Charytańska, Maria
Ośrodek Dokumentacji Zabytków w
1968 r.
Ochrona Zabytków 22/1 (84), 59-61
K
R
O
N
I
K
A
OŚRODEK DOKUMENTACJI ZABYTKÓW W 1968 R.
Pragnąc zaznajomić czytelników z dokonanym i pracami Ośrodka D okum entacji Z abytków w 1968 r. składam y sprawozdanie ze spraw najważniejszych w g grup za gadnień jak w latach ubiegłych.
A r c h i t e k t u r a . Zakończono poprawą i uzupełnienie ew idencji architektury i budownictwa zabytkowego w terenie. Posiadam y tym samym komplet m ateriałów do tego zagadnienia. Czy rzeczyw iście jest to komplet? Czy już nie m oże się zda rzyć, że zostaną ujawnione „odkryte” nowe zabytki nie objęte ewidencją? Jest to rzeczyw iście kom plet — stan na 1968 r. A le w zasadzie zawsze m ożliwe jest odna lezienie w terenie nieznanego kościółka, dworu, a nawet pałacu nie m ówiąc o drob niejszym w skali budynku. N aw et przy najgęstszym przeczesywaniu terenu może coś umknąć uwadze inw entaryzatorów, mogą za nową jeśli nie nowoczesną fasadą ukrywać się cenne stare relikty. To zawsze jest m ożliwe. Mamy jednak uzasadnioną nadzieję, że nic naprawdę wartościowego nie uszło naszej uwagi. Pozostanie celowo nieuzupełniana w ew idencji pewna ilość starej zabudowy, która ani swoją rangą historyczną, artystyczną czy naukową nie przedstaw ia poza swą względną dawnoś- cią powstania w iększej wartości, lub jej stan zachowania nie gw arantuje naw et przy zabiegach konserwatorskich podniesienia wartości zabytkowej. Poprawiona 1 uzupełniona ew idencja stanie się podstawą do opracowania w 1969 r. nowego ulep szonego spisu zabytków.
U r b a n i s t y k a . Zakończono w zasadzie fotografow anie m iast i ośrodków zabyt kowych z samolotu. Pozostaje na rok następny opracowanie negatyw ów i fotogra m ów. Ośrodek otrzymał bardzo ciekawe i naukowo pożyteczne m ateriały do urba nistyki zabytkowej.
Podjęto in icjatyw ę opracowania przy w spółudziale kadr urbanistów Politechniki W arszawskiej w ydaw nictw a o tytule roboczym „Miasta Zabytkowe w P olsce”. Zo stały zakończone prace w stępne. Publikacją objęte zostaną te ośrodki historyczne, które ze w zględu na swój układ i starą zabudowę interesują służbę konserw ator ską. Publikacja będzie w jakiś sposób odpow iednikiem Spisu Zabytków w odnie sieniu do m iast. Poza częścią tekstow ą zaw ierającą historię układu przestrzennego m iasta i katalogu jego zabytków publikacja zaw ierać będzie plan w spółczesny z na niesieniem strefy ochrony konserw atorskiej, fotografię lotniczą miasta lub jego do m inant. Zasięg strefy konserw atorskiej zostanie przekonsultowany i uzgodniony z odpowiednim konserwatorem oraz terenow ym i władzam i urbanistycznymi.
Z a b y t k i r u c h o m e . Rok ubiegły charakteryzuje się dużą ruchliw ością w pra cach na tym odcinku. Podjęto i przeprowadzono w iele cennych i pożytecznych in i cjatyw. Zaznaczmy najważniejsze:
Konferencje i zjazdy:
1) VI konferencja konserwatorska pośw ięcona k onserw acji, papieru i pergam inu (patrz „OZ” nr 4/1968).
2) Sekcja K onserwatorska ZPAP wraz z Ośrodkiem D okum entacji Zabytków zor ganizowała objazd konserw atorski i dyskusję analizującą skuteczność i trw ałość
dokonanych w latach ubiegłych konserw acji m alow ideł ściennych (patrz „OZ" 3/1968).
3) K onferencja robocza w sprawie ew idencji i konserw acji organów i prospektów organowych (patrz poniżej).
4) Rozpoczęto w stępne prace program owe do VII konferencji konserwatorskiej poświęconej konserw acji m alow ideł sztalugow ych. Odbyło się zebranie robocze chem ików technologów ze w szystkich ośrodków naukowo badawczych. Ustalono w stępny zakres zaniżonych badań, które będą zrealizowane na zlecenie Ośrodka D okum entacji Zabytków i zostaną przedstaw ione na konferencji w 1970 r.
Prace badawcze.
Zakończono badania (dwuletnie) na U niw ersytecie Poznańskim nad zastosowaniem tw orzyw nieorganicznych w konserw acji kamienia. Rezultat badań zostanie opubli kowany w BMOZ seria В w roku 1969. K ontynuow anie zbierania m ateriałów do badań nad stanem rzeźby kamiennej w Polsce.
Inwentarze rzeczowe — tzw. korpusy.
Posunięto prace nad korpusami złotnictw a oraz organów i prospektów organowych w Polsce. Przeprowadzono rozmowy celem rozpoczęcia prac nad korpusem m alow i deł ściennych.
Prace przy ew idencji zabytków ruchom ych i ich w eryfikacją, które rzecz prosta były kontynuowane.
A r c h i w u m O D Z. Ośrodek pow iększył swój zbiór archiwaliów przez nabycie od spadkobierców warsztatu naukowego zmarłego prof, dra Gerarda Ciołka. Zbiór ten będzie m usiał być opracowany w latach następnych, aby m ógł być udostępnia ny naukowcom.
K ontynuow ano kwerendy archiwalne w Muzeum Narodowym w Krakowie i w Zes pole KRSW w AGAD w W arszawie. Uzyskane tą drogą m ateriały staną się podsta wą do opracowania następnych katalogów rysunków architektonicznych.
E w i d e n c j a M u z e ó w w P o l s c e . Zebrano poważną ilość ankiet muzealnych (niestety nie w szystkie muzea nam odpowiedziały), które są podstawą do zakładanej kartoteki ew idencyjnej m uzeów w Polsce. Ewidencja odpowiadać będzie na podsta w ow e pytania z życia m uzeów tak od strony organizacyjnej i naukowej jak w y staw ienniczej i upowszechnienia zbiorów.
W y d a w n i c t w a . Załączony w ykaz pozycji w ydanych w tym roku dobrze obra zuje ilość jak i różnorodność zagadnień będących zainteresow aniem Ośrodka. Cśrodek D okum entacji Zabytków poniósł w ielką stratę przez tragiczną i przed wczesną śm ierć prof, dra J. E. D utkiew icza, długoletniego naczelnego redaktora „Ochrony Zabytków ”. N owym redaktorem został doc. dr W ładysław Slesiński. „Ochrana Z abytków ” R. X X nr 4(79), R. X X I nr 1(80), 2(81), nr 3(82), łącznie 4 zeszyty wydano.
Numer 4/1968 przygotowano do druku i zaawansowano już prace w drukarni. Numer 1/1969 przygotowano do druku i złożono do drukarni.
„Biblioteka M uzealnictwa i Ochrony Zabytków ” seria A.
Tom V K atalo g ry su n ków Gabin etu Rycin BUW, cz. 2 Miejscowości różne — prace drukarskie w PWN na ukończeniu.
Tom VI Katalog ry su n ków architektonicznych z Działu Grafiki Muzeum Narodo
wego w W arszaw ie przekazano do druku w PWN — w ydany będzie w 1969 r.
„Biblioteka M uzealnictwa i Ochrony Zabytków ” seria B.
Tom X X — P rzepisy praw ne doty czące ochrony dóbr ku ltu ry oraz m u zeów (S. Ł a - z a r o w i c z i W. S i e r o s z e w s k i ) — wydano.
Tom X X I — Muzea u n iw e rsy te ta m i k u ltu ry — w ydano i rozprowadzono.
Tom X X II — M ateriały do zagadnień mu zealnictwa i kon serw atorstw a polskiego
w latach 1944—1964 —* przygotowano do druku i zaawansowano prace drukarskie —
ukaże się w styczniu 1969 r.
Tom X X III — M uzealnictw o p rzyrodnicze w Polsce — przygotowano i złożono do druku, ukaże się w lutym 1969 r.
„M uzealnictw o” — Num er 16 — wydano. Num er 17 — przygotowano do druku i wydano.
„Teka K onserw atorska”.
Wilanów — zaawansowane prace w ydawnicze. Stare Miasto w Poznaniu — zaaw an
sow ane prace w ydawnicze.
B i b l i o t e k a . Pow iększyła się o 408 w olum inów nowych książek, 455 egz. czaso pism w tym 108 roczników.
Sprawozdaniem nie objęte są prace porządkowe, udostępnianie zbiorów, konsultacji, udział w komisjach i zjazdach, objazdy terenowe. Ośrodek liczy 14 pracow ników etatow ych w tym 3 adm inistracji i obsługi, 11 pracowników m erytorycznych. Trzeba przyznać, że tak niew ielka grupa ludzi przy tylu i tak różnorodnych zadaniach aby je spełnić m usiała spraw nie i harm onijnie pracować. Mimo w ielu trudności m oże m y stw ierdzić, że Ośrodek roku 1968 nie zmarnował.
Maria C harytańska
PRACE KONSERWATORSKIE W WOJEWÓDZTWIE OLSZTYŃSKIM
W LATACH 1961-1968 (CZ. II)
Zespoły urbanistyczne
L i d z b a r k W a r m i ń s k i — zamek biskupi, m urowany z cegły i kamienia po-lodow cow ego (w dolnych partiach) na planie kwadratu, gotycki z TI połowy XIV w., parokrotnie rozbudowywany. Budowa krużganków i przedzamcza za bpa Henryka III Sorboma (1373—1401), budowa pałacu po stronie północnej zamku za bpa A. B a torego (1589— 1599), budowa pałacu przy elew acji południowej za bpa Stefana Wydż- go (1666— 1673), przebudowa przedzamcza za bpa A. Grabowskiego (1741— 1766). Restaurowany w latach 1925—1939. W 1945 r. obiekt znalazł się bez użytkownika i uległ częściow em u zniszczeniu. Po doraźnych zabezpieczeniach, w latach spra wozdawczych przeprowadzono szereg prac konserwatorskich, niezbędnych dla rato wania tak cennego zespołu, a także dla potrzeb użytkowych na cele m uzealne. Przełożono i uzupełniono pokrycie dachowe, położono nowe posadzki w krużgan kach parterowych (cegła), przeprowadzono prace konserwatorskie przy starej kuch ni (skrzydło wschodnie), położono podłogi, wykonano częściowo rekonstrukcję sk le pienia piwnicznego (dwie kondygnacje piw nic), oczyszczono żebra sklepienne z ty n ków i sadzy. W sali na pierwszym piętrze południowego skrzydła przeprowadzono prace konserw acyjne przy polichrom iach, odczyszczono żebra sklepienne, częściowo zrekonstruowano rozglifienia otworów okiennych oraz w ykonano nową stolarkę okienną. O dsłonięto szereg detali gotyckich, a przede w szystkim bezcennych m alo w i deł. Przystosowano także szereg sal parterowych skrzydła północnego na pom iesz czenia klubowe. Obiekt otrzym ał nowoczesne w yposażenie instalacyjne (instalacja elektryczna, c.o., wod.-kan., odgromowa). K onserw acje w ykonał PK Z-O ddział w Gdańsku (tak w zakresie dokum entacji, jak i w ykonaw stw a). Inw entaryzacje i projekt c.o. w ykonało W ojewódzkie Biuro Projektów. W najbliższych latach pro jektow ane są dalsze prace konserwatorskie i adaptacja pomieszczeń na cele m u zealne.R e s z e l (pow. Biskupiec) — zamek biskupi murowany z cegły, w dolnych partiach z kamienia polodow cowego, gotycki z II poł. XIV w. Bp Andrzej Batory (1711—1723) przebudowuje wnętrza skrzydła zachodniego, w latach 1822— 1823 odbudowa zamku po pożarze. Po ostatniej w ojnie obiekt na skutek braku użytkownika ulegał d ew as tacji (ubytki w pokryciu dachowym i murach, zagrzybienie murów i w ięźby dacho wej). Po przejęciu go przez Stow arzyszenie Społeczno-K ulturalne „Pojezierze”
zamek znalazł opiekuna. Dla potrzeb tego użytkownika wykonano częściową adap tację i zabezpieczenie budynku. W ym ieniono część w ięźby dachowej północnego
