Wiktor Hahn
O właściwy tekst wiersza
Słowackiego "Do Zygmunta"
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 46/1, 274-275
WIKTOR HAHN
O W ŁAŚCIW Y TEK ST W IERSZA SŁOW ACKIEGO „DO ZY GM UNTA“
W iersz Ju liu sz a Słow ackiego Do Z y g m u n ta nie m a szczęścia: w e w szystkich dotychczasow ych w yd aniach zbiorow ych w y d ru k o w ano go źle, n a w e t w w yd aniach G u b r y n o w i c z a (1909)r K r i d l a - P i w i ń s k i e g o (1930) oraz K r z y ż a n o w s k i e g o (1949 i 1952).
W szyscy ci w ydaw cy za p ierw o d ru k uw ażali m ylnie te k st ogło szony w T y g o d n i k u I l u s t r o w a n y m (1868, t. 2, n r 29). W rzeczyw istości p ierw o d ru k z n a jd u je się w m onografii Antoniego M ałeckiego: J u liu sz Słow acki. Jego życie i dzieła w sto su n k u do w spółczesnej epoki (Lwów 1867, t. 2, s. 20). P ie rw o d ru k ten, choć bardziej zbliżony do a u to g ra fu niż te k s t w T y g o d n i k u I l u s t r o w a n y m , rów nież nie je s t zadow alający, bo M ałecki w p ro w adził zupełnie n iep o trzeb nie szereg w ażnych zm ian w interp u n k cji, w szczególności w dw u o statn ich w ierszach u tw o ru skasow ał znaki p y tan ia, przez co w ypaczył m yśl poety.
A u tog raf w iersza Do Z y g m u n ta u leg ł zniszczeniu w czasie o stat n iej w ojny, ale istn ieją jego fotograficzne repro du kcje, k tó re w zu pełności z a stęp u ją autog raf. R epro du kcje te p od ają n astęp u jące cza sopism a:
1) B i e s i a d a L i t e r a c k a , 1901, n r 47, s. 405; 2) K u r i e r W a r s z a w s k i , 1909, n r 1, s. 4; 3) P г а с a, [Poznań] 1909, n r 36„ s. 1134; 4) Z i a r n o , [W arszawa] 1909, n r 36, s. 713.
Pon ad to rep ro d u k c je a u to g ra fu w iersza Do Z y g m u n ta z n ajd u ją się na k a rta c h pocztow ych, w y dan ych w rok u jubileuszow ym 1909 przez firm y: 1) Spółka W ydaw nicza „P o stę p “, N iem ojew ski — Dę bicki w e Lw ow ie; 2) J. P o znański w W arszaw ie.
D otychczasow i w y d aw cy w jak iś dziw ny sposób zapom inali zgod nie o istn ien iu a u to g ra fu w zględnie jego rep ro d u k c ji i w y trw a le
W I E R S Z „ D O Z Y G M U N T A ' 275
opierali się n a złym tekście w T y g o d n i k u I l u s t r o w a n y m z ro ku 1868.
Różnice m iędzy tek stem au to g rafu a przed ru kam i są dość isto t ne. P rzed e w szystkim ty tu ł w iersza w ydaw cy drukow ali n a jzu p eł niej dowolnie: Do p o ety Z.K . (tak w rzekom ym p ierw o druk u w T y g o d n i k u I l u s t r o w a n y m ) , Do Z..., Do Z. K rasińskiego itd. W auto g rafie (dobrze p rzedrukow ał ty tu ł Małecki) ty tu ł brzm i: Do Z yg m u n ta . N astępnie w ażną różnicę w prow adził nieznan y w ydaw ca w T y g o d n i k u I l u s t r o w a n y m , d ru k u ją c w w. 11 zam iast m o r d e r c e — s z y d e r c ę , uw ażając widocznie za stosow ne zła godzić w yraz m o r d e r c e jako — jego zdaniem zbyt ostry. W w ie r szu 7 w y raz d a l e k o uległ w rzekom ym pierw o d ru k u zm ianie n a
w y s o k o .
Z w racam uwagę, że w au tografie nie m a podziału na zw rotki (podział te n je st u M ałeckiego i w W a r c i e , 1878, n r 196, s. 2155).
W reszcie m iędzy au to g rafem a dotychczasow ym i w ydaniam i zbio row ym i są znaczne różnice w in terp u n k cji. N ajw ażniejsza z n ich to w spom niane już skasow anie znaków p y tan ia w ostatnich dwóch w ierszach utw oru.
Poniżej podaję popraw ny tek st w iersza na podstaw ie fotograficz nej rep ro d u k c ji au to g rafu z w iernym zachow aniem in te rp u n k cji Słowackiego. D odaję, że u tw ó r posiada podpis: Ju liu sz Słow acki. W yraz „Słow acki“ m a w y raźn e początkow e litery „S ł“, reszta pod pisu przeszła w zygzak.
D O Z Y G M U N T A
Żegnaj! o żegnaj Archaniele wiary! Coś przyszedł robić z mojém sercem czary. Coś w łzy zamienił jego krew czerwoną, Wyrwał je z piersi, wziął we własne łono, Ogrzał, oświetlił, by nie poszło w trumnę Ani spokojne mniej — ani mniej dumne. Więc gdzieś daleko u Boskiego celu Chwała dla ciebie o! serc wskrzesicielu A dla mnie pokój dla ducha i kości Bo tym obojgu trzeba — spokojności. Lecz jeśli ducha nadchodzą morderce? Lecz jeśli walka jest? — dałeś mi serce.
Florencja 4. grudnia 1838 r.
