Themasessie 6
Sturing en draagvlak voor energiebesparende
maatregelen
Evert Hasselaar
De brede scope van de aanpak van draagvlakontwikkeling
Handleiding Draagvlakontwikkeling voor energie- en renovatieplannen
Sociale media en nieuwe participatieprocessen
Wilona Kuiphof van woningcorporatie De Key is “sparring partner” in deze sessie. Haar vragen zijn:
Hoe krijg ik intern draagvlak voor welke aanpak?
Hoe organiseer je dit?
Welke problemen kom je tegen en wat zijn de mogelijkheden?
Onderzoeksresultaten werden in dit WK2020 project bereikt via wedstrijden tussen multidisciplinaire teams van woningcorporaties. Er zijn vier van deze
wedstrijden gehouden. Aanbevelingen uit deze teamwedstrijden komen goed met elkaar overeen:
Eerder naar huurders: beginspraak
Persoonlijke benadering
Projectteam dat met huurders overweg kan
Zoek de trekkers op
Onderzoek met bewoners wat zij nodig vinden
Verwerk behoeften en leg uit wat niet kan
Transparant zijn over financiële mogelijkheden
Het aspect “sturing” van dit onderzoeksproject heeft met bewonersgedrag en met communicatie te maken. Daarover zijn twee rapporten gepubliceerd. Tijdens de eindmanifestatie ligt het accent op het creëren van draagvlak voor energiebesparingsplannen.
In dit WK2020-project werd een interactieve onderzoeksmethode gevolgd. Teams uit
woningcorporaties, samengesteld vanuit verschillende afdelingen en met verschillende disciplines, hebben aan de hand van een case hun favoriete aanpak uitgewerkt. Op de eerste “Draagvlak voor teams” bijeenkomst hebben 9 teams hun aanpak gepresenteerd en konden de aanwezigen stemmen uitbrengen per aanpak. De vier winnaars waren vervolgens de experts in de vragenronde, waarmee
hun kennis aan andere corporaties werd overgebracht. Twee energieambassadeurs van Aedes namen de casebeschrijving en de aanpak over en organiseerden twee regionale Draagvlak voor teams-bijeenkomsten. Ook werden de discussieresultaten van bijeenkomsten over draagvlak met
AgentschapNL gebruikt. Dit onderzoek resulteerde in een Handleiding voor Draagvlakontwikkeling. De hoogtepunten daaruit werden plenair gepresenteerd op de eindmanifestatie:
De definitie van draagvlak is:
• Een voorstel is redelijk als 70% of meer huurders instemt, en/of
• Er is een beslissing over de redelijkheid door de rechter, als 70% niet wordt gehaald • Rechter oordeelt over de redelijkheid dat iedereen moet meedoen: “Kan de woning ook individueel worden opgeknapt?”
Waarom is draagvlak een probleem?
• Als een eerste voorstel door huurders wordt afgewezen geeft dat hoge faalkosten.
• Wanneer een energie- of renovatieproject daardoor procesmatig vastloopt, brengt de vertraging het complex technisch op achterstand.
• Belangrijk is ook dat door falen de vertrouwensrelatie wordt geschaad. Vertrouwen leidt tot miscommunicatie, negatieve acties of reacties en daardoor extra beheerproblemen.
Wat je als corporatie moet vermijden is dat door een verkeerde methode meer tegenstand wordt opgeroepen. Vaak leidt een verkeerd getimede en slecht met huurders voorbereide hoorzitting tot een tegenactie. Als vanuit de woningcorporatie overlegd wordt door mensen met een gering mandaat, dan zien we de relatie vaker geschaad worden. Ook een trage besluitvorming werkt slecht, want huurders willen niet lang in onzekerheid zitten. Ook is een bestaand comité niet altijd de best gedragen
vertegenwoordiger van een complex. Afgaan op een kleine groep valt af te raden: begin met een open nieuw proces.
Vier strategieën zijn in de praktijk herkenbaar:
1. Traditioneel: te laat een uitgewerkt plan voorleggen aan de bewoners 2. Participatieproces met de bewoners: verleiden en meebeslissen?
3. Naar de rechter: thema’s zijn dan: het Woningwaarderingsstelsel, 70% draagvlak peiling, afstemming collectieve en individuele maatregelen.
4. Verbeteren van de woning bij mutatie.
De aanbevelingen uit de “Draagvlak voor teams” leveren belangrijke criteria voor het kiezen van de juiste aanpak. Deze aanpak is afhankelijk van:
• De mate van vertrouwen tussen huurders en de verhuurder • De beschikbare periode voor het verhogen van draagvlak
• Het belang dat de corporatie hecht aan een buurtorganisatie om mee samen te werken • De beschikbaarheid van professionele inspraakbegeleiding
• De mate waarin het risico bij neerleggen van het eindvoorstel voorspelbaar is (hoeveel afstemming er in de planvoorbereiding al is geweest met de vragen en behoeften van de huurders)
• De omvang van de huurverhoging
• De omvang van de energiebesparing, waarbij men moet beseffen dat huurders de rooskleurige besparingsberekeningen terecht wantrouwt: de besparingen zijn in de praktijk immers slechts de helft van wat (geaccepteerde, maar theoretische) berekeningen als uitkomst geven.
De centrale vraag blijft: “Hoe bewoners te interesseren voor isolatie en energiebesparing en de bereidheid tot accepteren van huurverhoging te vergroten?” Tijdens de themasessie bleek de vraag
naar draagvlak onder allochtone bewoners het belangrijkst gevonden te worden: “Is er verschil in strategie voor draagvlak binnen cultureel diverse wijken?” De aanbevelingen wijzen op meer
mensenwerk: veel investeren in directe contacten, ambassadeurs met dezelfde culturele achtergrond vragen om mee te doen in de communicatie naar deze groepen, en verder veel op participatie gerichte activiteiten opzetten. Sommige corporaties vertalen hun brieven in twee talen, met name als de doelgroep allochtonen eenduidig is, ook hebben corporaties mensen in dienst die de juiste taal spreken (in meerdere betekenissen). Een modelwoning is vanwege het zien en beleven goed bruikbaar. De tweede vraag in de sessie was: “Hoe houd je draagvlak vast tijdens de uitvoering en wat betekent dat voor de uitvoerende partijen? En wat kan de rol zijn van uitvoerende partijen met betrekking tot draagvlakontwikkeling in de voorbereidingsfase?”
Een belangrijke vraag is ook: “Wat is de werkwijze voor draagvlakontwikkeling bij VVE’s?”
De aanpak is vooral op intensieve communicatie en participatie gericht. Een bewonerscommissie is belangrijk, omdat die de communicatie intensiveert en faciliteert. Zoek de ambassadeurs of kartrekker, maar vergeet niet dat de grootste tegenstanders in potentie de beste ambassadeurs kunnen worden: turn ze om, met veel aandacht. Feestjes, presentaties, een excursie etc. verhoogt de opkomst of de aandachtswaarde. Dat vraagt een ruime periode om in samenwerking te investeren. Vraag altijd naar de behoeften van bewoners en ga daar serieus mee om. Doe wat je belooft. Oftewel: zoek wat er speelt en zet plannen in voor de huidige bewoners: dat levert vaak de beste toekomstwaarde.
Bij de VVE’s zijn natuurlijke momenten om onderhoud te doen extra belangrijk als aanleiding om meer energiekwaliteit te bereiken. Aandacht en een lange tijdsduur is nodig voor de kwaliteitsdiscussie en het reserveren voor kwaliteit-verhogende maatregelen, bovenop het noodzakelijke onderhoud. In splitsingsaktes kan men de ruimte voor energiemaatregelen verhogen. Een bruidsschat vanuit de woningcorporatie kan positief voor het eigen belang werken. Bedenk ook dat de VVE zelf geld kan lenen, met terugbetaling via verhoging van de maandelijkse bijdrage van de eigenaars.
De conclusie van deze deelsessie is dat meer draagvlak gekoppeld is aan meer aandacht voor het sociale proces. De deelnemers aan de sessie steunen een aanpak met veel persoonlijke communicatie en participatie en inzet van een enthousiast team.
