UK'D 5511..732/.735.1 :1lii2m2+'552.5al: 552.527 +5512.323.1i+55I2.3I13 •. 2+ 552.S[tufity] :55It.M3.3(438.,26Z:""'OOl Zgorze!lec)
Zbign'iew BEIWi2O\W1~F, Maria 'OHlOIROWSKA
Uwagi o utworach paleozoicznych
na północ od Zgorzelca (Sudety Zachodnie)
W1ST.ĘP
W 1965 r. w Okolicach Jędrzychowic na północ od Zgorzelca {fig. 1) wykonano rów badawczy o długości 780 m w celu przeprowadzenia ba-
dań stratygraficznych, zmierzających do bliższego ustalenia przynależ
ności wiekowej występujących tam utworów paleozoicznych. Omawiany obszar pod względem geograficznym należy do Pogórza I'ZerSkiego, iW sen- sie geologioznym jest przedłużeniem rormacji paleozoicznej Gór Kaczaw- skich. Na terenie NRD oraz w rejonie Zgorzelca Określany jest jako Zgo- rzeleckie Góry Łupkowe (Gorlitzer Schiefergebirge).
W toku badań geologicznych koncepcje dotyczące okresu powstania paszczególnych serii paleowicznych obszaru 'Zgorzeleckich Gór Łupko
wych ulegały daleko idącym zmianom. Zgodnie z poglądami K. !Pietscha (1909) utwory występujące na obszarze dbjętym rowem badawczym na-
leżą do syluru i ikulmu oraz przypuszczalnie do dewonu. Za utwory sy- lurSkie autar uznaje fility, łupki kwarcytowe, kwarcyty i wapienie, z wyjątkiem wapieni odsłaniających się w rejonie wzgórza Biesi Kamień
w okolicach J ędrzychowic, które określa jako prawdopodobnie dewoń
skie. Do kulmu zalicza szarogłazy.
M. Schwar2'lbach019314) wapienie określane przez K. Pietscha jako przypuszczalnie dewańskie uznaje za kambryjskie. Pozostałą serię skal-
ną, !którą opisuje jako diaba2'lowo-fi1itową, zalicza do ardowiku i syluru.
Cheng San Lee ~1938') wydziela wśród omawianych utworów paleo- zoicznych kambryjSkie wapienie z przeławiceniami łupków, ordowi~ie łupki ilasto-piaszczyste, sylurskie łupki Jrrzemionkowe oraz szarogłazy
dolnego karbonu.
Na mapie geologicznej ark. Pieńsk E. i .M. Frydrychowic2'lOWie (19159)
określają wapienie budujące wzgórze Biesi Kamień jaka kambryjskie, na tomiast fility i diabazy jako ordowickie. Autorzy ci wydzielają rów-
nież sylurskie łupki krzemionkowe oraz łupki 'Szarogłazowe z wkładka
mi łupków ilastych i zlepieńców szarogła'zowych, uznając je za część
eokambryjskiej łużyckiej serii szaroałazowej.
260 ~bigniew BerezowSiki, Maria ChorO'Wlska
W latach l60-tych, w wyniku prac geologicznych prowadzonych w ob-o
rębie .Zgorzeleckich Gór ŁuPkowych na terenie N:RlD, uzyskano nowe dane dotyczące stratygrafii utworów paleozoicznych i prekambryjskich.
Zgodnie z poglądami K. Pietscha (1'9612) ,występują tam algonckie szaro-
głazy, dolno- i środkowokambryjskie wapienie i dolomity oraz łupki
z Eodiscus i Lusatiopus, ordowi~kie łupki i ;~arcyty oraz łupki ,grapto- Btowe dolnego syluru. Autor ten wydziela ponadto utwory górnego de- wonu, reprezentowane przez łupki ilaste i wapienie, diabazy oraz łup
ki krzemionkowe i rogowce. Za utwory dolnokarbońskie uznaje on łup
ki ilaste z wkładkami szarogłazów oraz zlepieńce .zbudowane głównie
z okruchów rogowców i łupków krzemionkowych.
o Ha/bendorf SptYff!z
F,i'g. 1. Zarys j,ednostek ,geologkznych okolic Zgorzelca
!Ouiline of geologioail units inthe V'icinity of Zgorzelec 11 - raw badawczy; 2 - grandce gealogiozne; .'l - dyslokacje 11 - te5'f: pit; 2 - geo1ogical bounda.rieos; 3 - ddslłocatiJOns
o
(.Nowe dane uzyskane z prac stratygrafiCznych i kartograficznych przedstawione zostały na mapie Decin - Gorlitz, opracowanej w 1964 r.
przez słuŻ'qę geologiczną 1PiR!L; CSRS i NRD. W profilu stratygraficznym utworów paleozoicznych wydzielono na omawianej mapie oprócz utwo- rów :kambru, ordowiku i syluTu również utwory dewonu i dolnego kar- bonu.
H. Brause {100,5) przedstawia pełniejszy profil paleozoiku Zgorzeleckich Gór Łupkowych. Szarogłazy łużyckie zalicza do eokambru, za najstar- sze utwory paleozoiczne uznaje dolno- i środkowdkambryjskie wapienie i dolomity oraz łupki z Eodiscus i Lusatiopus, stwierdza natomiast brak osadów górnokambryjskich oraz dolno- i środkowoordowickich, tłuma
cząc to luką sedymentacyjną. 'Zdaniem H. Brausegociągła sedymentacja
trwała od górnego ordowiku do dolnego karbonu włącznie. Na utworach
środlkowego Ikambru leżą dyskordantnie górnoordowiokie piaskowce. Po-
wyżej występują łupki graptolitowe syluru, następnie kwarcyty, łupki ilaste i diabazy dolnego i środkowego dewonu oraz urooroaicona pod
względem litologicznym seria górnego dewonu. Utwory górnego dewonu reprezentowane są przez czerwone i zielone łupki ilaste, kwarcyty, ro-
utwory paleozoo'czne na północ od Z,gorzelca 261 gowce, czarne wapienie, szaroczarne łupki ilaste ora'Z diabazy. Do dol- nego karbonu zalicza H. Bratise łupki ilaste i szarogłazy, wapienie oraz
zlepieńce składające się w głównej mierze z okruchów rogowców i łup
ków krzemionkowych.
!Należy dodać, że nowością na omawianym obszarze było stwierdze- nie przez G. Roselta (1959) występowania osadów górnego karbonu (west- falu B) w Ludwigsdorfie.
J. Milewicz (1965) wykazał występowanie utworów górnego karbonu
również w rejonie Sławnikowic koło Zgorzelca. Górny karbon poznany tu na podstawie wierceń wykształcony jest w postaci ił'Owców i mułow
ców.
OPIS GEOLOGICI~NY
W obrębie rowu (fig. 2) wydzielono tr,zy kompleksy skał, kierując się
przede wszystkim charakterem litologicznym wchodzących w ich skład
l
Kambr dolny
U Dewon górny
I I
O 10m
296 I
UJ Karbon dolny
Fig. 2. Profil geologic'zny ro\viu badawczego z JędrzychowIc
GoologicaJ cross section Cif the test ,pit at JędrzyclJiowice
5
Ar
ł
J80m'
/ 1 0
1 - mułowce z wkrodkaJmipi.a&kJo>wcÓ'W szaorogła:ZOWych ~kaTbon dJolny); 2 - łll/Pklo
ilaste II: wkładkami piaskowców kwa.rcy't<1WY'Ch i szarogłarz,owy>ch (!kaa-bon dolny);- 3 - tufity z wkllaókam'l muławc6w (de/W'on górny); 4 - łwp'ki ilaste i Hast,o ... pliasz- ozy&te z .wJdadlkami pjalilroVlllCów kwa.rcytowych i szarogłaUJWych (dewon g6rny); 5 - diabazy (dewon g6my); 8 - tufy d'ialbazowe ~ew.on g6nny); 7 - wapienie (dewon gÓT'llY); 8 - fil1ty wapniste ~amlbr dolny); 9 - wa.pdenie (kaimlblr dolny); 10 - uSkoki l - muc!stOnes Wliith greywacke sallldstone tnter.cadatioos ('Lower CaI'lboniferous); 2 - eilay shales WJJth quaTtzlJte and ~eywa,Clke sallld.'stone inltercallatiOlllS (Lawer Carboni-·
feor{)Ul!); 3 - tuffites wlJth mudSt'otle mterca·lations iUPlPer Devoniian); 4 - clay sha[es:
anld clay~arenaceous shales with qua1'\tzite and #eywsCke sandstone intereala1:,ions- (Upper Devonfan); 5 - diabases (UJPlPer Dev>oni8lll); 6 - d!a;baSe tufd's (UlP'per De- vonlan); 7 - llmesllones OUlPiPer Devonian); 8 - calcareous phylllitelS (Lower cam-
brIan); 9 - llmestones (Law,er Cambrian); 10 - fault
2152 Zbigniew Bererowski, Maria Chorowska
utworów ora'z ich genezą. Do pierwszego kompleksu zaliczono utwory
odsłonięte w północnej części rowu, na odcinku od 0,1(} do 110,0 m, do kompleksu drugiego - utwory występujące na przestrzeni 'Od W,'O do 296,0 m, do trzeciego - utwory odsłonięte na odcinku 296,0+780,'0 m.
I K10MRIlElKS SKAII.lNY
Na odcinku 0,.0+10,0 m występują wapienie z przeławiceniami fili- tów wapnistych. Wapienie są różowoszare, drobnokrystaliczne, twarde, masywne, niewyraźnie ,warstwowane. W obrazie mikrosikopowym w)11ka-
zują strukturę drobn'Oziarnistą i teksturę bezładną. W ich składZ'ie mine- ralnym dominuje kalcyt, w mniejszej ilości {2:()0f0 objętości skały) wy-
stępuje kwarc, a sporadycznie skaleń oraz tlenki Fe. W wapieniach prze- biega gęsta sieć żyłek kalcytowych, należących co najmniej do dwóch generacji.
Fility wapniste o barwie różowoszarej, niekiedy z odcieniem zielona- wym, cienko uławicone wykazują oddzielność lilŚCiastą, przy czym po- wierzchnie odid:zieln~i są lśniące, jedwabiste. Utwory te charakteryzu-
ją się strukturą nierÓW!noziarnistą i teksturą kierunIkową. Z1budowane są one z ostrdkrawęd2listych, zrekrystalizowanych ,ziarn kwarcu, automor- iicznych węglanów, niekiedy polisyntetycznie zbliźniaczonych, sUnie zse- rycytyzowanych skaleni, serycytu i muskowitu oraz tleników Fe. Drobne
łuseczki serycytu wraz z pelitem kwarcowym tworzą wyraźnie zrekry- stalizowane spoiwo skalne.
Charakter tektoniczny wapieni i filitów jest analogiozny. Biegi warstw obu typów skał układają się w kierunku SE---<NlW, a upad ich skiero- wany jest 'ku SW p'od kątem 50+1}5 0. Płaszczyzny złupkowania, układa
jąc się 'zgodnie z płaszczyznami uławicenia, posiadają bieg wahający się
w granicach od 12>0° do 140°, 'przy upadzie w kierunku
srw
pod kątem 510+5-5°. Wapienie i fility wykazują izoklinalne sfałdowanie. Po- szczególne fałdy posiadają północno-wschodnią wergencję, a osie fał
dów oraz zmarszczkowania zanurzają się pod kątem od kilkunastu do 410° w kierunku NW.
I1I tKlO1VIIPIIJEKJ :SIK!A!I.JNY
Utwory tego kompleksu występujące na odcin'ku 10+296 m graniczą
ze skałami poprzedniego odcinka l"OWU wzdłuż uskoku, któreg() płasz
czyzna posiada bieg 1415° i upad ku SW pod kątem 60°. Występują tu nieco sfilityzowane łupki ilaste, łupki ilasto-piaszczyste, tufity, diabazy
i tufy diabazowe.
Wśród łupków ilastych występują łupki ciemnoszare z odcieniem wiś
niowym, zawierające wkładki wapieni oraz łupki ilaste pstre, szarozie- lonawe i wiśniowe, lokalnie kremowe i cienmoszare z wkładkami pias- kowców szarogłazowych i 'kwarcytowych. Łupki ilaste pstre zawierają
ponadto wkładkę tufów diabazowych oraz miejscami diabazy. Łupki ilaste są na ogół drobnoziarniste, cienko uławicone. !Przeciętna miąższość
poszczególnych ławic wynosi 'Około 4 cm. Są one przeważnie intensywnie
złupkowane, przy czym charaktery:zują się łwpliwością płytkową i nie- .równym przełamem. Powierzchnie łupliwości pokryte są dużą ilością
utwory paleozoiczne na północ od ,Zgorzelca 263
łyszczyków, a niekiedy wtórnie wykrystalizowanym. kwarcem. Łupki ila- ste posiadają strukturę granolepidoblastyczną, partiami psamitowobla-
styczną. Tekstura ich jest kierunkowa, niekiedy słabolcierunkowa. W skła
dzie mineralnym dominuje kwarc, ponadto uczestniczy skaleń, musko- wit, serycyt, chloryt, minerały ilaste i tlenki Fe, oraz akcesorycznie - cyrkon i turmalin. W skład łupków zielonkawoszarych wchodlZą ponadto
węglany. Niektóre Składniki mineralne, zwłaszcza· łuseczki serycytu,
posiadają charakter blastyczny, spowodowany prawdopodobnie naciskiem dynamicznym. Można stąd wnosić, że opisywane skały są w pewnym stopniu sfilityzowane. W łupkach ilastych obserwuje się sieć żyłek kal- cytowych, należących do dwóch generacji.
Wapienie występujące w łupkach w formie niewielkich, nieregular- nych wkładek, soczewkowato wyklinowując)'ch się stanowią skałę bru-
natnoczarną, zbirtą, twardą, niewyraźnie warsrtwowaną. Struktura ich jest pelityczna, tekstura bezkierunkowa. 2fuudowane są w głównej mie- rze z pelitycznej masy węglanowej, wśród której występują miejscami niewieliIde skupienia drobnych, zrekrystalizowanych ziarn kwarcu. Pelit
węglanowy przepojony jest tlen:kami Fe. Skała pocięta jest gęstą siecią
drobnych spękań, wypełnionych kalcytem.
IPiaskowce kwarcytowe, tworzące kilkucentymetrowej miąższości ła
wice w obrębie pstrych łupków, stanowią skałę o barwie szarozielona- wej, twardą, zbitą, niewyraźnie warstwowaną, o przełamie zadziorowym.
!Posiadają one strukturę granoblastyczną, teksturę bezładną.
,w
składziemineralnym zawierają kwarc tworzący na ogół ziarna ostrokrawędziste,
zrekrystalizowane, wzajemnie się zazębiające. W budowie piaskowców
uczestniczą ponadto zserycytyzowane plagioklazy, serycyty, muskowit,
minerały ilaste, chloryt, węglany i tlenki Fe. Lepiszcze tych piaskowców
stanowią drobne łuseczki serycytu wraz z pelitem kwarcowym i mine-
rałami ilastymi.
:Piaskowce szarogłazowe twomą wśród łupków pstrych jedynie trzy
wkładki o miąższościach od kilkudziesięciu cm do 2,5 m. Są one szaro- zielonawe, nierównoziarniste, zbite. IPosiadają strukturę psamitową i nie-
wyraźnie kierunkową teksturę. W ich składzie petrograficznym biorą udział głównie nie wysortowane pod względem wielkości i obtoc'zenia ziarna kwarcu oraz polisyntetyczni e zbliźniaczone plagioklazy. W mniej- szej ilości występuje serycyt oraz chloryt, a akcesorycznie cyrkon i ru- tyl. Ponadto liczne są w nich okruchy łupków ilastych.
Tufy diabazowe, tworzące wśród łwp'ków wkładkę o grubości 6 m,
posiadają barwę zielonawoszarą, są niewyraźnie 'warstwowane i słabo
złupkowane. Struktura ich jest porfirowa, a tekstura równoległa. W skła
dzie mineralnym prakryształy reprezentowane są przez plagiOiklazy.
Prócz plagioklazów w skale występują blasty chlorytu - ułożone w smu- gi i nieliczne ziarna kwarcu - rozsiane pojedynczo lub tworzące niewiel- kie agregaty. W tufach uczestniczą również liczne sferolity o żelazistych
obwódkach, wypełnione chlorytem i kwarcem, oraz duże ilości tlen- ków Fe.
W obrębie łupków ilastych zarejestrowano pięć wystąpień diabazów.
W stanie świeżym posiadają one barwę ciemnozieloną, wietrzejąc uzys-
kują odcień żółtobrunatny. Struktura diabazów jest holokrystaliczna,
264 Zbigniew· BereZQwski, Maria Chorowska
tekstura bezkierunkowa. Skała składa się głównie z plagioklazu, pirokse- nu, syderytu, chlorytu. W mniejszej ilości występuje kalcyt,apatyt.
i tlenki Fe. Hipautomorficzne plagioklazy są 'zbliźniaczone wg prawa albitowego i karlsbadzkiego. Na ogół ksenomorficzne pirokseny zastą
pione są częściowo, w wyniku procesów wtór:nych, lub niemal całkowi
cie przez chloryt. Syderyt charakteryzuje się wyraźną łupliwością, czę
sto poprzerastany jest innymi minerałami. Diabazy pocięte są licznymi
spękaniami, dzielącymi skałę na nieregularne bloki.
Łupki ilasto-piaszczyste, zawierające liczne, cienkie wkładki drobno- ziarnistych piaskowców kwarcowych o spoiwie ilasto-wapnistym, prze-
ławicone są tufitami, w których obrębie występują lokalnie kilkunasto-·
centymetrowej miąższości wkładki twardych, zbitych, kremowoszarych
mułowców. Tufity leżą zgodnie w stosunku do łupków ilasto-piaszczy- stych, priy czym granice między tymi skałami są ostre. Łupki ilasto- -piaszczyste mają barwę wiśniowoszarą, ,rzadziej kremową i żółtoszarą.
Są wyraźnie warstwowane, przy czym grubość warstw waha się od kil- ku do kilkudżiesięciu cm. Charakteryzują się one oddzielnością płytko
wą, częstokroć liściastą, zorieIl'towaną zgodnie względem powierzchni sedymentacji. !Płaszczyzny łupliwości posiadają połySk srebrzysty, wy-
wołany obecnością licznych nagromadzeń łyszczyków. Łupki te wyka-
zują strukturę p5amitową i teksturę sła~okierunkową. Pod względem
mineralnym składają się głównie z ostrokrawędzi~tych i słabo obtoczo- nych ziarn kwarcu, które wra'z 2: nielicznymi ziarnami skaleni oraz bla- stami chlorytu i agregatami węglanowymi są scementowane lepiszczem
złożonym z drobnych łuseczek serycytu i muskowitu oraz minerałów
ilastych. Występujące w skale tlenki Fe wkładają się w smugi podkreś
lające jej kierunkową teksturę.
Tufity są szarobiałe z odcieniem niebieskawozielonawym, podrzędnie
jasnoszare z odcieniem fioletowym i wiśniowoszare. Stanowią skały róż
noziarniste, niewyraźnie warstwowane o nierównym przełamie i łupli
wości płytkowej. Struktura tufów jest przeważnie blastyczno-pelityczna.
tekstura bezkierunkowa oraz niewyraźnie kierunkowa. Dominującym składnikiem mineralnym tufitów są węglany (kalcyt, dolomit, syderyt), wypierane niekiedy przez ,rekrystalizujące ziarna kwarcu. W mniejszej
ilości występują w skale heteromorficzne ziarna kwarcu oraz łuseczki
i blasty chlorytu. Sporadycznie notowany jest serycyt, apatyt, pinit i prazjolit. W dużej ilości występują w tufitach grudki tlenaców Fe .
. Warstwy osadowych skał omawianego kompleksu posiadają biegi zo-
rientowane głównie w kierunku SE - NW i upady skierowane ku SW pod kątem od 30° do 85°. Znac'znie rzadziej stwierdza się równoleżni
kowy bieg warstw, przy stromym upadzie wynoszącym przeciętnie 5'5 ° , skierowanym ku S. iSporadycznie warstwy o 'biegu SE i NW i E-W za-
padają pod kątem od. kilkunastu do 60° ku NE i N. Płaszczyzny złupko
wania układają się zgodnie wz'ględem powierzchni warstwowania.
Opisywane utwory wykazują intensywne zaangażowanie tektoniczne.
W przypadku diabazów odzwierciedla się to w postaci licznych spękań,
w przypa'dku skał osadowych natoIńia~t w ich izoklinalnym sfaldowa-
niu.Fałdy najczęściej posiadają wergencję NIE, bardzo rzadko N,. S i SW. Osie fałdów nurzają się głównie w kierunku NIW, sporadycznie
utwory paleozokzne na północ od Zgorzelca 265
ku SE, pod kątem od 10° do 40°. \~arszczkowanie wykazuje głównie
kierunek 2:8i5
°
12'0+40°, rzadziej 105°
120+3'0 0.Skały pocięte są szeregiem uskoków, których płaszczyzny posiadają
bieg SE - NIW i upad skierowany pod kątem 30°+70° ku SW oraz NE.
,nu KlOfl.Y.IIP[JEKS ISIKA!LNY
utw-ory NI kompleksu skalnego, odsłoniętego na odcinku od 296,0 do 780,0 m, graniczą ze skałami opisanymi poprzednio wzdłuż uskdku, któ- rego płaszczyzna posiada kierunek biegu 28'0° i upad skierowany ku SSW pod kątem 65° .. Są to nieco sfi1ityzowane łupki ilaste oraz mułow
ce arkozowe.
Łupki ilaste posiadają barwę oliwkowoszarą lub popielatoszarą, pod-
rzędnie brunatną i czarnoszarą. Są one cienkoławicowe. Charakteryzują się oddzielnością płytkową, lokalnie liściastą. Posiadają gładkie powie- rzchnie łupliwości o połysku jedwabistym. Pod mikroskopem wykazują strukturę lepidoblastyczną, częściowo blastopelitową, niekiedy psami to-
woblastyczną oraz teksturę równoległą. W składzie mineralnym łupków
ilastych uczestniczy /kwarc, plagioklaz, skaleń potasowy, serycyt, mus- kowit, minerały ilaste, chloryt, tlenki Fe i alreesorycznie występujący
piryt. W niektórych partiach łupków ilastych spotyka się również kal- cyt i dolomit. W większości łupków obserwuje się naprzemianległe uło
żenie lamin, zbudowanych z ziarn ·kwarcu i skaleni, oraz smug złożonych
z drobnych łuseczek serycytu, muskowitu i minerałów ilastych. Rzadziej
występują łupki ilaste, w których obserwuje się drobne smużki i nie- wielkie soczewki serycytowo~Haste, przebiegające w obrębie dominują
cej ilościowo masy kwarcowo-skaleniowej. Pojedyncze blasty ćhlory1o
we .układają się w łupkach równolegle do kierunku tekstury. Grudki tlenków Fe rozsiane są w sk'ale poj'edynczo bądź występują w postaci smug, a niekiedy w formie gęstej siatki pokrywającej całą Skałę. W łup
kach ilastych czarnoszarych występuje dużo substancji węglistej, sku-
piającej się w silnie zagęszczonych smugach.
Mułowce arkozowe w głównej mierze wytkształcone są jako utwory o barwie oliwkowoszarej, podrzędnie czarnoszarej. Są one wyraźnie
warstwowane. Grubość warstw waha się od kilku do około 310 cm. Po-
siadają nierówny przełam i słabo zaznaczoną oddzielność płytkową. Pod mikroskopem wytkazują strukturę aleuryłową, teksturę beooerunkową.
W składzie petrograficznym zawierają kwarc, serycyt, skaleń, . minerały
ilaste, muskowit, biotyt, tlenki Fe oraz nieliczne agregaty zr~krystali
zowanych i ściśle zazębiających się ziarn kwarcowych. Niektóre partie
mułowców wykazują intensywne złupkowanie. Złupkowane mułowce ma-
ją wyraźną oddzielność płytkową. W obrazie rrukroSkopowym wykazują teksturę kierunkową.
Granice między mułowcami a łupkami ilastymi nie są ostre. W mu-
łowcach obserwuje się wkładki łupków ilastych, a w łuPkach ilastych przewarstwienia mułowcowe. Zarówno w obrębie łupków ilastych, jak i wśród mułowców występują piaskowce szarogłazowe i kwarcytowe.
Piaskowce szarogłazowe tworzą wkładki o miąższości od kilkunastu cm do około 4,5 m. Stanowią one skałę popielatoszarą, drobnoziarnistą,
266 Zbigndew BereZlowski, Maria Chorowska
zbitą, niewyraźnie warstwowaną, charakteryzującą się szorstkim prze-
łamem oraz oddzielnością wzdłuż. ciosu kostkowego. W obrazie milkros- kopowym posiadają strukturę psamitową, teksturę bezkierunkową. W ich
składzie petrograficznym uczestniczą: kwarc,skaleń (mikroklin, plagio- klaz), muskowit, biotyt, serycyt, tlenki Fe oraz okruchy łup!k6w ilasto- -serycytowych.
!Piaskowce kwarcytowe tworzą głównie wkładki w łupkach ilastych.
Miąższości wkładek wynoszą najczęściej od kUku do kilkunastu mm.
rzadziej osiągają grubość 3'0 cm. Są to piaskowce czarnoszare, o .struk- turze psamitowej i bezkierunkowej teksturze. Zbudowane są one z ziarn dobrze wysortowanych pod względem wielkości. W ich składzie mineral- nym dominuje kwarc, podrzędnie występuje skaleń, serycyi, muskowit, chloryt, piryt i tlenki Fe.
Ciemne {czarnoszare) piaskowce kwarcytowe, tworzące soczewkowa- tego kształtu wkładki wśród czarnoszarych łupków ilastych, zawierają
liczny pigment węglisty. W niektórych partiach tych piaskowców obser- wuje się duże nagromadzenia minerałów węglanowych, w których obrę
bie i ich pobliżu występują liczne, nie 'o'kreślone struktury organiczne
wypełnione chlorytem, kalcytem i kwarcem.
Zasadniczy bieg warstw utworów danego kompleksu posiada kieru- nek SE--lNiW i upad skierowany ku SW, wahający się w granicach od 310+70°. IPodrzędnie warstwy biegną równoleżnikowo, zapadając ku S pod kątem 4l()+OO°.
Opisywane serie skalne są izoklinalnie sfałdowane. Osie fałdów za-
nurzają się w kierunku NIW pod kątem '110-:-410°. Jedynie sporadycznie zarejestrowano zanurzenie się osi fałdów ku SIE pod !kątem 20+40°.
Zmarszczkowanie 14dada się najczęściej w kierunku 270:...:-2i800 f:200+
35°, rzadko w ikierunku 100°/2'5+3,5°. Kierunek biegu i upadu po- wiechni złupikowania układa się równolegle do kierunku upadu war- stwowania . .oprócz sfałdowania skały występujące na omawianym odcin- ku sązuskokowane. !Płaszczyzny uskoków biegną w kierunku SE-N1W,
zapadając ku NiE pod kątem 6I()-;.-6,5°.
UWAGI O WIEKU KOMPLEKSÓW PAJLEOZOI1cmNYC!H
Wśród skał odsłoniętych w rowie badawczym opisano szereg nowych odmian skalnych, co wzbogaciło znajomość wykształcenia utworów pa- leozoicznych na obszarze położonym na N od lZgorzelca, pozwalając rów- . nocześnie na zrewidowanie dotychczasowych poglądów dotyczących wie-
ku występujących tu serii skalnych.
Utwory kompleksów skalnych poznanych w obrębie rowu stanowią
wschodnie przedłużenie utworów paleozoicznych niemieckiej części Zgo- rzeleckich Gór Łupkowych. Skały tych ikompleksów są pod względem
wykształcenia litologicznego analogiczne w stosunku do uddkumentowa- nych paleontologicznie na terenie NiRD utworów dolnego kambru, gór- nego dewonu i dolnego karbonu.
Wapienie
:z
przeławiceniami filitów wapnistych, odsłonięte w północnej części roWu na odcinku od 0,0 do 11O,iO m, zdaniem autor6w na-
leży \l,znać za utwory dolnego kambru. Skały te należą niewątpliwie do
utwory paleozoiczne na północ od Zgorzelca 267
tej serii wapienno-łupkowej, której fragment odsłania się w kamienio·-
łomach w Ludwigsdorfie, położonych w odległości kilku km na iW od Nysy Łużyckiej. Wapienie z Ludwigsdorfu :z przeławiceniami łupków
z Eodiscus i Lusatiopus udokumentował jako dolny kambr iM. Schwarz- bach (119,341). Za utwory dolnego kambru uznaje je również K. lPietsch (196i2) i H. Brause ,~1965).
Sfilityzowane łupki ilaste pstre z przeławiceniami wapieni i tufów oraz diabazy odsłonięte na odcinku od 110,'0 do 296,10' m autorzy zaliczyli do górnego dewonu, opierając się na następujących faktach. Łupki ila- ste o barwie szarozielonej i ciemnoszarej wykazują analogiczne wykształ
cenie litologiczne jak łupki ze Sproitz z NRD (fig. 1), z których G. Fre- yer (19615~, opisał górnodewońską faunę konodontową. Z łupkami szarozie- lonymi i ciemnoszarymi przeławicają się w strefie rowu łupki ilaste i ilasto-piaszczyste wiśniowe, identycznie wykształcone jak łupki na- wiercone koło Halbendorfu. W łupkach z Halbendorfu G. Freyer !(!19'65)
stwierdził występowanie konodontów górnego dewonu.
Brunatnoszare wapienie, tworzące wkładlki w strefie sfilityzowanych
łupków ilastych, są bardzo zbliżone do górnodewońskich wapieni (M.
Reichstein, 11961) odsłoniętych w kamieniołomie koło Kunnersdorfu ('fig. 1).
Diabazy występujące w obrębie rowu w postaci płyt wśród górno-
dewońSkich sfili!tyzowanych łupków autorzy uznali za wylewy synsedy- mentacyjne. Należy podkreślić, że górnOdewońskie diabazy stwierdzono
również na terenie NRD. W rejonie Emmrichswalde (fig. 1) występują
diabazy w obrębie tzw. "serii ze Sproitz", której wiek, w oparciu o kono- donty, określono jako górnodewoński (H. Brause, G. Hil"schmann, 1'9614).,
'Tufity z przewarstwieniami wiśniowych łupków ilasto-piaszczystych :z1daniem autorów można wiązać z kompleksem górnodewońSkim. lPyro- klastyczny charakter tych utworów przemawia za ich związkiem gene- tycznym z diabazami i łupkami diabazowymi wśród utworów górnego de- wonu. Ponadto w obrębie sfilityzowanych łupków ilastych pstrych, uzna- nych za górnodewońskie, występują wkładki wiśniowych łupków wy-
kształconych identycznie jak 'łupki wśród tufitów.
Kcmpleks ilasto-mułowcowy z wkładkami piaskowców szarogłazo
wych i Ikwarcytowych, odsłonięty na odcinku 296,0+760,0 m, należy uznać za utwór dolnego karbonu. Analogiczne (w sensie litologicznym) ciemne łupki ilaste i szarogłazy występujące w obrębie części niemiec- kiej Zgorzeleckich Gór Łupkowych zostały udokumentowane jaiko osady
dolnokarbońskie ,~H. Brause, G. Hirschmann, 11964). W miejscowości Ren- gersdorf ,(fig. 1) przeławicają się bowiem z tymi łupkami konglomeraty
zawierające okruchy wapieni z konodontami górnego dewonu.
Analogicznie wylkształcone serie skalne znane są w dbrębie utworów paleozoicznych Gór Kaczawskich. Wapienie wojcieszowsikie, pOdobnie jak opisane w artykule' wapienie kompleksu l, zaliczane są do kambru. Pozo-
stałe serie skalne uznawane są w Górach Kaczawskich za utwory or~o
wiku i syluru. Do ordowiku zaliczane są m. in. czerwone i zielone łupki
ilaste, 'występujące zazwyczaj w sąsiedztwie diabazów, znane np. z okolic
Złotoryji czy Lubania Sląskiego. Seria omawianych łwplk6w wykształco
na jest baro'zo poddbnie do serii pstrych łupków i dia'bazów odsłoniętych
:268 Zbigniew Berezowski, Maria Chorowska
w rowie 'W obrębie kompleksu II. Łupki i szarogłazy zaliczane w Górach Kaczawskich do syluru (IlIp. z JaIllkowa) ~bliżone są do utworów łupkowo
-szarogłazowych z kompleksu
In.
WN:DOSKI
1. Na zbadanym 'Obszarze stwierdzono wśród utworów paleozoicz- nych występowanie nie opisywanych dotychczas typów skalnych. Są to . tufy diabazowe, tufity, łupki ilaste oraz mułowce.
2. !Podział stratygraficzny utworów występujących na omawianym obszarze wymaga zmian. Poza wapieniami .zaliczanymi słusznie do dol- nego kambru pozostałe serie skalne należy najprawdopodobniej u'znać za .utwory górnego dewonu oraz dolnego karbonu.
3. Serie skalne odsłonięte wabrębie rowu są izoklinalnie ·zafałdowane.
Fałdy wykazują na ogół wergencję półn'OCno-wschodnią, a osie fałdów
oraz' zmarszczkowanie zanurzają się głównie w !kierunku północno-za
chodnim. Wnosić stąd należy, że zasadniczy charakter t~toniczny zarów- no utworom dolndkambryjSkim, jaJk górnodewońSkim idolnokarbońskim nadały ruchy fałdowe po dolnym karbonie.
Oddział Dolnośląski Instytu'tu GeoLogIcznego
Wrocław, ul. Jaworowa a
Nades'l:ano d·nla 8 siel'\Pnia 1966 tr.
PISMlENNICTWO
.BIRAJUSlE H. ,01005) - Oie orogene EntwioklUl1ig im VariszikUlIn der lLausitz. l, Das variB'z1sQhe EntW'iC'kJ}ungssohetna im Lausitzer A11lpa[ao7JOikum. Ber.
Geol. lGeiS., 10, nr 3, p. 285-294,. Berlin •
.BRMJSE H., HIllRJSiC.HIMA! G. (1004) - Die tektonogenemclle EntwicltilliIlg im VarilS·zikum der Laus'itz. Exkursionsffihrer der 111 Jruhre,stagu:ng der Geologisohen GeseThscha-ft DDR in Lei?ZiJg. p. 187-004. Ber:liin.
OHlENiG SA/N lJEE (1938) - Sch'i.clhtenfolge und Bau der IOberlaUlsitzel' Schiefer- gefuirges. GeotektonilSche FOI\SC'hu.ngen, [A:] , 2, Berlin.
F1REYEH G. 1(11965) - Conocronterif,uooe a'us dettIi PaiHi07!Oikum der LalllS·itz. Albh.
u. Ber. des NaturkundemlllSeulIIlB 'Gorlitz, 40, nr 6, p. l1--il2. LeipzLg.
FJR:YiDRYCHOWICZ E.,F1R'YIllRIYClHIQW1IOZ M. (19'59) - 'Szczegółowa mapa geolo- gic:zna Sud-etów, ark. PlieńJSk. Wyd. Geo~. Wars·zawa.
Ml![JEWJ])OZ J. (196'5) -:- Górny kal.'1bon w wiel'Ceniach w SławnIDtow'icach kolio z,go- rzelca. Prz. ,geol., 13, p. 2119-42120, nr 5. War,szawa.
PlE'I1SOH K. GIOOdlO - nie geologischen Ve!ihlll.tn'isse der Oberlausitz, zw.i.schen GOr.litz, WeiJSl'len\oorg .\liIld N'ieis>ky. Z. deu~oh. ·geol. Ges., 61\i. Berlin.
pJ!ETSOH K. (;UJ62) - Geologie V'OIl. Sachsen p. 1:1\2---,1188. IBer.1in.
RlEillCHIS'lU'lN M. ~1001) - Ofberoe'V'On - KalkBteilIl am Geienfuel'lgooi Kunnemldorf, norowestlic!h von GOr.Jitz. Geologie, 10, nr 2, p. ~. Berlin.
BlOIS/ElLT G. {1959) - KaTibonilS'ahe 'Pr1ain:zenreste in einen Tutf1fiJt aus der Lausitz.
Geo~ogie, 8, nr 7, rp. 778-'78'8. Berlin.
SCHJW;AlR2'BAlOH M. (19!314) - Das Ca.mbrium der OberlaUlSitz. Albh. naturf. Ges.
Gorlitz, 32, p._ 7--54. GorIitz.
streszczenie
36lITHeB I>EPE30BCKH, MapHSI XOPOBCKA
3AMEqA}{WJ no IIA.JIE030ACKHM OTJIOamHIDIM pAAoHA, PACnOJIOXCEHHOrO K CEBEPY OT 3rmKEJlbQA
(3AI1A,lJ)1LIE CY ,lJ;ETLI) Pe3IOMe
269
reOnOrIl'recKHe Hccne~OBaHIDI TIaneo3oil:cKoil: q,OPMa~ 3rOlKeneu;KHX CnaHIJ;eBLIX rop lID- Ka3am!, 'iTO B pail:oHe, paCIIonOlKeHHOM K ceBepy OT 3roJKeJIhIJ;a paCllpOCTpaHeHLI OTnOlKeHHII KeM6pHll, BepxHero ,lI;eBOHa H HHlKHero Kap60Ha (q,Hr. 1).
OTJIOlKeHIDI KeM6pHll npe,n:craBneHl>I IDBec:nnmaMll, nepecnaHBaIOw;KMHcH c q,HJlllHTaMll.
OTJIOlKeHIDI BepXHerO ~eBOHa CJIOJKeHLI 1I0~q,lIJ1JIHTH3BPOBllHHLlMH rJIHHHCTbIMH cnaHIJ;aMH, rJlllHHCTO-IIeC'laHHCTbIMH cnaHIJ;aMH, ,lI;Ha6a3aMH, ,1J;Ha6a30BbIMH ryq,aMH 11: Tyq,q,HTaMK. OTJIO- lKeHIDl HHlKHero Kap60Ha npeACTaBJIeHLI IIO,ll;q,H.lIJIHTH3I!pOBaHHbIMH rJlllHHCTbIMH CJIau:u;aMH H aneBpOJIHTaMH (q,Hr. 2).
TOJIIll;H IIOPO,n;, OTHOC.IIlIl;HecH K OTAeJIbHLIM reOJIOrH'lecKHM CHCTeMaM rpaHH'iaT B,n;OJIb c6po-
. COBOD: ~HCJIOK~.
. OCHOBH01l: TeKTOHH'lecKHii: xapaKTep oTnolKeHH1l: HHlKHero KeM6pHll, BepXHero ,!(eBoHa H HHlK- Hero xap60Ha cq,opMHpOBanCH B pe3YJIbTaTe ,n:exreJIbHOCTH lIocneHHJKHeKaMeHHoyrOJIbHLIX CKJla,z('faTLIX ,lI;BHlKeHHiI:.
~bi'gniew BElREZ'OiWlSKlI, Maria OHOROWiSIKA
REMARKS ON THE PALAEOZOIC FORMATIONS OCCURRING NORm OF ZGORZELEC (WEST SUDETES)
ISummary
Geological ·studdes of the iPalaeozok formations fromllhe area of the L1.lItJkowe Mts. demons'trate thalt Cam'brLan, Upper Deronian and Lower Carbon!l.ferous de- posits occur in the region s~tuat'ed north of Zgorzelec. .
The Cambrian deposi1:ls are represented by limesltones interlbedded Iby phyllites.
Slightly phyllitized clay sha'les, clay arenaceous shales, dill'bases, d:iCllbase tufts and tUiM'iies 'belong to ;the rockJs Qif Upper IDevonian age. The 'Lower Cal'bonid'erous deposits IconSist of slightly ,phylllitized day &ba~es and mtlIc:ts'toi:les.
Rock serie5 /belonging to the ind~'Vidual 'geologicall ,periods border along the dis- locations' that. resemble faul1:1s.
'I1he main tectoruca'i character of the Lower Cambrian, Upper Dev.onian and Lower CarboniferoUlS is a result of the activity of post-lower Oarbonife,rous foldingmo'Ve'men M.
Kwart9lnik Geologlczny - 4
