Bronisław Dobrzański
Odsetki za opóźnienie i inne
małerialnoprawne skutki wytoczenia
powództwa
Palestra 7/7-8(67-68), 17-25
N r 7—8 (67—68) O d s e t k i z a o p ó ź n i e n i e 17
c z a ł w s p o s ó b n a j s z e r s z y ii n a j s k u t e c z n i e j s z y , oraz
żeby w wypadkach zarzutów przekroczenia granic wolności słowa gw a
rantował adwokatowi o c e n ę o b i e k t y w n ą , o p a r t ą n a z n a
j o m o ś c i p r a c y a d w o k a c k i e j i j e j w a r u n k ó w . Postulaty
t e przesuwają punkt ciężkości całego zagadnienia w dziedzinę procesową
i każą szukać w łaściw ego rozwiązania tej kw estii przede w szystkim
w sferze i m m u n i t e t u f o r m a l n e g o . Postulatom tym odpowiada
następujący projekt:
1) Adwokat korzysta przy w ykonyw aniu sw ych funkcji z wolności
słowa i pisma w granicach zakreślonych rzeczową potrzebą obrony in
teresów prawnych sw ego klienta oraz celem danej czynności pro
cesow ej.
2) W szelkie nadużycie tej wolności ścigane będzie w drodze dyscy
plinarnej.
3) Za nadużycie tej wolności, stanowiące cz^n przestępny, adwokat
m oże być pociągnięty do odpowiedzialności karno-sądowej tylko po
uprzednim prawomocnym skazaniu go za ten czyn w postępowaniu
dyscyplinarnym , jeśli W yższa Komisja Dyscyplinarna dla Spraw Ad
w okatów w yrazi zgodę na ściganie.
4) Złożenie przez oskarżyciela wniosku o ściganie zobowiązuje, dys
cyplinarne w ładze adwokatury do postępowania niezwłocznego, a os
karżycielow i przysługują w tym postępowaniu prawa strony.
5) Złożenie wniosku o ściganie przerywa bieg term inów zakreślo
nych dla wszczęcia postępowania karnego.
BRONISŁAW DOBRZAŃSKI
Odsetki za opóźnienie i inne m ałerialnoprawne
skutki wytoczenia powództwa
I. W a r t y k u le n in ie js z y m c h o d z i m i o w a ż n e d la p r a k t y k i z a g a d n ie n ie , czy m a - t e r ia l n o p r a w n e s k u t k i w y to c z e n ia p o w ó d z tw a p o w s ta j ą o d d n ia w n ie s ie n ia p o z w u , czy te ż od d a ty d o rę c z e n ia go p o z w a n e m u . S p o ś ró d ty c h s k u tk ó w b ę d ę o m a w ia ć p rz e d e w s z y s tk im o d s e tk i z a o p ó ź n ie n ie , a le n ie d la te g o , ż e b y t a u b o c z n a n a le ż n o ś ć s ta n o w iła z e s w e j n a t u r y rz e c z n a jw a ż n ie js z ą , ty lk o ze w z g lę d u n a m a so w o ść s p r a w , w k tó r y c h o m a w ia n a p r o b l e m a t y k a j e s t a k t u a l n a (ilość p r z e c h o d z i w ja k o ś ć ), o r a z z e w z g lę d u n a r e k o r d o w ą w p r o s t ro z b ie ż n o ść o rz e c z n ic tw a i ilo ść b łę d ó w , j a k i e w p r a k ty c e s p o ty k a s ię w t e j w ła ś n i e d z ie d z in ie . R o z b ie ż n o ś c i t e i b łę d y m o ż e u s u n ą ć p rz e d e w s z y s tk im ja s n e r o z w ią z a n ie s p r a w y w p r z y s z ły m K o d e k s ie c y w iln y m . P o ru s z ę te ż d a ls z e z a g a d n ie n ia , w k tó r y c h b a r d z ie j j a s n e czy p o p r a w n e u ję c ie p rz e p is ó w K o d e k s u c y w iln e g o o r a z K o d e k s u r o d z in n e g o i o p ie k u ń c z e g o (w z e s ta w ie n iu z b rz m ie n ie m p r o je k tó w ) b y ło b y m .zd . j a k n a jb a r d z ie j p o ż ą d a n e . Z e 2 — P a l e s t r a
18 B r o n i s ł a w D o b r z a ń s k i N r 7—8 (67—68) w z g lę d u n a g łó w n y cel, j a k i so b ie w y ty c z y łe m , m a ją c n a o k u p rz e d e w s z y s t k im s t a n d e le g e fe r e n d a ( s ta n d e le g e la ta t r a k t u j ę r a c z e j d ru g o p la n o w o i t y l k o częścio w o — ja k o sw e g o r o d z a j u p o d b u d o w ę u m o ż liw ia ją c ą d o k o n a n ie z e s ta w ie ń i w y s n u c ie w n io sk ó w ), n ie u jm u ję a r t y k u łu w sp o só b w y c z e r p u ją c y i n ie p o r u s z a m w sz c z e g ó ln o śc i ty c h p ro b le m ó w , k tó r e u n o r m o w a n e z o s ta ły w w y m ie n io n y c h w y ż e j p r o j e k ta c h w sp o só b n i e b u d z ą c y m . z d . ż a d n y c h z a s trz e ż e ń . II . O k r e ś le n ia „ o d s e tk i z a o p ó ź n ie n ie ” u ż y w a K o d e k s z o b o w ią z a ń w a r t . 249* § 1 i 3 o r a z w a r t . 360 § 2. T y m s a m y m te r m i n e m o p e r u je p r o j e k t 1 w a r t . 425 § 2 o r a z w a r t . 830 § 2. N a to m ia s t a r t . 425 § 1 p r o j e k t u m ó w i o „ o d s e tk a c h z a czas. o p ó ź n ie n ia ” . I t u n a s u w a s ię ju ż p ie r w s z a u w a g a , ch o ć ty l k o p o m n ie js z e j w a g i. T e r m in te c h n ic z n y „ o d s e tk i z a o p ó ź n ie n ie ” p o w in ie n b y ć w s z ę d z ie u ż y w a n y j e d n o lic ie . N ie b u d z ił o n d o ty c h c z a s ż a d n y c h w ą tp liw o ś c i, u ż y w a n ie zaś d w ó c h t e r m in ó w , i to w ty m s a m y m n a w e t a r t y k u le , m o g ło b y w y w o ły w a ć w ła ś n ie n ie j a s n o śc i i d o c ie k a n ia n a t e m a t p rz y c z y n te j d w o is to ś c i.
I s to tn e j e s t to , o d k ie d y w ie r z y c ie l m o ż e ż ą d a ć te g o r o d z a j u o d s e te k , a w ięc- w j a k i e j c h w ili z a c z y n a się o p ó ź n ie n ie d łu ż n ik a . J a k k o lw i e k w n io s k i z c z ę ś c io w a n ie f o r tu n n i e u ję t y c h p rz e p is ó w a r t . 192 § 2 k.z. w z e s ta w ie n iu z a r t . 243 i 248 t e goż k o d e k s u m o g ły b y p r im a fa c ie p ro w a d z ić do in n e g o w y n ik u , to je d n a k u je d n o lic o n y ju ż p o g lą d o r z e c z n ic tw a i n a u k i s łu s z n ie o p o w ia d a się z a ty m , że j e ż e l i te r m i n s p e łn ie n ia ś w ia d c z e n ia p ie n ię ż n e g o n i e je s t o z n a c z o n y ( j a k w ia d o m o z p r a k t y k i , d o ty c z y t o p r z e w a ż a ją c e j części s p o r ó w p ie n ię ż n y c h ), to d łu ż n i k o p ó ź n i a się, je ż e li n ie s p e łn ia ś w ia d c z e n ia n i e z w ł o c z n i e p o w e z w a n i u g o p r z e z w ie rz y c ie la . O w ie le sz c z ę ś liw s z e w ty m z a k r e s ie u ję c ie p rz e p is ó w a r t. 394,. 420 i 425 p r o j e k t u (o d p o w ie d n ik ó w a r t. 192, 243 i 248 k.z.) s a m y m s w y m t e k s te m e lim in u je m o ż liw o ść p o w s ta w a n ia p o d ty m w z g lę d e m ja k i c h k o lw ie k w ą tp liw o ś c i.
J e ż e li w y m ie n io n e w e z w a n ie n ie n a s tą p iło , to z a s t ę p u je je w y to c z e n ie p o w ó d z t w a (o czy w iście o ś w ia d c z e n ie d a n e j k w o ty p ie n ię ż n e j). Co j e d n a k r o z u m ie ć t u t a j p rz e z w y to c z e n ie p o w ó d z tw a : w n ie s ie n ie p o z w u czy d o rę c z e n ie go d o p ie r o p o z w a n e m u ?
P r z y ję c ie d r u g ie g o ro z w ią z a n ia n ie p o w in n o b u d z ić w ą tp liw o ś c i. W e z w a n ie z is to ty s w e j j e s t o ś w ia d c z e n ie m w o li, k tó r e m a b y ć zło ż o n e in n e j o so b ie , a w ię c - j e s t o n o z ło ż o n e — z g o d n ie z p r z y j ę t ą u n a s o g ó ln ie t e o r i ą d o r ę c z e n i a 2 — „ z c h w ilą , g d y d o sz ło d o te j o s o b y w t a k i sp o só b , że m o g ła o n im p o w z ią ć w i a d o m o ś ć ” ( a r t. 44 § 1 p.o.p.c.). W w y p a d k u w y to c z e n ia p o w ó d z tw a c h w ilą t ą j e s t d o r ę c z e n ie p o z w u , b o d o p ie ro z t ą c h w ilą p o z w a n y m o ż e p o w z ią ć w ia d o m o ś ć o w e z w a n i u w ie r z y c ie la z a w a r ty m w ż ą d a n iu p o z w u . T a k ą te ż w y k ła d n ię d a w a l i n p . D o m a ń s k i3 o r a z K o r z o n e k i R o s e n b li it h 4. W o rz e c z n ic tw ie je d n a k , p r z y n a jm n i e j w c o d z ie n n e j p r a k ty c e , z w y c ię ż y ło s t a n o w is k o o d m ie n n e . P o w o d o w ie w p r o s t s te re o ty p o w o ż ą d a j ą w s w y c h p o z w a c h o d s e t e k „o d w n ie s ie n ia p o z w u ” ( n ie k ie d y n ie u ja w n ia j ą c n aiw et p r z e d s ą d e m , że i s t n i a ł o w c z e ś n ie js z e o s o b n e w e z w a n ie , co u p r a w n ia ło b y d o ż ą d a n i a z te j r a c j i o d s e te k o d d a t y w c z e ś n ie js z e j, j a k o p o c z ą tk u o p ó ź n ie n ia d łu ż n ik a ), a s ą d y — i t o o b u i n s t a n c ji - r w lw ie j c z ę śc i w y p a d k ó w p r z y c h y l a ją się d o te g o ż ą d a n i a (o c z y w iś c ie i w d a l s z y m c i ą g u s k r ó t o w e o k r e ś l e n i e „ p r o j e k t ” o z n a c z a p r o j e k t K o d e k s u c y w i l n e g o z 1962 r. P r z e z a r t y k u ł y p o d a n e b e z b li ż s z e g o o z n a c z e n i a r o z u m i e ć n a l e ż y r ó w n i e ż a r t y k u ł y t e g o w ł a ś n i e p r o j e k t u . Z A . W o l t e r : P r a w o c y w i l n e — Z a r y s c z ę ś c i o g ó l n e j , P W N 1963 r . , s. 223. 3 L . D o m a ń s k i : I n s t y t u c j e K o d e k s u z o b o w i ą z a ń — C z ę ś ć o g ó l n a , 1936, s. 420. i K o r z o n e k i R O S e n b l u t h : K o m e n t a r z d o K o d e k s u z o b o w i ą z a ń , 1936 r ., 3. 03&».
N r 7— 8 (67— 68) O d s e t k i z a o p ó ź n i e n i e 19 w ra z ie u w z g lę d n ie n ia p o w ó d z tw a ). S p o ty k a m y s ię t u w ię c z n ie z r o z u m ia ły m w rę c z w s w e j m a s o w o ś c i n a r u s z a n ie m p r a w a m a te r ia ln e g o , k t ó r e p o w in ie n b y s ą d r e w iz y jn y b r a ć z u r z ę d u p o d ro z w a g ę (a r t. 380 § 1 p k t 4 k.p .c.), a p o n a d to z j a s k r a w ą ro z b ie ż n o ś c ią o r z e c z n ic tw a , g d y ż n ie k t ó r e s ą d y czy s k ła d y s ą d z ą c e p o s tę p u j ą in a c z e j, tj. p ra w id ło w o . W śró d o p u b lik o w a n y c h o rz e c z e ń n a t e n te m a t, o rz e c z e ń m . zd. tr a f n y c h , z n a la z łe m ty lk o d w a w y r o k i S ą d u W o je w ó d z k ie g o d la W o j. W a rs z a w s k ie g o . P ie r w s z y z n ic h z d n . 3.11.1956 r . I I I C r 2773/55 5, z a o p a tr z o n y w k r ó t k ą g lo s ę (a p r o b u ją c ą ) I g n a to w ic z a , s tw ie r d z a , ż e w s p r a w ie o o d s z k o d o w a n ie z a sz k o d ę w y rz ą d z o n ą c z y n e m n ie d o z w o lo n y m — w b r a k u w c z e ś n ie js z e g o w e z w a n ia — z a c h w ilę , „o d k tó r e j m o ż n a ż ą d a ć o d s e te k , n a le ż y p r z y j ą ć d a t ę d o r ę c z e n ia d łu ż n ik o w i p o z w u ”. T a k ie s a m o s ta n o w is k o z a jm u je t e n s a m S ą d W o je w ó d z k i w o rz e c z e n iu z d n . 11.V.1956 r . I I I C r 7 04/56s. N a to m ia s t n ie z n a la z łe m ż a d n e g o o p u b lik o w a n e g o o rz e c z e n ia S ą d u N a jw y ż s z e go, k tó r e b y z a w ie r a ło p o w y ż sz ą te z ę i je j u z a s a d n ie n ie . C h o c ia ż w ia d o m o m i, że n ie k tó r e s k ła d y s ą d z ą c e S.N . p r z y z n a j ą o d s e tk i z a o p ó ź n ie n ie d o p ie r o o d c h w ili d o rę c z e n ia p o z w u , to je d n a k o rz e c z e n ie te g o ż S ą d u z d n . 16.X II.1961 r . 2 C R 1150/60 7 g ło si n i e t r a f n ą te z ę , że o d s e tk i, „ w o b e c n ie w y k a z ą n ia , iż p o w ó d d o m a g a ł się o d p o z w a n e g o z a p ła ty r o s z c z e n ia p r z e d w y to c z e n ie m p o w ó d z tw a , n a le ż ą s ię o d d n i a w n ie s ie n ia p rz e z n ie g o p o z w u ” . O rz e c z e n ie z a ś z d n . 31.X II.1962 r . 3 C R 524/61, o g ło sz o n e w je d n y m z o s ta tn i c h z e sz y tó w „ O rz e c z n ic tw a S ą d u N a jw y ż s z e g o ” (O SN C 3/1963, p o z . 66), p rz y p u s z c z a ln ie — m ó w ią c o „ u s ta lo n e j j u d y k a t u r z e ” — z a c h w ilę „ w y to c z e n ia p o w ó d z tw a ” u w a ż a r ó w n ie ż d z ie ń w n ie s ie n ia p o z w u , s k o r o o r z e c z n ic tw o ta k ie , ja k k o l w i e k n ie j e s t m . zd. u s ta lo n e , rz e c z y w iś c ie z n a c z n ie w p r a k t y c e p r z e w a ż a . C o w ię c e j, w o rz e c z e n iu ty m S ą d N a jw y ż s z y n ie k r y t y k u j e b e z p o ś r e d n io s ta n o w is k a S ą d u W o je w ó d z k ie g o , k tó r y p r z y z n a ł o d s e tk i o d „ d a ty w n ie s ie n ia p rz e z p o w o d a w n io s k u o z w o ln ie n ie go od k o s z tó w s ą d o w y c h ”, c h o c ia ż p o tr z e b a t a k i e j k r y t y k i p o w in n a się b y ła n a s u n ą ć s a m a p rz e z się, m im o że w o b e c z a k a z u r e fo r m a tio n is in p e iu s (r e w iz ję w n ió s ł ty lk o p o w ó d ) w y r o k S ą d u W o je w ó d z k ie g o n ie m ó g ł u le c z m ia n ie . O rz e c z e n ie to , n a d k tó r y m z a tr z y m u ję się n ie c o d łu ż e j d la w y k a z a n ia , ż e d o d n ia d z is ie jsz e g o p a n u j ą ro z b ie ż n o ś c i i n i e p r a w id ło w o ś c i w o r z e c z n ic tw ie w o m a w ia n e j d z ie d z in ie , p o d a je d a ls z ą n ie t r a f n ą t e zę, ż e „ d la „ z a s ą d z e n ia o d s e te k za o p ó ź n ie n ie , o k tó r y c h m o w a w a r t . 248 § 1 k .z .”, n a le ż y „ p o n a d to s tw ie rd z ić , iż j e s t o n w z w ło c e ”.
J e d n o j e s t w k a ż d y m r a z i e p e w n e , ż e z n a c z n a w ię k s z o ś ć w y r o k ó w są d ó w r ó ż n y c h in s ta n c j i z a s ą d z a o d s e t k i z a o p ó ź n ie n ie o d d n ia w n ie s ie n ia p o z w u , a n ie o d d a t y d o rę c z e n ia go p o z w a n e m u . G d y z a s ta n a w i a m się n a d t ą n ie z r o z u m ia łą i m . zd jn ie p r a w o r z ą d n ą s y tu a c ją , t o w y d a je m i się, ż e je j g e n e z y n a le ż y s z u k a ć w w y s tę p u ją c y m n ie k ie d y k o n s e r w a ty z m ie p r a w n ic z y m o r a z w sp u ś c iź n ie p o K o d e k s ie N a p o le o n a , k tó r y w a r t . 1153 o d s e tk i z a o p ó ź n ie n ie k a z a ł p rz y z n a w a ć w ła ś n ie „o d d n ia s k a r g i” . K o d e k s t e n w y k a z a ł sz c z e g ó ln ą ż y w n o tn o ś ć , s k o r o w o m a w ia n e j d z ie d z in ie „ z a r a z i ł” ta k ż e w ie lu sę d z ió w z in n y c h d a w n y c h d z ie ln ic , k tó r z y w p r a w ie p o a u s t r ia c k im i p o n ie m ie c k im m ie li w z ó r a k u r a t o d m ie n n y (p r a w a t e p r z e w id y w a ły o d s e tk i z a o p ó ź n ie n ie o d d n ia d o rę c z e n ia p o z w u ), a p o n a d to 5 ' Z o b . B M S n r 12/1956, s . 48 ( w s p o m n i a n e o r z e c z e n i e c y t u j e t y l k o b ł ę d n i e a r t . 30 k .z ., k t ó r y z o s t a ł u c h y l o n y p r z e z p r z e p i s y w p r o w a d z a j ą c e p . o .p . c . z d n . 18.VII.1950 r . , j e s t t o j e d n a k p r z e o c z e n i e n i e s z k o d l i w e , g d y ż a r t . 44 § 1 p . o .p . c . m a w i s t o c i e i d e n t y c z n ą t r e ś ć ) . « P U G n r 5/1957, s . 193. 1 O S P i K A z 1/1963, s . 7.
20 B r o n i s ł a w D o b r z a ń s k i N r 7— 8 (67—68) o p a r ł się z w y c ię s k o d e r o g a c ji w y n ik a ją c e j z p r z e p is ó w K o d e k s u z o b o w ią z a ń . P r z y p o m in a m i t o p e w n e o p o w ia d a n ie , k tó r e se n o n e v e r o e h e n tr o v a to , a d o ty c z y p rz e b ie g u p e w n e j m ię d z y w o je n n e j w iz y ta c ji w m a ły m s ą d z ie , g d z ie je d y n y s ta r s z y w ie k ie m s ę d z ia z a ła tw ia ł w s z y s tk ie s p r a w y c y w iln e (z re s z tą p o n o ć w c a le ro z s ą d n ie ), s to s u ją c z a w sz e t y l k o K o d e k s N a p o le o n a i ig n o r u ją c ty m s a m y m K o d e k s z o b o w ią z a ń . W iz y ta to r w ię c , p r z y k o ń c o w y m o m ó w ie n iu s w y c h s p o s trz e ż e ń i u w a g , z w ró c ił n a t o u w a g ę sęd zieg o , m ó w ią c d o ń : „ P a n S ę d z ia w ie c h y b a , ż e K o d e k s z o b o w ią z a ń o b o w ią z u je u n a s ju ż od k i l k u l a t ” . A n a to ó w s ę d z ia : „ T a k , w ie m o ty m , a le to się u n a s n ie p r z y ję ło ”.
O tó ż o b e c n ie K o d e k s z o b o w ią z a ń o b o w ią z u je j u ż o d b lis k o 30 la t , le c z w r o z w a ż a n e j t u d z ie d z in ie c ią g le je s z c z e „ n ie p r z y j ę ło s ię ” je g o s to s o w a n ie , s k o ro w p r z e w a ż a ją c e j części p r a k t y k a s to s u je n a d a l z a s a d y o d p o w ia d a ją c e K o d e k s o w i N a p o le o n a . J e ż e li w ię c p r o j e k t z o s ta n ie p r z y j ę ty b e z z m ia n , to p o z a g ro b o w y ż y w o t K .N. b ę d z ie t r w a ł d a le j, g d y ż p r z e p is y p r o j e k t u w s t o s u n k u d o K o d e k s u z o b o w ią z a ń w o m a w ia n y m o b e c n ie z a k r e s ie n ie w p r o w a d z a ją ż a d n e j z m ia n y . O c z y w iśc ie b y ły b y do p o m y ś le n ia w o m a w ia n e j s p r a w i e ja k i e ś w y ty c z n e S ą d u N a jw y ż sz e g o , a le b y ła b y to d r o g a m n ie j w ła ś c iw a . P r z e p is y n o w e j u s ta w y p o w in n y b y ć p rz e c ie ż m o ż liw ie ja s n e i o g ó ln ie d o s tę p n e . J e ż e li t e k s t o b e c n ie o b o w ią z u ją c y (i n a d a l p r o je k to w a n y ) p o s t u la t u te g o w d o s ta te c z n e j m ie r z e n ie s p e łn ia , to z a k ła d a n ie z g ó ry p o tr z e b y w y d a n ia m n ie j d l a o g ó łu d o s tę p n y c h w y ty c z n y c h S ą d u N a jw y ż s z e g o w y d a je s ię n ie p o ż ą d a n e , b o n a le ż a ło b y r a c z e j w y r a ź n ie u n o rm o w a ć t o z a g a d n ie n ie w s a m e j u s ta w ie . P e w ie n c z ę śc io w y p ie r w o w z ó r m ó g łb y t u s t a n o w ić n p . § 284 zd. d r u g ie k .c. z 1896 r . o n a s t ę p u ją c y m b r z m ie n iu : „Z u p o m n ie n ie m z r ó w n a n e je s t w y to c z e n ie s k a r g i o ś w ia d c z e n ie , j a k o te ż d o rę c z e n ie n a k a z u z a p ła ty w p o s tę p o w a n iu u p o m in a w c z y m ” . W ytłoczenie s k a r g i (p o w ó d z tw a ) n a s tę p o w a ło p o d r z ą d e m „ k o r e s p o n d u ją c y c h ” w ó w c z a s p rz e p is ó w zaw sz e d o p ie r o z c h w ilą d o rę c z e n ia je j p o z w a n e m u . U n a s z b ę d n e b y ło b y o s o b n e m ó w ie n ie o p o s tę p o w a n iu n a k a z o w y m czy u p o m in a w c z y m , g d y ż i t u m a m y p o z e w , k tó r y d o rę c z a się w r a z z n a k a z e m ( a r t. 458 § 1 i 466 § 1 k.p .c.). N ie w c h o d z ę t u w e w e n tu a ln e z a g a d n ie n ia r e d a k c y jn e . W k a ż d y m r a z ie w y d a je m i się, że b y ło b y b a r d z o ce lo w e , a b y w p a r u sło w a c h , n a o d p o w ie d n im m ie js c u , w y r a z ić m y ś l, ż e d o rę c z e n ie p o z w a n e m u p o z w u o ś w ia d c z e n ie w y w o łu je s k u t k i w e z w a n ia .
I I I . K o d e k s z o b o w ią z a ń o p e r u je d w o m a p o ję c ia m i: „ w n ie s ie n ie p o z w u ” i „ w y to c z e n ie p o w ó d z tw a ”. M ó g łb y s ię s t ą d n a s u w a ć e w e n tu a ln y w n io s e k , że p r z e z w y to cz e n ie p o w ó d z tw a K o d e k s z o b o w ią z a ń ro z u m ie s t a n z a w iś n ię c ia s p o r u p o w s ta ły po d o rę c z e n iu p o z w u . W n io s e k j e d n a k ta k i, o czy m b ę d z ie je s z c z e m o w a w d a ls z y m c ią g u , b y łb y n ie t r a f n y . O „ w n ie s ie n iu p o z w u ” m ó w iły a r t . 279 p k t 2 1 a r t . 280 § 2 k .z. ja k o o je d n e j z p rz y c z y n p r z e r w a n i a b ie g u p r z e d a w n ie n ia . P r z e p is y t e zo s t a ły u c h y lo n e p rz e z p r z e p is y w p r o w a d z a ją c e p.o.p.c., je d n a k ż e w s k u te k te g o s ta n p r a w n y n ie u le g ł z m ia n ie , g d y ż w m y ś l a r t . 111 p k t 2 p .o .p .c. s a m o w n ie s ie n ie p o z w u j e s t „ c z y n n o ś c ią p r z e d s ię w z ię tą w c e lu d o c h o d z e n ia ro s z c z e n ia p r z e d s ą d e m ” . T a k i s a m s t a n rz e c z y m ie lib y ś m y p o d r z ą d e m a r t . 124 § 1 p k t 1 p r o j e k tu . N a le ż y w ię c ju ż t u p o d k re ś lić , że m a m y (i n a p e w n o b ę d z ie m y te ż m ie li) s y tu a c je , w k tó r y c h ju ż s a m o w n ie s ie n ie p o z w u w y w o łu je p e w n e s k u t k i m a t e r i a ln o p r a w n e . N a le ż y d o d a ć , ż e m i a n e m „ w n ie s ie n ie p o z w u ” ja k o p o c z ą tk ie m b ie g u o d s e te k z a o p ó ź n ie n ie w „ z a p ła c ie d a r o w a n e j s u m y p ie n ię ż n e j” o p e r u j e w y r a ź n ie w y ją tk o w y p r z e p is a r t . 360 § 2 k .z . P r z e d łu ż a ło b y n a d m i e r n i e n in ie js z y a r t y k u ł z a m ie s z c z a n ie o g ó ln y c h , w y c z e r p u ją c y c h r o z w a ż a ń n a t e m a t z b ie ż n o śc i i ró ż n ic m ię d z y p o ję c ia m i w n ie s ie n ia p o z w u
N r 7— 8 (67— 68) O d s e t k i z a o p ó ź n i e n i e 21 i w y to c z e n ia p o w ó d z tw a . W ty m z a k r e s ie p o d z ie la m z r e s z tą w p e łn i w y w o d y J o d ło w sk ie g o i S ie d le c k ie g o 8 o r a z w y w o d y te g o ż S ie d le c k ie g o .5 W k a ż d y m r a z ie „ w y to c z e n ie p o w ó d z tw a n a s tę p u je p r z e z w n ie s ie n ie d o w ła ś c iw e g o s ą d u p o z w u , k tó r y j e s t p is m e m p ro c e s o w y m ” ; a z s a m e g o u ż y c ia w u s ta w i e o k r e ś le n ia „ w y to cz e n ie p o w ó d z tw a ” n ie m o ż n a w y s u w a ć w n io s k u , że id z ie t u ty lk o o s t a n rz e c z y p o w s ta ły p o d o rę c z e n iu p o z w u . W sz c z e g ó ln o śc i p o d z ie la m w p e łn i p o g lą d S ie d le c k ie g o 10, że ja k k o lw ie k a r t . 165 § 3 k.z. m ó w i o w y p a d k u , „ g d y p o w ó d z tw o z o s ta ło w y to c z o n e ”, to je d n a k p r z e w i d z ia n e w ty m p r z e p is ie p r a w o d z ie d z ic z e n ia 11 je s t a k tu a l n e , je ż e li ty lk o p o z e w z o s t a ł w n ie s io n y z a ż y c ia p o s z k o d o w a n e g o . P o n ie w a ż w y k ła d n ia te g o p r z e p is u b ę d z ie m ia ła z n a c z e n ie d l a d a ls z y c h u w a g d e leg e fe r e n d a , n a le ż y t u p o d a ć p e w n e r o z w a ż a n ia co d o r a c j i p r a w n e j te g o p rz e p is u . P r z e s ła n k ą d z ie d z ic z e n ia z a r t . 165 § 3 k .z. j e s t n ie w ą tp liw ie u p rz e d n ie w y r a ż e n i e w o li p rz e z s p a d k o d a w c ę , i to w sp o só b k w a lif ik o w a n y , b o p r z e z z w ró c e n ie się z p o z w e m d o s ą d u . T a c z y n n o ść z a le ż y o d d e c y z ji s p a d k o d a w c y (są d z ę te ż , że n ie m a p rz e s z k ó d d o p r z y ję c ia , b y ty m p r a w e m do ż ą d a n ia z a d o ś ć u c z y n ie n ia m ó g ł c n z a d y s p o n o w a ć p rz e z te s ta m e n to w e p o w o ła n ie s p a d k o b ie r c y czy z a p is o b ie rc y ), n a to m ia s t to, k ie d y p rz e w o d n ic z ą c y izarządzi d o rę c z e n ie p o z w u p o z w a n e m u łą c z n ie z w y z n a c z e n ie m te r m i n u r o z p r a w y (a r t. 212 § 1 k .p.c.), a w ła ś c iw e o r g a n y z a r z ą d z e n ie to w y k o n a ją — j e s t n ie z a le ż n e o d s p a d k o d a w c y , n a to m ia s t z a le ż n e od te g o , czy d a n y s ą d j e s t o b c ią ż o n y d u ż y m i z a le g ło ś c ia m i i ja k i e w o b e c te g o w y z n a c z a te r m in y , j a k a j e s t s t a r a n n o ś ć w p r a c y p rz e w o d n ic z ą c e g o , p e r s o n e lu s e k r e t a r i a t u są d o w e g o , f u n k c j o n a r i u s z a p o c z to w e g o itd . O tó ż u z a le ż n ia n ie o d te g o , c z ę sto p r z y p a d k o w e g o z b ie g u o k o lic z n o ś c i is tn ie n ia p r a w m a te r i a ln o - p r a w n y c h , ja k ie u s ta w a p rz y z n a je , je s t t r u d n e d o p r z y ję c ia . W te j s y tu a c ji s łu s z n e b y ło b y p o d n o s z o n e n ie k ie d y w l i t e r a t u r z e f r a n c u s k ie j tw ie r d z e n ie 12, ż e tz w . „ p o w o ln o ść p r o c e d u r y ” n ie p o w in n a w z a s a d z ie w p ły w a ć n a to , ż e b y j e d n a s t r o n a z y s k iw a ła z te g o p o w o d u , a d r u g a tr a c ił a , je ś li c h o d z i o z a k re s w y ty c z o n y c h p rz e z u s t a w ę p r a w i o b o w ią z k ó w . P rz e c ie ż o rz e c z e n ia s ą d o w e , ja k i e z a p a d a ły b y e w e n tu a l n ie co d o d z ie d z ic z e n ia p r z e w id z ia n e g o w a r t . 165 § 3 k.z., m ia ły b y c h a r a k t e r ty l k o d e k la r a ty w n y , a n ie k o n s ty tu ty w n y . C zyż z r e s z tą g o d z iłb y s ię z w s z e lk im i p o s t u la t a m i p r a w id ło w e j w y k ła d n i i w p r o s t h u m a n i ta r y z m e m t a k i n p . w y n ik , że p o s z k o d o w a n y , sz c z e g ó ln ie c ię ż k o p o r a n io n y p rz e z „ s p r a w c ę s z k o d y ” (p rz e s tę p c ę ) i z te g o p o w o d u n ie u le c z a ln ie c h o ry i s k a z a n y n a ś m ie rć w n a jb liż s z y m c z a s ie , n i e m i a łb y m o ż liw o śc i p rz e k a z a n ia sw e g o ż ą d a n ia z a d o ś ć u c z y n ie n ia w tr y b ie d z ie d z ic z e n ia in n e j o so b ie lu b in s ty t u c ji (c h o ćb y m u n a ty m b a r d z o z a le ż a ło ) ty lk o d la te g o , że n ie z d o ła łb y d o ż y ć m o m e n tu , w k tó r y m n a s t ą p ił o b y d o rę c z e n ie p o z w a n e m u w n ie s io n e g o ju ż p o z w u . N ie z ro z u m ia łe b y ło b y w t a k i m w y p a d k u , w y b r a n y m z r e s z tą p r z y k ła d o w o sp o ś ró d w ie lu m o ż liw y c h , z w o ln ie n ie z w s z e lk ie j o d p o w ie d z ia ln o ś c i m a j ą tk o w e j za z a d o ść u c z y n ie n i e s p r a w c y sz k o d y , s k o r o p r z e s ła n k i z a r t . 166 k.z. m o g ły b y b y ć n ie sp e łn io n e . i J . J o d ł o w s k i i W. S i e d l e c k i : P o s t ę p o w a n i e c y w i l n e — C z ę ś ć o g ó ln a , s . 328 i n a s t . * » W . S i e d l e c k i : p o s t ę p o w a n i e c y w i l n e — C z ę ś ć s z c z e g ó ł o w a , s. 7. i» W . S i e d l e c k i , o p . c i t . , s . 19. i i J . G w i a z d o m o r s k i { P r a w o s p a d k o w e , s . 32) n a z y w a j e d z i e d z i c z e n i e m „ z s i l n y m o g r a n i c z e n i e m ” . 12 N p . P l a n i o l - R i p p e r t : T r a i t é p r a t i q u e , t . I I I , P a r i s 1926, u s t . 180 i 364.
22 B r o n i s ł a w D o b r z a ń s k i N r 7—8 (67—68) Z ty c h p rz y c z y n sąd zę, ż e d z ie d z ic z e n ie z a r t . 165 § 3 k .z . n a le ż y p r z y ją ć w k a ż d y m w y p a d k u , g d y ty lk o p o z e w z o s t a ł w n ie s io n y z a ż y c ia p o s z k o d o w a n e g o .15 T e s a m e z a s a d y m u t a t i s m u ta n d is (n ie c h o d z i t u o d z ie d z ic z e n ie 14) n a le ż y z a s to so w a ć ta k ż e do m a łż o n k a , k t ó r y z d ą ż y ł w y to c z y ć p o w ó d z tw o o u n ie w a ż n ie n ie m a ł ż e ń s tw a ( a r t. 11 § 3 k .r.), c z y li w n ie ś ć p o z e w , a l e z m a r ł p r z e d d o r ę c z e n ie m te g o p o z w u . Z n o w u n ie m o ż liw a j e s t d o p r z y ję c ia te z a , ż e w a ż n e p r a w o z s tę p n y c h d o d a l szeg o d o m a g a n ia s ię u n ie w a ż n ie n ia * w s z c z ę te g o p r z e z ic h w s tę p n e g o , m ia ło b y b y ć z a le ż n e od p r z y p a d k u , w sz c z e g ó ln o śc i o d o k r e s u , j a k i u p ły n ie d o c h w ili d o rę c z e n i a p o z w u . R ó w n ie ż w ię c i t u p o d z ie la m p o g lą d -S ie d le c k ie g o 15, ż e d e c y d u je c h w ila w n ie s ie n ia p o z w u . D o d a m , ż e te s a m e z a s a d y w y p a d n ie r ó w n ie ż z a s to s o w a ć o d p o w ie d n io w w y p a d k a c h p r z e w id z ia n y c h w a r t . 11 § 2 k .r. o r a z k ie d y „ s p a d k o d a w c a w y to c z y ł p o w ó d z tw o o ro z w ó d ” z w in y d ru g ie g o m a łż o n k a ( a r t. 26 § 1 p r . sp a d k .), a le z m a r ł p rz e d d o rę c z e n ie m p o z w u p o z w a n e m u . T a k ż e i w ty m w y p a d k u n a le ż y p o ło ży ć z n a k ró w n o ś c i m ię d y d n ie m w y to c z e n ia p o w ó d z tw a a d a tą w n ie s ie n ia p o z w u . Z o rz e c z e n ia S ą d u N a jw y ż s z e g o z d n . 5.X.1954 r . I I C R 295/5418 te ż w y n ik a im p l i c ite p o g lą d , że w y to c z e n ie p o w ó d z tw a z a c h o d z i, je ż e li „ z s n a rły z a ż y c ia sw eg o s a m
z p o w ó d z tw e m o ro z w ó d w y s tą p i ł”, cz y li w n ió s ł p o z e w . W a r t . 249 § 1 k.z. u s t a w a m ó w i o „ c h w ili w y to c z e n ia p o w ó d z tw a ” o o d s e tk i. J a k s łu s z n ie p o d k r e ś la S i e d l e c k i 17, z c h w ilą t ą „ u s t a je p r z e w id z ia n y p r a w e m m a t e r i a l n y m z a k a z tz w . a n a to c y z m u , c z y li u m o w y z g ó ry o p r o c e n t s k ł a d a n y ”. Z g o d zić się te ż tr z e b a z z a p a t r y w a n ie m te g o ż a u t o r a , ż e „ c h w ilą t ą j e s t w n ie s ie n ie p o z w u ” i ż e ju ż „o d d n ia w n ie s ie n ia p o z w u d o z w o lo n e j e s t lic z e n ie o d s e te k z a o p ó ź n ie n ie od z a le g ły c h o d s e t e k ”. IV . P r o j e k t k o d e k s u c y w iln e g o o r a z p r o j e k t k o d e k s u r o d z in n e g o i o p ie k u ń c z e g o n ie m ó w ią — o il e s ię n ie m y lę — w o g ó le o „ w n ie s ie n iu p o z w u ”, le c z u ż y w a ją s t a le o k r e ś le n ia „ w y to c z e n ie p o w ó d z tw a ”, p r z y c z y m d r u g i z ty c h p r o j e k tó w b e z ż a d n e g o w y ją tk u , a p ie r w s z y z je d y n y m w y ją tk i e m w a r t . 930 § 1. T e n o s t a t n i prze>- p is s ta n o w i w is to c ie r e c e p c j ę o b e c n e g o a r t . 26 § 1 p r . s p a d k ., o k tó r y m b y ła ju ż m o w a w y ż e j ( p k t I I I ) , p r z y cz y m w y r a z y „ w y s tą p ił o r o z w ó d ” p o w ta r z a j ą o k r e ś le n ie u ż y te w c y to w a n y m ta m p r z e z e m n ie o r z e c z e n iu S ą d u N a jw y ż s z e g o z d n . 5.X.1954 r . I I C R 295/54. M e r y to ry c z n ie p r o j e k t z g o d n y t u j e s t w s p o s ó b c a łk ie m w y r a ź n y z p o s t u la te m l a n s o w a n y m p rz e z e m n ie j u ż d e le g e la ta . M a m j e d n a k p e w n e z a s tr z e ż e n ia n a t u r y r e d a k c y j n e j. P rz e c ie ż „ w y s tą p ie n ie o ro z w ó d ” n i e m o ż e o z n a c z a ć n ic in n e g o j a k w n ie s ie n ia p o z w u . P o c ó ż w ię c s tw a r z a ć j a k i e ś n o w e o k re ś le n ie , n ie z n a n e u s ta w o d a w s tw u i n a u c e a n i te ż n ie u s ta lo n e d o s ta te c z n ie p o ję c io w o w ję z y k u p o to c z n y m , w s k u te k czego m o g ło b y o n o w y w o ły w a ć j a k i e ś n ie p o r o z u m ie n ia ? U w a ż a m w ięc, że
13 Z e w z g l ę d u n a z a ł o ż e n i a a r t y k u ł u o b e j m u j ą c e z a g a d n i e n i a m a t e r i a l n o p r a w n e , n i e m a t u m i e j s c a n a d o c i e k a n i a w z a k r e s i e p r o c e s o w y c h z a g a d n i e ń , j a k i e s ię w y ł a n i a j ą w r a z i e ś m i e r c i p o s z k o d o w a n e g o p o w o d a p o w n i e s i e n i u , a p r z e d d o r ę c z e n i e m p o z w u . Z a z n a c z ę t y l k o , ż e k w e s t i i t e j n i e r o z s t r z y g a j ą w y w o d y p o d a n e w O S P 80/36, d o t y c z ą c e i n n e g o w y p a d k u w n i e s i e n i a s a m e g o p o z w u j u ż p o ś m i e r c i p o w o d a , a n i w y w o d y W a l i g ó r s k i e g o ( P i P z . 5—6/1946, s . 212) c z y R a f a c z - K r z y ż a n o w s k i e j ( N P n r 4/1962, s . 537), o m a w i a j ą c e s k u t k i ś m i e r c i p o z w a n e g o p r z e d d o r ę c z e n i e m m u o d p i s u p o z w u . 1« J . G w i a z d o m o r s k i , o p . c i t ., s . 33. 13 W . S i e d l e c k i , o p . c i t . , s . 19. i« P i P z 1/1955, s . 149. i ’ W . S i e d l e c k i , o p . c i t ., s . 19.
N r 7—8 (67—68) O d setki za o p ó źn ie n ie 23
■w a r t . 930 § 1 z a m ia s t w y r a z u „ w y s tą p ił” p o w in n o b y się u ż y ć w y ra z ó w „ w n ió s ł p o z e w ” .
N ie z a le ż n ie o d tego, czy ta k a p o p r a w k a r e d a k c y j n a z o s ta ła b y a k c e p to w a n a czy te ż o d r z u c o n a , z a c h o d z iłb y — p o d r z ą d e m p r o p o n o w a n y c h te k s tó w p r o j e k tó w — s t a n rz e c z y , k tó r y w y d a je m i s ię b a r d z o n ie p o ż ą d a n y . Bo z je d n e j s tr o n y m ie lib y ś m y j e d y n y w y p a d e k „ w y s tą p ie n ia ” z p o z w e m czy w n ie s ie n ie m p o z w u , a z d r u g ie j w ie le
w y p a d k ó w „ w y to c z e n ia p o w ó d z tw a ”. C z y te ln ik u s ta w y m ó g łb y się e w e n tu a ln ie d o m n ie m y w a ć , n ie b e z p e w n e j r a c j i, że w id o c z n ie w y to c z e n ie p o w ó d z tw a z a w sz e z n a cz y coś in n e g o n iż w n ie s ie n ie p o z w u , a w sz c z e g ó ln o śc i, że j e s t o n o c h y b a d o k o n a n e cło p iero z c h w ilą d o rę c z e n ia p o z w u . T a k i w n io s e k k o li d u je p r z e d e w s z y s tk im ze s ta n o w is k ie m n a u k i, n a k tó r e w s k a z y w a łe m w y ż e j ( p k t I I I ) p rz e z p o w o ła n ie się n a p o g lą d y J o d ło w s k ie g o i S ie d le c k ie g o , a k tó r e w z a s a d z ie za c h w ilę w y to c z e n ia p o w ó d z tw a u w a ż a ją d z ie ń w n ie s ie n ia p o zw u .
D ą ż y m y d o p is a n ia u s t a w w sp o só b m o ż liw ie z ro z u m ia ły d la o g ó łu o b y w a te li o p e w n y m p o z io m ie w y k s z ta łc e n ia i n ie d w u z n a c z n y , co o c z y w iśc ie n ie o z n a p z a u to p ijn e g o n a ra z ie p o s t u la t u , a b y w s z y s tk ie j a k n a jb a r d z ie j n a w e t z a w iłe z a g a d n i e n i a c y w ilis ty c z n e d a ło s ię ju ż d z iś w y r a z ić w s p o s ó b o d r a z u ja s n y d la w s z y s t k ic h . O t a k i e j e d n a k z a g a d n ie n ia w c a le t u t a j n ie ch o d zi. J e ś li n a w e t k to ś n ie m o ż e s ię g n ą ć do n a u k o w y c h p r a c , lecz z a jr z y n p . d o p rz e p is ó w a r t . 20—46 k.p .c. (a w p r z y s z ło ś c i d o a n a lo g ic z n y c h p rz e p is ó w a r t . 22—42 p r o j e k t u k o d e k s u p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o z 1960 r., je ś li p r z e p is y te s ta n ą s ię p r a w e m o b o w ią z u ją c y m ) i w y c z y ta •w n ic h , p rz e d j a k i są d „ w y ta c z a s ię ” , „ m o ż n a w y to c z y ć ” l u b „ n a le ż y w y to c z y ć ” p o
w ó d z tw o , to c h y b a b ę d z ie lo g ic z n ie ro z u m o w a ł, że z c h w ilą w n ie s ie n ia p o z w u z g o d n ie z ty m i p r z e p is a m i p o w ó d z tw o ju ż w y to c z y ł, z w ła s z c z a że w in n e j części u s ta w y ( a r t . 205 k .p.c., a r t . 180 p r o j e k t u k .p.c.) m ó w i się o o d rę b n y c h d a ls z y c h s k u t k a c h , j a k i e z a c h o d z ą z „ c h w ilą d o rę c z e n ia p o z w u ” . M o im z d a n ie m n ie w ą tp liw ie r a c j ę m a L i p i ń s k i 18, g d y p r z y jm u je , że „ c h w ilą w y to c z e n ia p o w ó d z tw a ”, o ja k i e j m ó w i a r t . 46 k.p.c.., c h w ilą d e c y d u ją c ą o p e r p e tu a tio fo r i j e s t c h w ila w n ie s ie n ia p o z w u ,
a n ie je g o d o rę c z e n ia . C z y te ln ik o b e c n y c h p r o j e k tó w s t a je p rz e d z n a c z n y m i tr u d n o ś c ia m i w y k ła d n i “W z a k r e s ie ro z w a ż a n y c h t u z a g a d n ie ń . J e ż e li n a w e t o d rz u c i o n n a s u w a ją c ą się ■prima ja c ie a r g u m e n ta c j ę a c o n tr a r io („ w y s tą p ie n ie ” z p o z w e m — a „ w y to c z e n ie p o w ó d z tw a ”), to m im o to g ro z i m u z k o le i in n e n ie b e z p ie c z e ń s tw o . B o s łu s z n ie c h y - ł>a p r z y jm u ją c , ż e u s ta w o d a w c a te g o sa m e g o te r m i n u te c h n ic z n e g o u ż y w a z a w s z e w ty m s a m y m z n a c z e n iu , m a p r a w o u w a ż a ć , że a lb o w y to c z e n ie p o w ó d z tw a s c h o d z i s ię w c z a sie z c h w ilą w n ie s ie n ia p o z w u a lb o te ż że j e s t o n o d o k o n a n e d o p ie ro Z c h w ilą d o r ę c z e n ia p o z w u . T y m c z a s e m je d n a k p r z y ję c ie k a ż d e j z ty c h a l t e r n a t y w d o p r o w a d z a d o w y n ik ó w n ie m o ż liw y c h w rę c z do p o g o d z e n ia z so b ą. W e d łu g p r o j e k t u k o d e k s u ro d z in n e g o i o p ie k u ń c z e g o , m ia n o w ic ie a r t. 19 § 1 i 2 T e c y p u ją c e g o tr e ś ć a r t . 11 § 2 i 3 k .r., w y to c z e n ie p o w ó d z tw a m o ż e b y ć — w s p o s ó b c e lo w y i n ie p r o w a d z ą c y do o c z y w iśc ie n ie z a m ie rz o n y c h r e z u l ta t ó w — r o z u m i a n e ty lk o ja k o d o k o n a n e z c h w ilą w n ie s ie n ia p o z w u . A j a k p r z e d s ta w ia się t a s p r a w a w p r o je k c ie k o d e k s u c y w iln e g o ? A r ty k u ł y 734 i 745 p r z e w id u j ą 6 -m ie s ię c z n e p r z e d a w n ie n ie ro s z c z e ń p r z y s łu g u j ą c y c h p r z e w o ź n ik o w i czy s p e d y to ro w i m . in . „od d n ia , w k tó r y m ( t a k j e s t W a r t . 735, n a to m ia s t a r t . 745 m ó w i „o d d n ia , k ie d y ” — p rz y p . m ó j, B.D .) w y to c z o >* K . L i p i ń s k i : K o d e k s ? o s t ę p : w a r . i a c y w i l n e g o z o r z e c z n i c t w e m i k c m e r .t a r z e m , « r y d . i r , s . 69.
24 B r o n i s ł a w D o b r z a ń s k i N r 7— 8 (67— 68>
n o p rz e c iw k o n ie m u p o w ó d z tw o ” . P o ło ż e n ie z n a k u ró w n o ś c i m ię d z y d a t ą w y to c z e n ia p o w ó d z tw a a d a t ą w n ie s ie n ia p o z w u d o p ro w a d z iło b y d o w y m A ó w zupełnie! n ie m o ż liw y c h d o p r z y ję c ia . G d y b y b o w ie m d o rę c z e n ie p o z w u o p ó ź n iło się o 6 m ie s ię c y (np. p rz e c iw n ik p r z e w o ź n ik a czy s p e d y to r a p r z e z d w ie in s t a n c j e d o c h o d z ił z w o l n ie n ia o d k o s z tó w s ą d o w y c h a lb o m u s ia ł d o k o n y w a ć p o p r a w ie n ia czy u z u p e łn ie n i a p o z w u w m y ś l a r t. 137 k .p .c., itp .), to ro s z c z e n ie p r z e w o ź n ik a (s p e d y to ra ) b y ło b y p rz e d a w n io n e , z a n im b y się d o w ie d z ia ł (z d o rę c z o n e g o n a s tę p n ie p o zw u ), że t e r m in p r z e d a w n ie n i a w ogóle się ro z p o c z ą ł. P o z o s ta w a ła b y t u je s z c z e e w e n tu a l n ie d r o g a r a t u n k u z a r t . 118 § 3 zd . d ru g ie , w m y ś l k tó r e g o s ą d m o ż e n ie u w zg lęd n ić - p r z e d a w n ie n ia , je ż e li te r m in „ p r z e d a w n ie n ia n ie p r z e k r a c z a je d n e g o ro k u , sf w y ją tk o w e o k o lic z n o ś c i u s p r a w ie d liw ia ją o p ó ź n ie n ie w d o c h o d z e n iu r o s z c z e n ia ” . N a s u w a ły b y się t u j e d n a k r ó ż n e w ą tp liw o ś c i, a w k a ż d y m r a z i e u s ta w a n ie pow inna* b y a p r io r y c z n ie s tw a r z a ć p o tr z e b y u c ie k a n ia się d o t e j w y ją tk o w e j „ k la p y b e z p ie c z e ń s tw a ” .
J u ż n a tle p o w y ż sz y c h p r z y k ła d ó w w y d a je m i s ię u s p r a w ie d liw io n y p o s tu la t, b y „ u p e r s o n if ik o w a n e ” p r a w o m a t e r i a ln e , id ą c ty m r a z e m z a w z o re m p o s tę p o w a n ia ,, z d e c y d o w a ło się z a k a ż d y m r a z e m , czy c h o d z i o s k u t k i w n ie s ie n ia czy te ż d o rę c z e n ia p o z w u , i s to s o w n ie d o te j d e c y ji w k a ż d y m w y p a d k u w y r a ź n ie w u s ta w a c h , u ż y w a ło o d p o w ie d n ic h o k r e ś le ń . J e ż e li p r z y ty m z a b a r d z i e j o d p o w ie d n i u z n a n o b y te r m i n w y to c z e n ia p o w ó d z tw a , n ie z m ie n ia ło b y to s t a n u rz e c z y , p o d w a r u n k ie m je d n a k , ż e z a d a tę w y to c z e n ia p o w ó d z tw a z a w s z e i w s z ę d z ie b ę d z ie się u w a ż a ć j e d n o lic ie d z ie ń w n ie s ie n ia p o zw u . N ie m o ż n a p o z o s ta w ić — b e z r e a l n e j p o tr z e b y — s p r a w n ie ja s n y c h i w y m a g a ją c y c h s p o r n y c h n ie r a z d o c ie k a ń s p e c ja lis tó w n a w y ż s z y m s z c z e b lu , je ż e li p o w s t a j ą n o w e u s ta w y i n ie m a ż a d n y c h p rz e s z k ó d , b y d a n ą d z ie d z in ę u n o rm o w a ć w sp o s ó b z ro z u m ia ły d l a o g ó łu i n ie d w u z n a c z n y . J a k w y g lą d a ła b y r e a l iz a c j a te g o p o s t u la t u , g d y b y z o s ta ł o n u z n a n y z a tr a f n y ? W o m ó w io n y m w y ż e j a r t . 19 § 1 i 2 p r o j e k t u k o d e k s u r o d z in n e g o i o p ie k u ń c z e g o n a le ż a ło b y m ó w ić o „ w n ie s ie n iu p o z w u ” (czy te ż ó „ w y to c z e n iu p o w ó d z tw a ” w w y ż e j w s k a z a n y m z n a c z e n iu ). P o d o b n i e p r z e d s ta w ia ł a b y się s p r a w a w a r t . 426 § 1 p r o j e k tu k o d e k s u c y w iln e g o , k tó r y p o w ta r z a tr e ś ć a r t. 249 § 1 k .z. „ N a to m ia s t w a r t . 734 i 745 n a le ż a ło b y w y m ie n ić : „ d o rę c z e n ie p o z w u ” . J e ś li c h o d z i o a r t . 830 § 2 p r o j e k t u , k tó r y p o w ta r z a t r e ś ć o b e c n e g o a r t . 360 § 2 k.z.,_ t o t u p o w in n o b y s ię z d a n ie m m o im p r z y j ą ć d z ie ń w n ie s ie n ia p o z w u , c h o c ia ż p o g lą d o d m ie n n y j e s t te ż d o p o m y ś le n ia . N ie m a t u s p r z e c z n o ś c i z t a k s iln ie a k c e n to w a n ą p rz e z e m n ie p o p r z e d n io ( p k t II ) z a s a d ą , ż e o d s e tk i z a o p ó ź n ie n ie n a le ż ą się: od d n i a d o rę c z e n ia p o z w u . T r z e b a b o w ie m o d ró ż n ić d w ie s y tu a c je . N o r m a ln a z a c h o d z i z a w sz e w te d y , k ie d y k a ż d e w e z w a n ie (k tó re g o s u r o g a te m ty lk o m o ż e b y ć d o rę c z e n ie p o z w u ) p o w o d u je p o c z ą te k b ie g u o p ó ź n ie n ia i ty m s a m y m — a u to m a ty c z n ie z ty m ż e d n ie m p o w s ta n i e o b o w ią z k u o p ła c a n ia o d s e te k z a to o p ó ź n ie n ie . S y tu a c j a w y ją tk o w a n a to m ia s t, k t ó r ą m a n a w z g lę d z ie u s ta w o d a w c a w a r t . 360 § 2 k .z. i p r o je k to d a w c y w tr e ś c io w o id e n ty c z n y m a r t . 830 § 2, p o le g a n a ty m , że- „ d a r c z y ń c a o p ó ź n ia s ię z e s p e łn ie n ie m ś w ia d c z e n ia p ie n ię ż n e g o ”, czylii ż e w w y p a d k u , g d y te r m i n s p e łn ie n ia ś w ia d c z e n ia n ie b y ł o z n a c z o n y , w ie rz y c ie l j u ż u p r z e d n io w e z w a ł go do te g o s p e łn ie n ia i p rz e z to w y w o ła ł je g o o p ó ź n ie n ie . N o r m a ln ie o d t e j d a t y m o ż n a b y ju ż ż ą d a ć o d s e te k z a o p ó ź n ie n ie . J e d n a k ż e a r t . 830 § 2 ( ja k o b e c n ie — a r t . 360 § 2 k.z.) w p r o w a d z a w y ją te k , b o n ie p o z w a la o b d a r o
N r 7—8 (67— 68) O d s e t k i z a o p ó ź n i e n i e 25-w a n e m u ż ą d a ć o d s e te k z a cz a s p r z e d „ 25-w y to c z e n ie m p o 25-w ó d z t25-w a ”. T e g o 25-w y ją t k o w e g o o g r a n ic z e n ia w ie r z y c ie la n ie p o w in n o s ię tr a k t o w a ć ro z s z e rz a ją c o , t a k j a k n ie m a p o d s ta w d o o c h r o n y d łu ż n ik a , k tó r y o s w y m „ o p ó ź n ie n iu ” w ie ju ż o d chw ili,» w k tó r e j z a c z ę ło o n o sw ó j taieg. A r ty k u ł 906 § 3 w r o z w a ż a n y m t u z a k re s ie p o w ta r z a tr e ś ć o b e c n e g o a r t . 165 § 3 k.z. W y żej ( p k t I I I ) u z a s a d n iłe m ju ż sw ó j p o g lą d , ż e w ty m o s ta tn im p rz e p isie - z a c h w ilę w y to c z e n ia p o w ó d z tw a n a le ż y u w a ż a ć d z ie ń w n ie s ie n ia p o z w u . T a k i t e ż s t a n rz e c z y p o w in ie n b y m . zd . b y ć p r z e w id z ia n y w y r a ź n ie w a r t . 906 § 3, a to ty n k b a r d z ie j, ż e p r o j e k t n ie z a w ie r a o d p o w ie d n ik a a r t . 166 k .z. O ty m , ż e w a r t . 935-■ § 1 m oże ch o d z ić ty lk o o d z ie ń w n ie s ie n ia p o z w u , m ó w iłe m ju ż p o p rz e d n io .
V. W d o ty c h c z a s o w y c h r o z w a ż a n ia c h m ó w iłe m o a n ty te z ie : w n ie s ie n ie p o z w u i j e go d o rę c z e n ie . U b o c z n ie ty lk o z w ró c ę u w a g ę n a in n o w a c ję , j a k ą w p r o w a d z a ją , ' a r t . 209 i 210, k tó r e o k r e ś l a j ą z a się g u p r a w n ie ń i o b o w ią z k ó w s a m o is tn e g o p o s ia d a c z a w d o b re j (złej) w ie rz e , p o c z ą w s z y od „ c h w ili, w k tó r e j s a m o is tn y p o s ia d a c z w d o b re j w ie rz e d o w ie d z ia ł się o w y to c z e n iu p r z e c iw k o n ie m u p o w ó d z tw a o w y d a n ie rz e c z y ”. P e w n e g o g e n e ty c z n e g o z w ią z k u z t ą k o n c e p c ją d o p a tr u ję się- W k o ń c o w e j części a r t y k u ł u J. M a ro w s k ie g o 19. J a k k o l w i e k z g a d z a m s ię z p r z e w a - : ż a ją c ą czę śc ią w y w o d ó w te g o a r t y k u ł u 20, to j e d n a k w ty m je d n y m p u n k c ie k o n c e p c ja z r e a liz o w a n a w a r t . 209 i 210 (z r e s z tą w te k ś c ie o d m ie n n y m o d p r o p o n o w a n e g o p rz e z M a ro w s k ie g o ) b u d z i w e m n ie p e w n e w ą tp liw o ś c i. P r z e d e w s z y s tk im w ię c k o n c e p c ja ta , m o ż e n a w e t p r a w id ł o w a z p u n k t u w id z e n ia j a k n a j d a l e j p o s u n ię te j c z y sto śc i k o n s t r u k c j i te o r e ty c z n e j, j e s t w ła ś n ie z a n a d to p r z e te o r e ty z o w a n a , b y d a w a ć w y n ik i w p e łn i p r z y d a tn e d l a p r a k t y k i . s A p rz e c ie ż w ła ś n ie p o tr z e b y i p r z y d a tn o ś ć d l a - p r a k t y k i m u s i u s t a w a m ie ć p r z e j d ę w s z y s tk im n a u w a d z e i to w y ty c z a te ż g ra n ic e , w ja k i c h w ię ź z te o r ią p o zw ala-■ n a w y k o r z y s ta n ie ro z w a ż a ń czy sto te o r e ty c z n y c h . U s ta w a m u s i p o n a d to r e g u lo w a ć to , q u o d p le r u m q u e f i t , a o w y to c z e n iu p o w ó d z tw a w in d y k a c y jn e g o p o s ia d a c z ; d o w ie s ię z r e g u ł y w ła ś n ie w c h w ili d o r ę c z e n ia m u p o z w u . W p r a k t y c e p o w s ta w a ły b y n ie k ie d y z n a c z n e k o m p lik a c je n a tle r ó ż n y c h tw ie r d z e ń o ra z k o n ie c z n o ś - i ci p r o w a d z e n ia d o w o d ó w n a te m a t, czy p o s ia d a c z n ie d o w ie d z ia ł się o w y to c z e
n iu p o w ó d z tw a (tu „ w y to c z e n ie ” n a p e w n o o z n a c z a sa m o ty lk o „ w n ie s ie n ie p o - 'z w u ”) w c z e ś n ie j, n p . u s t n ie (te le fo n ic z n ie ) o d ja k i e jk o lw i e k o so b y tr z e c ie j, w s p o
só b b a td z i e j l u b m n ie j b u d z ą c y p e w n o ś ć co d o śc isło ś c i te j in f o rm a c ji, czy te ż r p ó ź n ie j, n p . d la te g o , że n ie b y ło go w d o m u , g d y m u p o z e w d o rę c z a n o , że go o d ' r a z u n ie o tw ie r a ł, że w o g ó le o d m ó w ił p r z y j ę c ia p o z w u it p . N ie z a le ż n ie o d te g o , ż e m o ż n a b y się t u d o p a tr z y ć w n ie k tó r y c h s y tu a c ja c h p e w n e j re z y g n a c ji z e s to s o w a n ia s łu s z n ie u n a s o g ó ln ie p r z y j ę te j te o r ii d o r ę c z e n ia n a rz e c z te o r ii z a p o z n a n i a się, s tw ie rd z ić n a le ż y , że p r z e p is y a r t . 209 i 210 b r z m ie n ie m sw y m w y w o ły w a ły b y n ie k ie d y t r u d n e d o r o z s tr z y g n ię c ia s p o r y d o d a tk o w e , k tó r e p r z e w l e k a ł y b y
ro z s trz y g n ię c ie w ła ś c iw e j s p r a w y g łó w n e j, a z a s ię g ie m sw eg o z n a c z e n ia z u p e łn ie - n a t a k ą sz c zeg ó ln ą u w a g ę n ie z a s łu g iw a ły b y .
P e w n y m s y g n a łe m o s trz e g a w c z y m p o w in n o b y -też b y ć c h y b a to , że p r z y n a j m n i e j' w ty c h w s z y s tk ic h u s ta w o d a w s tw a c h , z k tó r y m i się k ie d y k o lw ie k z e tk n ą łe m , n ig -■ d z ie — o ile so b ie p r z y p o m in a m — n ie p rz y w ią z y w a n o w a g i d o d a ty , w k tó r e j, k to ś d o w ie d z ia ł się o w y to c z e n iu p rz e c iw k o n ie m u p o w ó d z tw a . w J . M a r o w s k i : O d p o w i e d z i a l n o ś ć p o s i a d a c z a w d o b r e j w i e r z e p o w y t o c z e n i u m * p o w ó d z t w a w i n d y k a c y j n e g o , P i P z 9/1955, s . 397. 20 N a a r t y k u ł t e n p o w o ł u j e s i ę r ó w n i e ż W . C z a c h ó r s k i (N P n r 3/1960, s. 317)_
