G R U Ź L I C A
T U B E R C U L O S I S
ORGAN POLSKIEGO TO W ARZYSTW A B AD AN NAUKOW YCH NAD GRUŹLICĄ I IN STYTU TU GRU ŹLICY
Tom XX Styczeń —Luty 1952 N r 1
T R E Ś Ć
W. N i c e w i c z — Prątki gruźlicy mysiej . ... l M. N o y s z e w s k a - W o j c i e c h o w s k a — Dysgoniczne i eugoniczne
prątki gruźlicy w zapaleniu opon mózgowych u dzieci leczonych strepto
mycyną ...i , t 13 W. R z e p e c k i , A. B i r e c k a , E. S i e g e l — Wyniki 202 przypadków
odmy zew n ą trzo p łu cn ej... 19
L. M a n t e u f f e l — Gruczolaki oskrzeli i ich leczen ie...87
J. M o l l — Resekcja tkanki płucnej z powodu gruźlicy p ł u c ... 47
Z. D o b r z y ń s k i — Odma opłucna n iesk u teczn a ... 53
B. P u c h o w s k i — Śmiertelny zator powietrzny w czasie dopełniania odmy otrzewnej . ...69
S. F r e n k e l — Kilka uwag o zachowawczym leczeniu gruźliczych ropnla- ków o p łu c n e j..., ...77
T. G a r b i ń s k i , J. S k i b i ń s k a — Zaburzenia statyki środpiersia w lecze niu zapadowym gruźlicy p ł u c ...83
J. D y b i c k i , W. H o r o d k o — Zachowanie się koloidalnych sicładników osocza i postaciowych krwi u chorych po zabiegach zapadowych . . . 89
T. B y s t r z a n o w s k a , A, M a r g o l i s o w a — Gruźlica gardła i krtani u dzieci ... 99
H. S z c z e p a ń s k a — Stan biologiczny i dalszy los dzieci matek ze zmianami gruźliczymi w płucach rodzących pod osłoną streptomycyny. . . . 105
W. S i t k o w s k i — Przypadek rozległej niedodmy wskutek zatkania oskrzeli wydzieliną po wewnątrzopłucnym przepaleniu z r o s t ó w ... 113
B. C h w a l i b ó g , L. P a w l i k o w s k i , T. P i e t r z y k o w s k i — Przypadek gruźlicy żołądka . .. ... ... . 117
Piśmiennictwo ... 123
Oceny ...134
J. M i s i e w i c z — Sprawozdanie z X Zjazdu Przeci wgruźl i czego. . . . 137
Kronika n a u k o w a ... 139
Druk ukończono dn. 28.11.1952 r.
B.- H M i( e B M H — TySepKyjiesHbie najioHKM MŁiuiHHoro m n ą ...
M. H o ń m e B C K a - B o i ł i ; e x o B C K a — flwcroHMHecKwe m ayroHunecKne TySepKyjiesHfaie najiO'iKM npw MeiniHrMTax y fs ,e re n , jieHenŁix CTpenTo- M W P IIH O M ...
B. JKe ne pKM, A. E w p e p K a u 3. S i i r e j i t — Pe3yji£)TaTti 202 cjiynaes SKCTpanjieBpajib -oro nneBMOTopaKca...
JI. M a H T e f ł ( ł ) ( ł ) e j i i j — BpoHxnajibHBie asenoMbi u mx Jienenne . . . . H. M o ji b — PeaeKipia jieroHHOń TKaHM npw TySepKyjieae jierKHx . . . . 3. ^ 0 6j KMH b C K M --- He9(jKł)eKTIlBHbI£l nHeBMOTOpaKC...
B. n y x o B C K M — CMeprejibHaa BOSflyuiHaH 3M6ojmn bo bpcmji flonoJiHeiruH nHeBMonepMTOHC y m a ...
C. < l 5 p e H K e j i b — HecKOjibKO saMenaHMił no nOBO^y KOHcepBaTMBHoro Jie- HeHMH TyOepKyj .,‘3iibix aMnweM j i e r K n x ...
T. r a p 5 M H b C K M i H. C K n 6 n H b C K a — PaccrpoiicTBa CTaTWKM cpe^o- CTeHMH npn KOJuiancoTepannn TySepKyjieaa j i e r K M x ...
a. Jt bl 6MŁ( KM H B. P o p O ^ K O -- 06 M3MeHeHMHX B M0pc|)0JlOrMHeCKMX 9JieMeHTax kpobm u KOJiJiOHflajibHbix 3JieMeHrax njiasMbi y 6ojibHbix nocjie KOJuiancoTepannn...
O. B b i c T u i a H O B C K a n A. M a p r o j i n c — Ty6epKyjie3 ropjia n ropraHM y f le r e i ł...
M. m e n a n b C K a — BnojiorMHecKoe cocTOHHwe n flaJibHefłmaa cy;£b6a flereił npoMcxoflHiHMX OT ME repCM c Ty5epKyjie3HbiMii MaMeneHiiaMM b jierKnx, K0T0PWX pOAbI SipOTeKajIM nofl IipWKpblTMeM CTpenTOMIipMHa . . . . B. Cm t k o b c k m — Cjiynaił pacnpocTpaHenHoro aTOjieKTasa BCJieflCTBne 3a-
KynopKH 6poHxa BbiflejiemiHMM nocjie nHTpanjieBpajibHOM TopaKOKaycTMKM B, X B a j i n 5 y r , JI. I l a B J i M K O B C K M m T. n e T u i M K O B C K M — Cjiynań Ty6epKyjie3a jKejiy;j;Ka... ...
C O A E P 2 K A H M E
Cxp.
C O N T E N T S
W. N ł c e w i c z — Murine type of tubercle b a c i l l i ...
II. N o y s z e w s k a - W o j c i e c h o w s k a — Dysgonic and eugonic tubercle bacilli in tuberculous meningitis in streptomycin treated children . W. R z e p e c k i , A. B i r e c k a > E. S i e g e l — Extrapleural pneumothorax:
results o f treatment in 202 cases . ...
L. M a n t e u f f e l — Bronchial adenoma and its t r e a t m e n t ...
J. M o l l — Resection of pulmonal tissue in lung tuberculosis...
Z. D o b r z y ń s k i — Ineffectual artificial pn eu m oth orax...
B. P u c h o w s k i — Fatal air embolism associated with pneumoperitoneum re fill ... ; . . . . . S. F r e n k e l — Some remarks concerning the palliative treatment of tuber
culosis empyema of pleura ...
T. G a r b i ń s k i , J. S k i b i ń s k a — The disturbances in mediastinal static in the course of treatment of tuberculosis by c o l l a p s e ...
J. D y b i c k i, W. H o r o d k o — The state of colloid eloments of plasma and of blood in patiens who underwent the collapse th e ra p y ...
T. B y s t r z a n o w s k a , A. M a r g o l i s o w a — The tuberculosis o f ‘ throat and larynx in ciiildren ...
II. S z c z e p a ń s k a — Health of children and their futurę condTion in cases o f tuberculosis o f lungs of tiieir mothers when delivery is performed under cover of streptomycin ... ^ . W. S i t k o w s k i — A case of massive atelectasis due to bronchial obstructicn
by socretion, follow ing intrapleral pneumonolysis . . . . B. C h w a l i b ó g , L. P a w l i k o w s k i , T. P i e t r z y k o w s k i — A case of
tuberculosis of the storn ach ...
, r. - ': ,
SPIS PRAC ORYGINALNYCH
zamieszczonych w czasopiśmie »Gruźlica« w r. 1952
Bagdasarian Grzegorz, Michalska K., Wesołowski Stefan — Szybkość wydalania streptomycyny z ustroju u chorych z jedną n erk ą ...
Baranowicz Paweł — Przypadek skutecznego leczenia olbrzymiej jamy gruźli
czej na drodze operacyjnej...
Bedryńska-Bobek Maria — Ujemny w pływ penicyliny na gruźlicę doświadczalną u świnek m o r s k i c h ...
Berdo Nadzieja i Stoch Stanisław — Wyniki leczenia gruźlicy płuc to r a k o p la s ty k ą ...
Buraczewska Maria — Skojarzone działanie preparaitu T 28 z innymi środkami chemoterapeutycznymi na prątki gruźlicy in v i t r o ...
Buraczewska Maria — W pływ streptomycyny na gruźlicę doświadczalną świnek morskich przy różnym sposobie dawkowania i stosowania . . . . Burno-Kind Zofia — Odczyn tuberkulinowy u dzieci chorych na gruźlicę
w przebiegu leczenia antybiotykami oraz w przebiegu chorób zakaźnych Bystrzanowska Teofila i Margolisowa Anna — Gruźlica gardła i krtani u dzieci Chodkowska Stefania — W pływ streptomycyny na obraz anatomiczny gruźlicy
nerek i najądrzy...
Chwalibóg Barbara — Zmiana kształtu odmy w obrazie radiologicznym zależna od ułożenia c h o r e g o ...
Chwalibóg Barbara, Pawlikowski Leszek, Pietrzykowski Tadeusz — Przypadek gruźlicy żołądka...
Czerwiński Zdobysław — Odległy łos chorych leczonych odmą wewnątrzopłucną D eloff Leonard — Przypadek podostrego krwotocznego zapalenia kłębków ner
kowych jako objawu alergii g r u ź l i c z e j ...
Dobrzyński Zbigniew i Kokocha Barbara — Gruźlicze ropniaki ojducnej jako powikłanie odmy wewnątrzopłucnej...
Dobrzyński Zbigniew — Odma opłucna n ie s k u t e c z n a ...
Dybicki Jerzy — Dalsze spostrzeżenia nad stosowaniem odmy zewnątrzpowię ziowej w to ra k o p la s ty ce...
Dybicki Jerzy i Bincerowa Janina — Zmiany w międzyżebrowych węzłach chłonnych w gruźlicy płuc i ich w pływ na powikłania pooperacyjne . Dybic/ci Jerzy i Horodko Władysław — Zachowanie się koloidalnych składników
osocza i postaciowych krwi u chorych po zabiegach zapadowych . . Frenkel Stanisław — Kilka uwag o zachowawczym leczeniu gruźliczych ropnia-
ków o p ł u c n e j ...
Frenkel Stanisław — Próby leczenia gruźlicy płuc snem przedłużonym Frenkel Stanisław i Staweno Krystyna — Leczenie gruźłicy płuc małymi daw
kami streptomycyny ...
Gałązka Zbigniew — Odma wewnątrzojducna a odma zewnątrzopłucna
729 325 675 459 171 831 99 333 267 117 497 551 867 53 845 477 89 77 533 185
239 349
Garhiński Tadeusz — Laparoskopia w prowadzeniu odmy otrzewnowej . . 537 Garbiński Tadeusz — Odma opłucna o dodatnim ciśnieniu... 363 Garhiński Tadeusz i Ludewig Fryderyk — Wewnątrzopłucne przepalanie zro
stów aparatem jednowkłuciowym G r a f f a ... 377 Garbiński Tadeusz, Piechota Władysław i Puziewicz Józef — W pływ hydrazydu
kwasu izonikotynowego na gruźlicę doświadczalną u świnek morskich 781 Garbiński Tadeusz i Skibińska Jadwiga — Zaburzenia statyki śródpiersia w le
czeniu zapadowym gruźlicy p ł u c ... 83 Głębicki Tadeusz i Sym Ernest — Metoda hodowania prątków gruźliczych na
podkładzie z bibuły . . ... 303 Górecki Roman — Upośledzenia czynności narządów krążenia i oddychania
w związku z przebytą odmą leczniczą wewnątrzopłucną . . . 5 2 1 Grobełski Michał — Leczenie kostno-stawowej gruźlicy streptomycyną . . 841 Groer Franciszek, Krukowska Hełena i Pieczonka Bogusław — Uboczne działa
nie penicyliny w gruźlicy płuc u d z ie c i... 207 Hornung Stanisław i Krakowska Maria — Wyniki stosowania kwasu salicylo-
hydroksamowego (Preparaty T 2 i T 40) w g ru źlic y ... 469 Jaroszewicz Wiwa i Bujno Klaudia — Gruźlica pierwotna u dzieci w poradni
p r z e c i w g r u ź l i c z e j ...703 Kałużniacka Anna i Mirkowski Wacław — Modyfikacja szczepień doustnych
B. C. G... 559 Kampioni Barbara, Kozakow Helena, Pecyna Janina, Zajączkowska Jadwiga —
Nowe antybiotyki w leczeniu g r u ź l i c y ... 583 Komar Edward i Nauman Aleksander — Los chorych leczonych w sanatorium
w latach 1947— 1950 Cz. 1... 399 Komar Edward i Nauman Aleksander — Los chorych leczonych w sanatorium
w latach 1947— 1950 Cz. I I ...571 Kostencka-Aksler Anna — Wczesne wyniki ambulatoryjnego leczenia gruźlicy
płuc s t r e p t o m y c y n ą ... • 821 Krukowska Helena i Harasiewicz Stefan — Streptomycyna w leczeniu gruźlicy
dziecka I ... 801
Krukowska Helena i Harasiewicz Stefan — Streptomycyna w leczeniu gruźlicy dziecka I I ... 817 Kuczborski Stanisław — Nowa Konstytucja gwarantuje opiekę Państwa Ludo
wego nad zdrowiem o b yw atela... 291 Kuczborski Stanisław —■ Otwarte leczenie jam gru źliczych ...737 Kuczborski Stanisław —■ Przypadek jamy gruźliczej leczony kawernostomią . 733 Kuczborski Stanisław — Streptomycyna i P.A.S. w leczeniu ostrych gruźliczych
zapaleń p łu c ...509 Kuryłowicz Włodzimierz, Kuzniecow Anatol, Kossakowski Andrzej — Sposób
przygotowania liofilizowanej szczepionki B.C.G... 621 Kwiekowa Agnieszka i Pecyna Janina — Konferencja Pawłowowska w Krynicy 279 Lange Jadwiga i Koszarowski Tadeusz — Przypadek zespołu Pancoasta powi
kłany odmą s a m o r o d n ą ... 723 Łazowski Zygmunt — Badania farmakologiczne nowego preparatu przeciwgruź
liczego nazwanego T 28 (N-sulfo N (5-chinolino-8-hydroksy) hydroksyna- m i n y ... 449 Łukomski W iktor i Wąsowska Janina — Wyłuszczanie migdałków podniebien-
nych i wyrośli adenoidalnych u dzieci chorych na gruźlicę . . . . 693 Madey Jan — Próby leczenia błękitem nilu gruźliczych ropniaków opłucnych 359
Madey Jan — Ssący zewnętrzny drenaż jam gruźliczych w płucach . . . 263 Madey Jan, Kampioni Barbara, Kwiek Agnieszka — Wyniki leczenia gruźhcy
streptomycyną w 1949— 1950 r ... 247 Manteuffel-Szoege Leon — Gruczolaki oskrzeU i ich leczen ie... 37 Manteuffel-Szoege Leon, Koszarowski Tadeusz, Justyna Mieczysław, Nowicki
Jan i Wiechno Wojciech — Sto przypadków wycięcia tkanki p9:ucnej . . 201 Misiewicz Janina — 75 lat Szpitala Wolskiego obecnego Instytutu Gruźlicy . 147 Misiewicz Janina, Osińska Krystyna i Wroczyńska Krystyna — Leczenie gruź
licy krtani i płuc małymi ogólnymi dawkami streptomycyny . . . 233 M oll Jan — Resekcja tkanki płucnej z powodu gruźlicy płuc . . . . 47 Naumik Aleksander — Gruźlica kostno-stawowa wśród ludności wiejskiej wo
jewództwa l u b e l s k i e g o ... 683 Neciuk-Szczerbiński Zbigniew — Torakokaustyka powikłana pęknięciem śród-
p i e r s i a ...383 Nicewicz Włodzimierz — Prątki gruźlicy m y s i e j ... 1 Nikodemowicz Eugeniusz — Przepalanie zrostów opłucnych przyrządem Graffa
uzupełnionym dodatkowym ź e g a d ł e m ... 851 Noyszewska-Wojciechowska Maria — Dysgoniczne i eugoniczne prątki gruźlicy
w zapaleniu opon mózgowo rdzeniowym u dzieci leczonych streptomycyną 13 Osińska Krystyna — Odma opłucna w poradniach przeciwgruźliczych Warszawy 387 Ossowska Krystyna — Anatomia segmentów płucnych w bronchografii . 193 Pietrzykowski Tadeusz ■— Wlewanie streptomycyny do jamy gruźliczej w ihu-
cu drogą o s k r z e lo w ą ...717 Puchowski Bronisław — Śmiertelny zator powietrzny w czasie dopełniania
odmy o t r z e w n o w e j ... 69 Rudzińska Henryka — Umieralność z gruźlicy w Warszawie w latach 1948—50 271 Rzepecki Wit, Birecka Ada, Siegel Emilian — Leczenie gruźlicy płuc torakopla-
styką u 301 c h o r y c h ...647 Rzepecki Wit, Birecka Ada, Siegel Emilian — Wyniki 202 przypadków odmy
zewnątrzopłucnej... 19 Rzucidło Ludwik, Jabłońska Stefania, Ostrowski Jan, Fabiańska L., Szuchnik
A. — Własności chemiczne i biologiczne oczyszczonych tuberkulin róż
nych szczepów prątka g r u ź l i c y ...313 Sielużycki Czesław — Gruźhca k r t a n i ... 415 Sitkowski Wacław jr. — Przypadek rozległej niedodmy wskutek zatkania
oskrzeU wydzieliną, po wewnętrzopłucnowym przepaleniu zrostów . . 113 Szafrański Przemysław — Ilościowe oznaczanie kwasu jabłkowego jako meta-
boUtu prątka gruźlicy oraz wpływ streptomycyny i PAS-u na jego w y
twarzanie ... 769 Szczepańska Halina — Stan biologiczny i dalszy los dzieci matek ze zmianami
gruźliczymi w płucach, rodzących pod osłoną streptomycyny . . 105 Szustrowa Jadwiga — Nowa Konstytucja . ' ... 289 Swidowska Irena, Jungowska Anna, Keppe Zofia i Kozłowski Henryk — Przy
padek raka płuca u dziecka w wieku 2Vs l a t ... 861 Swidowska Irena, Kwiatkowska Maria, Garnczarski Alfred — Poszukiwanie
prątków metodą flotacji w diagnostyce gruźlicy dzieci . . . . 789 Tąlewski Roman — Przepalanie zrostów w przypadkach odmy dwustronnej 369 Telatycki Michał — Analiza porównawcza fluorogramów płuc ludności z kilku
wojewódzkich poradni p r z e c iw g r u ź lic z y c h ...871
tfrbański Tadeusz, Serafinowa Barbara, Malinowski Stanisław, Slopek Stefan, Kamieńska J., Yenulet J., Jakimowska K. — Poszukiwania nowych środ
ków przeciwgruźliczych — Cz. I ...
Urbański Tadeusz, Serafinowa Barbara, Malinowski Stanisław, Slopek Stefan, Kamieńska J., Yenulet J., Jakimowska K. — Poszukiwania nowych środ
ków przeciwgruźliczych — Cz. I I — d o k oń czen ie...
Wesołowski Stefan — Wyniki leczenia gruźlicy najądrzy w Szpitalu Wolskim i w Instytucie Gruźlicy w latach 1946— 1951 ...
Westfał Irena — W pływ preparatów tiosemikarbazonu na przemianę materii prątka g r u ź l i c y ...
Zacharewicz Marek — Metodyka masowych badań w kierunku gruźlicy płuc Zajączkowska Jadwiga — Interpretacja ciśnienia wewnątrz jam płucnych . Zierski Marian — Gruźlica a w o j n a ...
157
293 341 639 541 215 609
ALFABETYCZNY SPIS NAZWISK AUTORÓW
Abbuhl 754 Ackerman 132, 761 Adair 593
Adelberger 905 Aichbergen 438
Aksler-Konstencka 126, 129, 431, 438, 440, 747 Alarcon 908
Albow 130 Andersen 896 Anderson 425 Aranowicz 436 Ariani 127 Arnoldi 747 Asiejew 437 Attal 747 Babou 911
Bagdasarian 135, 185 Ballet 124, 125 Ballivet 907 Baranowicz 729 Bariety 127, 131 Bartz 425 Bates 749 Bates 757 Beaven 913
Bedryńska-Dobek 325 Beeurkes 889 Belbenoit 127 Beran 911 Berard 129 Berdo 675 Bernard 911 Bernard 126 Bernou 130 Bernstein 889 Bertheau 746 Bikfakyi 129 Bincerowa 477 Birecka 19, 647
Birkenhauer 898 Birghaug 912 Bjornstad 760 Błaha 905 Bloch 595 Boe 913 Bogen 906 Boirom 906 Bonder 134 Bondi 753 Borgen 757 Bory 124 Boucher 132 Bowman 906 Brandburg 899 Bratton 425 Brooks 759 Brown 126 Brun 901 Budd 425 Bugden 441 Bujko 703 Bunn 593
Buraczewska 136, 171, 459
Burnell 428 Burno-Kindt 831 Bystrzanowska 99 Cancella 750 Canetti 759 Carr 126 Caryalho 435 Catta 908 Celak 743 Chasson 908 Chayes 429 Chazanow 424 Cheyret 127, 128 Childress 891 Chodkowska 333
Chwalibóg 117, 124, 127, 130, 131, 267, 425, 430, 437, 746, 747, 750, 752, 753, 754, 756, 758, 759, 761, 762, 889, 890, 891, 892, 894, 895, 898, 899, 901, 902, 904, 905, 906, 907, 909, 916, 917 Clerff 441
Cohen 429 Coletsos 891 Coltier 746 Constantin 746 Coupain 907 Couts 896 Crofton 918 Cruickschank 757 Cottet 125 Czerwiński 497 Daniels 125 Daydson 759 Dayey 757 Dąbrowski 762 De Assis 130 De Caryalho 750 Delacroix 907 Deloff 551 De Rhan 128 Desbordes 124 De Sousa 750 Despierres 758 Djang 906
Dobek-Bedryńska 325 Dobrzyński 53, 867 Donikian 426 Donoyick 889 Dor 908 Douady 429 Douglass 126 Drobeck 593
Dryke 752
Dybicki 89, 477, 845 Dye 752
Dzierżanowski 594, 743, 759 760, 896, 905, 913 Effler 760
Ehrlich 425 Elkins 434 Englisch 749 Espoersen 595 Evzen 758 Fabiańska 313 Feldman 435 Ferroldi 431 Fettes 899 Fici 747 Fidler 909 Fielding 743 Fiłatowska 892 Finley 425 Foreman 749 Fouguet 747 Franke 912 Fremond 894 Frenkel 77, 239, 533 Gaal 438
Gaensler 907 Gainer 427 Gałązka 349
Garbiński 83, 363, 377, 537, 781
Garland 898 Garnaud 131 Garnczarski 789 Garnuszewski 764 Gillisen 888 Ginsberg 900 Głąbicki 303 Gorelick 890 Gorgon 916 Goyer 130 Górecki 521 Grabowa 435 Grady 894 Grassart 125 Grobelski 841 Groer 207 Gromow 756 Grumbach 124 125
Grunberg 744 Guinot 124, 125 Gulbinas 902 Hanisch 431
Harasiewicz 801, 817 Harknes 898 Harold 754 Hausmanowa 280 Heimann 747 Hejken 131 Heim 753 Hermann 904 Hinshaw 898 Hirsch 901 Hobby 425, 426 Hochberg 916 Hochstein 425 Hornung 469 Horodko 89 Horowitz 890 Howard 349 Hughes 752 Hurwitz 890 Hyge Tage 759 Iselin 128 Jabłońska 313 Jacobson 893 Jaffe 434
Jakimowska 157, 293 James 752
Jampolskaja 754 Jancik 129 Jaroszewicz 703
Jaubert de Beaujeu 129 Joannides 757
Johanson 909 Joly 906 Julien 901 Jungowska 861 Justin 129 Justyna 201 Kajriuksztis 902 Kalb 901 Kałużnacka 559 Kamieńska 157, 293 Kampioni 247, 583, 744,
746, 891, 897, 899 Kane 425
Karlson 126, 427
Kecowa 911 Kennedy 920 Keppe 861 Kirby 428 Kłebanowa 895 Kleinschmidt 440 Klempfner 434 Kłionskij 901 Klott 126, 127, 129 Klouche 127 Kokocha 867 Kołbeł 888 Komar 399, 571 Kombercowa 759 Komis 888 Konorski 279 Koppen 898 Kossakowski 621 Kostencka-Akslerowa
126, 129, 431, 438, 440, 441, 822, 895, 901, 904, 905
Koszarowski 201, 723 Kozakow 583 Kozłowski 861 Krakowska 469 Kreis 135 Kristenson 891 Kriwoszejewa 430 Krukowksa 207, 801, 817 Kruszewska 599
Kuczborski 442, 509, 733, 737
Kury łowicz 621 Kutschera 438 Kuzniecow 621
Kwapiński 129, 130, 131, 431, 434, 438, 439, 595, 598, 757, 758, 759, 888, 889, 891, 897, 898, 906, 911, 912, 913,
Kwiatkowska 789 Kwiek 247, 279
Kwiekowa 902, 904, 907, 908, 920
Kyriacopoulus 906 Lande 743 Lang 916
Lange 424, 428, 431, 437, Michajłow 921 Oustieres 128 438, 723, 748, 749, 754, Michetti 128 Ouvry 129 755, 892, 893, 896, 900, Micka 130 P ’An 425
901, 902 Milko 441 Papamichael 757
Larcher 126 Miller 898 Papanicolaou 757,
Larmola 912 Mirkowski 559 Papastathopoulos '
Lees 425 Misiewicz 137, 143, 144, Paraf 124 Lśfevre 903 147, 233, 282, 283, 284, Parfionowa 892
Leiner 753 922 Parker 899
Leitner 905 Mold 425 Pasąuier 429
Le Maistre 891 Molina 433 Paumery 746
Lemoine 128, 894 Molion 894 Pawlikowski 117
Lenert 425, 426 Moll 47 Pecyna 279, 583
Lees 128 Monod 911 Penner 425
Le Tocon 127, 431 Mordasini 754 Pernikow 916
Levaditi 135 Morel 129 Perr 894
Levis 744 Motley 916 Pettier 903
Levi-Valensi 432 Moyer 132, 761 Pfuetze 126
Lichter 749 Murphy 906 Phelebon 131
Lindskog 915 Murphy 440 Picard-Dewy 908
Lipcik 431 Muschenheim 437 Piechota 782
Livingstone 918 Nassau 749 Pieczonka 207
Long 595 Nauman 399, 571 Pierre-Bourgeois 12
Losdijck 905 Naumik 683 Pietrzykowski 117
Loffler 438 Nazarowa 748 126, 430, 717, 75(
Lucien 129 Neciuk-Szczerbiński 383 Pikula 426
Ludewłg 377 Neel 429 Plancherel 128
Lukas 917 Negus 917 Podolskaja 915
Łapczinskij 903 Netzer 904 Polack 909
Łazarewicz 430 Newman 890 Poulet 127
Łazowski 449 Nicewicz 1 Press 747
Łukomski 693 Nico 903 Price Thomas 759
Madey 247, 263, 359 Nikodemowicz 448, 851 Prior 891
Mangnin 431 North 890 Puchowski 69, 763
Maier 433 Nowicki 201 Puntigan 758
Malinowski 157, 293 Noyszewska-Wojcie- Puziewicz 781
Manteuffel-Szoege 37, chowska 13 Rack 434
201 Obrant 594 Rake 889
Mardis 753 Odabahian 904 Rawicz-Szczerbo 89
Marecaux 130 Oeding 889 Razemon 907
MargoUsowa 99 Ole 891 Refsum 757
Margulies 906 Oleary 428
Regna 425 Renault 128
Marszak 428 Onur 913
Mascher 746 Ornstein 750, 751 Repa 893
Rerenyi 129 Massendari 908 Osińska 233, 387
Mathey 128 Ossowska 193 Rist E. 126
McKee 889 Ostrowski 313 Rist N. 124, 125
Means 425 Oswald 918 Roberts 918
Meyer 757 Ouder 131 Robinson 133
Robitzek 750, 751 Robson 759 Roche 904 Rocholl 888 Roedler 131 Rogstad 897 Rollin 127, 128 Ronge 131 Roper 133 Ross 910 Routin 425 Rozanow 447 Rozina 902 Rudzińska 271 Russell 916
Rzepecki 19, 647, 749, 753, 755, 757, 760, 762, 900, 910, 911, 917, 919, 920
Rzucidło 313, 598 Sabot 758 Saccomanno 440 Schnitzer 744 Sebesteny 129 Sedivy 439 Seiler 906 Selikoff 750, 751
Serafinowa 141, 142, 157, 293
Serini-Bulska 922 Sestier 131 Sestler 894 Shipman 898 Sides 752 Sidielnikowa 902 Siegel 19, 647 Sielużycki 415 Sieyiers 594 Sitkowski jr. 113 Skibińska 83 Slotnik 132 Smali 894 Smith 425 Smithers 759
Sobin 425 Spain 891 Staweno 239 Steele 756 Stefanopoulos 895 Stenken jr. 426 Stoch 675 Stock 920 Stopczyk 607 Streitmann 897 Strider 907 Sula 759 Summer 749 Stayropoulos 746 Sym 303 Szafrański 769 Sokołow 126 Szczepańska 105 Szuchnik 313 Szustrowa 289 Slopek 157, 293 Swidowska 789, 861 Talewski 369 Tatę 425 Telatycki 871 Tempel 752 Theodos 916 Thiele 912 Thomas 756 Thomeret 127, 128 Tompsett 347, 891 Towbin 752 Trichereau 124, 125 Tricoire 130 Xalabarder 745 Uggla 909 Urbański 157, 293 Yaucher 131 Yenulet 157, 293 Veran 124, 125 Yiallier 758, 901 Vidal 750 Yiklicka 911
Yinson 440 Yuilleumier 440 Warembourg 125 Waring F. 915 Waring J. 133 Wasilewicz 123 Wąsowska 693 Weber 912 W eiller 919 Weisel 132 Werner C. 437 Werner I. 431 Wesołowski 341 Westfal 639 Wiechno 201 Wiese 131 Wihman 594 Wison 749 Wolinsky 426 Wordruff 439 Worobjow 755 Wroczyńska 233 Yang 128 Yegian 425, 595 Yerushalmy 898 Youmans A. 426 Youmans D. 421 Zacharewicz 541 Zaffran 433
Zajączkowski 125, 128, 132, 215, 425, 428, 433.
439, 583, 593 Zajdman 478 Zieliński 134 Zieper 744 Zierski 609 Zilberschied 748 Ziyy 124 Zwerling 898
Żebrowski 744, 745, 751, 752
Żelski 435, 440, 441, 914, 916, 917
10
SKOROWIDZ RZECZOW Y
Alergia gruźlicza — przypadek pod
ostrego krwotocznego zapalenia kłęb
ków nerkowych 551
Anatomia segmentów płucnych w bron- chografii 193
Angiokardiopneumografia 435
Antybiotyki nowe — leczenie gruźlicy 583
Apikoliza zewnątrzpowięziowa — w y
niki 39 wczesnych przypadków 128 Błękit nilu — próby leczenia gruźli
czych ropniaków opłucnych 359 BCG — sposób przygotowania szcze
pionki liofilizowanej 621
Bronchografia — anatomia segmentów płucnych 193
Ciąża w gruźlicy — przerywanie 430 Ciśnienie wewnątrz jam płucnych — in
terpretacja 215
Conteben w gruźlicy 438
Dzieci — gruźlica gardła i krtani 99
— — opon mózgowych — odległe wyniki leczenia streptomy
cyną 123
— — poszukiwanie prątków meto
dą flotacji
Flotacji metoda w diagnostyce gruźlicy dzieci 789
Fluorografia w Związku Radzieckim — ogólnokrajowa narada 140
Fluorogramy — analiza porównawcza jrfuc ludności z woj. poradni przeciw
gruźliczych 871
Gruczolaki oskrzeli — leczenie 37 Gruźlica doświadczalna świnek mor
skich — wpływ streptomycyny 171
— — — — wpływ ujemny peni
cyliny 325
— a wojna 609
Gruźlica dzieci — wyłuszczanie migdał- ków podniebiennych 693
— gardła i krtani u dzieci 99
— kostno-stawowa wśród ludności wiejskiej 683
— krtani 415
— — i płuc — leczenie małymi ogólnymi dawkami strejito- mycyny 233
— leczenie nowymi antybiotykami 583
— leczenie drogą operacyjną olbrzy
miej jamy 729
— leczenie jamy kawernostomią 733
— mysia — prątki 1
— najądrzy — wyniki leczenia w Szpitalu Wolskim i w Insty
tucie Gruźlicy w latach 1946—
1951 341
— nerek i najądrzy — wpływ stre
ptomycyny na obraz anatomiczny 333
^ opon mózgowych u dzieci — od
ległe wyniki leczenia streptomy
cyną 123
— pierwotna u dzieci 703
— płuc — leczenie małymi dawkami streptomycyny 239
— — wczesne leczenie ambulato
ryjne streptomycyną 821
— — wczesne leczenie sanatoryjne w czasie gorących pór ro
ku 126
— — metodyka masowych badań 541
— — nieprosowata — leczenie PAS-em 124
— — — — sulfonami skojarzo
nymi z PAS-em 125
11
Gruźlica — próby leczenia snem prze
dłużonym 533
— płuc — resekcja tkanki płu
cnej 47
— — uboczne działanie penicyliny u dzieci 207
—• — zaburzenia statyki śródpiersia w leczeniu zapadowym 83
— — zmiany w międzyżebrowych węzłach chłonnych 477
— — znaczenie wycięcia tkanki płucnej w leczeniu 729
— — prosówkowa — leczenie stre
ptomycyną 817
—• stawowa — niektóre nowe osią
gnięcia w leczeniu 130
— trzeciorzędowa — stosunek mię
dzy rozstrzeniami oskrzeli a zmia
nami płucnymi 431
— w Warszawie w latach 1948—■
1950 — umieralność 271
— wyniki stosowania kwasu salicy- lohydroksamowego (preparaty T2 i T40) 469
— żołądka — przypadek 117.
— leczenie torakoplastyką 647
— wyniki leczenia torakoplastyką 675 Grużliczaki oskrzelowe 432
Gruźlicze jamy — leczenie otwarte 737
— ropniaki opłucnej — powikłanie odmy 867
Jama gruźlicza olbrzymia — przypadek skutecznego leczenia operacyjnego 729 Jamy gruźlicze — leczenie dooskrzelo-
we złotem 125
— — — otwarte 737
— — w płucach — ssący zewnętrz
ny drenaż 263
—• oskrzelowe — wlewanie strepto
mycyny 717
— płucne — interpretacja ciśnienia wewnątrz 215
Kawernostomia — leczenie jamy gru
źliczej 733
Kłębki nerwowe — przypadek podostre
go krwotocznego zapalenia jako obja
wu alergii gruźliczej 551
Konferencja Pawłowowska w Krynicy 279
Kongres Gruźlicy Niemieckiej Republi
ki Demokr. w Lipsku w 1951 r. 442 Kora mózgowa — rola w regulacji od
dychania u człowieka 428
Krwioplucie u osób leczonych w pora
dni chorób płucnych 429
— samoistne — zagadnienie 559 Kostno-stawowa gruźlica wśród ludno
ści wiejskiej 683
Kwas salicylohydroksamowy (preparaty T 2 i T 40) — wyniki stosowania w gru
źlicy 469
—• jabłkowy jako metabolit prątka gruźlicy 769
— izonikotynowy — wpływ na gru
źlicę doświadczalną u świnek morskich 781
Laparoskopia w prowadzeniu odmy otrzewnowej 537
Leczenie chorych w sanatorium im.
Dzierżyńskiego w Otwocku w latach 1947—50 399, 571
— gruźlicy streptomycyną w latach 1949— 1950 — wyniki 247
—■ — kostno-stawowej streptomy
cyną 841
— zachowawcze gruźliczych ropnia- ków opłucnej — uwagi 77
— zapadowe gruźlicy płuc — zabu
rzenia statyki śródpiersia 83 Migdałki — wyłuszczanie ich i wyrośli
adenoidalnych u dzieci chorych na gruźlicę 693
Neomycyna w klinice gruźlicy 126 Nerka w klatce piersiowej — dwa przy
padki 441
Niedodma rozległa wskutek zatkania oskrzeli wydzieliną po wewnątrzopłu- cnym przepaleniu zrostów 113 Odczyn tuberkulinowy u dzieci chorych
na gruźlicę w leczeniu antybiotyka
mi 831
Odma dwustronna — przepalanie zro
stów opłucnych 369
— lecznicza wewnątrzopłucna — upośledzenie czynności narządów krążenie i oddychania po prze
byciu 521
— mieszana — technika i wyniki 127
12
Odma opłucna o dodatnim ciśnieniu 363
•— — w poradniach przeciwgruźli
czych Warszawy 387
— otrzewnej — wyniki 127
— otrzewnowa — śmiertelny zator płucny w czasie dopełniania 69
— płucna nieskuteczna 53
— samorodna —■ powikłania zespołu Pancoasta 723
— wewnątrzopłucna a odma zew- nątrzopłucna, 349
— wewnątrzopłucna — odległy los leczonych chorych 497
— w obrazie radiologicznym — zmia
na kształtu zależna od ułożenia chorego 267
— zewnątrzopłucna — wyniki 202 przypadków 19
— zewnątrzpowiąziowa w torakopla- styce 845
Oskrzela — leczenie gruczolaków 37 Osocze — zachowanie się koloidalnych
składników i postaciowych krwi u chorych po zabiegach zapadowych 89 PAS — leczenie gruźlicy płuc niepro-
sowatej 124
— stosowanie u ludzi — uwagi 124 Penicylina — uboczne działanie w gru
źlicy płuc u dzieci 207
— wpływ ujemny na gruźlicę do
świadczalną u świnek morskich 325
Pęcherz rozedmowy powikłany krwoto
kiem i zakażeniem 132
Płuca rak — przypadek u dziecka w w ie
ku 2V2 lat 861
Poradnie przeciwgruźlicze — szwedz
kie centralne 131
Prątki gruźlicy dysgoniczne i eugoni- czne w zapaleniu opon mózgowo-rdze
niowych u dzieci leczonych strepto
mycyną 13
— —■ in vitro — skojarzone działa
nie preparatu T 28 z innymi środkami chemoterapeutycz- nymi 459
— — metoda hodowania na podkła.
dzie z bibuły 303
— — mysiej 1
Prątki gruźlicy — oporność na kwas para-amino-salicylowy (PAS) w leczeniu jamistej gruźlicy płuc 124
— —■ własności chemiczne i bioło- giczne oczyszczonych tuber-
kulin różnych szczepów 313 Przetoka przełykowo-oskrzelowa z cięż
kimi krwotokami 433
Przetoki węzłowo-oskrzelowe — 24 przy.
padki u dorosłych chorych na gru
źlicę płuc 433
Pylica czysta u osobnika anergicznego.
Próba szczepienia BCG 132
Rak „limfatyczny" płuc —■ rozpoznany badaniem rozmazów plwociny 440
— płuca u dziecka w wieku 2V2 lat 861
— wychodzący z oskrzeli jako zaga- dtyenie rozpoznania różnicowego w chorobach płuc 132
Resekcja tkanki płucnej z powodu gru
źlicy płuc 47
Ropniak gruźlicy opłucnej — lecze
nie 129
Ropniaki gruźlicze opłucne — próby le
czenia błękitem nilu 359
— — — uwagi o zachowawczym leczeniu 77
— — — wskazania aktualne do le
czenia chirurgicznego 129 Sen przedłużony — próby leczenia gru
źlicy płuc 533
75 lat Szpitala Wolskiego obecnego In
stytutu Gruźlicy 147
Sterylizacja wzierników opłucnowych—•
nowy sposób 441
Streptomyces floridae i viomycyna — działanie antybakteryjne 425 Streptomycyna — leczenie dzieci na za
palenie opon mózgowo-rdzeniowych — dysgoniczne i eugoniczne prątki gru
źlicy 13
— — gruźlicy kostno-stawowej 841 ' — — — krtani i płuc małymi ogól
nymi dawkami 239
— — — płuc małymi dawkami 239
— szybkość wydalania z ustroju u chorych z jedną nerką 185
13
streptomycyna — w chirurgii klatki piersiowej 128
— w leczeniu gruźlicy dziecka z w y
łączeniem gruźlicy prosówk. 801
— — — prosówkowej dziecka 817
— wlewanie do jamy gruźliczej dro
gą oskrzelową 717
— wpływ na gruźlicę doświadczalną świnek morskich 171
— — na obraz anatomiczny gruźli
cy nerek i najądrzy 333
— wyniki leczenia gruźlicy w latach 1949— 1950 247
— i PA S w leczeniu ostrych gruźli
czych zapaleń płuc 509
— — wpływ na wytwarzanie meta
bolitu prątka gruźlicy 769 Szczepionka BCG — liofilizowana 621 Szczepienia doustne BCG — modyfika
cja 559
Środki przeciwgruźlicze nowe — poszu
kiwania 157, 293
T 28 — nowy preparat przeciwgruźli
czy — badanie farmakologiczne 449 Tiosemikarbazon — wpływ na przemia
nę materii prątka gruźlicy 639 Tkanka płucna — resekcja z powodu
gruźlicy płuc 47
— — wycięcie — 100 przypad
ków 201
Torakokaustyka powikłana pęknięciem śródpiersia 383
Torakoplastyka — leczenie gruźlicy f9uc 647
— — jam resztkowych wstrzykiwa.
niem soli mocznikowej chi
niny 129
— stosowanie odmy zewnątrzpowię- ziowej 845
— u chorych na gruźlicę płuc z du
żymi jamami 437
— wyniki leczenia gruźlicy płuc 675 Torakoskopia i torakokaustyka w gru
źlicy płuc 447
Tuberkuliny oczyszczone — własności chemiczne i biologiczne różnych szcze
pów prątka gruźlicy 313
Yiomycyna — działanie na gruźlicę świ-
\ nek morskich 427
— nowy antybiotyk przeciwgruźli
czy 425
— — — przeciw mycobacterium 425
— u ludzi — toksyczność 437
— w gruźlicy doświadczalnej 426 Wyrostek robaczkowy — gruźlicze za
palenie 434
Wyrośle adenoidalne — wyłuszczanie 693
Wziernikowanie oskrzeli i przełyku 441 Zakażenie pierwotne gruźlicze a lud
ność wiejska 131
Zapalenie gruźlicze wyrostka robacz-^"
kowego 434
— opon mózgowo-rdzeniowych gru
źlicze — neurologiczne — obja
wy 431
— — — — u dzieci leczonych streptomycyną — prątki gruźlicze dys- goniczne i eugonicz- ne 13
— — mózgowych leczone strepto
mycyną — nawroty 435
— — — u małych dzieci — wcze
sne rozpoznanie 430 Zator powietrzny śmiertelny w czasie
dopełniania odmy otrzewnowej 69 Zespół Lofflera 131
— Pancoasta — przypadek powikła
ny odmą samorodną 723
Zrosty opłucne — przepalanie w przy
padkach odmy dwustronnej 369
— — — przyrządem Graffa 851
— wewnątrzopłucne — przepalanie aparatem jednowkłuciowym Graf
fa 377
14
G R U Ź L I C A
T U B E R C U L O S I S
ORGAN POLSKIEGO TO W A R ZY STW A B A D A Ń NAU KO W YC H NAD GRUŹLICĄ I IN S T YTU TU GRUŹLICZEGO
Tom XX Styczeń — M a rze c 1952 Nr 1
Włodzimierz Nicewicz
P R Ą T K I G R U Ź L IC Y M YSIEJ
Referat wygłoszony na posiedzeniu Lub. Oddziału Polsk. Tow. Mikr. i Lub Tow. do Walki z Gruźlicą (17. II. 1951 r)
Literatura o kwasoodpornych prątkach wyizolowanych z mj'^szy jest bardzo uboga. Powszechny pogląd, że gryzonie żyjące dziko odporne są na zakażenie prątkami ssaków, przyczynił się prawdopodobnie do tego, że zwierzęta te do lat trzydziestych obecnego stulecia nie były badane masowo na nosicielstwo prątków gruźliczych i paragruźliczych. Nie brano również pod uwagę gatunku myszy ani gryzoni blisko z-^nimi spo
krewnionych, zadawalając się ustalonym poglądem, że cała rodzina Myszowatycłi posiada znaczną odporność naturalną na prątki Kocha.
t
Niektórzy badacze anglosascy w pracach nad diagnostyką szczepów gruźlicy ludz
kiej, bydlęcej i postaci (Dubos, Stamatin, Patnode, Lang. Middlebrook, Pierce i inni), stwierdzili, że odporność myszy na prątki ludzkie i bydlęce zależna jest od gatunku, sposobu zakażenia i typu prątków. Stwierdzono również, że myszy pigmentowane (rasa 1 dba, C3H i C57) wrażliwsze są od białych, laboratoryjnych. W pracach tych nie użyto myszy dzikich i norników (Microtus). Nieliczne doniesienia na temat kwasoodpornych prątków izolowanych z organizmów dotyczyły (do r. 1937) prątków niezjadłiwych otrzymywanych przeważnie z narządów myszy domowych.
- P. Hauduroy w obszernej pracy ujmującej 161 szczepów paragruźliczych, umieścił 4 szczepy niezjadliwe lub zjadliwe w małym stopniu, pochodzące z organów mysich (Nr. Nr. 56, 101, 124, 129). Wśród tej grupy prątków paragruźliczych znajdujemy jeden tylko szczep o wysokiej zjadliwości szczególnie dla myszy i norników, w y
kryty przez Wellsa w 1937 r (10). W książce P. Hauduroy’a (4) szczep oznaczony Nr. 56 został znaleziony przez Galii-Valerio (3) w gruczołach mysich (Mus rattus) i został nazwany Mycobacterium smegmatis var. muris. Jest to bakteria kwaso- odporna zachowująca się w hodowlach, jak cały szereg saprofitów.
Do niezjadłiwych saprofitów zaliczono również szczep Nr. 101 Olchanetęsky’ego (7) znaleziony w organach Mus decumanus oraz szczep wykryty przez Simmonsa w 1927 r. (9) w myszach domowych (Mus musculus) i oznaczony Nr. 129) Wszystkie te szczepy rosły na podłożach zwykłych w temperaturze poniżej 30°C. •
W roku 1941 C. R. Saenz (8) wyizolował z myszy szczep kwasoodporny umiesz
czony przez Hauduroy’a pod Nr. 124. Szczep ten wywołał u myszy domowych powięk
szenie węzłów szyjnych bez zserowacenia oraz znaczne powiększenie śledziony.
W preparatach znaleziono prątki kwasoodporne o dużym polimorfizmie bez roz
gałęzień. Szczep ten wymagał podłóż zbogaconych, typowych dla prątków gruż-
W Ł O D Z IM IE R Z N IC E W IC Z
Nr 1
liczych i rósł w granicach temperatur od 22°C do 43°C. Rozwijał się wolno, dając w pierwszych kulturach po 18 dniach kolonie okrągłe, wilgotne pozbawione pig
mentu. Na podłożu płynnym (Sauton) rósł początkowo w postaci cienkiej błony, która z czasem zmieniała się w mocno pofałdowany wilgotny kożuch. Podłoże po
zostawało niezmącone. Na bulionie glicerynowym wzrost bardzo słaby i niepra
widłowy. Zwierzęta zakażone sztucznie szczepem Saenz’a wykazały wrażliwość na bardzo duże dawki: np. u świnek morskich zakażonych dawkami od 1,5 do 10 mg podskórnie uzyskano abscesy lokalne z ropą, utrzymujące się dwa miesiące. Na sekcji stwierdzono lekki obrzęk sąsiednich węzłów, brak gruzełków w wątrobie i śledzionie. W preparatach mikroskopowych z ropy znaleziono dużo prątków, w wą
trobie i śledzionie, natomiast bardzo mało. Podobne zmiany wykazały myszy szczepio
ne podskórnie dużymi dawkami. Injekcje dootrzewnowe (1— 10 mg) były zawsze śmiertelne. W wątrobie i śledzionie myszy znajdowano dużo prątków. Stwierdzono również dodatnie odczyny na tuberkulinę Kocha.
N. A. Krasilnikow (5) w rodzaju Mycobacterium umieszcza 49 gatunków bak
terii, z których 11 należy do prątków kwasoodpornych. Jeśli idzie o pochodzenie tych 11 gatunków, to tylko jeden z nich wyizolowany był z gruzełków gruź
liczych myszy. Szczep ten Krasilnikow nazywa Mycobacterium pseudotuberculosis muriuip (Bongert — Krasilnikow 1941). Jest to prątek chorobotwórczy dla myszy i szczurów, dający rozgałęzienia i formy inwolucyjne. Młode komórki nie są kwa-
soodporne. Rośnie łatwo, dając kolonie bezbarwne lub słabo różowe.
W 1937 r. A. Q. Wells w yk rył nowy typ kwasoodpornego zarazka na nornikach — Microtus agrestis — przy tym zarazek ten w yw oływ ał u norników epizoocje ściśle związane z gruźlicą. Obalono zatym pogląd, że zwierzęta żyjące całkowicie dziko wolne są od gruźlicy. N ow y typ zarazka
nazwano Vole bacillus.
W. 5. Brook (1941) — (11) opisał zarazek Wellsa podając najważniejsze cechy;
1. D y s g o n i c z n o ś ć . N aj
lepszym podłożem okazało się podłoże Dorseta bez gliceryny.
W pierwszej kulturze kolonie sta
w ały się widoczne dopiero po 23 dniach, a czasem nawet po 60 dniach. W kulturach następnych uzyskiwano wzrost po 14 dniach.
Gliceryna wyraźnie nie sprzyjała hodowli.
2. P l e o m o r f i z m . Wielo- postaciowość zarazka większa niż u innych typów. W preparatach obserwowano prątki proste różnej długości, formy haczykowate i esowato wygięte. W kulturach na podłożach stałych uzyskano dwa typy kolonii: typ zwykły i częst
szy to okrągła, gładka, matowa, biała z równym brzegiem, Te ko
lonie z czasem stawały się bro- dawkowate z wyniosłością na Fot. 1. Vole bacillus na podłożu Lówenstei brzegach. D rugi typ kolonii od- na. Z praw ej: kolonie po 30 dniach hodowli, znaczał się nieregularnym kształ-
z lewej: kolonie po 90 dmach hodowli. tern, szorstką powierzchnią i fali
Nr 1
P R Ą T K I G R U Ź L IC Y M Y S I E Jstymi brzegami. Kolonie mocno przylegały do podłoża i trudno się zawieszały.
3. Ten sam stopień kwasoodporności w porównaniu z prątkiem ludz
kim i bydlęcym.
4. W yw oływ an ie samoistnych epizoocji u małych gryzoni, szczególnie u norników i myszy polnych.
5. Ścisłe podobieństwo pomiędzy vole bacillus, a typem ludzkim i bydlęcym w reagowaniu na tuberkulinę Kocha (przestudiowane na świnkach morskich).
6. Możliwość uodporniania szczepionką z vole bacillus przeciw typowi ludzkiemu i bydlęcemu (na świnkach morskich).
Analiza serologiczna vole bacillus metodą absorbcji przeciwciał nie stwierdziła wyraźnej różnicy pomiędzy vole bacillus a typem ludzkim i bydlęcym, jednocześnie odróżniając go od typu ptasiego, od trądu szczurzego, od Mycob. phlei i Mycob. smegmatis. Inne cechy odróżniły go do Mycob. leprae i Johnę bacillus.
N a podstawie wszystkich tych danych W . S. Brook proponuje nazwę dla vole bacillus — Mycobacterium tuberculosis yarietas muris.
W obszernej pracy na temat swego zarazka (1946) A. Q. Wells (10) po
daje, że około Vs złowionych norników miała zmiany gruźłicze w w ę
złach chłonnych, płucach, śledzionie, wątrobie, nadnerczu i nerkach.
Zwierzęta zakażają się, zdaniem W ellsa, przez przewód pokarmowy, po
żerając padłe lub chore norniki. W y k ry ły prątek w ykazyw ał duży poli
morfizm; obserwowano różne postacie: od praw ie kulistej do form wydłużonych i esowato wygiętych. Siłnie kwasoodporny. W hodowlach vole bacillus zachowywał się jak postać wybitnie dysgoniczna, rosnąc najlepiej na podłożu Dorseta bez gliceryny. Własności fizjologiczne po
dobne do typu ludzkiego i bydlęcego.
Szczep Wellsa wykazał znaczną zjadliwość dla Microtus agrestis.
Otrzymywały one dawki od 0,001 mg do 0,000.0001 mg zarazka dootrzew
nowa. Zwierzęta zabijano w dwóch odstępach czasu od zakażenia: po 8 tyg. i 14,5 tyg. Z wyjątkiem grupy norników szczepionych najmniejszą dawką, wszystkie zwierzęta w ykazały progresywność infekcji: rozległe zserowacenie brzusznych węzłów limfatycznych bez makroskopowych zmian w organach. Mikroskopowo widoczna była nekroza węzłów lim
fatycznych z dużą ilością pałeczek kwasoodpornych. Przy mniejszym zserowaceniu znałeziono znekrotyzowane ogniska otoczone komórkami nabłonkowymi z obecnością komórek olbrzymich. W e wszystkich cho
rych organach znaleziono dużą ilość bakterii. N ie obserwowano zasadni
czych różnic w obrazie zmian chorobowych pomiędzy vole bacillUs, a prątkiem typu bydlęcego, chociaż typ bydlęcy w y w o ływ ał bardziej gwałtowną chorobę. D la świnek morskich vole bacillus jest zjadliwy tylko w dużych dawkach. N a 57 świnek było 6 wypadków śmierci, ałe wszystkie po dawkach większych od 5 mg. Po dwóch, lub trzech tygod
niach od zakażenia pojaw iały się ropnie w miejscu injekcji i powiększe
nie węzłów pachwinowych. U niektórych świnek ropnie ulegały w ygoję-
W Ł O D Z I M I E R Z N I C E W I C Z
N r 1
niu i po 18 m iesiącach na sekcji nie znaleziono żadnych zm ian. W szy stk ie św in k i w y k a z a ły p o z y ty w n ą re ak cję n a starą tu b e rk u lin ę K o c h a w ro z
cieńczeniu 1/100. K r ó lik i g in ę ły po w p ro w a d z e n iu z a ra zk ó w d ro g ą do
ży ln ą na gru źlicze za p ale n ie płuc. In je k c je podsk órn e w y w o ły w a ły ro pn ie m iejscow e, ła tw o g o ją c e się, p rz y d o b ry m stanie ogóln ym . M y s z y bia łe re a g o w a ły pod ob nie bez zm ian sero w aty ch . U p ta k ó w zarazek n ie w y w o ły w a ł żadnych zm ian. N ie z w y k le w r a ż liw e ok azały się m yszy leśne (A p o d e m u s sylvaticus), u niek tórych stw ierdzon o daleko posunięte zm ia
n y po w p ro w a d z e n iu p o d sk ó rn y m 0,000.0001 mg, p rą tk ó w .
Z a ra z e k p rze bad a n o ró w n ie ż n a cielętach. P ra c ę tę w y k o n a li G riffith D a lling 1940. U ż y to w ty m celu 9 cieląt, które zakażano prątk iem m ysim d o ży ln ie lu b podsk órn ie ró żn y m i d a w k a m i od 0,1 do 75 m g. D w a cie
lak i użyto ja k o kontrolę. P o skończonej im m u n izacji zakażono cielęta do
ustnie w iru le n tn y m ty p e m b yd lęcy m , d a w k ą ustaloną przez G riffith ’a za w y sta rc z a ją c ą do w y w o ła n ia u cieląt postęp o w ej g ru źlicy. Z w ie rz ę ta za
bito po 208— 223 dniach od zakażenia. U osobn ik ó w k o n troln y ch s tw ie r
dzono ro zleg łe zm ian y gruźlicze. Z d ziew ięciu b a d a n y c h cieląt, pięć m iało n ie w ie lk ie zm ian y gruźlicze, cztery n ie w y k a z a ły żadnych m a k ro sk op ow y ch zm ian. S p ośród cieląt, k tóre nie m ia ły zm ian m akroskopo
w ych , tylk o u d w óch znaleziono zarazki. W e w szystkich w y p a d k a c h zarazek m ysi d a w a ł w c zesn y okres tu b e rk u lin o w y . Z p u n k tu w id ze n ia im m un ologiczn ego d o św iad c ze n ia na cielętach m a ją og ro m n ą w a g ę ze w z g lę d u n a p od ob ień stw o w natur.alnej odporności n a gru źlic ę m iędzy b y d łe m a człow iekiem . Z d a n ie m autora, p ró b y u o d p o rn ian ia cieląt p rą t
kiem m y sim w j^padły n ieo czek iw an ie pom yślnie.
W y k o n a n o ró w n ie ż p ró b y u o d p o rn ian ia lu d zi p rą tk ie m m ysim . D o szczepionki użyto k u ltu r 14— 21 d n io w y c h z podłoża D orseta. Stosow an o szczepienie podskórn e i doskórne d a w k a m i od 1 do 0,025 m g. Z b a d a n o 121 osób w w ie k u od 4 do 47 lat. Szczepień d o k o n y w a n o ty lk o na ochot
n ikach o n e g a ty w n e j re a k c ji tu b e rk u lin o w e j. W y n ik i szczepień pod sk ór
nych b y ły n astępujące;
1) po d a w c e 0,1 m g. (o trzy m ało 19 osób): u 4 osób n astąp iło p o d w y ż szenie te m p era tu ry do 37,7°C — 38 °C . T e m p e ra tu ra u trz y m y w a ła się 24 godz. do 14 dni. U p a ru osób p o ja w iły się ropn ie w 6 ty go d n i do 4 m ie sięcy od zaszczepienia. R o p n ie g o iły się po 3— 7 m iesiącach.
2) P o d a w c e 0,05 m g (19 osób); U d w ó c h osób p o d w y ż sze n ie tem p era
tu ry do 3 8 °C w c iągu trzech dni. P o ja w ie n ie się ro p n i po 6 tygodn iach do 4 m iesięcy po szczepieniu. R o p n ie g o iły się po 2— 6 m iesiącach.
U reszty osób re a k c ji nie stw ierdzono.
Z d an iern autora p ró b y u o dp o rn ian ia lud zi w y p a d ły za d aw a lają co . Jfednak w ie lk a i zro zu m iała trudność w p la n o w e j k o n troli osób p o d d a n ych d ośw iad czen iu n ie p o z w a la a u to ro w i w y s u n ą ć żadnych k o n k ret
n ych w n io sk ó w .
Z przytoczonych b a d a ń w y n ik a , że za ra zek W ellsa m a charak terystycz
ne cechy n iorfolo giczn e i patogenetyczne, n ie różni się serologiczn ie od typn lu d zk iego i byd lęcego, w y w o łu ją c zm ian y charakterystyczn e dla g ru ź lic y i d a je dodatni odczyn tu b e rk u lin o w y . M oże b y ć w ię c u w a ż a n y
N r 1
P R Ą T K I G R U Ź L I C Y M Y S I E Jza trzeci ty p p rą tk a gru źlic ze go ssaków . W y d a je się bezsporne, że typ m ysi w y w o łu je odporność n a in fe k c ję p o w tó rn ą. W d o św iad czen iach na św in k a c h m orskich W ells i B ro ok (1940) stw ierdzili, że św in k i zabite po jed enastu ty go dn iach od zakażen ia szczepem w iru le n tn y m w y k a z a ły m niej zm ian gruźliczych, je ż e li b y ły up rzed n io im m u n izo w an e prątk iem m ysim , aniżeli św in k i uo dp o rn ian e przed tem szczepem B .C .G . i św in ki kontrolne n ieu od p orn ian e p rątk iem ty pu ludzkiego. P o d o b n e w y n ik i otrzym ali G riffith i D a llin g (10). In n i badacze ja k Irw in i 0 ’C on n ell — 1943 (10) stoso w ali różne ok resy czasu m ię d zy im m un izacją, ą zakaże
niem ty p em ludzkim . S tw ie rd z ili oni n a ogół, że nacieki g ru źlicze b y ły tym słabsze, im dłuższy okres u p ły w a ł m ięd zy im m u n izacją typem m y sim, a zakażen iem typem ludzkim .
W 1944 rok u W ahlgren, O lin i W id stróm p rz e p ro w a d z ili studia p o ró w n aw c ze stosując do u o d p o rn ian ia p rą te k B^.C.G. i p rą tek m ysi. M ię d zy uo dp o rn ien iem a zakażeniem u p ły w a ły trzy m iesiące. U z y s k a li oni takie w y n ik i:
1. Ś w in k i kontrolne; szczepiono 14 .sztuk; 10 sztuk p ad ło n a gruźlicę po 67— 140 dniach.
2. U o d p o rn io n e B .C .G .; szczepiono 14 sztuk; 4 p ad ło po 122— 150 dniach.
3. U o d p o rn io n e typem m y sim (v o łle b a c illłu s): Szczepiono 10 sztuk;
w szystk ie p rz e ż y ły pon ad 153 dni. P o tym czasie zostały zabite, a sekcja w y k a z a ła zm ian y g ru źlicze w w ę złac h lim faty cz n y ch i różnych organach w e w n ę trzn y c h .
Inni autorzy ja k C o rp er i C oh n (10) u ż y w a ją c do an alogiczn ych d o
św iad czeń p rą tk ó w B .C .G ., p rą tk ó w ty p u m y sie go i p rą tk ó w H 3 7R a — stw ierdzili, że typ m ysi za p o b ie ga in fe k c ji w iru le n tn y m ty p em lu d zk im
w takim sam ym stopniu ja k B .C .G ., lu b n ie z ja d liw y typ ludzki.
P o w y ż s z e p race dow odzą, że b e zw zg lę d n e j odporności nie m ożna u z y skać, ani p rzez użycie zara zk a m ysiego, ani przez B .C .G — O dporność uzyskana p o le g a raczej n a p rzed łu żen iu czasu życia zw ie rz ą t u o dp o rn io
nych w p o ró w n a n iu ze zw ie rzę c iem k o n troln ym . N a p o d staw ie o b s e rw a cji lu d zi u o d p o m io n y c h p rą tk ie m m ysim A . Q. W ells p rze p ro w a d za p o ró w nanie ze szczepionką B .C .G . i w y c ią g a n astęp u jące w n iosk i:
1. V o le — ba cillu s jest n ieszk o d liw y d la c złow iek a p od obn ie jak B .C .G .
2. P o d o b n ie ja k B. C. G . p rz y szczepieniu śród sk ó rn ym d a je łagod n y odczyn m ie jsc o w y , po w p ro w a d z e n iu p o d sk ó rn y m w y w o łu je z w y k le tru dn o g o ją c e się ropnie.
3. B. C. G. w y w o łu je czasem zm ia n y w sąsiednich w ę zła c h chłonnych, czego n ie o b s e rw o w a n o p rz y użyciu zarazk a m ysiego.
4. Stan a le rg ii po szczepieniu w y t w a r z a się w cześniej i jest siln iejszy po ty p ie m ysim , niż po B .C .G .
J ak ju ż p o w ie d zia n o szczep vole ba cillu s W ellsa został w y iz o lo w a n y z o rg a n ó w dziko ży jącego n orn ik a b u re g o (M ic ro tu s agrestis). G atu nek
W Ł O D Z IM IE R Z N IC E W IC Z
Nr 1
ten należy do rodziny Myszowatych, podrodziny Microtinae, rodzaju Microtus (1). Spośród norników występujących w Polsce, Microtus agrestis należy do najrzadszych, aczkolwiek można go spotkać na całym terenie naszego kraju. Najpospolitszym gatunkiem spośród M yszowa
tych, obok m yszy dom owej jest Microtus arvalis — nornik zwyczajny.
P o jaw ia się on w tzw. ,,latach mysich“ masowo na naszych polach i łą
kach, wyrządzając gospodarstwom rolnym bardzo poważne szkody.
Stwierdzono niejednokrotnie, że okres największego mnożenia się myszy kończy się gw ałtow nym spadkiem ich iłości. Większość zwierząt ginie.
D zieje się to najczęściej na jesieni, a czasem w zimie. N a wyginięcie m y
szy mogą w p ływ ać poza w arunkam i atmosferycznymi, gw ałtow ne epi- zoocje, które w ybu ch ają w norach mysich. A u tor niniejszego ar
tykułu postanowił w końcu roku 1949 (6) przebadać norniki z okolic Lubin a na nosicielstwo prątków kwasoodpornych i ewen
tualne w yn iki porównać z danymi ogłoszonymi przez autorów b ry ty j
skich i skandynawskich. Zadanięm pracy, poza tym, było zbadanie czy gryzonie tak pospolite i żyjące gromadnie blisko osiedli ludzkich nie stanowią rezerw uaru zjadliw ych prątków gruźliczych. Analiza bakterio
logiczna organów 196 norników dała w 11 wypadkach pozytywne wyniki.
W yizolowano bowiem 11 szczepów alkoholo- i kwasoodpornych. Już pierwsze badania nad w yizolow anym i szczepami pozwoliły stwierdzić,
że d w a z nich N r 44 i 47 nie należą do sapro- fitów. Szczepy te w yrastały na podłożu Lówensteina ipo 10— 14 dniach przy optimum temperatury 37°C; na agarze zw ykłym w zro
stu nie otrzymano. Pozostałe dziewięć szcze
pów okazały się kwasoodpornymi saprofita- mi. Szczepy 44 i 47 dają d w a typy kołonii:
1) duże 2— 3 mm średnicy, wysokie, jasno żółte, z wysokim garbem w środku. 2) małe 0 średnicy 1 mm, gładkie i okrągłe; czasem w ystępuje cegłasty pigment na ziemniaku 1 podłożu Lówensteina. W preparatach Ziehl- Neełsena, drobne, krótkie pałeczki (0,3 x 1,5 mikrona) kwasoodporne. W yraźn ie gram — dodatnie. Pozytyw ny stosunek do metody G ram a utrzym uje się w hodowlach starszych.
Odporne na działanie 25% H2SO4 przez pół godziny. Preparaty Ziehł-N eelsena z hodo
w li starych 40-dniowych — nie wykazują zmiany kształtu prątków. W yraźnie wystę
puje ziarnistość oraz częste form y maczu- gowate z silnie barw iącym i się ciałami po- Lubelskie (4a larnymi. N a podłożach płynnych (Sauton żu Lówensteina, po 30-dniowej ^ bulion glicerynow y) szczep w ykazuje znacz-
hodowli. ne różnice w kształcie prątków. W prepa-
Nr 1
PRĄTKI GRUŹLICY MYSIEJ%
-
’p ' *c
»• j
•
,
• »■»■-
Fot. 3. Szczep 44 z podłoża stałego Fot. 4. Szczep 44 z podłoża płynnego po 20 dniach hodowli. 900 X. (Sauton) po 40-to dniowej inkubacji
900 X.
ratach mikroskopowych widoczne są pałeczki długie, półkołisto albo esowato wygięte, z licznymi, mocniej zabarwionymi ziarenkami. Są też pałeczki krótkie i prawie owalne Ziarna występują w środku lub na biegunach. Utrzymuje się wyraźna kwasoodporność
N a podłożu Sautona tworzy się początkowo cienka błona wolno roz
przestrzeniająca się po powierzchni płynu. Po paru tygodniach gruby_ko- żuch złożony z dużych, pofałdowanych grud. Pożywka przejrzysta, osadu
Fof. 5. Szczep 47. Z lewej na Sautonie, z prawej na bulionie glicerynowym po 40 dniowej inkubacji w 37 °C.
W Ł O D Z IM IE R Z N IC E W IC Z
Nr 1
Fot. .6 Mikrohodowla szkiełkowa szczepu 47 oglądana po 7-miu dniach
hodowli pod imersją. 900 X.
Fot. 7. Mikrohodowla szkiełkowa szczepu 47 oglądana po 14-dniach
inkubacji pod imersją. 900. X.
brak. Kożuch nie wchodzi na ściany naczynia. Na bulionie glicerynowym wzrost powolny. Po kilku tygodniach całą powierzchnię pokrywa gruby, grudkowaty i pofałdowany kożuch, który nie wchodzi na ściany naczy
nia. Bulion lekko zmącony. N a dnie trochę delikatnego osadu.
Mikrohodowle szkiełkowe badanych szczepów na podłożu Kirchnera z dodatkiem 10% surowicy bydlęcej i 0,02% „Tween 80“.
Zjadliwość szczepów dla zwierząt doświadczalnych:
1. N o r n i k z w y c z a j n y . Szczepy wstrzyknięte nornikom dootrzew- nowo w dawkach 0,1 mg dały wyraźne i bardzo wczesne (19— 29 dni) zmiany makroskopowe, a mianowicie: powiększenie i zserowacenie w ę
złów chłonnych pachwinowych, powiększenie śledziony, obecność gru- zełków w płucach, nerce, niekiedy na wątrobie oraz wewnętrznej stronie skóry. Preparaty mikroskopowe i posiewy we wszystkich przypad
kach okazały się dodatnie. Mniej więcej podobnie do szczepów badanych działał szczep typu bydlęcego (Ravenel). Natomiast szczep gruźlicy ludz
kiej (H37Rv) po tym samym na ogół czasie działał znacznie słabiej i nie w e wszystkich wypadkach udało się go wyizolować w posiewie.
Myszy domowe, myszy laboratoryjne białe, oraz w pojedynczych w y padkach mysz leśna (Apodemus sylvaticus) i mysz polna (Apodemus agrarius) jedynie po stosunkowo długim czasie wykazały zmiany w na
rządach. Nie spotkano tam jednak typowych gruzełków.
2. Ś w i n k a m o r s k a . Zakażano podskórnie dawkami od 0,1 do 10 mg. W e wszystkich wypadkach stwierdzono duże zmiany gruźlicze (ogólna gruźlica). Zależnie od wysokości dawki, świnki padały po 45—
Nr 1
P R Ą T K I G R U Ź L IC Y M Y S IE J102 dniach. Odczyn tuberkulinowy po upływie jednego miesiąca wyraź
nie dodatni, za wyjątkiem dawki 10 mg, przy której stwierdzono anergię.
Zmiany makroskopowe na sekcjach wyrażały się przede wszystkim w znacznym powiększeniu węzłów pachwinowych. W niektórych wypad
kach stwierdzono w gruczołach ropną treść. W ęzły iliakałne duże i twarde bez mas serowatych. Wątroba (po 86 dniach od zakażenia) znacz
nie powiększona z rozsianymi ogniskami martwiczymi, mozaikowej po
wierzchni i postrzępionymi brzegami. W płucach stwierdzono rozsiane ogniska martwicze i łiczne ogniska ropne. Niektóre płaty płuc niepo- wietrzne. Wielkość normalna. Śledziona wyjątkowo duża, o rozmiarach 2,5x5 cm. Powierzchnia gładka, wypukła, mocno przekrwiona, gruzełków nie stwierdzono. W preparatach mikroskopowych sporządzonych z roz
tartych organów świnek znaleziono nieznaczną ilość prątków, a w nie
których wypadkach prątków nie znaleziono. Wszystkie badane narządy wysiano na podłoże Ldwensteina i Dorseta dały wyniki dodatnie po 14—
20 dniach.
3. K r ó l i k i zakażone dożylnie dawką 0,1 mg przez trzy i pół miesię
czny okres obserwacji czuły się dobrze. Ubytku w wadze nie stwierdzono.
Zabite po 105 dniach od zakażenia wykazały w niejednakowym stopniu zmiany w płucach, wynaczynienia podopłucne wielkości główki szpilki, liczne gruzełki wielkości maku, gdzie niegdzie zlewające się do wielkości ziarn pszenicy i lokujące się w dolnych częściach płuc. W innych orga
nach zmiany nieznaczne: powiększenie węzła wnękowego, nieznaczny obrzęk śledziony, zmleczenie i zgrubienie worka osierdziowego. Króliki nie regowały na tuberkułinę Kocha 1 :100, natomiast uzyskano słaby odczyn przy rozcieńczeniu 1 : 10. W preparatach mikroskopowych z roz
tartych tkanek znaleziono pojedyńcze zarazki co kilka pól widzenia.
W preparatach z gruzełków płucnych widziano prątki w każdym polu widzenia, zarazek z wysianych organów wyhodowano po 22 dniach.
4. G o ł ę b i e , zakażone dożylnie dawką 0,1 mg nie wykazały żadnych zmian makroskopowych. Gołębie nie wykazały reakcji na tuberkułinę Kocha w rozcieńczeniu 1: 10.
N a podstawie dokonanych doświadczeń ze szczepami Lubelskimi moż
na stwierdzić że:
1. szczepy te nie są identyczne z typem prątka mysiego Wellsa,
2. nie wykazują takiego zespołu cech morfologicznych, fizjologicznych i biologicznych, na podstawie których można by je niewątpliwie zidenty
fikować z prątkiem gruźlicy typu ludzkiego, bydlęcego, łub ptasiego.
W odróżnieniu od prątka mysiego (Wellsa) szczepy badane wykazują bardziej eugoniczną formę wzrostu, wcześniej wyrastają na podłożach stałych i płynnych oraz posiadają znacznie wyższą zjadliwość dla świnek morskich i królików. Pomimo zjadliwości dla świnek morskich, szczepy
