Starszy paleozoik z otworu Wilków (północna część Gór Świętokrzyskich)

(1)

Zbigniew DECZIKOWSKI, Henryk TOMCZ'YK

Starszy paleozóik . z otworu Wilków

(północna czę'l: Gór Świętokrzyskich)

HSTĘP

WIatach 1961---63 Zalk:ład Zł6ż Rudźe.laza Instytutu Geologicznego

proWa<4ił. prace poszUkiwawcze w utworach ordowiku Gór Swięto

krzyskich. Wykonano wówczas około 37 wierceń. Najgłęlb.szy był otw6r

·Wilków .(957,8 ro), w kt6rym uzyslmno naj pełniejszy profil utworów starszego paleozoiku regionu 'łysog6rskiego. Omawiany otw6r msta:ł usy- tuowany w Dolinie Wilkowskiej, w zachodniej części wsi Wilków, po pół-

. nocnej' strome kambryjskiego pasma gł6wnego - Łys<)26rskiego (fig. 1).

~1 ;----3

~~~~. ~CJ2 • ^*

o

Fig. i. Zarys utworów paleozoicznych Gór Swiętokrzy

snch z wyodrębnionym sY\Lm."em

Outline ,of Pałaeozoic formations of the Swięto

krzyskie Mountains showing isolated Sylurian formations

1 - utwory syluru; Z - paleozoik (kambr, ordowik,' de- won, karbon,· perm); '3 - granica zasięgu utworów pa- leozoJlru; 4 - otwór Wilków .

1- Sylurian formatlons; 2 - Palaeozolc (Cambrlan, Ordo- vician, . Devonlan, Carboniferous, Perm1an); e - boun-

. dary ot Palaeozoic tormations; 4 - bore hole Wilków

Otw6r WilkÓw był w lPehli rdzeniowany i'dostarczył'bogatych tnateria":

łÓw. stratygraficznych, umożliwiających w !ZIl1acznym stopniu wyjaśnie

,nie budowy geologicznej pó'łnocnego skłonu ŁysogÓr. _, _. _. Kwartalnik. ·Geologiczny, t. 13, nr l, 18l1li r.

(2)

Starsży paleozótkz otworu Wilków

OPIS ·LITOLOGICZNO-STRATYGRAFICZNY 'Schemat stratygraficzny:.

0,00 - 6,00 m 6,00 , - 273,00 m 273,00 - 510,00 m

. 510,00 ~ 585,00 m

585,00 - 601,00 m 601,00 - 666,00 m 666,00 - 785,00 m 785,00 - 957,80 "m

Czwartorzęd

Ludlow' gÓrny . LUdlow dolny

Wen!ok Landower Aszg!l Karadók , Kambr gÓMY

15

CżWartorzęd(O;O

'+

6,0 m); Glina żółtoszara, piaszczysta,

przecho-

dząca ku dołowi w iły zwietrzelinowe. iłowców górnego ludlowu •

. ' Sylur - 'ludlow górny '(6,0

+

273,0 m); warstwy wy:drysmwskie :dOlne: Iłowce ciemnoszare 1aminowM}e iłowcami szarozielonymi, o

'Po-

kroju łupkowym,przeYlarstwione mułoweami -i szm-ogłammi drobnoziar- nistymi, częściowo mulastymi barwy szarej o odcieniu zielonawym. Sza-

rogłazy tworzą wkładki o grubości kilku metrów. , Są one inajczęściej

wapniste lub dolomityczne, zlewne, częSto spękane z poślizgami ·tektonicznymi i' z żyłkami kalcytu. Cały kompleks' wykazuje zririenność upa- dów; w górze do głęb. 50 m' w granicach. 67°-35°, do głęb. 145 m w granicach 45° - 30° oraz w dolnej ~ęści od 25°' do 5'50. - , Fauna meliczna, reprezentowana główriieprzez małże (CaTdioia Sp'.,

C. sigriata B a r r., C. persignata B a r r., Slava sp.), ostralrody (Beyri- chia sp.), głOwonogi ("OTthoceTas" sp.) i liliowce (Crinoidea), ponadto liczmejsze graptolity PristiogTapt'ILS sp., p.l:lohemic'ILS(B a r r.), P. cf. ulti- m'ILS (P e r n er), P. dtLbi'ILS (S u e s s), P. d. longus (B o u

c

e k), Lino- gTaptus sp., L. posthumus R e i n h. R i c h t e r i w spą~u CucullogTap-

~~ .

. Ludlow dolny (273,0

+

510,0 m) - łupki willrowskie: Iłowce ciemnoszare lamip.owane jaśniejszymi ó pokroju 'łupkowym, miejscami spękane, ż lustrami tektonicznymi, partiami wapniste i zWięzłe. Do głębokości ok.

420 m' WYS'tąpują ]jczne~ wkladkli mu'ło'wców wapnistych z licznym mus- kowitem, o laminacji' ko:nwolutnej i przekąitIiej ze strukturami sedymen- tacyjnymi. Niżej dominują głównie iłowce ciemnosz'are i BZare- grapto-

litąwe. Cały kompleks WY~azuje zmienność upadów. w g61'nyeh częściach

-- w interwale 273+450 m - wynoszą one od 40° 'do 2~0, niżej w gra-

nic~ch 20° - 12°. .

Fauna liczna, złożona gł6wnie zgraptolit6w: Od głęb. :l73 do 432 m stwierdzono poziom' Saetograptusleintwar.dinensis (H o p k.) i' poziom . Cucullograpt'ILS hemiaveTsu8 U

r

^ba n

e

^k wraz z Pristiograpt'ILS bohe- micus(B a r r.), P.' dubi'ILS (S uess), P. cf. tume~cens (W ood), Mono- climacis ci. haupti (K li h n e), SaetogT(tptus sp., S. ci. chi'1!taera salveyi (H o P k.), N eodiveTsogTaptus beklemishevi U ,r b'a III e k, CucullogTaptus sp., C. cf. aveTsu8 (E i s en a ck), LobogTaptu8 sp., L, cf. exspectatus U r b a n e k oraz' ma'łże CaTdiolasp., C. peTsignata B a'r r., C. signata

Bar~ .

Na głęb. 432 -;- 478,5 m występujei>odJpozio~ Cucullograptus pazdTOi

.U r b a n

e

^k ^i'^poziQm LCjbog'rapt'ILS . scanieus paTascanicus (K li hn e)

w' zespole z Cucullograpt'ILS sp., Lobograpt'ILS ezspectat'ILS U 'r b a n e k.

(3)

16 ~bign.iew iJeczkowski, .Henryk Tomczyk

~---~---~---~---~,----

L.scan,icus (Tu 11 b.), L. cf. simple.x U r ob a III e k" L. ci. progenitor U r b a iD. e k, Saetograptus chimaera (B a r r.), S. chimaera cervicornis . U r b oa n e k, N eodiversograptus sp.,Prisiiograptus bohemicus (B a r r.), p; dubiu8 (5 u

e

^s^s),Monoclimacis micropoma (J a.

e

^ke l) oraz głowo- nogi Ortoceras i małze Cardiola. . . ' '

Na głęb .. 478,5

+-

^490,5 m stwierdzono poziom Neodiver8ograptus nils80ni (L a p w.) w. asocjacji z Saetograptu8 chimaera (B a r r.), Colo- nograptu8 colonus (B a r r.), Monograptus uncinatu8 T u 11 h., Pristio- graptu8 dubius (8. u e s s), Spinograptus spino8us (W o o d), Plectograptus macilentus (T

o

r n q.), Holoretiolites sp., ponadto głowonogi imalZe.

Na głęb. 490,5 +494,5 m stwierdżono poziom PristiogTaptus gotlan- dicU8 (P e r n e r) w ubogim zespole z. Pristiograptus dubius (S u e s s) i Spinograptus 8p,inosus (W () o d). , . '

Od 494,5 m do 506,0 m, stwierdzono ,poziom Pristiograptus vulgaris (W o o d) z Gothograptus sp. i Holoretiolites sp .

. Od głęb. 506',0+510,0 ,m występuje poziom' Gothograptus nassa (H o l ^m)z Pristiograptus dubiu8 (Bo u

c

e k), P. pseudodubius (B o u-

t

e k), Atrypa sp.,. Chonetes sp. i i n . . ' , . Wenlok (510,0

+

585,0 m) - górne. ^łupkiciekockie: ^IłowceCzarne i' ciemnoszare,częśclowo wapniste z' drobnymi . bla~ami muskowitu, laminowane i łupk()Wate~ miejscami ~ękane, z żyłka,Mi kalcytu, ~adkie poślizgi tektoniczne i skupienia pirytu. '

,. Na ^głęb.583,5 m sbwierdzonodruzgot tektoniczny 'łupków ~arnych.'

. ^Całykompleks wen1O'ku wykazuje upady zmienne w granicach od 15°

do 8°. " . ' "

Fauna bardzo bogata i ograhlczona tylko do graptolitów: Od głęb.

510,0 do 530,0 In stwierdzono ~om MonograpttiS te8ti8 (B ar r.) wasó- . cjacji z Pristiograptu~ pseudodubius· (B o.u

c

^e^k),Monograptus flemingi

S a l t e 1', Monoclimacis hemipristis (M e n e g h.), M. flumendo8ae (G o r- t a n i), 'Cyrtograptus sp., C;, lundgreni T u 11 b.; C. hamatus (B a i l y),

·Diversogrciptu8 sp. i Gothograptu8·sp .

. Na głęb. 530,0 + '561,0 m występuje poziom Cyrtograptu8.lundgreni T ulI b.z Pri8tiograptus lodenicensis P t i b y 1, P. p8eudodubiu8(B o u-

e

e k), 'P. sumptuosus P f i b Y l, Monoclimacis flumendo8ae(G o r t an i), Monograptu8 flemingi compactu8 E 11 e 8 et W o o d, M.' flemingi 5 a l t e r, Cyrtograpt'I,LB sp., C. lundgreni gracilis ~ o u

c

e k i inne.

Na głęb. 561,0+563,5 m stwierdzono poziom Cyrtograptus multira- mis T

o

r n q, z Monoclimaci8 s.p., M. flumendosae (G o r t a n i), Mono- graptus flemingi i inne.

,. Od głęb. 563,5 do :569,5

m

^Występujecharakterystyczny poziom Cyr- tograptus . perneri z podObnym zespO'łeril graptolitów jak w:poprzednim·

paziomie.

Na

głęb. 569,5+577,5 ·'m stwierdzono pI07iom 1Cyr.tograPtu8 Tigidu8 T u 11 b. z Monograptus flemingi primu8 ,E 11 e s et Wo o d, Monoclima- , . ci8 flumendosae (G' o r t a n i), Streptograptus retrofle:x:-u8 (T u 11 b.),

Monograptu8 latus M c C o

y

ⁱPri8tiograptu8 pseu,dodubiu8 (B:<> u

c

^{e kl.}

Na ,głęb. 577,5+581,0 m stwier~o poziom Monograptu8 tlexilis E 11 e·s z graptolitami .Streptograptu8 retroflexus· (T u 11 b.), S. antennu- Zarius (M e n e g h.), Plectograptu8 sp., Cyrtograptu8 sp. i Monoclima- . ci8 sp. .

(4)

. StarszY .p&!'eózóik⁷_..ż _'. _'otworu _{. .} wwrow _L7

Na' głęb.' 581+582,5 . m .występują graptolity' Cyrtograptus Bymme-

tri~E 11 es ,et W oodi PristiograptuB dubiua latuB (B

o

^u'^ł:^e

^{kl .} ^.

. Na głęb. 582,5+585;0 m. stwiei'dzonopoziom MonograptuB . riccarto- nensiB L a

i>

^W'. i poziom CyrtograptuB murchi~oni. C a r r. z bog·atym

zespołem innych graptolitów,. jak Mcmograptus priodon B r

o n

,n, Retio- lite, geinitziaTtus B a rr., Monoclimacis vomenna (N i c .h.), Barrandeo- g.,.aptus pulchellu8 (T ul.! p.), Cyrtog'raptuB' mU'rchi'a01ii bohemicus B o u,-

c

^{e ki}PriBtiograptu8 cf. dubius (8 u e s s): . . . Landower(58:>,0

-+-

601,0 m) środkowe hipki: C1eltOckie: nowce' szare

:lolomity~lie z przewarst~~niami :łup'ków" czarnych krzemionkowy eh oraz z cienkimi warste:wkanti iłowców zielonawych, dolomitycznych,

par-

tiami si1nle.~ane i zluStrowane z żyłkami kalcytu i skupieniami piry ...

. tu, w spągu' druzgot teldo~czny'łUJpków czar:nych. Upady zmienne od 16 o

do .100'; w dole około 24°. . .

Fauna llczna i·żr6im:ieowaha . wy~ępuje .. ał6w:nie. w·· czarnyćh łupkach

graptolitowyeh.·:Stwietdzonotu; Monocli71}acłscremLlata .(T

o

r:n q .),

M.,

ci; grieBtoniensis (N i ch.), RetioliteB geinitzianu8 angustidens E 11 e s . et 'W o o d, PristiogTaptua :nuduB ,(La p w:), MonograptuB marri p e r n e r, M .. veles(R i c h t er), SpirograptuB sp.,. S. cf.t~rriculatua (B a r r.), PBeu- doplegmatograptuB,obeBuB' (L ap w.)~ Streptog'raptuB. exiguus (N i c h.), RastriteB8p. i inne.' W spągu łu~6w występuje M'onog'raptua Bedgwicki (Pa ~ t l.), Petalograptuasp., Rastrites sp., Cep,halograptUB ~'I i PBeudo- climacograp.tus hugheBi!(N i c h.)... . ' .

. ordowik.- aszgil (6.01,0

+

666,O:ril)' ~ warstwywólcz8ńskie: Do głęb;

. 604,8 m ^wyst~ująwapienie z przerostami . piask~wców, .. Silnie . ^spękane z ŻYłkami.lldacytu. do 5. Cm grubOści, ~z wkład:kamiiłowców zielonawych, dol()!P,ityczriych. 'Niżej dómmują iłowee wapniste, sZ8l'Qżielonawe i szare,

rivięZłe; partiami spękane, . z··' gniazdami i skupieniami pirytu. Upady '2ll1ieime.w granicach od 50° .do 25°.' . . . .

.Fa~bru;dzobogata, 'złożóna ze szczątk6v{ trylobit6w Eodindymene sp. ~ :c'retciBpis cf. seticomi8 (H i

s.).

W dolnych \Varstwachsporadyczne są graptolity,Clłmacograptua sp., PiplograptuB sp. d. OTthograptU$ ~p., ponad-"

to występUją rueliczne szczątki 'brachiOpOdów -1 ostrąkodów.

. Karadok (666,0+, 785;0 m) ,..;-górne. warStwy jeleiliowski'e .'1'eprezen- tiij'emonotoimy .koniplek~ iłowcó~ clemIi0871lrych '1 czarnych o pokroju

łUpk9wym; miejScami wapnistych, z~8łymi ipł~ konkrecjami lidy- tów oraz z denkimi' (do ·3 cm) wkładkami.ben'toriitów. MiejScami ,wystę

pują skupienia pirytu:isilne spękania pionowe ż żyłkaniikal~ytu. W częś

d spągowej, na· kontakcie' z .. ilastymi osad'ElIIrl: kB.JIlbru iłowce są silnie zlustrowane .. Upady znllennEroo 40⁰~o 20°, ·najczęściej 30°·.· . .

, . Fau~a' sporadyczna, reprezentawąruigł6wtnie, priez graptolity: Clima:"

cograptuB sp;, C. minimuBCar r., OTthograptuB truncatuB L.apw., '. O.

truncatus .. pauparatuB- E lles . et Wo o d" O ... c(tlca'i:atuB . L a p.w.~ niżej

DipZogrciptua6p.t.D. cf. multidensE Ile setW 0'0 d, D. multidens com- pactuB E 11 e s· ert; W o o d, Amplexograpt'UB Bp.j.CiimacograptuB cf~ bicorniB H alI, DiceUograptu8 sp. (fragmenty) .i in. Ponadto liczne są brachiopody (na głęb. 670.

+

695 j 718

+

775 ni) Pate7'UZa sp., P. bohemica B a r r. i in.

. Kambr.g6rny (785,0 -;:. 975;8) -dolne ",arstwy łysog6rskie{E.·T()m.ciy~

kowa, 1968) reprezentowane. są :przez łupki Uasto.;.okrzemionkowe, szare' i ciemnoszare, pra\Vieczarne; z licznym musk~iternrz częstymi przewar-'

(5)

stwieniami mułowców' Z\'Ilięzłyćh' ko!iwolutl1ie lam~OWMlych, ~e strukturami sędymentacyj-nymi., W dolnej,części< profilu, od'głęb. ok. 949,2 m,

pojawiają się wkładki (do 5 ~ grubQ4ci)~i.askówców kWaTcytowychjasno.,.

~zarych; Miejscami

w

^,łupka(i,h:wy~tępują ~ silne spęk,ania, ,poślizgi . tekto.,.

'roczne i ,skupienia, pirytu, UpadYŻIIl-ienne;':w gtanicachod 45⁰ do '25?",

:najczęśclej 30⁰ podobnie jak w iłowcach karado'ku: ' '

,F'auna dość li~a~ W całYm komplek'Sieosadów kąńlbruwystępujij

liczne brachiopody -Lingulella sp.,' w górnych ,warstwach raczej Obolu8 sp. Na głęb. 838,0 m. E. 'romczylrowa stwierdził'8. , obecność trylobitów przewodnich: Peltura, sp. i Parabolina loba~a (Br ag g er) ,oraz nagłę

bo~ości856,0 +8~7,O, m ,Peltura

,sp.

i p, 8carabaeoides ,cf.westergardi

II ennirigsmo e n. ' ,

STRATYGRAFIA

'Rozpoziomowanie ',~4Owstarszego' pa.leozoiku Vi' . otworze ",Wilków przedstawiono, n'a fig. ,2 i tab. L" , '"

Kambr górny'wyątępujeod957,S'do785,O m"tj. na bdciI,lKU' p:~,'8 ~,

,co przy upadach. średnich ,30⁰,stanowi około" ,150':m miążsrości .. ,Według

E. 'TOmczykowej (1968) ~agłęb. 857,0 m wyste'Oują;, Peltitrascarabaeqi:- descf. WeBteTgaTdi :ae,ri:n i li g

s

^,m o e n oraz na glęb. i838;O'mParabolina lóbata ,Iobat,a (Br og

g

e r)., Przytoczony ze~6ł ,trylobitówWs1tazuje; '~e

,iluiinbr'górny ,jest 'tu reprezentowany przez .dolńe :w.~":tWy iyęog6rskie ,'p~omu ~c., .Tednak stropowe warstwy'kambrumogą,się 'również odnosić

do:pOzioInU Ba' ~ Pl1.tabolina latilimbata T om

c z : y

l!: o

'W a,'

któryzostal

'pa1eOntQlogli~ie' stwierdzony w innych profilach ,:obszar-ą. 'ły~górskiego.

Naj niższa' część k~mbruz Wilkowa, odpowiada,natomiast;poziOlnowi : Pel~

t'!Lra 'scarabaeoidesscarabaeoides (Wi':l hl e n,b ę'rg),być moż,e, ,charakte- 1'1zuje już pogranicze wamtwłysogórskich: ~ 'w!listwami mąchocickimi (J~ Czar:nocki, 1957; E. TomczykOwa, 1968).',WedługE. ,Tomczy,kowej bBa;.:

' dy'

^kam,bńtg6i'ilegow 'WilkowĄe :Wyliaz)i.jąfriiepehly rozw.6j ~. $s~u .do profilów 1!ąsiednich, połQ~o.nych~6wn0IUł, WSchód: {J e1~riiów", Bukó~

'wiany),- jak i na zachód (Bl'ież~,;:J{ajeta,n6w)Od Wilkdwa.:W,omawii:'

'nym profilu ruestWierdzono 'Powiem na.stępującychpoziom9W: '6b z Bel:"

tellarotundata T o m c z y ko-wa, 6C z PaTabOlin(t 'bu.k~iana ,T o ID c z y- ko w ,a, ~"z Parabolina acanthura (A-lig

e: ^H

^on)\ora'iri:ajniżs~ego trema~

doku z fauną Di~tyonema. Niewezpiew'ięc ' 6ą.abserwacji 1itologiczn~.l.

'-tektonicżnych fakty' ąt~ty'grafiezpe przemaWiają całkowicie za redukCją

tektonic;:mią .kamlbrti' g6rnego, kt6ty 'w' tYm., ',.profilu k6ntaktuj'edYskor.,.' dantnie z wyżej leżącym' ,k~rildokiem 'ioz'Winiętymw litof.acjL'Uastej z graptolitami (:fig:21,tab.,1). , " , ' " " , " '

. "')rdOw,ik żostał tU' stwietdżOnywiriterwale ·'85,1J + ':601;0m:; tj. ha od-

d:nku1M;Om, zczegó',na'kąradokptzypada(7~~

+

666 m) 109,01'P.,nato;,:, miaSt

,na

asZgU (66~Ol m) okołó 65,0 m.; 'W pi"~fi1utyIn; bezpośrednio

z dolnymi "warstwami ,'łysog6rskimi gófnegókalrnbru kontaktują"dyskor:"

~a'il:tn:ie osady ilaste kiaradoku,~6:re ,przy: średnich upadach ,(30⁰⁾^,osią-:-'

gająokoł6,90 m miąższości. W, ^iłowcalchi" łUpkach ,gr,aptoliJtoWych ^,obsęr~

~wowano -dóbrze rozwinięty pozioin', Diplograptus multidens" poniże.j kt6";

rego

'rue

stwierdzono

ani

poziomu Nem-agr.aptu8 ,gracilis '(naj.niższykara.

dok), a'lii poziomu' Glyptograptus"teretiusculus, (lalideil)~kt6restwierdzo";"

,nbnaobszru;:ze, :łysogórskdm w ,Qtwo~chJ eleni6w" i :Bukowiany (H., Tom~

(6)

,StBl'szy'paleozdi:k: "~ • otworu Wilków O " , • '.

---:0-

, P,.i.łiog~"plu. u/Ilmus' ... Cal't!;ola signtlla

::J

:'P,.;sliograplu$ dubiu$

..

, :: Pri sliograplus bob.milu;

.!: ... . ^'^{. .}

, .. P,.lsłi~,"aplus sp. " ,

---~---~

SD./ograpłus /.iil,łwardi.

n,nS;$

Cu~ullo.,raplus pazdrtll lo/iv!JI'aplus sCDniCUB . .SII./og,.aplu$ chima.,.a ---~---~---. N.od; ... r.II,,.,,plu. nil._ni ' . . P,.islio ,,.,,phis ,gołland;t:łis

. PrisfiDllrDplus ł'III,Dris

. 6olhograplus n.D.$a

$10m - - - ,... -':'- _ ...

""".iroplus i •• lis . Cvr'og"-aplus mUN:biI6;,i 801m =~!·i/"!Pł~ ~'1~~ii

'.Eodind,,,,.,, • • p.

1",,'aBp;s '8fJ.

~~"~~~666m - - - -

, ? ,

, Cli'lrlllc.,rtlplus 8/1.

O,.Mograplus sp. .

,IJip/ograp/us ci'. ",ulfiil.#

76$",-.':" ~J!'JJ!.~!p!"'u!.!I'.:.:.

~. :Partżlia":"~ Idata : a . ;P.lłura sp." ,.

::::: P."'ura oIcdrabaHide. er.

~. wufel'ga,.dl. .

'::1 ..

bI, .~

Jf"M1

• a, I . 00 "

~21~::::::::13 §-=~4s=łą fi55:sł6'~7

~ _. ^• _._{" .}^• ~. ~

L.::::s

_. _'

c::::J8 c::::1

_.

Profil litologiczno-S'tratyg.rafiemy. -starszego paleozoiku '!l otw~u

wiettniczegri 'Wilków .' • . .' .. '

'Litbologic-stratigraplrlcalsection of the Olider Palaeo2lOic' intbe

bore .ąo1e Wilków . . . '.

l - piaskoWc'e' kwilr~J)~ei :I - szarogłazy: 3 - ' mułowCe p1aiżćll3'~

ne· lub 'wapniaM: ł·...: 'lłowce wapniste łupkowate: 6 - łupki., 'iłów-'

me graptolitowe: .. " .- wapienie:' 'l - poślł7łd. tl'1<ł;on1CŻDe; : B - me-

zgodnOści tektoniczne' , . " .

·1 ·:..... Qull1'tz1t1c .aancistonęsr 2: ..,.·creyw.ackes: :I '+"" 'ueilaceow" Qr e.a1el\~

reous.' ,Iłltlltones.; : ł .. _ Icłl1stQse .'C1a1CBrj!ous. ~ell:' '6 .. ,""" malnly

·graptolite ~tII; " .:... Umestones: ., . ....; tectomc III1ckensl.des::1I ... tecto~

nic. d1scoilfoi'm1t1es' .

(7)

20 ^ZbigriiewDecŻkciwski. Henryk Tom~yk

Tab ela 1 Korelacja stratygraficzDa starszego paleozoQtu z otworu .

Wi1k6w B Gg6lnym profilem. (.f80g6r

Pod~iał _Łysogóry

Wilków

lłratygraflc~ny .

)- Warstwy

" b~I~I~~~·~I.tlll·

Z ^l>-_c ^o:

rzepińskie "O

111 Ll/11't .

GO:

..

() ^·0_CI ^"O

C) ';. Warstwy

Co P. bohemicus .'

f-- LUDlOW f--- wydryl~owskie

'GO: _l>- ~ S. leintwardinens;s

~. )0- c

lupki ^Co ".ł

~ "O _I--

O ^"O wilkowskie _-ci G. nauD

-' :.o:

O M. festis

)- O ^GO: _{WENLOK .}

•

^c _ł

CI) 0(1)' _lupki _·0

..

CI C. murchisoni ciekockie' I--

ł

)- "E

Z _-'_O LANDOWER

..

M. sedgwicki

O 1HIIIIIITInnr rrnnn

n [Im

11

n ml

lilIJ IJ 'LIII j LF'!,za ~akońskalllllJ LI III LfU

)- ASZGIL Warstwy feodindymene lp.

Z ao: wólc~ań.kle Tretaspi$ sp.

'8

Orłhograptus sp.

"

----

^KARADOK _-o^o:

..

D. cf. miJlfidens WarsIwy ^'. ^CI Dicellograptus sp.

:.o: >- . jeleniowskle

-

^~

•

~ O LANOEll 1i ^o:

Q. ^:.o:o ^"O

o ^OGO:

GO: ⁰¹¹⁾ LANWIRN

O

>- ^ARENIG

. z -'

O

wars,::za sanimrlitu

o _TREMAOqK

6 łysogórskie

P.lobata

)o- 5 Warstwy P. scarabaeoides cI.

... ...

z _OLENUS

"

mąchocickie westergardi

~ ao: ..

-< ⁽⁾ ³

:.o: _C)

~ I fi /11 {Il

¹¹¹¹^I

filI I II III IIlnll

^?^ill

I

^.

111 fin

czyk; M.Turnau-Morawska, 1967). Wyższe poziomy karadO'ku również nie są kompletne. Brak jest poziomu DiC'l'anograptus elingani. który uległ,

. tu :redUkcji teikJtonicznej, o czym świadcz, licme lustra tektoniO'4le wy-

stępujące nad poziomem DiplograptuB muJtidens (fig. :2). 'W stropowych . partiach karadokuwystępują osady z licznymi graptolitami,

.j*

^Ortho-

graptuB truncatuB i" Climacograptu8 minimusi in.t które świadczą o ciąg":

(8)

StarsZypaleożoik 'z otworu WiilWw

21

,'łości sedymentacyjnej, ^międzykaradokiem a ^asżgilem.Osady aszgilu o ,miąższości około 50 m (upady zmienne 20 -7- 50°) są znacznie słabiej

datowane paleontologicznie. Stwierdzono tu jedynie fragmenty trylobi- t6wprzewodnich (TretaspiB sp. i Eodindymene sp.). Z prac J. Cmrnockieg-c (1957) i Z. Kielan (1956) wy'lliika, że pozycJa stralty'graficzna :tych trylobi·

tóW jest' jednOznaczna, co pozwala zaliczyć' te osady do dolnego, aszgihl (warstwy wólczańskie, H. Tomczyk, :1962). Na uwagę zasługuje rtu: rówme~

,kontakt tektoniczny między dolnymaszgilem a dolnym BY'lurem.W stro- 'pie ordowiku występują wapienie, silnie spękane, ~ kalcytem i !pirytem , miejscami piaszczyste, świadczące już o pierwotnej prze:t'lWiesedymenta- 'cji w górnym aszgilu, wywdłanej wówczas powszechnymi ruchami epej- rogenicznymi fazy "takońskiej (H. Tomczyk, 1962). Przerwa ta została na-

stępnie pPWiększona młodszymi . ruchami' tekto:nic:zm.ymD.,CO w, profilu widoczne jest w niezgodnym kontakcie osadów aszgilu z nadległymi osa- : darni poziomu Monograptus 8edgwicki (fig. 2, tab. 1). " '

Sylu,r osiągnięty na głęb. 601,0 do 6,0

m,

tj. na odcinku Około 595,0 In, wy'kazuje upady, zmienne, a więc i m~ejBzą .miąższość - ^iWgranicach 50Q

do 520 m. '

Najniższy sylur (landower) nie jest tu kompletnie reprezentowany.

Brak dolnych'łupk6w ciekockich (H. Tomczyk, 1962), obejmujących po- iiomy od' ,Akidograptus acum.inatus aż po poziom MonograptuB sedgWicki.

Środkowe. łUpki ciekockie, w postaci iłowców szarych i zielonawych

!':przewarstwieniami łupków czarnych, zawierają typowy,zespół grapto- litów -(Monograptus' sedgwicki, Spirograptu8 turriculatus. Monoclimacis

!1riestoniensis, Monoclimacis crenulata i inn~) dla ^środkoweji górnej

części . piętra landowery. Osady tego wieku występują na odcinku [6'01,0+585,0 in) zaledwie 16 m, wykazując Stosu~OWIO małe upady :xl 10°' do 16°, jedynie na ikon takcie z dolnym aszgilem wieksze, wyn0-

szące okOiło 24⁰^• ^{. . '} ^.

. Wyżel~eżące iupki ciekockie gÓrne, wystEWująee aż do głęb. 510,0 m, tj. na odcinku 75,0 In, cechuje masowe występowanie graptolitów, które

pozwoliły na stwierdzenie obecności prawie wszystkich typowych odpo- wied'lllik6W poziogmów st~atygrafjcznych brytyjskiego wenloku (G., L.

Elles,E. M. R Wood, 1902 - 1918). W'~uPkach ty.ch obserwować można

stopniowy wzroSt miąższości coraz młodszych poziomów graptolitowych, z których najwyższy Monograptus te8tis osiąga prawie 20 m. ' . Dolny ludlowreprezentują iupki wilkowskie (H. Tomczyk~ 1962), wy-

stępujące

m

^głęb.'510,0+273,0, stanowiąee kompleks osadów o' gTu- kości 237,(f m. 'Dolne Ju,pk,i wiJkowSkie (fig. 2, llabl. 1) z !pOZiomami Gotho- graptus na8sa, Pristiograptus vulgaTis~ Pristiograptus gotlandicuB i N eodi- versograptuB nilsBoni sięgają do głęb. 478,5 m uzyskując 31,5 m grubości.

,Natomiast górne łupki 'wilkowskie wykażujądość szybki wzrost n:iiąż

szościosiągają,c grubość 205,5, m.

W

dolnej części dobrze rOzwinięty jest

zespół graptolitów poziomu Lobograptus s~anicU8 parascanicus wraz z wys,tępującymi w nadległYm pozi9mie Cucullograptus pazdroi. i innymi gatunkami opisanymi ostatnio przez A. Urbaolka (1966) z wm"Stwmielnic- kich. Niemniej, trudno tu było wyodrębnić zasięg charakterystycznego poziomu LobograptuB progenitor U r b a n ek z. uwagi na niedostateczny stan' zachowania rabdozomów i częste poślizgi tektoniczne występujące między poziomami L. scanicf1.8 parascanicu8 i NeodiveT8oaraptu8 nilssoni.

, ,

(9)

',22

L'Ci".i::i~g61n4 uwagę ias~guje'fakt, ze:' do' głęb~:'420,O 'ni '·dommulą·

· WjłączIii~ : iłowce i 'łupkigraptoli~we; Dopiero; pocz~wśZjod, dolriel (:zęścl

· poZiqm.u . S[.Let?g'rapttl.8·' leintW?r~i'łlen~8:·?~ja~ia~~.: B!ę .pi~sze wk~dki mułowców z li<:znym muskoWltem, a wyzel IIawetązarogłąz9W.W ZW1~

ku ze zmianami litologicZnymi' osady pozi"Orli.u· S .. ·· ,Zem.tili,ardinensis osią

gają 15~ ni gl1lbości(432,O -;- 273,0 m):· POwyZsze taktY-potwierdzają

W całości wnioski~ H. Tomczyka· (1956) dotyCzące zmian litofacjrunych: za-.

~chna pogr~nic:zu pozi.o.móW L. ącaniciLs"i. S.leintwardinensis· ma obszarze Gór Swiętokrzyskich.; Z końcem dolnego "lUdlowuzaatikają ·osady Jitofacji ila8tej, 00 wiąże się ściśle z silnym zubożeniem graptolitów;' jest to .zjaWisko powszechnę nie tylko dla, Obsza.ru Gór SwiętokrzySkich. .

, . Gór.ny ludloW' warstw wydryszowskich w OIbsmrze 'łysogórskim osiąga

.2000' m ·miąższości. W profilu z Wilkowa występuje tylko' najniższa część

tych 'Warstw (273,0

+

6,0 m). Występują tu na przemian Howce, mułowce' .i·szarogłazy, miejscami wapniste i dolomityczne. Zespół fauny jest bardzo '

ubogi. Są to nieUc-me małżeCardiola, głowonogi Orthóceras, małżoraczki

Beyrichia oraz graptolity, wśród których dominuje Pri.stiograptus bohe- micus (B a rr.),: P. dubi~8 (S u' e s s), P. d. longt1.8 (B ou

c

^ek)^wraz^ż^licz-

nymi 'nowymi .gatunkatrii. Powyż~ kompleks o. cechach. fliszopodobnych, partianrl o lam.'inacji konwolutnej i 'przekątnej, zaljczonywstał przez autorów' do dQlnej części w,arspwwydryszowskich dolnych,· które dają doskonałe lIlawiązanie do dolnych warstwsiedl'ec~ich z obszaru .platfor- .

mowego Pol8ki, . . .

TEKTONIKA

: (;8'łkow:ity' kompleks przewierconych '. osadów' starszego .. paleozoiku w·Wilkowie, ipocząwszyod póziomu. Peltura . 8carabaeoides, westergardi górriego kambru aż do poziomu PriBtiograptus bohemicu8 górnego ludlo- Wu,wykWlje ·.analogiczny, stopień zaburzeń tęktonicmyeh, POd wzglę

'dem;litologicmYtn w eałvmprofilu:doInłPtiją bs~py Uaste;.jędyriiew g(>rze {ludlow.) pojawiają się .mułowCe i..szarągłą.zy, prazv,d9le (kambr) mu",:

lJowce i pia6kowce kwarcytyczne (fig. 2). Jłowce i łupldwyj ą~owo podat- ne. wSelkim . procesom telrt<>nicznym nie wykaZliją w .tym profilu żatał-

,daw.ania-ani kliważu.~ystęp:ująt;:e, tu upady.~~~ .. qli·.ze!;iętrąe. w gra~.

nicach 4()---;'30⁰⁾ -główme 'W kierunku pomoc,n.ym u,JegaJll", tyJJk:~ me7Jlli8oż

nym wahaniom wstrefa.chsilniej zaburzonych, związanych z. uskokami.

Strefy uskokowe dobrze wyznacZają liczne poślizgi a nawet lustra tekto- ,nlezne, .ż którymi wiąże Się następnie silne spękanie 'utworóww-raz .ze

'Strzeł1mmi wtórnego kalcytu i 'skupieniamri pirytu. POśl:izgd obserwowano

· szczególa:iie vi karadóku,: aszgilu;w dolnym l-ąndowerze, W gómym wen,,:,'

lokuor8Ż wgór1'1ym~ud1.owiewarstW wydry{!lwwskieh. Z ti.s.kokamiwią

żą mętU'taj 'redukcje tE!lk:toniczne, obeJmujące .często fragmentY"Juh całe

nawet pożio'my ·graptolitowe.· Sekwencja stratygraficzna jest tu zacho- wana:Od. ka.mbru po 'ludlQw górny bez Wyraźnychzabtirzen fałdowych;

.'~' W profilu otworu Wilków na szczególnąU'wa~ę zasługują dwie dys- kordancje tektonictne, :?: których jedna viyraźniesię zaznacza na granicy

'g6rnegokambru z ordowikiem, a druga nagran.icy ordowiku z sylurem.,

'Z niezgodności te;kt~~cznej ~iędzy ·kambrem i orQoWoikiem wy;nika bez-

pośredni kointakt Osadów górnego 'kambru z oSadami poziomu Diplograp- tt1.8 multidens (karadok), co wjklucza (fig. 2, tab. 1) obeóitość prawie całe-

(10)

23

gÓ-'poZiOlń1i--6 kambru-górnego {Et 'TolDczykbwa;--1968) 'Oraz -pięter

trema-

dok, --areilig, lanwirn, landeil,a nawet najmżSzego _ poziomu karadoku Nema!ftaptus gracil~i. Niezgodńóść"' teJt~czrul między órdowlkiem i sylu.;, rem jest tu również pOOkreślap.a znaezn.ą IUką,-,na -ktÓiąprzypada całko

wity ,brak górnego aszgilu,a.-główme-: poZiomu, Dalmanitina mucronata oraz najniżSżego syltiru":"""" Od poziomu AkidogTaptUB acuminatus dQ Mono-

graptus sedgwicki. Należy jedruik:poclkreślić, że powyższe lUki' stratygra- -ficzne jUż pierwotnie miały charakter--wyraźnych przerw sedymentacyj- nych, które tylko ,częściowo zostały tu powiększone wskutek nóm.iejszych

ruchów tektp.nicznych.' ' .

_ Na ,tabeli l przedstawiono pozycję stratygraficzną i zasięg pionowy przerw w sedymentacji osadów. starszego paleozoiku w Wilkowie i na obszarze 'łysogórskim wykorzystując profile następujących wierceń:-Brze- zinki, CiekOty, Jeleniów,' B1.lkowłany; Pobroszyn ,i inne (z. Deczkowski,' 1964; H; Tomczyrk i M., Ttlm.au;...Morawska, 1967). ZkOTelacjitej wynika;

że -w WilkoWie ,późniejązej redukcji te'lttonicznej uległy -tylko o~ady naj-

wyższegokarilbru -górnego, głównie podpóżi.omu Parabolina bukowiana _T om c z y k ó w a 'i Parabolina acanthura (A n g e l i n), 'następnłe najniż

szy tremadok ilasty z Dictyonemaoraz piętro landeil'z poziomem Glyptb- graptus teretiusculus i naj ^niższykaradokpoziomu Nemagraptus gracilis.

Na-granicy ordowik/sylur brak jest natomiast naj.rrlższych poziomów ^pię

tra landower, tj . .Akidograptusacuminatus, Diplograptusmodestu8,.ortho- graptu8 ve8iculo~8) Pristiograptus cyphus, P. gregaTiUB oraz Cephalograp- :tu8comettt; W innych profilach z obsżaru,łysogórskiego-poziomy te re- prezentowa;ne są lokalnie (Brzezinki,Dębniak, Jeleniów), -najczęściej przy'- . krywają strop warstw WÓICZflńskich asżgilu rozwiniętych w postaci wa- . pieni i piaSkowców ze śladami rozmyć. .

, Powyższe przerwY sedymentacyj'ne W Łysogórach związa,ne -są z ruchami ka~ońskimi 0- cechach epejrogenicznych. 'Luka przed sedymenta-

cją dolnych warstw jeleniQw~dch wieku landeilzwiązana jestz fazą łyso

górską ·(H .. Tomczyk, M. TUrIlali-Morąwska, 1967); -natomiast na pogra- niczuordawikuz sylurem -7' fazą takońską·· . . _ .' W,końoowej analizie tektonicznej należy stwierdzić, 'że utwory kam":

brU :górnego; następnie ordowiku war~w' jeleriiow~i-ch: i wólczańskich

oraz, syluru aż 'po. warstwy wydryszowskie .włącznie wchodzą w skład jed- nolitego-piętra ~trukturalnego, które na ,obszarze łySogórskim ;powstało .głóWnie w orogenezie hercyńS'kiej, a być może, zapoczątkowane zosta'ło

ruchami, młodo kaledońskimi pod koniec ludl-O'Wu, tj.doLD.ych warstw rze-

pińskich. - . - -

Zakład -GeologU-struktur-WgłębnYCh -NU:

In8t,ytutu Geolol.ięmego

Warszawa, .Bakowiecka 4 N~desłanó dpla ~ grudnia 19f1'ł' r.

CrESLAE .. TOMOZYK H. -fl962)";" Poemk:iwama rud żelaza IW ordowiku Gór $Wlę

toklrzyS'kich.w -nawjąz8iniu do' z,ł6i IW śro(lkowych9Zechach •. Prz.

geol., 10; p.17":"':21,-nr4. Waszawa.,

(11)

24 Zbignievl' Deczkowlłki,Henryk Tcimczyk

CZARNOCKI J. (1957). - GoologJa:regiooułysog6lrk!i.t!ito .• Pir •. ln,St. .Geol.,' 11. War- szawa.

OECZKOWSKI Z. 0964) -~Wynjkiba'Clań PrOviadzOnych.wilataełi .1961 ... 1963 w . utworach' starszego. paleozoikU . Gór Swiętokrzyskich.Arch. Inst.

·Geol. ('llUIBzynoplS). Warszawa.. . . . . .

ELi.Es G. L., WOOD E. M. R.· (190~1918) ;... A monograph.of. British graptolites;

Palaeontogr. Soc.,. part 1-10. London. .

'KIELAN ·Z.(1956) - . stratygrafia. górnego ordowiku . w Górach S"W'iętokrzyskich, A'ctIa. geo.: pal.,.6, mo' 3. Warszawa.

SAMSONOWICZ·J. (1934)' ..:.... Objaśnienia ar·kusza Opatów. Ogólna ~apa geologicz.;.·

na: Polgki l : 100 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa.

TOMCZYKH. (1956) - . We.Iilo'k i ludl.Oww sy-n,klinie ikielec'kiiej" Gór·Sw>iętokTzy- . Sk!1oh •. Pr. Insi:. Gęol .. , 18. Warszawa. . .

TOMCzyK Ho (1962) .:....;. PrOblem ~flratygAfii ordow1ku li sy>J.o ... ' .. ·w ... wsce 'ViT AwieblE . . os:tBtnich badań. Pr; Ins.t. Geol., 35.Wa!l"sZaIwa.

TOMCŻYK iH.,TURNAu-MORAWsKA M. (1967) ... Zagadnienia stratygrafii i se~

. dymen.'tacJi . imłowiku Łysogór w naw.iąlŻańiu do niektórych lPIl"iDfil6'9;

obszaru poł.udnfuwego.Acta geol, pol., n, p. 1-50, lDi" lo" Wars.z8Wla.

'I'OMCZYKOWAE. (1968) ..:.... Stratygrafia·naJwyższego kambru' Gór 'sWięwkrZY- . sikich.·Pr. ·Iris:t." Geol., 54. Wa!l".szawa.· . . URBANEK

A.

(1966) . .::.... On .tl,1e :Mqrphology and' Evolut16n 1>:fiheCucullograptina:e

. . .(MOIIlQgraPmdae, . Ckaptolithina) .. Aeta:paleOnt. poL, 11, ^In"3/4. p. 29i-

544. W/ll"szawa.· . . . .

36BI:Helł ,z:(ElłKOBCKH, Xes:piDt· TOMlnfiC ..

erAPIIiHR nilIE:ooo~ ·cicB~~

'""'"lBBPHAJl1łA.drI. CBEBJ"OKlIIHCKHXroP

Pe3:(OMe

cDa'lrllm1 ~,.pacoOJIOBBBa.ll B Jl:łoIco:rypcxOM pdOBe (eeaepHaJl" 1J8.C'1'i; CBelttoxiIui:~

CDIX rop). BCEPJ.IJIa OIJIOxemiii CraPInerO DB.JIe030JL Pa3Aenemre 3TBX OTJIozead no roPeOBTaM npe.D;CTaBJIeHO Ha (JBI';2 H ~JL 1; Bepxmdt xeM6p1di B OCHOBBOM"I'JIIIIIIlCTO-aJIeBPOJillToBL1l:,.

B lIo,u;Om:seB:Hoit uCm _O.Jl&EO·JIeCIIa.BIiIił, npe.D;CTaBJn.leT co6oit l!;OMIIJIeEC MOlllJlOCThIO OKOJIO

'ISO ^M.TpHJI06Bri.I, o6Hapyiteam.Ie E..ToM'DIXbBOl: (1968). TaXHexax Peltura scarabr.ieoit/es wester- gard i He'nn{ogsmoen (Ha' ~JIY6; 8S7 M) H Parabolina lobata lobata (Brogger) ~T' mrEB1Ie .JDoICCiropcmeCn~,. I'.II8BBJo,lM . 06pa3CiM l'OJ)Ji301rr S c •. BOlree ·BJ.IcOme ·MOK XeM6pBJ1

B" BB.rr&J:ose ~T, XoTJl B ~'p8:Jpe38X E. To~(1968) o6Hapymma B8JIII'DIC lIo,u;ropmiOBTa 6 a Parabolinalatilimbata Tom., 6 b Beltelki rotundata Tom:. 6 c Parabolina 'b~

kowiana Tom. H 6 d Parabolina acanthura(Angelin). Mez,ny XeM6pBeM HOp.u;omo:OM BMIlC'rCJl

3sa~oe irecorJJl:iCtle. .T. ^J:.^BanOpo,u.x·JICPXBeI'O KeM6po BeCOI'JJaCHO 38JIeI'8lOT OTJIODBIIJI ; Eap8,t{OD, rOPB3oJrr Diplopaptusmulii4ens. B:&DIIe 38.JICrae'i" BBŻmdł l1IIII'B.lII. c "IpllJIo6aTaMH . 'I'retaspis H. Eodin4yniene. Ha J:0llTIlKTe OPP;O:BBxa. H:CHJIypa CHODa HMeeTCJI crpanrrpa(JJlIIeCKoc

JleCcirJIaCllC:

^T~^J:.'9,1I;c:icIo .ą~TCaM:r.-re ~e OTJIOJEeBHJi: JI8B.D:OBep8. BDJIO'l'l> p,o . Mono:- grtiptus.iCJcl •. Bi>IIIIe '.pa3itIrrJ;I. ap~ H rpaIlTOJlJITOBJ.Ie C1I8BD,Iot JieJmOD (~XBBC Qe-

!'0'l'qKIIC ~), a !3aTeM BB:2tliero .nyp;JI0Ba (~ C1I8BD,Iot) (X. ToM'JBJ:, 1962).

nm-

(12)

Streszczeni~

)IJicrJ.lc OTHommDI cB.nypa ~U~ ~O r~ 420 M

«(mr.

²⁾^B·TO.IIi&O B BJIlKIIIm 1f8CTB

. ropID0BT8. SaetograptuS leintwardinensia D01lB1IlllO'l'CJI ~ aneBpOJIIlTOB. .a 3&TeM rpay-

.B8DB.rOp~

s.

lelntwardinensis ~OCTliiraeT :mea. 311a1JllTeJl!dl0l:. MOII{llOCTB (432~273 M).

~ 4JUrw DO~ ~OlIOJIIImBl[ X. ToM'DID (1956), '!TO B J[O~

.BJIlI[IlC['O ~OBa' (~ CII8lIInot) BC'IC38iOT OTJIO:amD rJJimBcToI: lIBT~. c _

313aBO o6e,u;Hemle J[OMIllIeu:8. rpaDTOlIBTOB, 'lT0 ~ 0611'i,B1.1M JIBlICBBeM ire TOm.xo B3.

n:ppIl1'opBlI Cae.arok^lll.u3^HK'FOp. ·OTlIO.JEellBll JIC!PXIrel"O ~OBa ~ ClIoeB B JJ:r.r-

;:orypax ~8IOT MOII{IIOcTB PaBlloil: 2000 M. B pa3pe3C C!tB8l1'HJDJ :8Bm.xyB .u;0C'l'BI'iIyTa Tomo ::aMlUI BB:lIJlIJIJI lJ8cr!> 3THX ClIOCB (41ar. 2). OB:B: upe.u;cTaBJimoT 00601: IICpeC.JIa.BBa.c apI'BJIlIBTOB

.I ~POHaroB C Da'IDMB rpaYJlUk, BMeIO~ ~ 4mamODO.u;o6m.IX OTJIOxeBBit (SI. lIap-

a:0llkB, 1957) ^CJ[ocoil: B DJIoil:tla:roil: ClIOBCTOCTI>IO, C HeNBor01fHCJIeum.IMB.rpaDTOlIBTaMB PrlstIo..

rraptus bohelilicus(Barr). l3I>T.Iu>:wnyBCmC ClIOB BMelOT 6on:&moc lIBTOlIOI'JllleCl[oe B CTpaTlll'pa-

~Oe cxO,D;CTBO ^CalA1JeQDIMII ClIOJIMB Ha .Tepp1lTOPBB Jl'JDlT4lopMLl.

BecI. :a:oMIllIexc 'OTJIozemdt crapmero IIlIJlCO~01[ B CkB8.J[8]Ie Bam.xyB B O,D;lilllBJ[OBOil: CTCnCHB

TCK'l"OlDl'IeC.O

^HapymeH^6e36'l"ICTJIBBoi ~TOCTB B J["B'B'llICIl. YrJIlaI DB,II;CJiHJI,plUllli.tc 40---30⁰

D cesep, llC3B3.'DlTeJII>H0 B3MCHHroTCJ[ B 30m c6pOcoB(41HI'.2). Co c9pocaMH aJJI38lia ^Tuze

TeETOBB'lCCKSJ[ ~ Rel:OTOPI.IX CTpa~a4lB'leCX'Bx I'Opli::3OBTOB; 0c06oe BlDDil:lIHHe ClIe,u;yeT·

OOpaTBTl> B3. HecorJISCBe Ba ~ BCpXllCI'O XCM6pBJI ~ op,!{omu:a, a T8:1Xe op.u;OBB:a:aB CBJIypa.

HMero~ 3,!{ea. 3B3.~ CTpaTlll'pa4lJAeCl1[c aecoI'JIllCllJi('ra6JI. 1) YZC B Ba1JllJlC ~

'DPH3HB.1IHce,t(llMCBT~OBBOro ncpcpldBa, CllB3&BBoro· C :rwre.u;OHCmM :meitporeaC3JlCOM.HMeIo-

DJ;eecJI nCpe,u; ~ BiDmBx enCBi!Bc:a:Bx ClIoeB JJ8.IJ,D;eil:JIOXtZoro B03pacTa BecorJIllCHC C8J.13aHO C JIHCOrypcEoil: 4la30il:, a (ioJICCMOJIO'!{Oe B3. rpamm;e OP,!{OBB:a:a BCllJIYPa CBJI38H0 C Ta- J[OHcKoil: ~o:lt

9'.

^TOM'Dlr^•.M.TypJmy-MopallCK8, 1967). . . .

B.lrrore ~ OTMCTBTb,

no

OTJIOll[CBJ[Jl BCpx&erO xeM6paa a 3&TCM ClICB&Icoe Ji Bym.-

,'JlUiCiare ClIo. oP,!{OBB:a:a B ClIJIYp&, BDJIOTI> .u;o ~ ClIOOD .K1IIO'Dl'I'ClJn.HO, BXO,u;irr B co-.

. CTaB e.u;mroro CTPYXTYPHoro

:nU&.

J[OTOpLlil: B JllaICOrypcEOM paAOBc 06pa30B8JlClI B OepBO,!{

··repnmcxoro oPOI'ClB:3a, a BOOM01KHO B3.1JllJlo·!'I'O 06pa30BaBD DOJIommO n03,llllCDJIC,l'OBCXBMB

.~ B J[OBLlC JIY,D;JIOBa •.

Zbigniew DECiKoWSKI,· HenrykTOMCZYK

OLDER PALAEOZOIC IN BORE BOLE WIi..KOw

,",ORTHERN PART OF THE SWI'lTOKRZYSKlE MOUNTAlINS

Summary

Bore hOle Wilk6w,·situated .in .the l.ysogQry area (oorrthempart of the!SWi~to:

knyskie MountaillS), has pierced the depoSits of Older PaIaeozaic

age.

The ~bu

·tion <>f these deposits is shaw·n liin . Fig. 2 aattl Table 1,

The' Upper CamJ»oian, ' mainly . of clay~slltstone Character, 'subordlliately' arenaceous at the bottom,. makes here a complex about 150 m in thickness.

Trilobite iliScerta;ined here by E.' Tomczykowa (1968),. i.e. l'eltur,a Sc8Tabaeoides weStergardi ~{at a depth (it 8fJ1 m) aDd: ParaboJ.lna lOOata lobata (Bragger) ~esent :the lower l"ysog6ry beds, m&fn1y of. the zone 5c. Any hdgher beds of Cambrian age have not been foUnd to occur at Wilk6w, despite the fact .that.· the folloWing sub-zones hav.e been ascertained (E. Tomczykowa, 1968) dn the

(13)

26

ne!ghbourlng" seetion:.

6

a .'Paiabolina latilimbata .Tom .. 6 bBeltella rotundata-

Tom:,

6·c Paraboliila bukowiana' .Tom .•. anld 6 d Paraboliala:-acanthura 1(An.geUn)'.' iA. eon- siderablegap eJtista between'the Cambrian and:OrdoVtician, since. the Upper Cam·brian· is· uliconformably overlain with theC&radooian dEiiPosits

of

^{the zone}

Diplograptus multidens. . .

Hdgher .up,the Lower Ashgildan depos'its h.oave been fouiJ.d .to,oontadill·trilobites .'l'ireIt:aspds aruiEoddndymene. At the contact of the Ordlovician w.:i.th Sdlurian aioother

·stratigmphical.g.ap aJPpea:t"s sdlice.no zones of tbe)owen:nost Lla.n.doverian has been ascertained, as far as the zone l!4oIiograptus sedgwicld. Higher up are claystones and graptolUe s-cbists of Wenlockian age <the so-calle!! upper Ciekoty schists) and then ·of lJuidlorian.age{the S()-called Wilk6w schists - H. 'I'omczy>k, 1962). The Silurian.clay deposits predominate to a d~Pth of 420 m (Fig .. 2). and ol)ly in the lower part of the zone Saetograptus leintwardinens-is, siltstone and then greywacke. '.

intercalations appear .. The.zone S. leintwardinens1s.is here con$iderably. thiCk (432' - 273 m).

These ·facts prove the OODclus!Dn drawn Dy H. TomczYk ll1l56) that at the close :of the Lower Ludloviim (Wilk6w schists) the deposits of clay ·1ith()facies disappear, and ·the graptolite assemblage beComes poorer, a fact -characteristic not ol)ly of the larea of the Swic:tok~ysk:ie Mountain'!. 'l'he Upper Ltxi1avi~ depOSits ()f

th.e·

^Wyary-

sz6w ,beds reach, in the l.lysog6ryarea, up to 2000 m in thicIi:ness~ . In the section at .Wilk6w, only the lowermost part of these beds has ...

p1etced,f~ 275 to 6' m (F.ig. 2), TheseareaHernatingclaystones and&i1tstones, , with intercalations . of gr-eywackes, revealing featureS, of . f~ysch-Uke. : deposits (J. CzarDocli:i, 1967), characterized ,by diagonal and cOll'Volutelaminations, with few graptolites Pristiograptus bohemiJcus . (Barr.). The WY'liry~z6w .beds bear oB marked lithological and strati,graphical ~nalogy-to thf;l SWdlce beds ()f . the platform area.

. . The whole complex' of the Older Palaeozoic deposdts;: enoolmtered in bore hole WlIk6w,' show an· analogous de~ee of t~cton.ic diilturban~es,· Without; distinct folding and cleavage. The dips, 'amounting to 40 ,.-- 30· ,directed northwards, slightly change in the fault zones (Fig. 2). 'The faults are responsible here for·

.a tectonic reduction ()f certadn stratigraphical horimris. Particularly lnteresting -are discordances that' have. taken place at the boundaries Upper Cambrian - Ordovician and Ordovician ....:.. Sllurian. The great stratigraphi-cal g8ps (Table 1); observed to'. occur' in: this. area, . already :Primarily revealed features of a sedimentary hiatus, connected with theCaledondan epeirogeny. The sedimentary' gap that. existed before the sedimen1atiOill. of the Lower Jeleili6w beds of IJandeiJ.Q age, ds .connected with the l.ysog6ry phase, whereas the younger one, at the boundary Ortdovi'Cian ;:."..:.

Silurian, is related

to

the Taconian phase {H. Tomczyk, M. Turnau-,Morawska,' 1967).

Summing up the tectonical pi-oblems

we

should emphasrze that, the Upper . CambriaIi and tlle Ordoviclan dei>c>sitsof. ,the' . .relerii6w and ~he w6ika: beds;: as well ·as· theSllurian depo&its, theWy~ysz6w b~s iricl.usive, constitute a imiform structural' stage that in the l.ysogoryarea was formed during the Hercyn!i.an orogeD.y md, maybe, began with the Young Caledonian activity. at the . close of the

Ludlovian . time. . ' .