Koralowce dewońskie Tabulata z otworu Miastko 1 w północno-zachodniej Polsce

(1)

A C T A

G E O L O G I C A P O L O N I C A

Vol. XIX, No. 4 Warszawa 1969

ANNA STASIŃSlKA

Koralowce ^demońskie Tabulata z otworu Miastko l

w północno-zachodniej Polsce

DEVONIAN TABULATA CORALS FROM BOREBOLE MIASTKO 1 (NW POLAND)

STRES~N1llE: Na podrsŁ8IWie opracowanych liwralowców Ta:bulata UJŚciślon<> stra-

tygrafię osadów dewońskich

z

profilu otworu 'lVIia'sllko 1 ([NW PolskIa). Opisano 1'5

·gatunków Tabulata i 1 ,gatunek Cha·etetida.

WSTĘP

W pracy zawarte są wyniki badań nad koralowcami Taibula ta pocho- dzącymi

z

profilu otworu MiaS'tiko 1, wykonanego przez Prze.dsiębitlrstwo

Poszukiwań Naftowych w Pile w 19'6·6 roku, w rejonie miejscowości Mia- sllko w województwie iktlszaUńsłkim. Wiercenie Miiastko 1 'Przebiło inte-

resujące osady wieku dewońskiego,_ 'zawierające faunę Ibrachiopod.ową, na podstawie której dokonano wstępnego .opracowania stratygrafii (Łoba

nowski 1-9!681). Obok !brachiopodów w ,wi:erceniu tym stwierdzon.o rÓWIIlieź

liczne koralowce, oraz przedstawicieli grupy IStromatoporoidea. Najl'icz- niejsze są tabulaty, po opracowaniu których uzyskano \ŚCiślejsze dane dla ustalenia straty:grafH odwierconych osadów.

Autorka dziękuje 'Zjednoczeniu Górnictwa Na'ftowego w Warszawie i dr Henrykowi Ło'banowskiemu z Zalldadu Nauk GeolO/glcznych ipAN w

Warszawie za udostępnienie materiału do 'badań.

Dzięlkuję ,równ:ież pracowni!kom Za!kł,adu !Paleozoologii PAN w War- szawie, Pani! :M. Czarnookiej 'za wykonanie fotografii li rpani M. 'Witkow- skiej za sporządzenie szlifówmilkroskopowych.

(Materiał dokumentacyjny W postaci 36 ·okazów, 65 szlitf,Ó'W i foto-

grafi~, który stanowił podstawę do niniiejszego opracowania, jest przecho- wywany w kolekcjach Zakładu lPaleo'wologi!i [AAN !pod symbolem Z. Pal.

T/W.

11

(2)

766 'ANN A ST ASIN'SKA

. CHARAiKTER'YS,!'Y!K'A SI'RlATYGRA!FlIOZ1NA U'I'WOROw DE'WIOŃSiK~

!Z PRORIW 0TW1O!R'U IMlDAS'TIKO 1

StratY'graiia dewonu z otworu MiastJko 1 opracowana została wstęp

nie przez H. Łdbanowskiego 109(81) na podstawie fauny ibrachiopodowej.

Osady dewońskie o miążswści Hi()I5,'0 m odwiercone w tym otWOI"Z'e . na głęlbo!kości19J32,O-..I21713i7,O m reprezentowane są przez ikomplełk:s ilasto-

-piasZ'Czysty z w1dalCilkami węglanowymi. !Spoczywają one niie'Zgodnie .na ilastych osadach ordowjJku z fauną graptolitową i(Teller & LKorejw6 '19(0).

Granicę pomiędzy U'tworami dewonu i permu I(cechszty<n), przebie- gającą na głęboko.4ci '19312,'0 m, H. ŁdbanowSki {19!(8). wyznacza w opar- ciu o dane geofizyczne, ora'z występowani!e koralowców, stwierdronych

tuż pod cechsztynem. Autor ten przyjmuje, że stratygraIia utworów de-

wońsiJrlch w profilu otworu Mias"t'ko 1 przedstawia się następująco:

1913:2,0'---<213182, O m - żywet,

2!3182,'O'-<2173'7,0 m - eifel I(?I) 'ido1ny dewon I(?).

Osady dewoń'Skie 'z profilu ,otworu Miastko 1 charakteryzują się WY"""

stępowaniem niiewielikiej i,loLŚci oSadów węglanowych przy dominacji osa- dów tenrygenicznych I(Łobanowskii 19¹618, fig. '2). Korabowce występują

bardzo licznie. Pierwsze pojawiają się w marrglach na głębokości 123159,0 m.

Są to osobnicze Rugosa, iktórym towarzyszą przedstawiciele Stromato- poroidea, Lamellilbranchi!ata i c'zrony Gr'inoidea. RUlgosa osobnicze wy-

stępują również w wapieniach na głębokości 2345,'0 m, w /których poja-

wiają si,ę także pierwsze koralowce Tabulata i pTzedstawicliele Chaeteti- da. Z tabulatów występują NatalophyUum pusillum DubątolOlV, a z Chae- tetilda - Cha:etetes rotundus Lecomptle. Natalophyllum pusillum Du:batolov jest gatunkiem 'znanym zje środkowego eiflu pómocno-zachodnie.go

obrzeżenia basenu aruźnieckiego (nuba,tolov '1'963), a Chaetetes rotundus Lecdmpte notowany jest z :kuw'inu (C 012 d) Belgii ICLecompte 193¹9!). Obec-

ność obu tych gatunków w wapieniach na głębokości '213'415,0 m pozwala wnioskować, że ,są one wieku 'eifelsldego. .

" "

Począwszy od głębolkości2'2'9'5,Q m zaczynają pojawiać się gatunki znane z żywetu" :basenu ikumiecikiiego, jak AlveoliJtes multispinosws Du- batJolorv. Komplelks osadów z głębokości 21188,10 ... 2:30;1,0 m pozbawiony j'est koralowców. Pojawiają się one dopiero we wkładkach -yvęglanowych na

głębokości 193i6,O--2¹1818,O m. W spągowych 'Partiach tego interwału d07

minują lkolonialne rug'ozy 'C2!l,815,'~'HJl8,.o m), a w stropowych poJawiają Się tabulaty.

Na ,głębokości 2'H>C3,O-2'16l3,8 m stwierdwno ,obecność Natalophyllum

giveticum lRaduguin, !który ,to 'gatucrlek występuje również ,w warstwach młodszych na głębokości 2'103,'OI...-J2!1'10,7 m. Forma ta znana jest z warstw

(3)

KORALOWCE <DEWON'SKIE. TABULATA Z OTWORU MIASTKO l . 767

le'biediańskich W kuźniec!kim Ibasenie, które zaliczane są do doIneg'o ży

wetu l(iDulhatolov 1915!9).

Nagłęboikości 2,1!()15,8~107,J1. m opróc'z Natalophyllum giveticum Raduguin występują taikże Caliapora battersbyi (M. Edw8Jrd:s & Haime).

AlveoHteUa fecunda (Salee) i Scoliopora denticulata

:CM.

Eldwards & Hai- me). Gatun,ek A. fecunda I(rSalee) 21llany jest z żywetu ii iranu I~Gib, Gid.

Fllb) Belg/ii {iLecomplte 19319~ i z war..stw le'biediańskich i zarulbińskich {ży

wet) basenu ku~ec!kiego i(1Dulbatolov '1'95\9). Forma C. battersbyi (M. Ed- wards & Hai,me) opisana została !Ilatomiast z żywetu I~ib, Gid} Ble'lgii

@:..ecompte 1939).

W osadach węglanowych 'z gq:ęlbo!kości 20415,7~20416,,8 m stwie'I1dzono

obecność Thamnopora densa Tchud~nova, która to tJlorma znana jest z warstw safonowSkich ~górny żywet) !Syberii I{rr'chudinova 19159'). :Na głę

boikości '20102,7-2008,'0 m pojawia się na'tomia'st T. tumefacta Lecompte, cytowana z ,eiflu il żywetu Belgii I~Co2d, Gia, Giib - Leoompte 193¹9), a tak-

że Plaoocoenite's medius (Lecompte) i P. escharoides ~Steininger) Z!Ilane

rÓW!Ilież z żywetu. Oba gatun!ki zostały opisane z Belgii 'CLecompte 19139), P. medius !(iLecomlpte) 'z 'żywetu I~OJId), natomiast P. escharoides {8:teinm-

-ger) z kuwinu iżywebu ~C()i2c, Co2d, Gia). Występują one równ~,eż w base-

nie kuźniec!kim (Dulba"tol'ov 19'5:9) - P. medius (Locompte) w warstwach

szandińskich (eifel) i w żyweciJe, a P. escharoides o(Stetninger} w warstwach saf-onowskkh ~żywet).

Stwierdzone gatu!I1lki pozwalają zaliczyć ddcin,ek: pl'ofi1u 'z głębolk<JiŚCi

20006,0---;211815,0 m do ,żywetu.

W komple!ksie osadów węglanowych z głębo!kości 1'913!7 ;O~Wl5<O,O m udokumentowano oIbec'ność Thamnoporaboloniensis I~Gosselet) iJ Alveó- lites obtortus Lecompte. Formy te znan,e są 'z rfranu Bełgii I~,ecomp'te 1939) iz iranu 'basenu kU/źniec!kiego l(iDu'batolov '1:9159). A. obtartus Lecompte cy- towany jest 'takżezfra!Ilu Chin I(Du!batolov 19519). Osady 'z powylżSzego :i!Ilr-

terwał'Uzalic'zyć można zatem do flI"anu.

Omówione gatunki p'I"'zewodnie Tabula"ta z profiludtworu Miiasi):IDo 1

po'zwalają na .uściśl€([1ie wieku odwierconych osadów dewońskich, ja!k rów-

nież na dokładniejsze dkreśleonie graniC pomiędzy poszczególnymi piiętra

m'i. !Począwszy od .osadów występuj'ąicych lIla głębokości 19~12,!{)'-o'l.;g50,O m mamy 'zapewne do czynienia z osadami iranu. lPoniżejgłębolkOlŚd 11915i(},0 m

zaczynają występować mułowce wapniste i możli'we; że 'z ich pojawieniem roZ'poczyna się seria żywecika. Wśród talbulatów występujących w osadach

węglanowych od gł'ęlbollmści 2'm8,O m przeważają gatun!ki, które Znane są

z ,górnego żywe'tu'i dolnelgo iranu. Pozwala to na wysuruęcie przypuszcze- nia, że od glęlbokośCi około '2'1I2i8;Om Il'Ozpaczyna się żywet górny. Cały

lromple'ks osadów odg'łę!bokości 1'9<5~,{)1..-23'(}O,'0 m na'leżałOiby zatem uznać

za żywooki, a natomiast od głęlboikościJ 123'OO,I{).-234,5,O m .za eifel:ski.

(4)

Tabela (Chart') l

Występowanie Tabulata w dewonie otworu Miastko l w porównaniu z Belgią i basenern kuźnieckim Stratigraphic distribution of Tabulata from the Dev'onian of Miastko l

Gatunek (Species) .

Polska, wiercenie Miastko l (Poland, borehole Miastko l)

Belgia (Belgium)

Basen kuźniecki

(Kuznetz Basin) Eifel I "Pran

I

Żvwet I Kuwin Pran

I

Żywet

I

^Eifel

I

-\

Pran __ -=ż~yw~e~t~· ____ ~~~ ___ ~~~~ __ ~ __ ~ ____ ~ __ ~ __

ThamllOpora boloniensis (Gosselet)

Alveolites obtortus ucompte Placocoenites escharoides (Steininger) Placocoenites medius (Lecompte) Thamnopora tumefacta Lecompte Thamnppora densaTchudinova "

Scoliopora denticulata (M. Edwards· &

Haime)

Alveolitella fecunda (Salee)

CalIOpora battersbyi (M. Edwards & Haime) ThamllOpora irregularis Lecompte

Natalophyllum giveticum Raduguin

1936,8-1937,8 m 1950,0 f i

1936,8-1937,8 m

2002,7-2008,0 m 2002,7-2008,8 m 2002,7-2008,0 f i

2045,7-2046,8 m

2105,8-2107,1 ^{f i} 2105,8-2107,1 m 2105,8-2107,1 f i

2128,6-2133,4 f i

2103,0-2110,7 m 2163,0-2163,8 m

Chaetetes rotundus Lecompte 12345,0 f i

Natalophyllum pusillum Dubatolov 2345,0 m

+ +

+ + +

+ + + +

+ +

+ + +

+ +

+

+ +

+

-I-

+

-.J O>

00

~ ~

~ >.

$

Ul

~ >.

(5)

KORALOWCE DEWONSKIE TABUoLATA Z OTWORUMIIASTKO 1

ROIZIP!RIZESTRJZlENiIENIIJE GEOIGRAJF11lOZ1NE TABUUATOW Z DIDWONU O'IIWOIRU M!:nAS'l1KO 1

Ta'bula'tyz profilu dewonu otworu Miastko '1 reprezentują najlicz- niej Coele:nterata ,Obok 'Rugosa i Stromatdporoidea. Należą one do trzech rodZin: Thamnoporidae, Alveoli"tidae i Coenitidae. Wiiększośćz nich charakteryzuj,e się bardzo szerokim rozprzestrzenieniem geograficznym, gdyż

te same gatun!kiznane są z dewonu Belgii, w ~SRR - z basenu kuźniec

kiego, na 'Syber'iii i Uralu I(tab. '1)', a niektóre nawet z Chin.

W Belgii, w ikuwinie dolnym znani są tylko meliczni przedstawiciele Tabu:lata. WarUJIl'ki sprzyjające dla rozwoju 'tej grulpy dają się zaolbser-

wować tutaj od poziomu wapiennego' kuwinu' górnego i utrzymują się

podczas żywetu, .oraz iranu dolnego i środkowego.

'Wydaje się, że rozwój tabulatów na ~bszarze pólnocno-zachodnilej

PolSki prZiebiegał podobnie. /Pojawiają !Się cne !bowiem w' eiflu, licznie wy-

stępują w 'żywecie i na początku iranu. !Natomiast poC'ząwszy od iranu

środkowego 'zaczy.na się ich stopnIowe wymieranie.

Na: obszrurze !basenu Ikuźnieckiego daje się zaobserwować niepl"Zer- wany rozwój 'Talbulata począwszy od syluru aż do końca' dewonu. Charaik-

teryzują się one tutaj dużą liczbą rodzajów i gatunków, a miejscami by-

wają nawet skałotwórcze. Większość 'z nich ma szerokie l'Iozprzestrzenie- nie geogra!ficZ'lle, wslka1zujące na połączenie !basenu lkuźn'ieckiego ,z :basena- mi Uralu, sowieclkieJ 'A'r'ktyiki i półn.ocno-zachodniej Sylberii, a także zachodniej Europy. Sądząc z wystęlpowaniaanalogicznyCh gatunlków tabu- latów ,w profilu dewonu lotworu M'i:astko '1, a także Belgii, które jednalk nie odznaczają się taiką Il"óżnora<;lnością, jak 'z basenukuŹIlieokiego, wydaje

się najbardziej prawdopodobnym, że !koralowce 'te musiały migrować 'z iba- senów wschodnich 'r(kurZniecki Ibasen) do 'basenów ~achodniej Eul'lopy.

iOlPIIS GATU1NtKOW

~ząd Favositida Sokolov, 1962 .

Podrząd Thamnoporina So'kolov, 1950 Rodzina Pachyporidae Gerth, 1921

'Podrodzina Thamnoporinae Sokolov, 1950'

Rod'zaj Thamnopora SteiiniIllger, 193i1 Thamnopora bolonien:sis ~Gosselet, 1<877)

184(),..-,1847. A~veolites cerviearnis MiChelin; iMichelin, s. 187-188, pl. 48, fig. 2; pl. 49, fi,g. 3.

1958. Thamnopora bokmiensis (Gosselet); Stasiń'ska,s. 19~OO, pl. 9-1'1. Tu starsza synonimika.

1959. Thamnopora bolaniensis CGosselet); -DubaiioIov, s. 111-112, pl. 39, fig. !2a'-d

(6)

ANNA STASINSKA

Materiał. - Fragmen't 1 kolonii; 3 szlify :(głębokość 1:936;8-19:37,8 m; '19¹5!0;O m).

Opis. - Kolonia cylindryczna, o średnicy 1,2 cm: KlOl'ality wieloką

tne, o zarysaClh wewnętrżnych zaclkrąglonych. Sr€ldnice ich w części

osilowej kolonii wynoszą 0,5-11,2' cm, natomiast w c'zęści peryferycznej do 1,6 cm. Scianki .grufbości O,()i6~0,,30

mm.

\Pory 10 średnicach 0,15;-Q,20 mm. Denka cienilrie, poziome, nłerówne. /Kolce sep'talne nieHczne.

WystępotVanie. -!Polska, Góry Swiętokrzyskie-fran; profil otworu Miastko 1 - < fran. Belgia - fran; 'ZISRR, basen ikuźniedki - iran dOlIny.

Thamnopora mensa Tchudilllova, 1959

1959. Tha:mJ1!~orra de.nsa Tchudinov'a; Tchudinova. s. 10.2---:103, pl. 29, fig. 1-3.

Materiał. - 16 szłifów I~głęboko.ść '2'04I5,~1()46i8 :m:).

Opis .. - Kolanie cylindryczne, o średnicy Około 8 cm. Korality w przellmoju popTzeeznym wieldkąfne, o ,zarysach wewnętrznych zadkrą

glonych. Srednice wielkości O,;~0,8 mm w cZęIŚciosiowej \kolonii i sto- prriowo pogrOOiają się, osiągając 0 .. ~0,5 mm na powierzchni. lCiemna linia bardw wyraźna. !Pory o średnicy około 0,11'5 mm, lulb nieco większej.

Kolceseptalne zachowane ·w niektórych Ikoralitach. Są one licZ'rle i dość długie. !Denka poziome, ukośne, nleróWIlle, ustawione w odstępach 0,5-1,0 mm, przewa'żnie ciendcie, tyliko miej·scami! pogrUlbione przez większy nad-

kład stereoplazroy.

Występowanie. - !Polska, profil lotwOru Miastko 1 --' żywet; ZSRR, basen !kuźniecki -.,... ~ywet.

Thamnopora irregularis ILecompte, 193'9

1939. Thamm.oporra irreguLaris Lecompte; lLecom'Pte, s. 113-'115, pl. 1'5, fig. 6-9.

Materiał. -: 3 szlffy (głę'bdkoBć :2¹1'2-8,'6-12133,4 m).

Opis. - Kolonie cylindryczne, 100 nieco spłaszczone, o średnicy 1,0- -1,3 mm. Kotrality wielolką1ine, o zarysach wewnętrznych zaiOlkrąglonych.

Srednice grulbości 0,08\...0,,10 mm w części osiowej kolonii, do .0,3 mm w części peryferycznej. Ciemna linia 'bard'zo wyraźna, podkreślająca wie- łoikątny ksztan kora'liitów. !Pory ośredrilcach ()i2 ro'Iri ustawione w odstę

pach .0,'5.--0,7 mm. Denka cienkie, poiioine, nierówne, ustawione w ,od-

stępach '0,5i-·4,'O mm. Kolce septa~nenie występują.

Występowanie. - !Polska, pTufi:l otworu Miastko '1 - żywet; Bel- gia - żywet.

T.hamnopora tumefacta Lecompte, 1939¹

1939. Tham1UYJJiOrra tumefacta 'Lecompte; Lecompte, s. 11 7-llS, pl. 16, fig. 1 f1-1 6.

1959. Thamn.apotl'!Cl. ·tumefacta iLecom'Pte; Tchudinov:a, s. 84--<85, pl. 26, fig. ~.

(7)

KORALOWCE ,DEWONSKIE TABUiLATA Z OTWORU MIASTKO l 7'71

Materiał. - 2 ,szlify (głębdkość 2002,7-2'008,0 m).

Opis. - Kolonia cylindryczna, o średnicy ponad 1 c'm. Korali1:y wie-

lokątne, o zarysach wewnętrznych zaokrąglonych i o świetle Jbardzo ogra- nicZO!Ilym wskut~k dużego nadkładu stereopla'zmy. Ciemna linia bardzo.

wyra,źna, podkreślająca wielolk.ą1lny ikształt koralitów, o średnicy 1,0,...-'1,2 mm. Sciany w KoraHtach w osiowej części! kolonii bardzo gl"u'be. GruJbość ścian waha się w gran1cach 0,2 ... -0,,6 mm. 'Pory o średnicach 0,!12-0,20mrn

ułoŻJOne 'W jednym rzęd'zie z odstępami 0,'51.-;1,0 mm. Denlka występują

Tzadlko. Kolców septa1nych brak.

Uwagi. - Thamnopora tumefacta Lecompte ,wyrr-óżnia si.ęw'śród in- nych przedstawicieli! tego rodzaju występowaniem nadkładu s'tereopla'z- my na całej dłUlgości ścianek, wskutek czego grUlbość ścian j,est duża już

na ściankach koralitów w części osiowej !kolonii. Podobne 2lgrubienie ścian występuje uT. nicholsemi I(FTech} z Nowej Ziemi, opisanej przez Tcherny- cheva C193i7). Gatunek ten różni się od wyżej opisanego większymi wy- miarami ikoralitów i porami rzadziej występującymi. 'Poza tym ściany nie

dochodzą do tej Igrulbościi, jak uT. tumefacta .

. Występowanie. - PolSka, profil otworu Miastko 1 - żywet; Bel- gia - kuwin i żywe't; '~SRiR, basen kwźniecki - eifel.

Podrząd Alveolitina Sokolov, 1950 Rodzina Alveolitidae Duncan, 1872 Thadzaj Alvealites LamaTdk, '18'01 ,Alveolites multispinosus 'DuJbatolov, ,1959

1959. A~veolites muttispinos'I/,s Dubatalov; iDu'batolov, s . .143---<144, pl. 48, :fig. 1 a-.g.

Materiał. - Fragment l kolonii; 2 szlify (głębokość 2'295,'31.-;2301,8 m).

Opis. - Kolonia masywna. JKorali'tyw poprz€C'znym przekroju pół

księżycowate, lulb eliptyczn,e o średnicach ,od 10,5 X 0,'6 min dlO '0,6 X 0,9 mm. Scian!ki proste, nierównom1ernie pogrubione o gru'bości od O,()f)-IO,'l4 mm, a czasem

do

^'0;2mm. Ciemna linia haTdzo wyraźna. ,Pory o średnicy 0,118 mm. Kolce septalne liczne, długie, ułoŻJOne w 'Prawidł,awe pionowe szeregi. J;eden kolec silniej rozwinięty występuJe na szerokiej dolnej stronie. Denlka cien!kie, poziome, nachylone, wygięte, ustawione wodstę

pach '0,'2>-'0,,5 mm.

Występowanie., -lPollska, profil otworu Miastko 1 - żywet; ZSRR,

!basen kuźnieclki· - żywet.

Alveolites obtortus Lecompte, 19.39

1939. AlveoHtes obto~'UiS ,Lecompte;LecOIIliIrle, .g. 42-43, pl. 6, fig. 4-7.

1953. A~veoHtes obtOT'tu.s Lecompte; Stasiń:ska, IS. 231, pl. 3, f~g. 3.

1'959. AlveoHtes obtortus LecO'IIlpte; Du'ba:tolov, s. 144-<145, pl. 48, ftg. 3 a~, i 4 a--b.

(8)

77:2 ^ANNA^STASIŃSKA

Materiał. - Fragmen.t 1 ikoOlonii; 8 szlifów (głę'bokość 1936;8L--

"

.

-1'93"7,8 m).

Opis. - Korality w przekroOju 'POprzecznym wieloOkątne, trójkątne.

D wysokim sklepieniu, Q średnicach 0,61...;0,7 X 0,5 mm. GruJbość ścianek OJ10~.115 mm. PoOry Q średnicy 0,\115 mm, ustawione na ściankach w j-ed- nym rzęd2Jie. Denka najczęściej po:ziome, ustawioOne w oOdstępach 0,2'"---, -0,6 mm. Kolce septalne krótkie, rzadkoO -zachowane, czasem jeden dłuż

szy.

Występowanie. - IPoliska, G6rySwiętoikrzyskie - dolny i środJkoOwy

fran; Sudety - iran; profi:l otworu Miastko 1 --'- iran. Belgia ~ fran;

ZSIRJR, Ibasen Ikuźnieoki - górny <iran.; Ohiny - fran.

Rodzaj Alveolitella Sdkolov, 1,9,52

Alveolitella fec'tllr!da (Salee) sensu Lecompte, 1'9G9

1939. Alveolites fecundus Salee in Lecompte; ILe'oom:pte, s. 57.-58, pl. "9, fig. 2---3.

1953. Alveolites fecundus Leoompte; Stasińeka, s. 22lJ....-.226, pl. 1, 1li:g. 4; pl. ~2, :fig. 1.

1959. Alveolites f-ecund:us I(Salee) ,sensu Lecom:pte; Dwbatolov, s. 160-161, IPI. 52.

f~g, 4 al.-b.

Materiał. - 'lO iragmentów 'lmlonii;5 szlifów mikroskopowych i~głę

OOkość21 05,8-2110"7,1 m).

Opis. - KoOlonia cylindryczna, Q średnicy do 1 cm. Korality w czę

ści osioOwej kol'onii wie101kątne, Q średnicach do 0,5 mm. Natomiast w czę

ści oddalonej -od osi koloOnii łrorality są trótką'tne, lU1b pół!księżycowate.

Q śTednicach do 0,9 mm. Scianiki Igrubości 10,11-'0,2 mm, zaoOpatrzone w de-

mną linię. Pory D średnicy 0/115 mm. !Denlka poziome, ustawione w I()dstę~

pach O,2!....-:0;5 mm." Kolce ISeptalne lic'zne, jeden dłuższy.

Występowanie. - Polska, Góry Swiętokrzyskie - iran śl'odkowy;

proi~l otworu Mia,s1Jlm 1 - żywet. Belgia - żywet",f,l'an; ZJSRR, basen KUŹ

niecki -żywet.

Rod'zaj Crass:ialveolites Sokolov, 1'956 Crassialveolites crassus i(Leco~pte, "1'939)

1939. ALveolites crassws ,LecOInpte; Lecompte, s. 46-48, pl. 8, ftg. 'I-2.

19\5'3. A~veolites craSS'/LS 'LecOllljpte; stasiń-sika, s. 1222.-i22J3, pl. 1, fig. 3; rys. 7 w tekście.

1959. CrossiaLveoli-tes croosus l(lLeoompte); 'Dubatolov, s. 148-;149, pl. 49, fi'g. 2, 3 ao...ib, 4 ar-w.

Materiał., - Xr.agment 1 koOlonii; 6 szlifów mikroskopowych (głębo

kość 2'3J4i4,9--213'45,.1 ro).

Opis. - KoloOnia masywna, warstwoOwana. Koraliity wzniesione prostopadle ku górze, g-rubościenne, wskutekczegoO jamy 'wewnętrzne ikora- litów o zarysie 'ZaolkrągloOnym. !Sred:nice w PoOprzecznym przekroju wyno-

(9)

KORALOWCE DEWONSKIETABUiLATA Z OTWORU MIASTKO 1 77l>

szą '0,5----0,7 mm, rzadko,o,8 mm. ,srronice jam wewnętrznych na przekroju poprzecznym ,wynoszą O,2'5~0,4!0 mm. Pory drobne, okrągłe, czasem nierówne, ustawione w ordstępachO,;1~0,50 mm. KoOlce septalne krótkie~

po kilka' na dbwodzie, .lulb PoO jednym Idłuższym. Często nie występują

wcale.

Uwagi. - CraS'sialveolites crassus (Lee<>mpte) wyróżoia się ze ws'zy- stkich opisanych dotąd .gatunków największą grUJbością ścian. PodoObną gruJb05ć posiada C. damrachevi I~Sokolov), a:le różni się ,od wyżej wymie- nionegoO gatunIku więikszymi średnicami looraHtów i lepiej rO'zwiniętymi

septami, posiadającymi szerokie podstawy ..

Występowanie. -lPolska, Góry SwiętokrzySkie -fran; pl'ofil otworu Miastko 1 - żywcl. Belgia. ----, i;ywet; ZSRR, basem Ikuźniec'kii - eifel~

żywet; Ural ~ żywet dOlIny; dewon dolny !Przysalairu.

Rodzaj Caliapora Schliiter, 1889¹

Ca:liapora battersbyi i(IM. Edwards & Haime, 18-51) (pl. 'I,Hg. 1, 2 i' 4)

1939. Caliapora batteT'sbyi {(:M. Edwards & Hairoe); Lecompte, s. 1'36~138, pl. 19, fig_

1~7.Tu starsza synonimik'a,

Materiał. - F'lragmenty2 ko'loOnii; 8 szlifów (głębokość 2'105,8-

-2iW7,l m). . . , ' ..

Opis. -J,edJn,a kolonia; :ndew-ielka, półkulista, średnicy ,około 10 cm,.

na tomiast drulga w postaci gałą:zJki o średnicy oOloołoO 2 cm. Korality o-prze- kroOjach poprzecznych wielokątnych, mniej lulb więcej 'za,okrąglonych, nie- regularnych, o średnicach ,0,6--1'0,8 mm, rzadlw 1 mm. Scianiki grubości

nierównej 0,06L--'O,2iQ

mm,

rzadziej '0,:310 mm. Pory okrągłe, o ślrednicach

0,15 mm, ułożone w jednym rzędzie na ścian'kach (koralitów, w odstępach 0,3~0,5 mm. Łuski ISeiptalne ostro zakońcoone, o szerokich podstawach.

liC'zne i ułożone najczęlŚciej naprzemianlegle. Odstępy pomiędzy nimi wy-

noszą QkołoO,'5 mm. ntmka cienkte, pozil()me, wklęsłe, nlerówne, czasem przytwierdzone jednym końcem doO kolców. Od.'stępy pomiędzy nimi wy-

noszą O,1~0,6 mm.

Występowanie. - !PolSka, profil 'otworu MiastJlro 1 -żywet; 'Belgia

- 'żywet.

Rodzina Coenitidae Sardeson, 1896 Podrodzina Coenitinae Sokolov, 1950

Rodżaj Placbcoenites ISokolov, 1'91515 Placocoeiz,ites meclius I(iLeCOmpte, 19,39)

1939. Coenites medius Lecompte; Lecompte, 's. '7131---'7'4, pl. 1'2, fig. 3-4.

1959. Placocoenites mediu,s (Lecolll'pte); Dubawlovó s.17,1'--1172, pl. 55, fig. 1 a~b_

Materiał. - B IkOlonU; 2naszlHy (głębokość 2002,7f--2,Ql0'8;0 m).

(10)

'774 ANN A STASrNSKA

Opis. - Kolonie p-łytkowate, około 5 cm długości. Koraiity w przekroju poprzecznym eliptyczne. Srednice wewnętrznych jam wynoszą

0,5~0,7 mm, przy wysokości O,2'~O,35 ttl'm. Grubość ścian zmienna

:O,12~0,30 mm. Pory o średnicach 'O .. 1~.20 mm. !Denka ciecnkie, poziome, rzadkie.

Występowanie. - PólSka, pl"ofil otworu Miąstko 1 - żyw,et; Bel- gia - żywet; ZiSRiR; !basen kU'źnieoki - eifel, żyWet.

Placacoenites escharow'es i(lStei:ninger, 18419)

1939. Coemites escha:roi.des \Steininger; lLecOIlllIPte, s. 1~7, pl. 11, fig. 5-7.

1958. Coenites escharoides steininger; Stasińs'ka, s. 121 ~19, pl. 28, fig. 1-3.

1959. Placocoenites ewch.aroides I(Steininger); Du'batolov, s. l 74-l7il>, pl. 55, fig. 4 a~g.

Materiał. - 3 kolonie; 2 naszlify l(igłębołkOlŚĆ 2'000,7-21008,0 m).

Opis .. - Kolonie płytkowa te, niewieIJkie, Kielichy półksiężycowate,

1) średnicach O,~1,O mm i Wysok,ości 1Q,2---l0,,5 mm. ,&iaIlki gru'bości 0,'21- -0,5 mm. Pory drobne, ułóŻione w jednym rzędzie. Denlka rzadkie.

Występowanie. - Polska, Góry rŚwiętoikrzyskie - żywet; pro'iil . .otworu Miastko 1 - żywet. Belgia - 'żywe't; 'ZSR:R, /basen kufuiec:ki! -

:żywet; dewon Niemiec; dewon Au:stralii i ·Indochin.

Podrodzina Natalophyllinae Solrołov, 1950 Rodzaj Scoliopora Lang, Smith & Th·omas, 1940 Scoliopora ·den.ticulata

,CM.

Edwar1ds & Hai'me, 118,51)

1~09. Plagioporra dJentiC'UJlata '(lM. Edwards & Ha1me}; Solbolev, s. 518.

19319. PlagiQpOra denticuLata 1(lM. 'Edwards & Haime); Lecampte, s. 1140-142, pl. 20,

<fig. ';1:...7. .

1959. Scoliopora denticubata (M. Edwards & Ha·im~); Dubatolov, s. 17'S-;179, pl. 56, fig. 6' a~w i 7 Br--!b.

Materiał .. - Fra'gmerit 1 k'olonii; 2 sZlify i(gtłębolrość 2'105,8~

-2li1n;1 'In).

Opis. - Kol'ania w postaci igałą,2Jki· o średnicy 0,8 mm. Korality o średnicy O;5'---i{),6 mm mają przekroje poprzeczne rbacr-dzo rÓŻnorodne:

wielokątne, owrune, półlk.siężyoowate. Scilany ;grulbości 0,'()5--0,.10 mm, w

-częiŚci peryferycznej do 00,3 mm. (Pory o średnicy 0,10--0.,15 mm.· Kolce .septalne w postaci jedneg'o występu.

Występowanie. - PolJSka, profil otworu iMiastJko 1 - żywet; Bel- gia - żywet, frani lZISRIR, 'basen tku1miedki - fran.

Rodzaj Natalophyllum Raduguin, 19/318, emend. SOikolov, 1'952 Natalophyllum pusillum Dubato1ov, 1'9630

(pl. T, fig. 3)

1963. NatalophyU'Ump'Usill'Um Dubatolov; DubatoIov, s. 108-109, pl. 39, fig. 1 a ... d.

Materiał. - 1'0 kolonii; 4 szlify ·(gł~bok.OOć 23i4!5,O m).

(11)

KORALOWCE iDEWONSKIE TABUiLATA Z OTWORU MIASTKO 11 7'75

Opis. - Kolonie rozgałęzione. Gałą'2!ki nieco spłaszczone, o średni

cach 'Około 111 X 14 mm i 5 X 13 mm. Kielichy pod:kówk owa te; mean- dryczne, 'S2!parowate, lulb wieldkątne~ Część osiowa wąska, zaj'IrlUje 1/3

średnicy całej kolonii, złożona jest 'z ikoraBtów o przekrojach poprzecznych

wielokątnych, okrągło-wielolką'tnych, lub spłaszc~onych. lśrednice kh wy-

noszą O,3-{),a mm. Grulbość ścianek w strefie .osiowej wynosi O,07"'""--'O,;W mm. Natomiast w strefie pexytferycznej osiągają one 0,30L...i{),3,5 mm gru-

bości. Pogru!bienie ścianek następuje sWpnioWlO Ckl części osiowej ku peryferycznej. MillrrostTuktura ścianek w C'zę5ci osiowej kolonii jest radialna. :Szew pomiędzy ścianikami wyralŹny. ;W strefie peryferycznej jest dobrze widoczna budowa warstwowana ścian. Warstwy są :zJbuclowane z radiaIc:nie ułoŻlOnych wió'kienek Szew ścienny nie jest widoczny . .pory są

liczne, okrągłe, ułożone w jednym rzędziie. W części peryferycznej kolonii

występują niekiedy pory eliptyczne . . Średnice por wynoszą 00,1----<0,2 mm.

·Odstępy pomiędzy nimi ~0,7.----\1,1 mm. Kolce septalne występują w ko- ralitachsrrefy osiowej, a także w ikt~lichach w postaci krótkich wystę

pów, tępo 'zakończonych. Denka poziome, lekko wygięte, ustawione w od-

stępach O,2~,6 mm i większych.

Występowanie. - PoJoska, pll"ofil o'tworu MiastJko '1 - ei'iel; .zSRR, basen łruźniecki -eifel.

Natalophyllum giveticum Raduguiln,1<93\8 (pl. Tr,fig. '1 i 2)

1938. NCbtalophyHum givetkum RadUlguin; R,'atduguin, s. 79, pl. 2, fig. 9-10; pl. 5, fig. 5'-'6.

19'59. Natalophyllumgiveticum RaJduguin; Dubatolov, s. 1'84-186, pl. 58, lig. 3-15;

Pl. 59, ;fig. 1.

1964. NatalophyLLum giveticum Raduguin; Tchudinova, IS. 58, pl. 128, fig. 1-3.

Materiał. - 4 kolonie; '6 szlifów I(głębdkość '21li613,0-21:63,8 m

i 2'103,0-211110,7 m). '

Opis.- Kolonie roZ'gałęzione, zbudowane z cylmdrycznych rgałą'zek,

o średnicach do 2,2

mm:

Ki,elichy podkówtkowate, s~arowate, meandrycz- ne, o średnicach od 0,2 X 0,7 mm do ,Q,~0,8 mm. Część osiiowakolonli, o średnicy 7'--8 mm, i strefa !brzeżna wyraźnie oddzielone. KoOrality w strefie osiowej ułożone równolegle. W przekroju poprzecZJIlym mają· !kształt wielokąitny i średnice 0,4--'0,7 mm, wyjąt'kowoO,8 mm. IŚCianki koralitów w· tej' cZę\ŚCi kolonii są cienlkie, 0,0'7-10,2'0 mm. Ciemna linia dobrze wi- doC'zna, mikros'tru!ktura radialna .. K!Ora'lity w strefie !brzeżnej wylginają się

pod du~ym kątem i wychodzą na ·powierzchnię prostopadle do koralitów w części osiow€j. Scianlki silJ.rriie pogrulbiają się, osiągając 0,3----<0,5

mm.

Pory okrągłe, o średnicach około 10,14 mim. W c'zęści peryferycznej !kolonii

układają się na jednym poziomie w kora.Iitachsąsiednich. Denlka poziome, nteco ukośne, lulb lelklko wygięte, ustawione w odstępach 0,2'--'0,7 mm

(12)

776 ^ANNA^STASIŃSKA

i nieco większych. Kolce septalne występują rzadko, widlQlC'z:ne są ich

ślady w kielichach.

Wysrtępowanie. - Polska, profil otworu Miastko .1 - żywet; ZSRIR.

basen Jmźniecki -żywet.

Rząd Syringoporida Sokolov, 1962 Rodzina ~ultithecOlpori(lae Sokolo v, 1950

Rodzaj Syringoporella Ket'tner, 1934 Syringoporella !Sp.

Materiał. - Fragment '1 !kolonii; 2 naszlify ,(głębokość 21295,3~

~2'3101,8 m).

Opis. - Korality w przekroju poprzecznym o średnicach <J,3 mm ułożone w odstępach 1{),12f-();9 mm. 'ŚCiany cienkie, do 0,06 mm grubości.

RUlr'kiłączące dOść szerokie. Denka poziome, rzadkie, Kolce septalne nie

występują·

Uwagi. - Opisana forma bardzo przypomina Syringoporella mora- vica (Roemer) z żywetu. Syringoporella sp. ma :nieco mniejsze średnice

kora.litÓW i cieńsze ściany. Brak przekrojów podłużnych nie pozwala na

ustalenie gatunku. '

Występowanie. - Polska, profil ot'woru !Miastko 1 - żywet.

GrupaChaetetida

,

.

Rodzina Chaetetidae M. Edwards & Haime, J850, emend. Sokolov, 1939 Rodzaj Cha;etetesF1scher 'Von 'Wa'ldheim in ~Eichwald, 1812'9

Chaetetes rotundus Lecompte, t93!9'

1939. C/;I.aetetas r:otundus iLecompte; Le'compte,s. 16a-,...;164" 1P1. ,~, fig. 2.

}i!lI59. Chaetetes 'T'otu1tdus Lecompte; Dubatolo'V, s. 212----<2.13, pl. 65, fig. 2 a~b. Materiał., - 1 kolonia; 6 szlifów'mikro~opowych (głębokość '2345,0

metrów). .

Opis. - Kolonią półkulista, o budowie koncerrtrycznej.Korality w przekroja<;:h pop!r'zec'znych wi.eloką"tne, lO zaokrąglonych śc.ianach we- wnętrznych i ś.rednicach, 0,2,...<0,3 mm. Scia'nki, jednakowej Igru'bościna ca-

łej dług~i, lekko pogrub1one w kątach koralitów. GrubośćściJanek

wynosi -0,00-'--<0,98 mm ... 1PIse'Udo~ep'talne wy~ęp~' widoczne rzadko. Denka zwykle poziome,. U$ta.w1osne ,mniej więcej na jednym, poziomie 'z odstę

pami <J,2L---O,4 mm.

Występowanie.,--,-IP'olska, profil otworu Miastko l - eifel; Belgia ~

kuwin; 'ZSRJR, Ibasęn :k:uź:nlieClki --:-c eife~.

Zakład Paleozoologii .P.AN Warszawa 22, Al. ZwiTki i WigU,T1I 93

Warszawa, w listopadzie 1968 T.

(13)

KoORALOWCE DEWONSKIE TABULATA Z OTWORU MIASTKO J. 777

lJITElRA TUlRA CY'I1OWANA

DUBA'DOILOV V. N. 1900. Tabuljaty i ,geliolittdy s~ero-VIOstoCnogo Brisalairj'8 (Peresmotr monografices'koj ikollelkcji G. G. Petza). - Jezeg. V'sesojuzn.

lPaleoni. OIbsc., t. 15. Moskva - Leningrad.

1959. Tabulljaty, geliolitidy ichetetidy 'silura i de'V'ona Kuzneokogo bassejn'a. - Trudy VlNlIGlRI, vyp. 139. Leningrad. .

1963. P.ozdnesilurskie i de'VonS'kie tabuljaty, geUolitidy ichetettdy Kuzne<:kogo basse;ina. A'mad. Nauik SSSiR, Sibirskoje otdel., lust. Ge'ol. i Geof. lVIoskva.

LEOOIMPTE M .. l~29. Les Ta'bu:les du Devonien moyen et superieur du bordsud du bassin de Dinant. - Mem. Mus. Roy. Hrst. lNatur. Beligique, Mem. 90. Bruxelles.

LOiBANOW1SKll! H. 1968. Wst~pne dane ^Qdewonie w strefie strukturalnej Chojnic, p61oocno-zachlOdnra P:01ska (iPreliminary notes on the Devonian in the structunl zone .oif Chojnice - NW Poland). - Acta Gedl. Pol., 'Vol. 18, no. 4.

Warszawa.

MlIiCHEIlllN H. 184()...j1847. i]conographie zoOiPhytologique. Description par locali:tes et 'terrains des 1P0lypiers £oS'stles de France et pays environna.n:ts. Paris.

RlADUGUIIlN K. V. 1938. Coelenterata srednego devona Dkrestnostej s. Lebedian- .skoJe'. - 'I1zv. TomSlkogo in-dustr. in-ta, t. ~6, 'VYp. 6. TomSk.

SO!BiO![JEV D. 1909. Srednij deVlOn Kelecko-Sandomirs'kogo ikriaza. - Mat. Geol.

Ross., ft. 24. 'St. Plete:r£!burg.

STASlINSKA A. 19'53. Rodzaj Al'Veolites lLamarok: z franu G6r Swi~krzY'skich

'(]Genre Al'Veolites Lamarck du Frasnien des Mts. de ste-Crbi.x). - \Acta Ge'ol.

Po'l., vol.

a,

no. 2. 'Warszawa.

1958. Tabulata, Heliolitida et ChaeteUda du ,:Dev.onien rnoyen des Monts de SaiJ:).te-Croix. - Acta Palaeont. Pol., vol. 3, no. 3/4. Warszawa.

TELL!E'R L. & KIO!REJ1WO K. 1968. ,Early iPaleo'zooc depo.sits in the deep substratum of north-western !PoLand· (OIsady staropaleo'zoiczne fglE;lbolldego podfoia pOl- nocno-za,chodniej 1P01s'ki). - Acta Geol. !Pol., vol. 18, no. ,3. IWarszawa.

TCHEIRNY'CHE'V B. B. 19137. VerC'hnesilurij'sikie i de'V'Ouskie 'Tabullata Nwoj Zemli, SevexlllOj Zemli i 'Dajmira. - TiI"udy Armt. Inst., t. 91. Leningrad.

-1951. Siltm"Skie i del\"onskie T'a:bul!aia i Heliouti:daokrain 'KuznecKogo uglenos- noge> bassejna. - Trudy VSEGffill'. Mo·Sk!va.

TCHUiDrNOVA I. I. '1969. Dev,onskie thamnoporidy juznoj Sibiri. - T;rudy Paleont . . Inst., t. 7~, Mosik'Va.

1964. Tabuljaty' nizne,go .i sl'ednegodevona Kuzneckogo bassejna. - Ibidem, if;. 51.

SUMMARY

ABSTRACT: The resUilts are 'repol'lted of a study of Ithe TabUilata eorails, 'made from the prolfile of borehole MiaStko 1, in <the' vicinity of :Miastko iln the provdnce of ~aUn (NW Poiand). A prellllnina·ry Btraiigra,phy lof ·the Devonian from that 'bOrehole has been worked

out by H. LoIbanQwskl ~~) on the baSis of a ,brachiopod fauna.

'Dhoe Devonian se<iiments, '805.0 m ,thick, !foUnd' in 'borehole :M!iastko 1, !between 1,002.0 anid i2,~37:0 rn, are represented by a muddy-sandy complex with <:arbonate iniel'call:ations. The index species of the Ta'bulata 'found there allowed m'ore dosely

(14)

778 ANNA STASIl'iISKA

to detennine the age of 'the Devonian deposits and more ,accullately to establish the boundaries ibetween !the particular stag-es.

Beginning wilth a depth from 1,950.0 to 1,93211 m, we 'are IProbably dealing with Frawoo deposilts. Thammnpora boloniensis (Gosselet) and A~'Veolites obtortus LecOIIIlJPte are 'forms ,typical (J/f the lFrasn~an that 'ha'Ve been found 'there. Ca:lcareous sHtstones 'Occur ahO'Ve 'a depth 0If '2,300.0 m and it is !possible <that the Givetian set in with the appearance df these sediments. The whole 'complex of depo'siis between 1,950.0 and 2$300.0 m should be recognized as belonging t'D the Givetian. The assemlbl:a!ge af 'species chancteristic ·0If the Givetian 'consists of NataJlqph1lHum giveticum iR'alduguin, CaliaP9TQ. ba.ttertsbyi (iM. Edwards & Halime), Thamnoporra densa. TohudinoWll, Pla.cocoenites mediws :([.,ecDmjpte) and P. escharoides '(Siteinin,ger).

Sediiments between 2.300.0 and 12~5.0 m IProlbably !belong to the Eiifeli!an. Oif the forms tYlPical oIf rthe :EilfeIian those present here are: Natalaphyllwm pwsillum DubatolO'V and Chaetetes rotundus Lecompte 'Drom the Chaetetida group.

Most of the Talbulata occurrinJg in the tDe'Vonian f,rotm iborehole Miastko 1

are, chiaracterized 'by a wide geographical dlisrtrilbution. They 'haJV'e ibee;1 reported

from :the Devoman of iBe~g'ium !(ILecomrpte 1939) t'he fKuznetz iba'sin, Siberia and Ithe Urals QIf the US.S.H., and even oIf China l(Dubatolov 1966, ,1969, 1963,; Tchudinova 1959, 1964).

PlaleozoolOigica:l IrrlJiS'titute Polish Academy of Sciences WarszaW'IJ. 22, Al. Zwirki i Wigury 93

Warsaw, NOIVember 1968

IOBJASN{[tENIA DO PLAINS.Z III-m

DESCRm>TION OF tFlLATES 'I-III

PL. I

1~2 - Caliapora battersbyi I(M. Edwards & Haime), otw6r I~borehole) IM:ia,sl;iko I,

gl:~bOlkoSc {depth) 2l0'7,1-l2i105,8 m; fig. ;1 - przekr6j porp~zeczny (cx.oss section) - X5,tf!i'g. 2 - przekr6j podluZnY l~oIlJgitudinal section) - X 8.

3 --; Nat'llwphyUum pusiUum !Dub., ibidem, 234!5,O m; przekr6j poJPrzecmy (cross

section) . X 6

4 - Caliapara battersbyi i(lM. Edwards & Haime), ibidem, 2107,1'-121105,8 m; IPrzekr6j

podluiny IClongitudina1. sectiOOJi} X 6

BL,iI)I

1-2 - Natalophyllum giveticum lRad., M'iasvko I, '2163,0--,2163;8 m; ftg. 1 - prze- tkr6jpoprzeczny !(cros:s s'ection) - X 4, fig. 2 ~ przekr6j styczny, iblisko po-,.

Wier~chni kolonii ~tangenlj;iaa. section, c1o:ss to the surface of 'oo1{)ny) - X 10.

Fotografie wykcmala M. Czarnocka ,Photographs by M. Czarnocka

(15)

ACTA GECLCGICA ,POLCNI<CA, VOL. XIX A. STASINSKA, PLo I

(16)

ACTA GEC'LCGICA POLCN:CA, VOL. X;X A. STAS!NSKA, PLo Il