UKD 1Ił1l3.623:8Z1. 7ł2.łII.ł31.003.3.:1i&1. '18:55Uł2 (ł3B.m-48)
Monika BŁASZAK, Sylwester SKOMPSKI
Nowe obszary perspektywiczne
występowania trzeciorzędowychpiasków formierskich
Kilkanaście wychodni osadów trzeciol'2ędowych, kt6re mogą znaleźć
.zastosowanie "j.ako p,iaslki fmmierskie, lOIdhyto w latach 1964-1966 pl"Z;y okazji wykonywania szczegółowego zdjęcia geologiCznego między Działo
szynem a Radomskiem. Osady trzeciorzędowe 'leżące 'bezpośrednio na wa- pieniach górnej juxy, na !piaSkach albskiCh '(Kol. Du;bidze), a w okolicach
S!kąpej na ipOWierzcl1'll!i górnej kredy I~zują się 'llIl'Ozmaioonym :składem Jitdlogicmym I()(t'az dużymi wahaniami miąższości. Niejednokrot- nie na małych odcinkach (2-5 m) o:bserwuje się zmiany składu Litolo- gicznego - od iłu pqprzez glinę piaszczystą, .piasek ilasty do piaSku.
Osady tr.zeciorzędowe :poik!rywtają skały mezozoiczne na ~acznych ob- szarach tylko cienką warstwą (do 2,5 'In) II'UInOSZU lub glin zwietrze1:inO- wych. Miejscami jednak osiąg·ają 'Z'JliaCZlle miąższości do olroło 30 m (np.
w Kolonii [)ubidze i Nowej Wsi)~ .
W skład pro:ffilu litologicznego osadów trzeciOiI'Zędowych poza rumo- szem i glinami zwietrzelinowymi wchodzą piaski, iły, mułki i węgiel
brunatny orarz: !Utwory miesmne, !Dip. pi.aSki UaSte, iły węgl1.'i.ste, węgl'e bru- natne piaszczyste.
Osady tlI'zeciorzędowe stwierdzono w !kilkunastu wierceniach i 15 wy- chodniach (fig. 1). Część z nich może znaleźć zastosowanie jako kwarcowe piaski formierskie. Większość ze wskazanych na fig. 1 wychodni ma ko-
rzystne walI'un'ki eksploatacji. Pr,zy mią'ŻSZOŚCi złoża około 2 m 'miąższość nadkładu waha się w granicach 0,5----2,0 m. Największy dbszar zajmują
wychodnie piasków formierskich w okolicy KUlJ.'Znej (3 km na NE od. Pa-
jęcma - fig. 1, Pkt. 1). LitotIogi.cmie są to ilaste piaski drdbno-i barozo drobnoziarniste z małą domieszką !piasku :róŻ1noziarnistego, o miąższości powyżej '0,:5 m, a znajdujące się 0,6---'1,5 !In tpOd ozwaJl'tarzęcłowymi piaska-
rni o podobnej granulacji, ale zawie!l'l8!jącymd ~enie. Wychtotdnia tyctl piasków otoczcm'a 'jest rozaJWOż6łtymi iła!mi trzreciorzędowymi lulb gJ.in'ami :zwietrzelinowymi z okruchami wa,pieni górnojurajskich. Złoże znajduje
.się w korzystnej sytuacji geomorfulogiC2!Ilej i hytlrogeologicznej, ponieważ około 500 m na iN pr.zebieg·a dolinka odwadniająca, łatwa do IZa.gospodaro-
wama. M-a też dogodne wMun'ki Komunikacyjne (w od1egłości okoro 1 km pITletbiega droga, a około 1,5 km -liIniia !kolejowa).
Kw.a.rt<al.nik Geologi.cz:ny, t. 17, lilii:' li, 19'73 a:.
Nowe ~7.al'y trzedOl'Zędowych piasków formierski'Cb 327 W ·podobrlej sytuacji geomorfologicznej (na wysoczyźnie nad dolinką) znajdują się trzeciorzędowe piaski Ikwaroowe na SW od Gajęcic Starych (fig. 2, pkt. 2). Są to r6mozlJarniste ilaste piaski. kwarcowe
o
n1eznanejbliżej miąŻS2JOŚCi (w kaZdym 1"azie co napnniej .(l,5 m), występujące pod
żółtymi iłami tmzeciorzędowymi o miąższości do 1,5 m.
o I 2km ,
131~.
l1lg. 1. Szłcic sytuacyjny wY'Ch,odDi. tr:zec.iot':lędowycll pias- ków :liarmier6ldch
Situation s·ket~h of oU'tcrops of Tertiary foundry sands
! - wycbodnie OI8dów trzeclorz~Ch
1 - outcrops of Tediazy depoaIM
Znaczny dbszar {700 X 100 m) zajmują osady trzeciorzędowe w Pa- trzy1rowie '(fig. 1,
Pkt.
3). lich wychodnie widoczne są wzdru'Ż drogi Pa-jęczno - Wąsosz Poduc'how.ny, w :miejscu, gdzie powierzc'hnia wyższego
tarasu
nadzalewowego (S. Skompski, 1911) zaezyna opadać w stronę War- ty. W '2Jboczach przekopu drogowego pojawiają się pod rezydualnymi osadami czwartorzędowymi (głazy naTzutowe do 0,8 m) gliny zwietrzeli- nowe i piaSki 1"6żnoziaa:niste trzeciorzędowe. Osady te ciągną się szerokim (do '100 m) pasem w kierunku wschod!n:im {do 6'00 m).Około 2 !km na ESE oId wyżej opisanej wyclhodni, przy drodze, wystę
pujące na powierzchn1 głazy sygnalizują mów spąg zredu1rowan~h osa-
328 ·MiOllliIka BłJaszak, .syJiw.ester Sklam.peki
.' -~ 1111 [[1'1113 IIIIIilll1
4 L -: .... 1
5 V/J6
~7 I
18 r:~99E 110
Fig. 2. Sz:kiJc gedog!.cmy okold:c Nowej Wsi
GeoIlogkal sketch of the Nowa Wieś viclnity
A 8
O 11 7Z
j u;r a g 6 r n a: 1 - wa.pienie: t r z e c i o r z ę d: 2 - piaski, piaski ilaste, gld.ny;
zlodowacenie południowopolSkie: 3 - gU.na zwałowa; zlodowace- lIl·le środkowopolskie, stadiał maksymalny: 4 - gl4na zwałowa, 5 -
pl.ałlk.i lodowcowe i wodnolo<1owcowe: s t a d i a ł War·t y: 8 - piasi wyt8zego po- ziomu sandrowego, 'l - piaaki nitazego !pOZiomu sandrowego; z l o d o w a c e n i e p6 ł-
329
d6w CZWBl"f;orzędowych i bliSkie i'ch podłoże (fig. l, pkt 4). Isto1lnie, na
głębokości 1,5 m :leżą białe piaSki drobnoziarniste z pojedynczymi '2iiaT- nami piaskJu grulbo-i śr·edln;ioziamristego.
A 8
Nowa Wieś
o ~ ____________ ~ __________ ~' .2 ____________ -L! 3 ____________ ~!~ 4 __________ ~. 5km
Fig. 3. Pr.zetk!r6j geol.ogiezny p-zez złMe piesków :ormierskIicll w Nowej WSi.
GeologOOail 0I1QSS' sectim 'th.rough the fJmmdry sand depolSi:1lsat NOwa Wieś j U !L" a gór on a: 1 - w8lPlen.ie; t r z e c 1 o;r z ę d: J - Il'WDOSZ wapl.enny, 3 - glina deluwialna 2IIe1onQ8zaora, w ItPIIgu rdzawa, 4 - piuek l1'ótnoziarnillty biały ze twl.rklem kWarcowym i wapienny~L~ - gllma seledynowa z 1iomies2lką kaoldnu, Ba - glina plll8ZCzyeta, 'łib - gl!.n.a ipUUlzczy9ta z otoczakami wa'pienia, lic - ~ina, 8 - piasek drobnOzfarnlaty i średn4odarnl:llty biały, '1 - ił zap1aazc:rony, 8 - piaski glłn1allte;
czwall'oto.rlZę·d, zlodowacenie poludntorwo'Polllkie: B - gId:na _a- lowa; ł ID. t e rg l a c j a ł m a z o IW l e c ki: 10 - piaekl g!L"ubo- l. średni1>Zl.a;rniste z ma-
łą domieszką Riru, 'lI1 - twd.r z dutą Qomies2lką krzemieni i czertów, z wkładkami pluku pylaetego; zlodowacenie śrOdltowopolskie, stadiał maksy- m a l n y: 12 - ~ M1edn:lo-d 8l'uboztacm.i.llty z domiEll2lką twtru, ~ - gJ.ilna _ałowa, 14-p!.asejk rÓilno2ll8ł".nIBty z pyłem; stadiał mazowiecko-podlaSki: 1 1 - piasek wy~ poziomu sandrowego (t.arasu V) z rezyduBmJ'IIl,\ głazami, 18 - pdaaek r6:lnoziarnisty ntmz~ poziomu sandrowego (taraeu' IV); z I o d o w a c e n i e p 6 I- n o c n o p. o l s k i e: 1'1 - ·piasek rzeczny tN'aBU nadzalewowego; h o I o c e n: 1 8 - plMek rzeczny tarasu' zaleWOWe3\), 18 - mady taraBU zalewowego
U p P e r ;r u r a 88 d c: ~ - 1imestOlles; T e r t i a r y: 2 - lImestone weathered material, 3 - talus loam, .green-grey in colour (1"U8ty at the bottom), 4 - varlously gl'84ned sand, WhiJte in colDur, wi'th qU8ł"tz and ca:J.careoua gravels, 5 - hoam with a·n adm.lxture ol kaolin cel.adon tn eoIour, 5a - a,renaceoua loam, 5b - Bl"enaceoua loam wdth l1mestone pebblell, Ic - 108m, 8 - fine gralned and medium-gra.l.ned sand, wbite in colour, '1 - arenaceouB clay, 8 - łoamy Banda; Q u a t e r n a r y, S o u t h- - p o 11 s h G l a c i a ł lon: 8 - boulder elay; M a z o v i a n I n t e r g la c i a l:
10 - coarse-grai.ned aIDd tnedl.um-gra.1ned eandB ·with a BIJlall admtx.tW'e af ga:avels, lo! - gravels wdith a conaLderaoble a'CimiX'ture at mntt! 'and cherta, reveall.ng an 1nter- call1ltion ol aUty sand; :M i d d l e -P o 11 s h G l a c t a t4 o n, M a li: i m u m S t a g e:
12 - med.ium-gralned and coa:rse-graLned sand with aon admixture ol gravels, 13 bou1der clay, 14 - variOUBly grained sand with aut; M a z o v l a n -P o d l a s ł a n B t a g e: 15 - BBIrld at 1!he high« oułwa8h plaJ.n (V terrace) with .residual boulderB, da - varlowrly grałned sand ot the lower outwaeb plam (IV terrace); N o r t h - - p o l i B h G l a c i a t d o n: 1'1 - f1uvtal sand at the level over floOO tes'race; H o l 0- C e n e: 1& - f1uvJal lIanc1 ol flood tenace, 19 - mud af flood terrace
D o c n o p o la lt ł e: 8 -
fluid
rzeczne taras6w nad,zalewoWych1 9 - piaakI eoliczne:h o lo c e n: 10 - plaald mad.y rzeczne oraz torfy; 11 - otwor wiertniczy: A-B - Unia .pmekro.Ju geoloetc_gC)
U p P e I:' ;r U r a II II ł c: 11 - illlmeatones; T e;r ot i a ·r y: li - Band., elay sand!!, 10llnlS:
S o u t h-.P o l i s h G l a c i s t i o 111: 3 - boulder cl.ay; M i d d I e-P o H. s h G l a c i a- t ł o n, M a x i m u m S t a g e: 4 - bouIder clay, 5 - g1aclal and f1uvi~acial 8ands;
W a ·r t h o!I S t a g e: 8 - 88mB at the hdgher outwll'llh pla1n, '1 - sandł! at the lI.oiwer owtwlllilh plam; N o ·r t h - P o l i II h G 1'8 C i a t i o n: 8 - fluv4.al HDCla ol the levels over f100d terracee, II - aeoUan sands; H o l o c en e: 10 - ~uvlal sandl, mudB &nd peata; 11 - bore hole: A-B - Une at geologlcal ero. lect10n
330 M!oindOca Błaszak, Sylwester Sik10mpski
Kilka rwyclrodJni piasków trzeciOl'2ędowych odsłania się też IW 'Pod-
ciętych erozyjnie, strom.ych.z!boczach War,ty lub w jej pdbliżu. Jedną
z nich jest wychodnia w W ąSOS2JU G6mym, oznaaona .na fig. 1 numerem 5. Na mer6wnej, skTasawdałej powieI'ZlCbn:i w~eni górD.ojurajskich, znaj..;,
dującyeh się 'bu 8 lin nad średnim potlJiomem Warty, leży warsbwa trz.ecio-
rzędowyc'h ;piasków 'Pylastych ;f drobnoziarnistych z domieszką piasku
średnio- i gruboziarntistego, z wkładkami (do 0,3 m) gliny piaszczystej (w górnej części profilu). Miąższość tych piasków wynosi 2,5 m, a łącznie
z -piaskami wypełniającymi lej krasowy osiąga 5 m.
Tabela 1 Analiza ziarnowa
Odsiewy
Odsiew PrzeliCzenie do SU;IDa odsiewów
Nr sita przeli-' ustalenia średniej przeliczonych dla
(prześwit próbka próbka czony wielkości ziarna wykreślenia krzy-
oczka Pl) 1 2 suma
Xl % Xl" Pl wej sum %
I
1,70
-
-- -
I
--
0,85
- - - -
- -0,60 -
-
- -I
- 100,000,42 0,10 0,10 0,20 0,20 0,0840 99,80
0,30 0,60 0,60 1,20 1,20 0,3600 98,60
0,21 11,60 12,40 24,0 24,00 5,0400 74,60
0,15 21,20 21,30 42,70 42,70
I
6,3900 31,900,105 13,30 12,60 25,90 25,90 2,7195 6,00
0,075 2,70 2,40 5,10 5,10 0,3825 0,90
0,053 0,10 0,10 0,20 0.20 0,0106 0,70
Denko 0,40 0,30 0,70 0,70
-
0,00Suma
I
50,00I
50,00I
100,0I
100,0I
14,9866I -
Frakcja główna - 0,15/0,105/0,21
Jednorodność - 90
. Temperatura spiekania - > 1350
Zawartość węglanów - 0,03
Kształt ziarn - zaokrąglony
średnia wielk:o§Ć ziarna (z przeliczenia) - 0,15
średnia wielko§Ć ziarna na podstawie krzywej sum (por. fig. 4) ---:- 0,16
Przy lpOłud!IliO\VO-'WSdhioldnim tkJr~u wsi (fig. 1, pkt. 6) jesz.cze kllka- krotnie odsłaniają się piaski trzeciorzędowe w podcinanym lewym brzegu Warty (na przemian
i
wychodniami waipieni i glim Z'Wietr.zelilnowych). Pia- Ski wznoszą się do 3,5 m nad średni !POZiom Warty, a iCh powierzchnia jestści~ erozyj!Ilie przez wody Pra-Warly, iktare utworzyły w czaSie Z'lodo- wacenia p6łnoonopol:skiego _as nadza:le'WfOWy.
Również na pralwytm tbrzegu Warty odsła.niarją się w zboczu taTasll
brzeciorzęddweg<> piaski i gliny piaszlCZyste do wysaka9ci 1 m nad średni
poZiom wody (fi'g. 1, pklt. 7), a 600 -m lD.8. E od ujścia Liswarly do Warty -
Nowe obszary trzedior'zędowych piesków formiarlSlkioh 331
do wyso'k1ol9oi 6,0 m (fig. 1, !pkt 8). Sbwierdzooa miąższość osadów tI"2le- ciorzędowych przekracza tu 3,7 m. W odległości około 1,1 km na ESE od
ujścia LiSwatrty do Warty - IW Ku'laoh, oilroło 1 :ID. nad porwjerz'C'łmią 'W~.y odsłaniają się w zboczu białe piaski pylaste z niewielką domieszką piasku
gruboziamist~ o mi~ 1 m (fig.l, pkt. 9). Około 1,2 kim na NNE od.
Tol'!Zebcy (fig. 1, Pkt. 10) występują trzeciorzędowe ,piaski II'62mOZliamiste do wysOkości 3,5 m n'ad średni [pOZi'OIn WaD:"ty.
Fig. 4. Wyłm'es uziarniEnia piasków rormierskich z Nowej Wsi
Diagram
ar
grain sizedistr!llbufńon of fo- undry saDIds from Nowa Wieś
N.1j
'8
0
'go
;;,
§
80tl
70...
1i3
60~ 50
~ "O
.~ 30 .tu !: 20
~ 10
~
~
~
Wykres krzywej sum
o~ I-'"
I
II
J I l I I
1,...0<11
0,056 0.10 0.20 0.'10 0.80 oP71 0.16 (J,32 0.63 1,60 Prześwit
oczka
wmm
Niewielkie wystąpienia piasków Wzeciarzędowych odk!ryto Tównież w rejonie Wólki !P.ruSidkiej. W pI.Ittlkcie 11 {fig. 1) są to 'piaski drobnoziar- niste z IPOjedynczymi ziarnami grubszymi (nawet do 4 mm) o mi~i
2 m i minimalnym lIladkładzie '~0,4 m). W pun'kcie 12 (fi:g. 1) występują
podobne (~w pkt. 1'1) piaski o małym rozprzestrzenieniu, wykryte tyl!ko
dzięki gęsto tu wykonywanym wkopom w czasie przeprowadiZ8nia klasy- fikacji gleb w 1964 'l'. Ich miąższość przekracza 1,5 m, mają aIle 'I'6wndeż
nrlnima1ny nadkład. W pu:nkcle 13 -(fig. 1) stwierdzono analogiczne jak w pkt. 11 i 12 piaSki dro'bllozia:rniste o miąższości ()Ikoło 1 m i pad nadkła
dem 1 m.
Najlbardz:iej miąższe złoZe piasków formierskich występuje w Nowej Wsi ('fig. 1, pkt. 14 i fig. 2), na lewym lbN:egu iJiBwarty. Stwierdzono je w
odsłonięciu u !pOdnóża ~a, a miąższość i wykształcenie występujących
tu osadów trzeciorzędoWYch wynika z inte'l'lPl"etacji opisu profilu zawar- tego w kareie otworu wiertmiczego, wykonanego .przez Pr.zedsiębiorstwo
Hydrogeologiczne z Krakowa. Pod 7-metrową warstwą piasku i l-metro-
wą gliny alWIaWwej występują 'lroleijno od góry: g1lilna piasrezysta (3 m),
ił (1,8 m), ił piaszczysty -(3 m), glina (3 m) i glina piaszczysta (9,5 m) oraz 10 m piasku. Niżej występuje wapień 'g6rnoju'I'ajski. W sumie miąższość
osad6w trzeciorzędowych wy.nosi tu ponad 30 m. Osady te ciągną się 1,5 km ku NW,°brak ich natonnast
::Da
prawym bmegu (fig. 3), gd,zie zostały wyerodowane, prawdopodobnie w o'k!resie interglacj-ału 'kromerskiego lub mazowieckiego. Ku N'W W7lt"asta w p!I'Ofi~ U1dzial friaikcji piaszczystej o (na 8 m g1Wn:przypada 11 m piasku)..'332 Mlal:lmkia BłaszIak, SyłW'ester Sklompski
Według wymagań przemysłu odlewniczego podstawowym SU!l"owcem do rwyIl"dbu form i ~en:i. odJ1.ewmczych są !~waroowe piaski ·formierS'kie
płukane, nie ;płukane i :piaski o 'lepiszczu naturalnym. K wmcowe piaski
płukane i -nie plukane służą do wyrobu mas syntetycznyCh, a piaski o le- piszczu naturralnym do sporządzania mas naturalnych (bez dodatku le- piszcza). JaIlrość piasków fo:rtmie:rski.ch okrreśla. nomna bramowa BN-SB!
/4021-19. Norma ta ze względu na 2Jawart;06ć :minerałów ilastych (lepi- szczaj) dzieli piaSki /formierskie -na 8 klas, przy czym 4 !pierwsze klasy
dotyczą piaSków kWaTCOWyCIh !ZWanych obecnie czystymi, ·pozostałe t'O
piaski ifO!'mierskie o !lepiszczu natUira:Jm.ym, które określane są jako !lcwal"-.
oowe·clmde, cpółtbte; tłUJS'te i bardzo Iłlłmte. Pod 'W2g1ęd:em zilBJrlnistości d7ielą się na '6 gIl'IU.:p.
Zgodnie :z wyżej wymienioną normą kwarcowe piaski formierskie ;po-
winny .zawierać następujące parametry: a - dużą jednorodiIlOŚć; lb -
.określoną wielkość i kształt ziarn; c - odpowiednią ilość minerałów ila- stych (według norm odlewniczych dla minerałów ilastych w piasku for- miexskim przyjęto nazwę .. lepiszcza"); d - odpowiednią temperat\l['ę spie- k8!llia; e - dolbrą przepuszczalność i wytrzymałość na ściskanie.
Anałiza pli.a8ków foom,ierskich pob:rtan.ych :z odsłonięcia (miejsce pobrra- nia próbki IOznac:zono na ipl'zekroju (fig. 3) literą P) wskazuje, iż omawia- ny surowiec spełnia rpowy2:sze wymagania. Ma'k.roskopowo są to piaski barwy białej lulb S2Jar0biaŁej. Analiza ziarnowa 1 wykazała, że są to piaski drobnoziarniste i jednorodne (tab. 1).
Na podstawie 'Pl'zedstSlWionych danyoh stwierdzić można, że jest to piaselk kwarcowy klasy 2KJb, drobnoziarnisty, jednorodny, o temperaturze spiekania powyżej 13500 C. Pliasek ten nadaje się na drobne odlewy z·że
liwa. Nadaje się nawet na odlewy z metaU ,kolorowych a;e względu na
zia.xnistość piasku zbliżoną do piasku hardzo drobnoziarnistego.
Przegląd stanu częstotliwości wychodni piasków trzeciorzędowych upoW!ażnia do wszczęcia !pOSZukiwań surowcowych. Pu:nktem wyjścia IW
poszukiwaniach są wystąpienia trzeciorzędowych piasków formierskich w rejonie ·Pajęcma. Nie wykluczone, że IW sąsiedztwie wychodni juraj- skich znalezione zostaną dalsze 'złoża piasków fumnierskich. Najbardziej
opłacalną, godną polecenia metodą !pOSZukiwania i rozpoznania warunków .geQlogicznY'ch zasygnalizowanych wystąpień piasków formierskich w tym terenie byłoby stosowanie sond i wkopów. 'Brak tu 'bowiem rozległych odsłOlllięć, a zamaczane wyChodnie odkryto właśnie dzięki metodzie zdję
ciowej {marszruty, sondy li. wkopy). Metoda taka została wypróbowana w l8!llalogicznyc1h warun!kaJCh na SE od. Częstochowy (M. Błaszak, 1962,
1970) z dobrym sku"tkiem . .
Zakład Zł6:1: SU1'tJWCGw Ska·lIIlyICh l Zakład Zdjęć Geologicznych Nim Ill8tytutu GeologUcznego
Warszawa, ul. Rakowiecka ł Nadeełano dnia 11'1 marca 1m r.
1 Analizę wy.konał I:nstytut Odlewnictwa w Krakowie.
Stres:zczende 333
PISMIENNICTWO
BLASZAK M. (191P2) - Piaski !formierskie w t'ejonię częstochow!,kim ,i metodyka prac poszukiwawczych. ~z. geol, lO, p. 651-854, nr 12. Warszawa.
BŁASZA&K 'M. (1970) - Chllil"aX!terystyka naturalnych surowców dla mas formi&- skich w ,utworach kresowych okolic Częstochowy. BiuL Inst. Geol, UD,
'P. 158-329. Warsmwa. .'
SKOMPSKI S. (197,1) - Zaa'ys stnttygrafU 'Czwartorzędu i rozwoju netby ,przedpola moren ·czołowych stad~ału mazowiecko-podlas'kiego (Warty) między Ra- domskiem a Działoszy.nem. Biul Inst Geol., 254, p. MI-299~ Wa·r- szawa..
HOBLIE IlEPCIlEKTHBHLIE TEPPmOPHIł 3AJ1EI'AIIIfjJ TPETWłH1dX 4I»OPMOBOąm.JX IIECKOB
Pe3IOMe
B IOlEHO:ll: 'laCTH ITom.n:ot, K ceJlepy OT qeHcTOXOBa B 1964-66 ro~, on::plilTO BCCXO.JI&J:O BD1XO.D;OB TpeTIi['lJD>IX OTJIOJEeBII':II:, KOTOpJ>Ie Mmyr IIpHMeHJIT&CJI B Jta'lecme 41opMOBo'IBoil: M8CCJil B JIJiTelłBol: IIpOMWIUIell1lOCTJf. 3TH OTJIOlEeHIDl 38JIeraIOT Ha B'lBeCTHJlJtaX Bepme:ll: IOp&l, Ha
a.m.6cDIX n:ecxax Iimt Ha JtapOOHanu.vt uopo,lUlX BepXHero Mena, Heo.D;HOxpa'tBO
3aDO_
JtapcTO-B&le DyCTOTlil.
B COCTaB pa3pe:Ja Tpent'Im;Ix OTJIOlEeHll':ll: BXO.D;JIT ~ rJIlOlhI, DMeHH&lC B3BeCTK0B&Ie poccLIIIH, Kpe1ImH B 'lepTLI, necKB, rJIHHBCT1.Ic IIecKB, IIłlC'IlllIItCTI.e rJIlOlhI, rJIlOlhI, cyrmtH:IB B 6ypLIlt yrom.. Bonee JIIJtpOKlUJ xapaKTepBcnD:a TpeTB'lHD1X OTJIo:zeHll':ll: B nepeIq)laIB8.IOn:nDt HX '1eTBep1'B'lHWX OTJIOlECHll':ll:' p;aHa B OT.D;eJIhBołł pa60Te (C. CKOMIlCKB, 1971). H3 B&lmenepe'lB- CJICHH&lX 1'J'C'l'I't'IB& OTJIOmm:ll':ll: .D;JIJI 4loPMOJlO1JlD:.lX ~ MOryT 6wn. BCIJOJIb30B8.BLl ueco.
rJIl'tHBcTI,Ie necxB H IIec'nllIBC'IWe rJIlOlhI. MOIIUIOCTh 3TIiX OTJIoJEeBHII: KOJIe6JteTCJl B npep;enax
OT 0,5 11.0 30,0 M.
Bom.mHIICTBO H3 14 OIOlCaIlBblX BD1XO.D;OB «(IKr. 1) BaXOAJttCa B 6naronpIiJtI'HYX .D;JIJI3B:CIIJlYa- Ta.IlBH ycn:OBliJIX. Bonee .D;eTlUll.Bo OIOlCaBHoe MecTopoQeHHe B HOBo:ll: BcH, npe,D;CTaBJIeHO Ha 4loHe reoJIorl'tlłccxoro CTpoeBll'Jl, '!TO IIOJta3&BO Ha Jtapre H reoJIOrH'lecB:OM IIpo(lB'JIe (41*. 2 H 3),
a ero D;eHBOCTh 1I0ATBe~ IUIaJDDOM (41iD'. 4, Ta6. 1). AruI AIlJI&Be:II:mBx IIO.HcKOB pexOMeIl- .D;YeTCJI MeTO,u; C1JeMOK (MapmpYTLI, 30H;n.I), l'tCmrI'alIHI>I Ba lI,pyroil: TCPpnopl'tH (M. JiJIamaI:, 1962, 1970).
9
334
MioIrldka BLASZAK, Sl"lwester SKOMPSKI
NEW PROMISING OCCURilENCE AREAS OF TERTIARY FOUNDRY SANDS
Summary
In South PolianJd, IIlOl'th of Cz~lrtochowe, a dozen or so of outa:ops of Ter:fliary depostts were rliscovered f.rom 1964 to 1966. These deposits 'CaI1l be used as fOlllldry masses ;in metanurgy. They Test OD the Upper Jurassic 1imestanes, (IQ 'the Albian SI8IIldstanes, or on 'the surl&ce of tbe Upper Cretaceous <mtxma.te rOOks, fillilng ·iJn at places vardous karst farms.
The prafi:le of the Terti.Il!"Y depos:i1s consists of weathered :toams, limestone debris, flinttB ami <merits, BaIIlds, clay sands, arooaceous laams, clays, dts aru:l ,brOW1ll coals. A mJOIl'Ie compreheosiw desarlilptian of thi! Tertiary formutioos and of the Qua- ternary 0IIl'E!6 found to lOOCUl" .in the overburden has been proesmted in a special paper (S. ~, 1971). Am<mg the Ter1dary detpOBits men1liJollled above only sands, clay sanQ; and arenaceous loams am. be usef·u1 in the fouInIdry ~. The th4clmess of these deposiis ~ widely, fd'OIIl 0,5 m to 30,0 m.
'Most of the :fOuIt"teen 'OUtcrops here discussed (F.ig. 1) aoo <:barac'teIr.Lzed by !fa.vou- ralbleexplO1i;!JaJf;ionconditions. A deposit situated at Nowa Wie6, described more in deta.il, has been p.re6ented in the light of the .g.oo~calstrUoCture dUus1lrated by '8 map and a gecJiklg,iml <n"oIIS sec1IIIlIl \Figs 2 and 3), i1B value being su:pported by an analy- sis (F9g. 4, TraIb. 1). Far forth« research works a special fre1d me'tbod is suggested (flieLd routes, prolriDg, test pUs, etc.) tested witlrlo another area (M. Blaszalk, 1962, 1970).'
