Maryna Husarska
Szkolenie archiwistów, bibliotekarzy
i konserwatorów w zakresie
przechowywania i konserwacji
materiałów archiwalnych i
bibliotecznych
Ochrona Zabytków 24/2 (93), 139-141
1971
G. „ Id e n ty fik a c ja p łó tn a i d re w n a ” — m g r M aria N iedzielska;
7. „ P ro b le m y p o szu k iw ań m alo w id eł ścien n y c h ” — doc. k o n tr. W ład y sła w Z alew ski; 8. „ Z a g ad n ien ia ry su n k o w e j in w e n ta ry z a c ji i d o k u m e n ta c ji k o n se rw a to rsk ie j m alow id eł śc ie n n y c h ” — d r Je rz y G adom ski;
9. „ D o k u m e n ta c ja s ta n u za ch o w a n ia d zieła sz tu k i m eto d am i fizy c zn y m i” — m g r M aria Ligęza.
ioc. W ładysław Z alew ski A kadem ia S ztu k P ięknych K raków
POST-GRADUATION SUPPLEMENTARY TRAINING OF CONSERVATORS WITHIN THE COURSES OF CONSERVATION OF WORKS OF ART AT THE HIGH SCHOOL OF ARTS, CRACOW
In th e field of conservation m ay be observed a ran g e of re la tiv e ly ra p id ly o ccurring changes w ith re g a rd to m ethods, m a te ria ls applied and aesthetic re q u ire m e n ts w hich re s u lt in alteratio n s introduced to cu rricu la designed for th e conservator train in g . In consequence of th e above changes arise th e differences b etw een the levels and resources of p rofessional know ledge acquired by succeeding y e a rly groups of g rad u a tes w hich a re becom ing th e m o re drastic w ith tim e elapsing fro m the d ate of g rad u a tio n .
C e rtain ly , th e conservators are augm enting th e ir know ledge chiefly due to ex perience gained durin g th e ir professional activities, how ever, lit is the n a tu re of c o n se rv a to r’s job itself, connected w ith th e need of applying lo n g -la stin g tre a tm e n ts, th a t p ractically confines th e developm ent of p erc ep tiv e abilities and leads to p erfo rm in g the w ork in form lim ited to a d aily b r e a d -a n d -b u tte r business.
In several cases th e conservators have to do th e ir job fa r from la rg e r professional circlds and the thus
narro w ed specialized ran g e m akes th e m unab le to be duly o rie n ta te d in a com plete s e t of problem s and tren d s p rev a ilin g in conservation. F re q u e n tly enough some of them are forced to w ith d ra w from profession for a longer or sh o rter period of tim e due to changes in th e ir liv in g conditions.
The above fea tu re s and occurrences have been often subjected to discussions w ith in th e conservators m ilieu in Cracow. T aking in to account all these problem s in 1970 it has b een decided in th e C on se rv a tio n D ep a rtm en t at th e High School of A rts, C racow to organize a sy stem a tic actio n of su p p le m e n ta ry tra in in g for persons who g ra d u a te d in this D epartm ent. The activities sta rte d by th e D e p a rt m e n t have ta k e n th e form of a th re e -d a y cycle of le ctu res com bined w ith shows and discussions cov erin g selected problem s from d iffe re n t ran g es of conservation an d a u x ilia ry disciplines w hich are held once a y ear ea rly in s p rin g or in the la te au tu m n w hen th e conservators, a fte r com pleting th e ir seasonal w orks, have m ore tim e a t th e ir disposal.
MARYNA HUSARSKA
SZKOLENIE ARCHIWISTÓW, BIBLIOTEKARZY I KONSERWATORÓW
W ZAKRESIE PRZECHOWYWANIA I KONSERWACJI MATERIAŁÓW ARCHIWALNYCH I BIBLIOTECZNYCH
P o d ru g iej w o jn ie św iato w ej k o n se rw a c ja m a te ria łó w a rc h iw a ln y c h i b ib lio teczn y ch o raz za b y tk ó w m u z e a ln y c h , ja k ró w n ie ż stw o rz en ie w łaściw ych w a ru n k ó w ich p rz ech o w y w an ia s ta ły się n a cały m św iecie je d n y m z głów nych z a d a ń archiw ó w , b ib lio tek i m uzeów . W p ły n ę ły n a to lo sy zbioró w w o k re s ie w o jen n y m i b e z p o śred n io po je j zakończeniu, a w d a l szych la ta c h s iln y rozw ój m ik ro o rg a n iz m ó w i ow adów o ra z s ta le w z ra sta ją c e zanieczyszcze
nie p o w ie trz a gazam i sp alin o w y m i. D lateg o też u tw o rz o n em u w 1949 r. p rz y A rc h iw u m G łów n y m A k t D a w n y ch C e n tra ln e m u L a b o ra to riu m K o n se rw a c ji A rc h iw alió w (CLKA) p o staw io n o ja k o zad an ie — n ie ty lk o n au k o w e, ale i p r a k ty czn e — o p ra c o w y w a n ie w spó łczesny ch m e tod k o n se rw a c ji m a te ria łó w a rc h iw a ln y c h i b i b lioteczny ch , i w p ro w a d z e n ie ich d o p ra k ty k i k o n s e rw a to rs k ie j.
Z asób A G A D , je d n e g o z n a jw ię k s z y c h a rc h i w ów w P olsce, je s t b a rd z o ró ż n o ro d n y n ie ty l ko p o d w zg lęd em tre ś c i ak to w e j a le i m a te r ia łu u ż y te g o do p ro d u k c ji ak t: p e rg a m in y , p a p ie ry z ró ż n y ch epok, o p ra w y d re w n ia n e , sk ó rz an e, p e rg a m in o w e , w o sk pszczeli, lak , m e ta le itp. P ra c o w n ic y C L K A m a ją m o żn o ść s ta łej, b ez p o śre d n ie j o b s e rw a c ji i b a d a n ia ty c h m a te ria łó w oraz w a ru n k ó w ic h p rz e c h o w y w a nia. B a d a n ia n a u k o w e zo sta ły z a p o czą tk o w an e i są s ta le k o n ty n u o w a n e p rz e z p ra c o w n ik ó w C L K A w in s ty tu ta c h ch e m ic zn y ch i in n y c h p la c ó w k a c h n a u k o w y c h , a zw łaszcza p o p rz e z ścisłą w sp ó łp ra cę z P ra c o w n ią M ikrobiologicz n ą I n s ty tu tu P rz e m y s łu O rganiczn eg o. P o łą czenie p ra k ty k i z b a d a n ia m i n a u k o w y m i w p ły n ę ło n a u ła tw ie n ie p ra c o w n ik o m C L K A zo rie n to w a n ia się w c a ło k sz tałcie za g a d n ie ń zw ią zan y ch z p ro fila k ty c z n y m zab ezp ieczan iem i k o n se rw a c ją m a te ria łó w a rc h iw a ln y c h i b i b lio te czn y c h . W C L K A m ięd zy in n y m i o p ra cow ano m e to d y p rz e c h o w y w a n ia m a te ria łó w a rc h iw a ln y c h , b ib lio te c z n y c h i częściow o m u ze aln y ch . W zw ią zk u z ty m p o w s ta ły w y ty c z n e d la b u d o w y n o w y c h g m ach ó w i w łaśc iw eg o p rz y sto so w a n ia po m ieszczeń p rz y p a d k o w y c h n a m a g a z y n y . O p ra c o w a n o ró w n ie ż z a sad y r e g u lo w a n ia w a ru n k ó w a tm o sfe ry c z n y c h w e w n ą tr z m a g a z y n ó w o raz sposoby zab ezp iecza n ia m a te r ia łó w p rz y ich ek sp o zy cji lu b p rz e syłce. W p ro w a d z o n o n o w e sposo by sy g n o w a n ia
a k t itp .
Z m e to d k o n s e rw a c ji o p ra co w an o d ez y n sek cję i d e z y n fe k c ję m a te ria łó w a rc h iw a ln y c h i p o m ieszczeń, m e to d ę w z m a cn ian ia zniszczon ych i n ie trw a ły c h p a p ie ró w p o p rz e z ła rń in o w a n ie n a zim no, z a le w a n ie m a są p a p ie ro w ą , częś ciow ą k o n se rw a c ję d o k u m e n tó w p e rg a m in o w ych i p ieczęci w o skow ych, w z m a c n ia n ie pis m a ołówkowego- itp. U now o cześn io n o — z p u n k tu w id z e n ia k o n s e rw a c ji — p ra c e in tro li g a to rsk ie , w p ro w a d z a ją c m ięd zy in n y m i k le je n ie g rz b ie tó w k siąże k i lu ź n y c h a k t n a tzw . sty k .
P ro b le m y i osiąg n ięcia n a u k o w e w sp ó łczesn ej k o n s e rw a c ji w sz e ro k im te g o sło w a znaczen iu są d o tą d s to su n k o w o m a ło z n a n e w śró d a r c h i w istó w i b ib lio te k a rz y , ja k ró w n ie ż w śró d in tro lig a to ró w . A rch iw iści, b ib lio te k a rz e i m u z e - olodzy, n ie m a ją c b e z p o śred n ieg o w p ły w u n a w y tw a rz a n ie a k t, rycin, i k siążek , m o g ą i p o w in n i p rz e strz e g a ć m o żliw ie o p ty m a ln y c h w a ru n k ó w p rz e c h o w y w a n ia m a te ria łó w z n a jd u ją c y c h się pod ic h opieką.
P ra c o w n ic y C L K A łączą s ta łe p ro w a d z e n ie b a d ań n a u k o w y c h i p ra c k o n s e rw a to rs k ic h ze szk o len iem : o rg a n iz o w a n e są k u rsy , p r a k ty k i z b io ro w e i in d y w id u a ln e d la arc h iw istó w , b i b lio te k a rz y i k o n se rw a to ró w ; w y g ła s z a n e są o d cz y ty d la p ra c o w n ik ó w ró ż n y c h in s ty tu c ji w P olsce, z a in te re so w a n y c h probierniam i k o n s e rw a c ji i p ra w id ło w y m p rz e c h o w y w a n ie m
140
sw oich zbiorów . P oza d o ra źn ie o rg an izo w an y m szk o len iem p ra co w n icy C L K A p ro w a d z ą sta łe w y k ła d y i ćw iczenia d la słu c h a c z y P o m a tu ra l n eg o S tu d iu m A rc h iw is ty k i o ra z co roczn e k il k u d n io w e p ra k ty k i dla s tu d e n tó w Studium , A r ch iw a ln e g o U n iw e rs y te tu M. K o p e rn ik a w T o ru n iu .
N aczeln a D y re k c ja A rch iw ó w P a ń stw o w y c h co k ilk a la t o rg a n iz u je w C L K A k u rs y szko le n io w e d la p ra co w n ik ó w a rch iw ó w i n ie k tó ry c h b ib lio te k o w sz e c h stro n n y m p ro g ra m ie w y k ła dów i ćw iczeń. N ie k tó re re s o rty o rg a n iz u ją po dobne, k ró tsz e lu b d łu ższe k u rs y dla sw oich p ra c o w n ik ó w p ro w a d zo n e przez p ra co w n ik ó w C LK A . Z a k re s w y k ład ó w i ćw iczeń je s t u z a le ż n io n y od czasu trw a n ia k u rs u i od p rz y g o to w a n ia słu chaczy . O m aw ia n e są ta k ie te m a ty , ja k np.: p ro b le m y w spółczesnej k o n serw acji zbiorów a rc h iw a ln y c h i b ib lio teczn y ch , p rz y czy n y n iszczen ia różneg o ro d z a ju m a te ria łó w i zm ian y , ja k ie w n ic h n a s tę p u ją w czasie p rz e c h o w y w a n ia w ró ż n y ch w a ru n k a c h a tm o s fe ry c z n y c h i lok alo w y ch. B ard z o d o k ład n ie są o m a w ia n e w a ru n k i p rz e c h o w y w a n ia i zabez p iecz an ia m a te ria łó w a rc h iw a ln y c h i b ib lio te cznych, z u w z g lę d n ie n iem now ego b u d o w n i c tw a oraz, p o s tu la tó w ja k ie k o n s e rw a to r p o w in ien w y su w a ć p rz y p ro je k ta c h a d a p ta c ji p o m ieszczeń p rz y p a d k o w y c h n a m ag az y n y . Dużo czasu p o św ięca się o m ów ieniu zabezpieczan ia m a te ria łó w a rc h iw a ln y c h i b ib lio tec zn y ch , k tó r e j e s t u za le żn io n e p rz e d e w szy stk im od u tr z y m y w a n ia w m ag az y n ach m ożliw ie o p ty m a l n y c h i s ta ły c h w a ru n k ó w atm o sfe ry c z n y c h , a ta k ż e od w y p o saż en ia m ag azyn ów .
I n f o rm u je się o m eto d ac h zab ezp ieczan ia akt, d o k u m en tó w , ry c in , k siążek itp . p rz e d m e c h a n iczn y m n iszczen iem p rz e z w y k o n a n ie d la nich o p ra w , o b w o lu t zabezp ieczający ch o k ład k i oraz ró ż n eg o ro d z a ju p u d eł, sp e c ja ln ie p ro je k to w a n y c h d la d an e g o ro d z a ju m a te ria łu , p rz y czym
zw raca się u w a g ę n a d o b ó r m a te ria łó w u ż y w a n y c h w p ra c a c h in tro lig a to rs k ic h . D o k ład n ie są te ż o m aw ian e o p ra co w an e n a u k o w o w sp ó łczesn e m e to d y k o n se rw a c ji m. in. w za k re s ie d e z y n se k c ji i d e z y n fe k c ji m a te ria łó w i p om ieszczeń , w z m a c n ia n ie zniszczonych lu b n ie trw a ły c h p ap ieró w , (p o d aw an e ró ż n e m e to d y k tó ry c h zasto so w an ie je s t u z a le ż ń io n e od o b ie k tu i m ożliw ości d an e g o arc h iw u m lu b b i b lio tek i), k o n se rw a c ji sk ó ry , p erg a m in ó w , p ie częci w o sk o w y ch itp.
N a k u rs a c h s łu c h a c z e są ró w n ie ż in fo rm o w a n i o lite r a tu r z e św iato w ej pośw ięconej za g ad n ie n io m k o n s e rw a c ji i p ra c o m naukbW ym te j d zied z in y (perio d y k i, książk i, a r ty k u ły itp.), o k o n s e rw a to rsk ic h p lacó w k ach n a u k o w y c h za g ra n ic ą (o p raco w u ją cy ch w spółczesne m e to d y k o n se rw a c ji n a św iecie o zn aczen iu m ię d z y n a ro d o w y m lu b k ra jo w y m ) o ra z o p ra c a c h C LK A . S łu ch acze m a ją m ożność p o g łęb ian ia sw oich
w iadom ości n a ćw iczeniach p ra k ty c z n y c h , k tó ry c h zasięg i czas trw a n ia je s t uzależn io n y od założeń i p lan ó w d an eg o k u rsu i ogólnego w y k sz ta łc e n ia słuchaczy.
W czasie trw a n ia k u rs ó w u rz ąd za się zw yk le pokazy , n a k tó ry c h słu ch ac ze m ogą zapoznać się z n ie k tó ry m i, sp e c ja ln ie in te re su ją c y m i p rz y k ła d a m i zniszczeń zbiorów i ich k o n s e r w a cją, z m a k ie ta m i d o k u m en tó w , s ta ro d r u k ó w lu b ak t, k tó re ju ż o b ecn ie częściowo, a w prz y szło ści całkow icie p o w in n y zastąp ić o ry g i n a ły n a w y staw a ch . P rz y o p ra c o w y w a n iu p r o g ra m ó w k u rs ó w o rg a n iz a to rz y za k ła d ają, że słu ch acze b ęd ą w p rzy szło ści o p iek u n am i zbio ró w a rc h iw a ln y c h lu b b ib lio tec zn y ch w sw oich in sty tu c ja c h .
O prócz sp e c ja ln y c h k u rsó w pośw ięconych za g ad n ien io m k o n s e rw a c ji zbiorów a rc h iw a ln y c h i b ib lio tec zn y ch n a w szy stk ich „P o d staw o w y c h k u rsa c h dla a rc h iw is tó w ” o rg an izo w an y ch co k ilk a la t p rz e z N aczelną D y re k c ję A rchiw ów P a ń s tw o w y c h dla now o zaan gażow anych p r a co w nik ów n au k o w y ch arch iw ó w p ań stw o w y c h są p rz ew id zian e k ilk u g o d zin n e w y k ła d y oraz je d n o - lu b d w u d n io w e ćw iczenia z za k resu p ro fila k ty k i i k o n se rw a c ji. P oza ty m w ró ż n y c h śro d o w isk ach (archiw istów , b ib lio tek a rzy , p ra c o w n ik ó w m uzeów , k o n se rw a to ró w , a t a k że czasem a rc h ite k tó w ) są w y głaszan e r e f e r a ty , p o p u la ry z u ją c e w spółczesne o siągnięcia n a u k o w e i p ra k ty c z n e k o n serw acji. W C e n tra ln y m L a b o ra to riu m K o n se rw a c ji A rc h iw a lió w p rz y A GA D p ro w a d z i się ró w n ie ż in d y w id u a ln e szko len ie p ra co w n ik ó w a rc h iw ó w i b ib lio tek , ja k ró w n ie ż in n y ch in s ty tu c ji n au k o w y ch za jm u ją c y c h się w sw oich ośro d k ach za b ezpieczaniem zbiorów p o w ierzo n y c h ich opiece. Z a k re s tego ro d z a ju szkole n ia je s t b a rd z o ró ż n o ro d n y i uzależn io n y od w y k sz ta łc e n ia p ra c o w n ik a p rzechodząceg o p r a k ty k ę o ra z od z a k resu prac, z ja k im i m oże on sp o tk ać się w przyszłości.
Od czasu d o czasu do C L K A p rz y je ż d ż a ją n a p ra k ty k i cudzoziem cy, za ró w n o arch iw iści ja k i b ib lio tek a rze , ja k k o n s e rw a to rz y . Np. w ro k u 1970 o d b y li k ilk u n a sto d n io w ą p ra k ty k ę p rz e d staw iciele arch iw ó w b u łg arsk ich : k o n s e rw a to r ch em ik i d y re k to r je d n e g o z arch iw ów .
J a k sy g n alizo w a n o pow y żej oprócz okresow ego d o k ształc an ia p ra c o w n ik ó w arch iw ó w i b iblio te k z z a k resu p ro fila k ty k i i k o n serw acji, od
ro k u szk olneg o 1969/1970 do p ro g ra m u P o m a tu ra ln e j S zk oły d la A rc h iw istó w w W a r szaw ie zo stały w p ro w ad zo n e s ta łe w y k ła d y i ćw iczenia z za k re su p rz ech o w y w an ia i k o n s e rw a c ji m a te ria łó w arch iw aln y ch . C orocznie ró w n ie ż — w ra m a c h p ra k ty k o d b y w a n y c h w AG A D p rzez s tu d e n tó w S tu d ió w A rc h iw i sty k i U n iw e rsy te tu M. K o p e rn ik a w T o ru n iu — p rz e p ro w a d z a n e są k ró tk ie , p aro d n io w e ćw i czenia z z a k resu p rz e c h o w y w a n ia akt.
Na zakończenie n ależ y dodać, że z k ażd y m ro k iem coraz w ięcej z a in te re so w a n y c h a rc h iw i stów , b ib lio te k a rz y , p ra co w n ik ó w m uzeów , k o n serw ato ró w , a często n a w e t osób n ie zw ią zan ych z żadn ym z ty c h zaw odów zw raca się do C L K A z p ro śb ą o choćby n ajo g ó ln iejsze za zn ajo m ien ie ich z p ro b le m a m i i o siągnięcia m i w spó łczesn ej k o n serw acji.
Z a w zględu n a m in im a ln y i od k ilk u n a s tu la t n ie p o w ięk sz ający się p erso n el C L K A p rz y AGA D, k tó re g o zak res d ziała n ia b a rd z o sz y b ko w z rasta, n iem o żliw e sta ło się ro zszerzenie z a k resu szkolenia. Jed n a k o w o ż w y d a je się, że ze w zg lędu n a k on ieczn ość zach ow ania zbio ró w a rc h iw a ln y c h i biblioteczinych w m ożli w ie d o b ry m sta n ie (szczególnie zasobu n a r a stającego), b y ło b y b a rd zo w sk azan e choćby najo g ó ln iejsze za zn ajo m ien ie ogółu arch iw istó w i b ib lio tek a rzy , a zw łaszcza k o n se rw a to ró w i in tro lig a to ró w , z p ro b le m a m i i osiągnięciam i w spółczesnej k o n se rw a c ji.
m g r inż. M aryna H u sarsk a A rchiw um G łów ne A kt D aw nych W arszaw a
THE TEACHING OF ARCHIVISTS, LIBRARIANS AND CONSERVATORS IN THE FIELD
OF MODERN CONSERVATION AND PRESERVATION OF ARCHIVAL AND LIBRARY MATERIALS
In h er article the au th o r in a g en eral m a n n er discusses th e aim s and task s of the C e n tral L a b o ra to ry of A rch iv al M aterial C onservation and also the in stru c tiv e activities developed by w o rk e rs of th a t L a b o ra to ry in the field of teaching th e archivists, lib ra ria n s and conservators the m odern conservation •techniques, and in p a rtic u la r iproper p rese rv a tio n of m a te ria ls u n d e r th e ir care.
As th e basic tools for th e above activities are applied courses, th e group and in d iv id u al p ractices and
lectu res given by th e L a b o ra to ry ’s w o rk ers. The scope of le ctu res and th a t of exercises are depending upon the tim e of th e ir d u ra tio n and th e degree of p re p a ra tio n of stu d e n ts. In addition to in stru ctio n s organised to fu lfill the defined req u ire m e n ts the L a b o ra to ry ’s w o rk ers give p erm a n en t lectu res and also ca rry on th e exercises for stu d e n ts in courses of A rchival S ervice w hich h av e been organised in W arsaw .
