NOWOTWORY, 1988, XXXVIII. 1
Witold Sieiński, Stanisław Chrapusta, Bożena Konopka, Zygmunt Paszko, Marek Chmielewski, Józef Szamborski
STRUKTURA MORFOLOGICZNA MIĘŚNIAKÓW MACICY A ZAWARTOŚĆ RECEPTORÓW ESTROGENÓW I PROGESTAGENÓW
Z Zakładu Patomorfologii Rozrodu Instytutu Położnictwa i Ginekologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik: prof. dr hab. J. Szamborski
Ze Śródmiejskiego Szpitala Położniczo-Ginekologicznego w Warszawie Dyrektor: dr med. O. Chmielewski
Z Samodzielnej Pracowni Endokrynologii Onkologicznej
Centrum Onkologii — Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie Kierownik: prof. dr hab. Z. Paszko
Dyrektor: prof. dr hab. med. J. Stef fen
Oznaczono cytozolowy i jądrowy receptor estrogenów (ERc i ERn) oraz cytozolowy receptor progestagenów (PRc) w 44 mięśniakach i 32 mięśniach macicy kobiet. Średnie stężenia ERc i PRc w mięśniakach macicy, wyrażone na mg białka cytozolu były 1,7—1,9 razy większe niż w myometrium i różnice te były znamienne statystycznie. Śred- nie stężenia ERc i PRc w mięśniakach i myometrium, przeliczone na mg DNA badanych tkanek, różniły się w mniejszym stopniu (1,5 i 1,4 razy) i różnice te nie były już znamienne statystycznie. Stężenia ERn oraz całkowitego receptora estrogenów (ERc + ERn), wyrażone na mg DNA, były znamiennie większe w mięśniakach niż w myometrium.
Zwykłe i komórkowe mięśniaki macicy nie różniły się między sobą średnimi stężeniami ERc, ERn ERc + ERn i PRc. Chociaż stężenie PRc/mg DNA było w zwykłych mięśniakach większe niż w komór- kowych, to jednak różnica nie była statystycznie znamienna. W mięś- niakach bez zwłóknienia lub tylko z nieznacznym jego stopniem stę- żenia PRc (wyrażone na mg białka cytozolu lub na mg DNA tkanki) były odpowiednio 1,6 i 1,9 razy większe niż w mięśniakach o średnim i dużym stopniu zwłóknienia i różnice te były znamienne statystycz- nie (P < 0,01; i P < 0,05). W tych samych grupach mięśniaków śred- nie stężenia ERc, ERn, ERc + ERn nie różniły się znamiennie.
Mięśniaki macicy są uznawane za typowe nowotwory hormonozależne przeważnie rozwijają się one u kobiet w wieku rozrodczym, rozrastają i powiększają w czasie ciąży oraz często w y k a z u j ą cechy zahamowa- nia rozrostu po menopauzie (2, 9, 12). W utkaniu mięśniaków stwier- dzono obecność receptorów estrogenów (1, 5, 13, 15, 17, 18, 20) proge- stagenów (1, 13, 17, 18, 20) przy czym stężenia tych receptorów wy- kazywały duże odchylenia indywidualne. W niektórych badaniach za- wartość cytozolowego receptora estrogenów w mięśniakach była zna- miennie większa niż w mięśniu macicy (5, 13, 20). Różnice zawartości receptorów w mięśniakach mogą między innymi wiązać się z różno- rodnością histologiczną guzów. Przedmiotem obecnej pracy jest zba- danie i porównanie zawartości receptorów estrogenów i progestagenów w mięśniakach o różnych cechach morfologicznych i w mięśniu macicy.
MATERIAŁ I METODY
Badania wykonano na 44 mięśniakach i 32 mięśniach trzonu macicy chorych w wieku od 31 do 64 lat. U niektórych z nich zbadano po dwa
30 W, Sieiński i inni Nr 1
mięśniaki. Tkanki pobrane z materiału operacyjnego zamrażano w su- chym lodzie i przechowywano w ciekłym azocie. Homogenizację i f r a - kcjonowanie wykonywano według wcześniej opisanych metod (4, 10,
14). Oznaczenia cytozolowego i jądrowego receptora estrogenów (ERc, ERn) oraz cytozolowego receptora progestagenów (PRc) wykonano me- todą radiokompetycyjną przy zastosowaniu techniki węgłowo-dekstrano- w e j (4). Białko oznaczano metodą Loivry'ego (11), a DNA —• metodą Burtona w modyfikacji Gilesa i Myersa (6). Do statystycznej oceny wyników zastosowano test ,,t" Studenta dla prób niepowiązanych.
Badania histopatologiczne wykonano na skrawkach parafinowych bar- wionych hematoksyliną-eozyną. P r e p a r a t y z bezpośredniego sąsiedztwa tkanki użytej do oznaczeń receptorów były podstawą do określenia morfologicznych cech mięśniaków. Wyróżniono mięśniaki zwykłe z prze- wagą utkania o gęstości komórkowej podobnej lub mniejszej niż w są- siadującym mięśniu oraz mięśniaki komórkowe z przewagą utkania 0 gęstości komórkowej większej niż w myometrium. Ponadto oceniono stopień włóknienia i szkliwienia guzów.
WYNIKI
Wyniki oznaczeń zawartości ERc, ERn i PRc w mięśniakach i mięś-
niach macicy zestawiono w tabeli I.
OMÓWIENIE WYNIKÓW I DYSKUSJA
Dotychczasowe badania receptorów estrogenów w mięśniakach maci- cy dotyczyły przede wszystkim ERc (1, 5, 13, 15, 17, 18, 20). Farber 1 wsp. (5) zaobserwowali, że ilość ERc w 7 spośród 10 zbadanych mięś- niaków była większa, a w 3 guzach — mniejsza niż w mięśniu macicy.
Pnukka i wsp. (15) oraz Wilson i wsp. (20) wskazali, że mięśniaki za- wierają więcej ERc na mg białka cytozolu niż m y o m e t r i u m oraz m n i e j niż endometrium, jednak tylko w materiale Wilsona (20) różnice śred- nich zawartości ERc w tych tkankach były znamienne. Soules i McCarty (17) oraz Cchiai (13) stwierdzili większe stężenie ERc/mg białka w mięśniakach niż w m y o m e t r i u m tylko w fazie p r o l i f e r a c y j n e j cyklu miesiączkowego. Tamaya i wsp. (18) wskazali, że zarówno w mięśnia- kach jak i w m y o m e t r i u m stężenia ER i P R wyrażone na mg białka nie różniły się między sobą znamiennie, natomiast ER wyrażone na mg DNA było w m y o m e t r i u m znacznie większe niż w mięśniakach (P < 0,05).
Przeprowadzone przez nas badania wykazały podwyższony poziom ERc i ERn w mięśniakach w porównaniu z myometrium. Różnice te były statystycznie znamienne zarówno w odniesieniu do ilości ERc na mg białka oraz ERn i ERc + ERn na mg DNA, natomiast różnica stę- żeń ERc/mg DNA nie była znamienna.
Dotychczasowe badania nie wykazały znamiennych różnic ilości PRc w mięśniakach i prawidłowych tkankach macicy (1, 13, 17, 18, 20) w związku z dość znacznymi indywidualnymi różnicami zawartości tego receptora. W naszym materiale średnie stężenie PRc było większe w mięśniakach niż w myometrium, przy czym różnica ta była statystycz- nie znamienna, gdy stężenie PRc wyrażano na mg białka cytozolu, na- tomiast po przeliczeniu jego stężenia na DNA różnica nie była zna- mienna. Nie stwierdziliśmy istotnych różnic stosunku PRc/ER w mięś-
http://rcin.org.pl
http://rcin.org.pl
34 W, Sieiński i inni Nr 1
uterine corpus. W: „Haines and Taylor Obstetrical and Gynaecological Patholo- gy", ed. Fox H., vol. 1, 411, Edinburgh, London, Melbourne, New YoTk, 1987. — 10. Konopka B., Chrapusta S., Paszko Z.: Nuclear estrogen receptors in h u m a n tumors of breast and uterus. W: „Cancer Chemotherapy and selective drug development", Martinus Nijhof Publ., Boston, 1984.
11. Lowry O., Rosenbrough N., Farr A., Randall R.: Protein measurement with the Folin phenol reagent. J. Biol. Chem. 1951, 193, 265. — 12. Murarn D., Gillie- son M., Walters J.: Myomas of the uterus in pregnancy: ultrasonographic follow- - u ( | Am. J. Obstet. Gynecol. 1980, 138, 16. — 13. Ochiai K.: Cyclic variation and distribution in the concentration of cytosol estrogen and progesterone receptors in the n o r m a l h u m a n uterus and myoma. Acta Obst. Gynaec. Jpn. 1980, 32, 945. — 14. Padzik H., Paszko Z.: Oznaczanie receptora estrogenowego w cytozo- lach komórek docelowych dla estrogenów. W: „Biomolekularne podstawy inter- akcji hormon—komórka", red. Dawidowicz A., PZWL, Warszawa, 1975. — 15.
Puukka M., Kontula K., Kauppila A., Janne O., Vikho R.: Estrogen receptor in h u m a n myoma tissue. Mol. Celi Endocrinol. 1976, 6, 35. — 16. Schmidt-Gollwit- zer M., Eiletz J., Pollow K.: Determination of estradiol, estrone and progesterone in serum and myometrium: correlation with the content of sex steroid receptors and 17/?-hydroxysteroid dehydrogenase activity throughout the menstrual cycle.
J.' Clin. Endocrinol. Metab. 1979, 49, 370. — 17. Soules M., McCarty K.: Leiomyo- mas: steroid receptor content. Am. J. Obstet. Gynecol. 1982, 143, 6. — 18. Ta- maya T., Motoyama T., Ohono Y., Ide N., Tsurusaki T., Okada H.: EstradioI-17 /S-proge&terone and 5a-dihydrotestosterone receptors of uterine myometrium and myoma in the h u m a n subject. J. Steroid Biochem. 1979, 10, 615. — 19. Thi M., Baulieu E., Milgrom E.: Comparison of the characteristics and of the hormonal control of endometrial and myometrial progesterone receptors. J. Endocrinol.
1974, 66, 349. — 20. Wilson E., Yang F., Rees E.: Estradiol and progesterone bin- ding in uterine leiomyomata and in normal uterine tissues. Obstet. Gynecol. 1980, 55, 20.
Adres autora: Zakład Patomorfologu Rozrodu Instytutu Położnictwa i Gineko- logii AM, 00-315 Warszawa, ul. Karowa 2
Praca wpłynęła do redakcji: 1987.09.17
