł pochodzących z w ielu archiwów i zbiorów rękopisów przechow ywanych w p onad dw udziestu archiwach w kraju i za granicą. Podstaw ę źródłow ą stanow ią akta za w arte w A rchiw um Świętej K ongregacji P ro p ag an d a Fidei, A rchiw um W atykań skim i w B ibliotece W atykańskiej. P race badaw cze pośw ięcone nu n cjatu rze G.B. L a n c e l l o t t i e g o o pierają się na podstaw ie ponad tysiąca rękopiśm iennych przekazów źródłowych, głów nie raportów dyplom atycznych. A u to r wykorzysta!
[ 2 7 ] KS. JÓ ZEF ŁUPIŃSKI 2 6 5
także bogactw o opracow ań literatury p rzedm iotu, związanych bezpośrednio z te m atem opracow ania.
R ozpraw ie n a d an o form ę trzech rozdziałów . N a uw agę zasługuje w prow adze nie, w którym a u to r uzasadnił w ybór tem atu jak o p rzed m io tu badań. N astępnie p odał podstaw y źródłow e przeprow adzonych poszukiw ań. W części pośw ięconej problem atyce pracy uw agę poświęcił analizie stru k tu raln ej p rzed m io tu tj. nu n cja tury G.B. L a n c e l l o t t i e g o w Polsce. W prow adzenie kończy przedstaw ienie m etody b adań i opis konstrukcji pracy.
W rozdziale pierwszym (Osoba nuncjusza, nom inacja, zadania i kom petencje) ks. F i t y c h przedstaw i! pochodzenie i k arierę kościelną nuncjusza, zbadał jego nom inację i listy uw ierzytelniające, zakres władzy nuncjusza oraz zadania dyplo m atyczne. A u to r wiele uwagi poświęci! Instrukcji Ogólnej, w której S ekretarz S ta nu kard. L o d o v i s i polecał nuncjuszowi poznać sytuację spoleczno-religijną Pol ski oraz osobę króla, zasięgnąć inform acji o stanie K ościoła katolickiego w Polsce, 0 sposobie naw iązyw ania kontaktów z królem , o m ożliwościach wpływu na króla, by te n realizow ał postanow ienia reform y trydenckiej. S ekretarz S tanu polecał nuncjuszow i dbać o zachow anie władzy i szacunku do papieża i Stolicy A p o sto l skiej, o b ro n ę na sejm ach przywilejów Kościoła, odzyskanie p restiżu biskupów, tro skę o należyte położenie grekokatolików . Polecał także uśw iadom ić króla o niena- daw aniu godności i urzędów heretykom , nieprzyjm ow aniu ich do służby dworskiej 1 w spieraniu duchow nych pracujących nad naw racaniem innow ierców. W sum ie Instrukcja streszczała całość zadań dyplom atycznych nuncjusza. D rugi rozdział opracow ania (Organizacja i funkcjonow anie nuncjatury) a u to r pośw ięcił o rganiza cji i funkcjonow aniu nuncjatury za czasów L a n c e l l o t t i e g o . O m ów ił w nim stru k tu rę i zadania personelu papieskiej placów ki dyplom atycznej. O prócz p ra cowników w ścisłym tego słowa znaczeniu, nuncjusze korzystali z pom ocy pracow ników zew nętrznych-eksterni, którym i zwykle byli teolodzy. Ks. F i t y c h w o p ra cow aniu opisuje także kw estie źródeł finansow ania placówki dyplom atycznej i ró ż norakich pobieranych taks. Całość pracy nuncjatury regulow ał p ro to k ó ł dyplom a tyczny oraz cerem onia! kościelno-liturgiczny.
R ozdział trzeci (Podróż do Polski i początki m isji) stanow i opis podróży nun cju sza L a n c e l l o t t i e g o do Polski, jego przybycie do K rakow a i początek pobytu w W arszawie. A u to r skupił się na faktycznej działalności dyplom atycznej nun cju sza na etap ie wstępnym . Po przybyciu do Warszawy nuncjusz rozpoczął intensyw ną działalność. Tutaj spotkał się z królem Z y g m u n t e m I I I W a z ą i odbył dwie p o d ró że po R zeczypospolitej, które pozwoliły m u poznać lepiej realia R zeczypo spolitej początku X V II wieku.
O m aw iana rozpraw a stanow i interesujące podsum ow anie w ieloletnich studiów nad sylwetką nuncjusza G iovanniego B attisty L a n c e l l o t t i e g o . W zakończeniu
2 6 6 RECENZJE [ 2 8 ]
a u to r stw ierdza, iż należałoby podjąć dalszą, kom pleksow ą ocenę jego p o n ad czte roletniej działalności dyplom atycznej w Polsce. W gruncie rzeczy ks. F i t y c h nie w iele uwagi pośw ięca kilkuletniej pracy nuncjusza na teren ie R zeczypospolitej. W ięcej n ato m iast uwagi pośw ięca etap o m przygotowawczym do podjęcia roli n u n cjusza, m niej nato m iast skupia się na sam ej jeg o działalności w W arszawie. N a ile udało s i ę L a n c e l l o t t i e m u zrealizow ać zalecenia Stolicy A postolskiej w prow a dzenia reform y trydenckiej? Czy zdołał w pełni zrealizow ać zalecenia w spom nia nej Instrukcji Ogólnej? W ydaje się, że nie m ożna pom inąć odpow iedzi na p odobne pytanie. Jest to wyraźny brak, m im o iż w tytule opracow ania w idnieje cały zakres czasowy działalności nuncjusza w Rzeczypospolitej.
Podsum ow ując, należy stwierdzić, że praca ks. F i t y c h jest cennym k o m p en dium wiedzy o nuncjuszu L a n c e l l o t t i m oraz stanowi in teresujące opracow anie 0 zasadach przygotow ania dyplom atów papieskich X V II w ieku do p ełn ien ia nie zwykle ważnej roli przedstaw icieli papieża w poszczególnych krajach. W alorem opracow ania jest zam ieszczenie obfitej bibliografii, dotyczącej bad an eg o zagad nienia. A u to r w A neksach zam ieścił liczne dokum enty i przekazy źródłow e w języ ku oryginalnym i w polskim tłum aczeniu. Całość rozpraw y uzupełniają fotografie 1 ryciny, mapy, tab ele i zestaw ienia.
