Przegląd zagranicznych czasopism konserwatorskich

Barbara Lenard, Marian Arszyński,

Alicja Mazurkiewicz

Przegląd zagranicznych czasopism

konserwatorskich

Ochrona Zabytków 21/3 (82), 89-98

‘Piśmiennictwo

PRZEGLĄD ZAGRANICZNYCH CZASOPISM KONSERWATORSKICH*

( Z B O R N IK Z A STITE SP O M E N IK A K U LTU R Ę. Wyd.

^ Jugoslovenski in stitu t za zaśtitu spom enika kulturę. Belgrad. U kazuje się raz w roku.

R oczn ik X V I (1965), stro n 244, ilu stra cje.

F r a n c e ’ S t e l è , Petnaestogodiśnjica izlazenja Zbor­ ni/c a (P iętn a sta roczn ica u k azan ia się „Z bornika”), s. 5—8, tłum aczenie w jęz. francuskim . Om ówienie dotychczasowej działalności w ydaw niczej pisma oraz przeprowadzenie konfrontacji jego teoretycznych za­ łożeń i programu z rzeczyw istym ich wykonaniem na łamach piętnastu tomów.

J a n e z V i p o t n i k , Ekspoze odrżan u S aveznoj

skupstini prilikom donośenja ovog zakona (P rzem ó­

w ie n ie w y g ło sz o n e w S k u p sztin ie Z w ią zk o w ej z o k a ­ zji u c h w a le n ia u sta w y o och ron ie za b y tk ó w ), s. 9— 11. N aśw ietlenie całokształtu problem atyki ochrony za­ bytków w Jugosław ii i w ykazanie znaczenia uchw a­ lonego obecnie prawa.

Osnovni zakon o zaśtiti spomenika kulturę (P od sta­

w o w e p raw o o o ch ro n ie z a b y tk ó w ), s. 12—15. Tekst

ustaw y uchwalonej przez Skupsztinę Związkową

w dniu 11 marca 1965 r., zawarty w 24 artykułach. V l a d o M a d a r i ć , Ućeśće Jugoslavije u meduna-

rodnoj akciji za spasavanje spomenika Stare Nubije

(U d ział J u g o sła w ii w m ięd zy n a ro d o w ej a k cji o ch ro ­ ny z a b y tk ó w N u b ii), s. 17—27, il. 2 nlb. + 3, str. w jęz. francuskim s. 85—88. Szczegółowa relacja z udziału Jugosław ii w tej najw iększej, m iędzynaro­ dowej akcji kulturalnej, od m om entu zgłoszenia sw e­ go akcesu w 4960 r. aż do zakończenia realizacji pod­ jętych prac w 1965 r. Om ówienie, w porządku chro­

nologicznym , prac organizacyjnych, przygotow aw ­

czych i program owych, przeprowadzonych w Jugo­ słow iańskim Instytucie Ochrony Zabytków oraz — przy w spółpracy z Ośrodkiem Dokum entacji w K ai­ rze — na terenie ZRA i Sudanu. Podanie składu ekip specjalistów , którym powierzono zadanie ratowania m alowideł ściennych w kościołach koptyjskich ZRA i kościołach chrześcijańskich w Sudanie. O m ówienie innych jeszcze form świadczeń Jugosław ii na rzecz akcji ratowania zabytków N ubii, m. in. znacznych zobowiązań finansow ych realizow anych do chw ili obecnej.

* Stały przegląd zagranicznych czasopism konserw a­ torskich obejm uje 11 w ydaw nictw , których zestaw

M i h a i l o V u n j a k , M i l o r a d M e d i ć , Radovi na skidanju i prenosenju zidnih slika u N u biji (P ra­

ce nad zab ezp iec zen iem i p r zen o szen iem m a lo w id e ł śc ien n y ch w N u b ii), s. 29—40, 7 il„ str. w jęz. fran ­ cuskim s. 89—91. O m ówienie okresu p rzygotow aw cze­ go dla ustalenia programu prac sp ecjalistów jugosło­ w iańskich na terenie Nubii; podanie w yn ik ów badań laboratoryjnych przeprowadzonych dla ustalenia bu ­ dowy i składu w arstw y malarskiej obiektów , które m iały być poddane transferow i, i u m ożliw ienia w y ­ boru w łaściw ej m etody prac. Szczegółow e om ówienie opracowanej i zastosowanej m etody, w której m usia­ no uwzględnić znaczną w rażliwość m alow ideł na w o ­ dę i w związku z tym zastosować p ew n e dom ieszki sylikonu do środków konsolidujących. Pracam i obję­ to m alow idła św iątyń w Wadi es Sebua, Tam it, Naga

el Oqba, Abdallah Nirqi, Abu Oda oraz kaplicy

Amenhotepa III w pobliżu Wadi es Sebua.

M i l o r a d M e d i ć , Radovi na spomenicima: Vadi

es Sebua, Abu Oda, Abdallah Nirqi (P race p rzy o b iek ­

tach w W adi es S eb u a, A bu Oda, A b d a lla h N irq i), s. 41—50, 15 il.; s. 51—57, 11 il.; s. 57—66, 11 il., str. w jęz. francuskim s. 92—94. Szczegółowa relacja z prac nad zabezpieczeniem i zdejm owaniem m alow i­ deł ściennych pokrywających ściany św iątyń w w y ­

m ienionych m iejscowościach. Zabiegi te stanow iły

skom plikow any problem konserw atorski. M alowidła, pochodzące z okresu adaptacji św iątyń nubijskich na kościoły chrześcijańskie, pokrywały w cześniejsze reliefy egipskie, które m usiały być rów nież zabezpie­ czone. Zdjęte i zabezpieczone m alow idła przewożono do Ośrodka w Kairze; część z nich jednak poddano pełnej konserwacji przed podjęciem transportu. J o v a n N e s k o v i é , M i l o r a d M e d i ć , Seik abd

el Gadir (S zeik abd el G adir), s. 67—80, 19 il. str. w

jęz. francuskim s. 94—95. K ościół chrześcijański, zbu­ dowany prawdopodobnie na początku X I w ., odkryty jako ruina w 1909 r. został wów czas zabezpieczony przez obudowę nową, prostokątną budowlą. W stępne badania m alow ideł ściennych w ykazały, że pochodzą one z dwóch okresów. Późniejszy zw iązany b ył praw ­ dopodobnie z rozbudową obiektu. Dzięki zabezpiecze­ niu w m om encie odkrycia, m alow idła znajdow ały się obecnie w dobrym stanie i zdjęcie ich z muru nie stwarzało specjalnych trudności. Dużą w agę przyw ią­ zywano do sporządzenia szczegółowej dokum entacji pomiarowej i fotograficznej całego budynku, um ożli­ wiającej jego rekonstrukcję na nowym m iejscu.

Zdję-zamieszczono w z. 3 (62) rocznika XVI (1963) „Ochro­ ny Zabytków”, s. 69.

te i przeniesione na usztyw niające podłoże m alow i­ dła przew ieziono do Chartumu dla ekspozycji w nowo p ow stałym muzeum.

M i l k a

C a n a k

h itekata u akciji spasavanja spomenika Stare Nubije

(U d zia ł a r c h ite k tó w ju g o sło w ia ń sk ic h w ak cji r a to ­ w a n ia z a b y tk ó w N u b ii), s. 81—84, 5 ił., str. w jęz. francuskim s. 95. O m ówienie współpracy dwóch spec­ jalistów jugosłow iańskich z Ośrodkiem D okum enta­ cji w Kairze, w zakresie sporządzania dokumentacji pom iarow ej dla zabytków architektury położonych na terenach przyszłego zalewu.

A rtyku ły i studia

S l o b o d a n N e n a d o v i c , Hilandar na grafićkim

prik a z im a XV III i X I X stoleća (K lasztor H ilandar

w g r a fic e X V III i X IX w .), s. 97—113, 19 il., str. w jęz. francuskim . Spośród licznych przekazów iko­ nograficznych klasztoru Hilandar najw iększe znacze­ nie posiada m iedzioryt z 1757 r. Obrazuje bowiem zespół m onastyru i licznych zabudowań położonych w okół niego przed okresem daleko idących, później­ szych zm ian i zaopatrzony jest w dwie obszerne le ­ gendy. Pozw ala to autorowi na dokonanie szczegóło­ w ej an alizy porównawczej i rekonstrukcję kolejnych etapów przeobrażeń klasztoru w zestaw ieniu ze sta­ nem obecnym i późniejszym m ateriałem ikonograficz­ nym.

B r a n k o M a k s i m o V i ć, Probierni deform acije ur-

banistickog nasledźa (P roblem y d eform acji u rb a n i­

sty c z n e g o d zied zictw a ), s. 115—123, 15 il., str. w jęz. francuskim . O m ówienie problem ów deformacji zabyt­ kow ych zespołów m iejskich przez niew łaściw e poczy­ nania b ud ow lane i asenizacyjne na przykładzie miast: D jakovica, Kotor i Korćula (Kossovo-M etohija). W y­ kazanie szkodliw ości zarówno zbędnego usuwania e le ­ m entów podnoszących w alor kom pozycyjny i este­ tyczny m iasta, jak i wprowadzanie elem entów no­ w ych, nie zharm onizowanych z otoczeniem. Złożoność problem u ochrony zespołów urbanistycznych w y n i­ ka — zdaniem autora — w dużej m ierze z niedosta­ tecznie opracowanych kryteriów wartości i luk w de­ fin icji pojęcia takiego zespołu.

N a d e ż d a K a t a n i e , Spomenićka vrednost i zna-

ćaj d e k o r a tiv n e plastike na starim kam enim mosto- v i m a u M etohiji (W artość za b y tk o w a i ch arakter d e ­

k o r a c y jn e j rzeźb y sta ry ch m o stó w k a m ien n y ch na t e ­ re n ie M e to h iji), s. 125—140, 16 il., str. w jęz. fran ­ cuskim . O m ów ienie rezultatów badań przeprowadzo­ nych przed rozpoczęciem konserw acji m ostów w m iej­

scow ościach Djakovica i Budisavci, pochodzących

z czasów panow ania tureckiego. Wobec faktu, że bu­ dow le użyteczności publicznej, z w yjątkiem k ulto­ w ych, w znoszone przez Turków, nie były zdobione — płaskorzeźbiona dekoracja kam iennych m ostów M e­ tohiji jest unikatem na terenie Jugosław ii. Autorka

w yjaśnia znaczenie poszczególnych em blem atów

w oparciu o analizę porównawczą z sym bolam i k u l­ tow ym i, m ilitarnym i i innym i spotykanym i w sztuce

tureckiej. W ysuwa hipotezę, że zam aw iający był

praw dopodobnie w ojskow ym i m iłośnikiem polow a­ nia — z uw agi na znaczną ilość przedstawień zw ią­ zanych z tym tematem.

Badania i prace konserwatorskie

I v a n M. Z d r a v k o v i c , Prilozi za proucavanje

dvoraca i dru gih spomenika kulturę u srednjovekov- noj S rb ji (Svrcin — Pauni 1—1 N erodimlja — Dezeva)

(P r z y c z y n e k do stu d ió w nad za ło że n ia m i rezy d en cjo - n a ln y m i śr e d n io w ie c z n e j S erb ii), s. 143—155, 15 il., str. w jęz. francuskim . A rtykuł pośw ięcony w ynikom badań prow adzonych w 1964 r. na terenach dawnych rezydencjonalnych założeń obronnych w rejonach

Na-rodim lje i Ras. Badania terenowe, przeprowadzone po ostatniej w ojnie w m iejscowościach Sm ederevo, Z ve- ćan i Maglic, a od lat sześćdziesiątych k ontynu ow a­ ne przez autora —- pozwalają na obalenie hipotezy, w ysuniętej przez uczonego serbskiego Stojana N ova- kovicia w początkach X X w., że średniowieczne serb ­ skie dwory feudalne nie posiadały — poza w ielkością i nieco w iększą przestronnością — żadnych w alorów , które by je odróżniały od normalnych dom ostw m ie ­ szkalnych.

K r u m T o m o v s k i , Radovi na obnovi spomenika

kulturę Skopja ostećenih od zemljotresa. Period od 1963— 1964. godine (Prace nad odbudow ą za b y tk ó w

S k op je, zn iszczo n y ch pod czas tr z ę sie n ia ziem i. L ata 1963—1964), s. 157—163, 11 il., str. w jęz. francuskim . Po pierw szym okresie prac porządkowych i p rzygo­ towaw czych przystąpiono, w początku 1964 r., do s y ­ stem atycznej odbudowy i konserw acji obiektów za­ bytkowych o szczególnym znaczeniu. Przy tej okazji poddano w iele z nich zabiegom zabezpieczającym przed skutkam i trzęsienia ziemi; szczególnie d otyczy­ ło to obiektów zaadaptowanych dla potrzeb w sp ó ł­ czesnych. Odrębnego traktowania w ym agał zespół sta­ rom iejski, który całkow icie na nowo włączono w ży­ cie codzienne Skopje. Pracami kierował kolek tyw In ­ stytutu Ochrony Zabytków Skopje, utworzonego na kilka m iesięcy przed katastrofą. A rtykuł ilustrow any licznym i przykładami.

S m i l j a K a n a ć k i , Beogradska tv rd za v a — K on­ serwatorska analiza severoistocnog b edema Gornjeg

grada (T w ierd za b elgradzka — A n a liza k o n se r w a to r ­

ska p ó łn o c n o -w sc h o d n ie g o m uru G órnego Z am ku), s. 165— 173, 14 il., str. w jęz. francuskim. A rtykuł po­ św ięcony analizie zachowanego ciągu „podwójnego m uru”, w chodzącego w skład średniowiecznego s y ­ stem u obronnego tej części zamku. Ustalono trzy fazy rozbudowy. Mur w ew nętrzny, najstarszy, w ykazuje podobieństwo do bizantyjskich X II-w ieczn ych um oc­ nień; nie w yklucza się jednak m ożliwości, że wznie·- siono go już w w ieku VI. Mur zewnętrzny, z półko­ listym i bastionam i, pochodzący prawdopodobnie z XV w., stw orzył przed istniejącym już murem dodatko­ wą, dolną lin ię obrony. Po podwyższeniu go w trze­ ciej fazie budowy pow stał ciąg zdwojonego muru obronnego.

S l o b o d a n N e n a d o v i c , Konze rvacija pirga kral-

ja Milutina u Hilandaru (K on serw acja w ie ż y k róla

M ilu tin a w H ilan d arze), s. 175—181, 10 il., str. w jęz. francuskim. Relacja z prac konserwatorskich, prze­ prowadzonych w latach 1963—64, przy w ieży „m or­ sk iej” klasztoru Hilandar na Górze Atos; budowę w ieży przypisuje się królowi M ilutinowi w pocz. XIV w.

M i l k a C a n a k M e d i ć , Rekonstrukcija erkve Ci-

ste rcitskog sam ostana u Konstanjevici (O dbudow a c y ­

ste r sk ie g o k o ścio ła w K o n sta n jev icy ), s. 183—199, 25 il., str. w jęz. francuskim. C ysterskie założenie k lasz­ torne w K onstanjevicy, ufundowane w pocz. X III w., należy do najznakomitszych zabytków Słowenii. K oś­ ciół (1 poł. X III w.) wraz z częścią klasztoru został w bardzo poważnym stopniu zniszczony w w yniku pożaru w 1942' r. W 1956 r. rozpoczęto badania k on ­ serwatorskie, a następnie prace nad zabezpieczeniem zespołu. Głównym ich zadaniem była statyczna sta b i­ lizacja obiektu oraz konserwacja, środkami chem icz­ nymi, zniszczonego budulca kamiennego. Wobec nie zadow alających rezultatów prace w znowiono w 1962 r., celem pełnej odbudowy obiektu w g stanu sprzed II w ojny św iatow ej.

R a n k o F i n d r i k , K on ze rvatorski radovi na ar-

hitektu ri erkve sv. Nikole u selu Varosi kod Prilepa

(P race k o n serw a to rsk ie p row ad zon e w cerk w i św . M ik ołaja w V aroszi pod P rilep em ), s. 201—217, 20 il.,

str. w jęz. francuskim . Om ówienie badań architekto­ nicznych i archeologicznych oraz prac konserw ator­ skich przeprowadzonych w latach I960—61. W w y n i­ ku badań stwierdzono, że obecna niew ielka budowla jednonawow a z absydą została w zniesiona w końcu X III w. na obiekcie znacznie starszym; pod samą cer­ kw ią i w jej najbliższym otoczeniu odkryto ponadto

relik ty w cześniejszego osadnictwa słow iańskiego.

Przeprowadzone prace m iały na celu w szechstronne zabezpieczenie statyczno-konstrukcyjne obiektu oraz now ą aranżację całego zespołu. Dla jej praw idłow ego rozw iązania usunięto dobudowany do cerkw i w u bie­ głym w ieku prym ityw ny narteks, pozostawiając jed ­ nak jego ślad w nawierzchni dziedzińca.

K om unikaty

I v a n Z d r a v k o v i c , Stari -pianovi u zbir kam a

nekih ustanova и Веси (Stare p lan y w zbiorach n ie ­

k tó r y c h in sty tu c ji w W ied n iu ), s. 219—230, 19 il. W y­ n iki kwerendy przeprowadzonej przez autora w ar­ chiw ach, bibliotekach i muzeach w iedeńskich w celu zgrom adzenia m ateriałów ikonograficznych i karto­ graficznych, dotyczących m iast obronnych, zam ków i tw ierdz na terenie Jugosław ii. Obiektom tym znacz­

ną uwagę poświęca w swej działalności Ju gosłow iań ­ ski Instytut Ochrony Zabytków.

N a d e ż d a P e ś i ć M а к s i m o v i ć, R ad m u zeja

narodne u m etn osti i tradicija na saku pljan ju gradze o narodnom g raditeljstvu u Francuskoj (P race p a r y ­

sk ieg o M uzeum S ztu k i i T rad ycji L u d o w ej n ad g r o ­ m ad zen iem m a te r ia łó w d o ty czą cy ch b u d o w n ic tw a lu ­

d o w eg o w e F ran cji), s. 231—234. R elacja z pobytu

studialnego autorki w Musée des Arts et Traditions Populaires w Paryżu, celem poznania organizacji i m e­ tod pracy tej placówki. Studia autorki zw iązane są z działalnością Jugosłowiańskiego Instytutu Ochrony Zabytków w zakresie konserwacji dzieł sztu ki lu do­ wej, posiadających wartość zabytkową.

Recenzje książek i czasopism

Naśe starine, Sarajewo, t. IX (1964), (N. K.), s. 235—

—237. Ochrona Z a b y tk ó w , Warszawa, R. X III (1960) nr 1—4, R. XIV (1961) nr 1—2, 3—4, R. X V (1962), nr 1, 2, 3, 4, (O. N.), s. 237—'238. Wymiana publikacji w roku 1964, s. 289—244.

Barbara Lenard

Ö ST E R R E IC H ISC H E ZEITSC H R IFT F Ü R K U N S T

U N D D E N K M A L PFL E G E . Wyd. österreich isch es

D undesdenkm alam t. Wien. K wartalnik.

R oczn ik X X (1966).

Z eszy t 1, stron 60, ilu stra cje.

G. S c h m i d t , Die österreich ische Kreu ztragu ngsta­

fel in der Huntington Library (A u striack i obraz s z ta ­

lu g o w y „ N ie sie n ie k rzy ża ” w b ib lio tece H u n tin gton ), s. 1—15, 19 il. Autor analizuje dokładnie obiekt u w ­ zględniając bogaty m ateriał porównaw czy i w ykorzy­ stując krytycznie dotychczasowy stan badań nad m a­ larstw em austriackim I poł. XV w. U zyskane w yniki pozw alają mu w yodrębnić lokalny warsztat w ied eń ­ ski, przypisać mu szereg dzieł, ustalić ich chronolo­ gię, uznając om awiany zabytek za dzieło najw cześ­ n iejsze (ok. 1410).

M. K a r p o w i c z , Martino Altom on te in Polen (M ar­ tin o A lto m o n te w P o lsce), s. 15—25. 9 il. A rtykuł om a­ w ia pobyt Altom ontiego w Polsce, charakteryzuje pow stałe w tym czasie dzieła i analizuje źródła ich artystycznej inspiracji. W zakończeniu uwagi o w p ły ­ w ie pobytu w .P o lsce — zwłaszcza kontaktów z tw ór­ czością Palloniego — na późniejsze m alarstwo arty­ sty.

F. E p p e 1, Gotische Fugenmalerei in der Pfarkir-

che Schweiggers, N. ö . (G otycka p olich rom ia w p o ­

s ta c i m a lo w a n y c h sp oin w k o śc ie le fa rn y m w S c h w e i­ g g ers, D oln a A u stria), s. 26—32. Om ów ienie n aśladu ­ jącej w ątek ciosow y polichrom ii, której trzy odmia­ ny, w ykonane kolejno m iędzy rokiem 1430 a rokiem 1500, odkryto w e w nętrzu X V -w iecznego, kamiennego kościoła. Przykłady poszczególnych odmian u czytel­ niono w form ie dyskretnych odkrywek m alując poza tym kościół na kolor ochrowy, charakterystyczny dla ostatniej w arstw y polichromii.

E. F r o d l - K r a f t , Mittelalterliche Glasmalerei.

Forschung — Konservieru ng. Die österreichischen

Glasgemälde der Sammlung Bremen in K r e f e ld

(Ś red n io w ieczn e m a la rstw o w itra żo w e. B a d a n ia -k o n - serw a cja . A u stria ck ie w itr a ż e ze zb io ró w B rem en a

w K refeld ), s. 32—45, 9 il. Autorka przedstaw ia sz e ­

reg kwater witrażowych ze znanej prywatnej kolekcji zachodnioniem ieckiej om awiając problem y ich treści, formy, chronologii i prow eniencji w arsztatow ej na tle historii m alarstwa w itrażowego w Austrii.

E. L i f s c h e s - H a r t h , Zur W appe n be stim m u n g

der Stifterscheibe in der Sammlung Brem en (W sp r a ­

w ie o k reślen ia h erb ó w na fu n d a c y jn e j sz y b ie w itr a ­ żo w ej z k o lek cji B rem en a), s. 45—47, 3 il. Id en ty fik a ­ cja pary fundatorów przedstawionych na w itrażu jako Henryka Streun zu Schwarzenau i jego żony Anny von Kuenring.

E. F r o d l - K r a f t , Arbeitstagung Corpus V itrea r u m

Medii Aevi, Strassburg 1965 (K on feren cja robocza

Corpus V itrearu m M ed ii A e v i, S tr a ssb u r g 1965),

s. 47—49. Sprawozdanie z przebiegu konferencji, na

której specjalną uwagę poświęcono zagadnieniom

konserwatorskim , co znalazło swój w yraz m. in. w po­ w ołaniu „Comité International Technique du V itrail” i nawiązaniu współpracy naukowej z in stytu tem M. Planck’a.

Kronika.

Z. В u d i n к a, Eine Sonderaufgâbe der tschechoslo-

vakischen Denkmalpflege — die Erhaltung der go­ tischen Kirche Maria Him melsfahrt in B rü x (Z ach o­

w a n ie g o ty ck ieg o k o ścio ła pw . W n ie b o w z ię c ia N M P w M oście — n a d zw y cza jn e za d a n ie c z e c h o sło w a c k ie j och ron y za b y tk ó w ), s. 50—52, 5 il., 2 rys. O m ów ienie projektu translokacji kościoła w związku z p lan ow a­ ną eksploatacją znajdujących się pod nim bogatych pokładów węgla brunatnego. Budowla licząca 60 m. długości, 30 m. szerokości, sklepiona na w ys. 19 m. bogatym sklepieniem późnogotyckim i posiadająca 70-metrową w ieżę, w zniesiona została w latach 1517— —1594 z w ykorzystaniem w cześniejszych elem en tów . Obiekt ten, który po obudowaniu konstrukcjam i za­ bezpieczającymi i umieszczeniu na w ózkach w ażyć

będzie 25.000 ton, ma być w całości przesunięty po betonowej bieżni na odległość 900 m i przed ponow­ nym posadow ieniem obrócony o 90°.

Wiedeń. G. M o s s i e r , Wiener Altstadtforschung aus

der Garagen perspekti ve ·—1 Vorbericht zu den G ra­ bungen u nte r der Peterskirche (B adania w ied eń sk iej

d zieln icy sta r o m ie jsk ie j z p e r sp e k ty w y garaży — w stęp n e sp ra w o zd a n ie z prac ziem n y ch pod k o śc io ­ łem św . P io tra ), s. 53—54, 1 il., 1 rys. Sprawozdanie z inw entaryzacji i dokumentacji znalezisk, które m ia­ ły m iejsce w związku z pracami ziem nym i poprzedza­ jącym i budowę podziem nych garaży. W czasie m e­ chanicznego kopania dołu o powierzchni 60 X 12 m i głębokości 7 m sporządzono w trybie ratunkowym w iele szkiców i rysunków pom iarowych oraz foto­

grafii dokum entujących liczne drobne znaleziska

i resztki m urów o dużym znaczeniu dla historii miasta — od czasów rzymskich poczynając.

Recenzje.

P. Pieper, Das Westfälische in Malerei und Plastik

Jw/Der R au m Westfalen, Ed. IV, Münster 1964, (O. D e m u s), s. 55.

R. M ilesi, Barock und Klassizismus in der Grabplastik

Kärntens, Buchreihe des Landesmuseumis für Kärn­

ten, Bd. XVIII, K lagenfurt 1965, (M. L e i t h e - J a s - p e r), s. 55.

J. Fenyö, Norditalienische Handzeichnungen aus dem

Museum der Bildenen Künste in Budapest, Buda­

pest 1965, (E. К n a b), s. 56.

Zo starsich v y tv a r n y c h dejin Slovenska, Bratislava

1965, (N. W i b i г a 1), s. 56.

W. Schlom bs, Die Entw icklung des Beichstuhls in der

katholischen Kirche, Studien zur Kölner K irchenge­

schichte, VIII Bd, D üsseldorf 1965, (W. K i t l i t s c h - k a). G. Körner, Museum für das Fürstentum L ün e­

burg, K ulturgeschichtliche Museen in Deutschland,

Bd VII, Ham burg 11965, (W. К i 1 1 i t s с h к a), s. 56.

K u n st und A lte rtu m , am Rhein, Führer des R heini­

schen Landesm useum s in Bonn, Nr 9, Bonn 1963. (E. D о b e r e r), s. 57.

F. Kreusch, Kirche, A triu m und Portikus der Aache­

ner Pfalz. Dom zu Aachen, Beiträge zur Bauge­

schichte, Band V, D üsseldorf 1965, (E. D о b e r e r), s. 57.

W. Meyer, K losterkirchen und K löster in Bayern nach

alten Vorlagen — Dome, Kirchen, Klöster Bd XVII,

Frankfurt a.M. 1965, (W. К i 1 1 i t s с h к a), s. 57. A. Schm eller — Kitt, Klöster in Österreich nach alten

Vorlagen — Dome, Kirchen, Klöster, Bd XVIII Frank­

furt a.M. 1965, (A. К i 1 1 i t s с h к a), s. 57.

Führer durch Wien und Umgebung, Wien 1965,

(M. L e i t h e - J a s p e r ) , s. 57, 58.

E. Poche, M atyas Bernard Braun, sochar èeského

baroka a je ho dilna, Prag 1965, (L. P ü h r i n g e r),

s. 58.

J. M eintzschel, Studien zu Maxim ilian von Welsch, V eröffentlichungen der G esellschaft für fränkische Geschichte, R eihe VIII, Band II Würzburg 1963, (L. P ü h r i n g e r), s. 58.

Personalia.

A u g u st L oehr (G. L ü с к e r), s. 59. W alth er S e m e tk o w sk i (W. F r o d 1), s. 60.

Z eszy t 2 3, stro n 68, ilu stra cje.

Numer specjalny: Neues Leben für Burgen und Schlösser (Nowe życie dla zam ków i pałaców). D i e R e d a k t i o n , Neues Leben für Burgen und

Schlösser (Od red ak cji, N o w e ży cie d la zam k ów

i p a ła có w ), s. 61—62, 1 il. Uwagi w prow adzające in fo r­

m ujące o dotychczasowych w ysiłkach na tym polu. W zakończeniu pełny tekst rezolucji Conseille scien ­

tifique Międzynarodowego Instytutu Castelologicz-

nego.

G. T r i p p, Ein Schritt des Europarates zur W ie d e r­

belebung von Baudenkmalen (K rok naprzód R ady

E u ro p ejsk iej w k ieru n k u w łą c z e n ia z a b y tk ó w do w sp ó łc z e sn e g o życia), s. 63—65. A rtykuł przedstaw ia program obrad odbytych w W iedniu w dniach 4—8 października 1965 i omawia w ażniejsze punkty — np.

konieczność reform y podstaw prawnych ochrony

zabytków, sprawa znalezienia w łaściw ego u żytkow a­ nia zabytków, itp.

P. G a z z о -l a, Die „Ville Venete” („W ille w e n e c k ie ”)» s. 65—74, 8 il. O m ówienie nazwanej powyższym

określeniem akcji ratowania dawnych rezydencji

w iejskich w e Włoszech, które skutkiem n iew łaściw e­ go użytkow ania lub braku opieki, ulegają zniszczeniu. Zasadniczą rolę w tej akcji pełni powołane ostatnio konsorcjum, w którym uczestniczą w ładze państw ow e oraz czynniki samorządowe i różne instytucje z sze­ regu prowincji. Działając w oparciu o stworzone, częściowo specjalnie podstaw y prawne, instytucja ta w ścisłej w spółpracy ze służbą konserwatorską udzie­ la kredytów i zapomóg um ożliw iających w łaścicielom zabytków przeprowadzenie prac konserwatorskich lub zakupuje, w zględnie nabywa drogą w yw łaszczenia zabytki, którym w łaściciele nie mogą lub nie chcą zapew nić odpowiedniej opieki i sposobu użytkowania. B. W a tik in , Der Englische „National T rust” (A n g ie l­ sk i „ N a tio n a l T ru st”), is. 74—82, 9 il. Charakterystyka działalności instytucji, która jest już w łaścicielem 3.000 zabytkowych budowli — przeważnie dawnych rezydencji w iejskich i bieżąco stale nabywa lub uzys­ kuje drogą darowizn liczne dalsze obiekty. Instytucja opierając swą działalność o w łasne kapitały i dochody oraz dotacje państw ow e, zapewnia posiadanym obiek­ tom w łaściw y sposób użytkow ania i finansuje prace konserwatorskie.

A. D a l e , Ergänzende Darlegungen zu m Referat von

B. W atkin (U w agi u zu p ełn ia ją ce do refera tu B . W at-

k in a), s. 82—86, 2 il. Uwagi dotyczą działalności in ­

nych angielskich instytucji i stow arzyszeń zajm ują­ cych się obok w yżej om ówionego „National Trust” ochroną i konserwacją zabytkowych budow li oraz zapewniają im w łaściw y sposób użytkowania.

F. M. B a r b e r a , Einrichtungen von Hotels in Bau­

den km alen Spaniens (U rządzanie h o teli w za b y tk o ­

w y c h b u d o w la ch H iszp an ii), s. 86—94, 8 il. R ozw aża­ nia na temat konserwatorskich, budowlanych i użyt­ kowych problem ów wiążących się z adaptacją zabyt­

kowych budowli na hotele. W spominając krótko

o m ałych, liczących do 40 pokoi hotelach (m. in. pałac w Ubeda, zamek w Ciudad Rodrigo), autor skupia całą uw agę na sprawie adaptacji na w ielkie, k ilk uset pokojowe hotele luksusow e, obiektów dużych o w y ­ sokiej randze zabytkowej. Przykładam i są tu: XV - w ieczna w ielka gospoda dla pielgrzym ów w Santiago de Compostela i rozbudowywany od XII do XVIII w ieku klasztor w Leon.

P. L e i s c h i n g, Körperschaften im Dienste der

Wiederbelebung von Baudenkmalen (K orporacje w a k c ji w łą c z e n ia z a b y tk ó w do ż y c ia w sp ó łczesn eg o ), s. 94— 96. Analiza aspektów organizacyjnych, praw ­ nych, finansow ych i konserwatorskich działalności korporacji powołanych do sprawowania opieki nad

zabytkam i przeprowadzona na przykładzie Włoch

(Ente per le V ille Venete) oraz A nglii (National Trust). J. Z y k a n , Zur Wiederbelebung von Burgen und

Schlössern in Österreich (W sp ra w ie w łą cza n ia zam

k ó w i p a ła có w w A u strii do ży cia w sp ó łczesn eg o ), s. 97—Ί13, il 26. Autor om awia obszernie liczne zam ki i pałace które utraciły swą pierwotną funkcję

analizując ich problem atykę konserwatorską oraz

w iążące się z nią sprawy finansow o-w łasnościow e i organizacyjne. W podsum owaniu przedstawione zo­ stały przykłady najbardziej celnych adaptacji do no­ w ych funkcji — np. zamek Münichau na hotel, tw ier­ dza K ufstein na restaurację i muzeum, zam ek E ggen­ berg na trzy różne m uzea i salę koncertową, zamek Lengberg na schronisko m łodzieżow e i szkołę gospo­ darstw a domowego itp. Na zakończenie autor w sp o­ m ina o ciekaw ej form ie opieki i użytkowania p olega­ jącej na objęciu patronatu nad poszczególnym i zabyt­ kam i przez szkoły średnie i organizacje skautow e w zam ian za prawo użytkowania tych obiektów jako m iejsc letniego w ypoczynku (np. zamek L iechten­ stein).

T. H o p p e, Zum Umbau des W allis-Traktes der

Salzburger Residenz für die U niversität Salzburg

(W zw ią zk u z p rzeb u d ow ą tzw . „T raktu M arii F r a n ­ ciszk i W a llis w sa lzb u rsk iej r ezy d en cji d la potrzeb U n iw e r sy te tu w S alzb u rgu ), s. 113—120, 7 il., 1 rys. Po przedstaw ieniu zw ięzłych inform acji historycznych o części rezydencji arcybiskupiej pow stałej w po­ czątku XVII w., a nazwę swoją w yw odzącej od siostry jednego z arcybiskupów zam ieszkującej tu w końcu XVIII w., autor relacjonuje przebieg prac konserw a­ torskich i adaptacyjnych. Na uwagę zasługuje szereg znalezisk — m. in. relikty rzym skiego domu m ieszkal­ nego oraz trafny sposób adaptacji na sale w ykładow e, co pozw oliło po usunięciu późniejszych ścian i sk le­

pień przyw rócić dawną kompozycję przestrzenną

wnętrza.

W. B l a u e n s t e i n e r , Umbau des Laudonschlosses

in Hadersdorf, Wien zu einem Hotel (P rzeb u d ow a na

h o tel p ałacu L audona w W ied n iu — H a d ersd orf), s. 120—122, 3 il. Charakterystyka prac w w yniku któ­ rych w pałacu pochodzącym z XVII i XVIII w. bez naruszenia istotnych cech zabytkowych, stworzono bardzo dobre warunki dla nowej jego funkcji. W m a­ łych izbach skrzydeł bocznych i na obszernym pod­ daszu zlokalizowano pokoje jednoosobowe oraz po­ m ieszczenia dla zaplecza usługow ego, w dużych salach części głów nej pałacu umieszczono luksusow e apar­ tam enty, zaś najw iększe przeznaczono na jadalnię, bibliotekę i czytelnię. Salę jadalną udekorowano ba­ rokow ym i freskam i zdjętym i w pałacu Donaudorf, skazanego na zniszczenie w związku z budową zapory wodnej.

W. K i t l i t s c h k a , Schloss Petronell — ein neues

Museum in Nie derbster reich (P ałac P etro n ell — n ow e

m u zeu m na te r e n ie D o ln ej A u strii), s. 122—128, 5 il. Autor prezentuje problem nowego sposobu użytko­ w ania budynków pałacowych na przykładzie obiektu zaliczanego do czołow ych zabytków austriackiego ba­ roku. Duży pałac, w zniesiony z w ykorzystaniem e le ­ m entów w cześniejszej zabudowy w drugiej połow ie XVII w. prz4ez architektów D. Carlone i C. Canevale i przyozdobiony licznym i sztukateriam i (J. Castello i inni) oraz m alow idłam i ściennym i (C. Tencalla), był tylko w części w ykorzystyw any przez w łaścicieli. Po przeprowadzeniu prac konserw atorskich i adapta­ cyjnych w obiekcie znalazły obecnie sw e m iejsce: część rezydencjonalna i siedziba adm inistracji fo l­ warku zajm owane przez w łaścicieli, pom ieszczenia użytkow ane przez Muzeum Dunaju jako sale w y sta ­ w ow e i punkty w idokow e um ożliw iające obserwację ciekawego odcinka przepływającej nie opodal rzeki, sale przeznaczone na ekspozycję części zbiorów Mu­ zeum Sztuki Użytkowej oraz galerię portretów i ar­ ch iw aliów rodzinnych w łaścicieli pałacu. W stadium realizacji znajduje się ekspozycja znalezisk z n ieda­ lekiego obozu rzym skiego Carnuntum oraz m ały bar.

Z eszy t 4, stron 55, ilu stra cje.

J. Z у к a n, Der A n tw erpe n e r Alta r in der Wiener

Votivkirche und seine Restaurierung (O ltarz a n tw erp -

sk i z w ie d e ń sk ie j V o tiv k irch e i jego resta u ra cja ), s. 129—136, 7 il., 3 rys. Prezentacja mało dotąd zna­ nego ołtarza z przełomu XV i XVI w., na którego duże wartości zabytkow e zwrócono uwagę dopiero ostatnio po usunięciu przem alowań kryjących dobrze zacho­ waną polichrom ię pierwotną. Po scharakteryzowaniu poszczególnych scen ołtarza i om ówieniu jego historii,

autor przeprowadza analizę warsztatu zwracając

szczególną uwagę na sprawę m otyw ów brokatowych w yciskanych w w oskow ym podkładzie złoceń.

G. Z e h e t m a i e r , Restau rierungsbericht (S p ra w o ­ zd a n ie z k o n serw a cji), s. 138—146, 28 il„ 4 rys. N aw ią­ zujące do poprzedniego artykułu sprawozdanie z kon­ serw acji ołtarza. Autorka będąca głów nym w ykon aw ­ cą prac, charakteryzuje stan zachowania przed kon­ serwacją i przebieg prac konserwatorskich (czyszcze­ nie m etodami chem icznym i i m echanicznym i, n ie­ w ielk ie rekonstrukcje rzeźbiarskie, kitow anie, punk­ towanie, uzupełnienie złoceń). Osobny akapit p ośw ię­ cony został stanow i zachowania i analizie technolo­ gicznej polichrom ii ze szczególnym uwzględnieniem

problem u m otyw ów ornamentalnych w yciskanych

w w oskow ym podkładzie złoceń.

N. W i b i r a 1, Notizen zur Baugeschichte und A u s ­

stellung der ehemaligen Stiftskirche von Baumgar­ tenberg (N otatki d otyczące h istorii b u d ow y i w y p o ­

sa żen ia k o ścio ła p o k la szto rn eg o w B au m garten b erg), s. 146—155, 8 il., 3 rys. W związku z szeroko zakrojoną konserwacją pocysterskiego kościoła (romański, prze­ budowany w okresie gotyku, a później zbarokizowa- ny) autor charakteryzuje szczegółowo program ik o­ nograficzny bogatej, barokowej polichrom ii, a na­ stępnie omawia przebieg prac nad konserwacją za­ równo polichrom ii, jak też sztukaterii i kamieniarki. Dużo m iejsca poświęcono także zreferowaniu licznych odkryć i znalezisk dokonywanych w czasie prac (fragm enty w cześniejszych polichrom ii i elem entów architektury rom ańskiej i gotyckiej, inskrypcje itp.). B. R e i с h h a r t, Die Wiedererrichtung des N ordtu r­

m es der ehemaligen Stiftskirche von Mondsee (R e­

k o n stru k cja w ie ż y p ółn ocn ej k o ścio ła p o k la szto rn eg o

w M ondsee), s. 156—159, 5 il., 2 rys. Sprawozdanie

z prac przy rekonstrukcji w ieży przeprowadzonej po rozebraniu poprzednio istniejącej, z powodu pęknięć muru powstałych skutkiem złego odprowadzenia wód opadowych. Odtworzono w iernie kształt dawnej w ieży stosując jednak poza w ybranym i elem entam i pier­ w otnej substancji (elem enty kolum ienek, gzym sów, ościeży) nowe m ateriały budowlane i technikę m u­ rarską.

F. E u l e r , Die Sanierung des Blutgassenviertels in

W ien (Sanacja bloku b u d ow lan ego przy B lu tgasse),

s. 159—163, 9 il., 2 rys. Omówienie prac w ykonanych próbnie na n iew ielkiej części obszaru zabudowy sta­ rom iejskiej, przewidzianego ze w zględu na wartości zabytkow e i bardzo zły stan techniczny i użytkowy do generalnej sanacji. Kosztem 20 m ilionów szylin ­ gów w ykonano inw entaryzację, studia i projekty oraz przeprowadzono rozbiórki i prace budow lano-konser- w atorskie. Po trzech latach pracy oddano do użytku 21 pełnowartościowych mieszkań i 11 lokali użytko­ wych.

Kronika.

Dolna Austria. A. M a c h a t s c h e k , Die neue Decke

in der ehemaligen Dominikanerinnenkirche „St. Peter an der Sperr” in Wiener Neustadt (N ow y strop

w k o ściele d o m in ik a n ek „św . P iotra pod m u ra m i”

omawia strop żelbetow y zmontowany z elem entów prefabrykowanych w jednonawow ym , gotyckim koś­ ciele pozostającym w ruinie od 1830 r. K ształt stropu nawiązuje z lekka do formy belkowego stropu go­ tyckiego.

Karyntia. A. M a c h a t s c h e k , Abbruch und Neubau

des Palais Porcia in Klagenfu rt — kritische Ü ber­ legungen zu r Frage der Stilnachahmung (Z burzenie

i odbudow a p a ła cu P orcia w K la g en fu rcie — ro zw a ­ ża n ia k ry ty czn e w k w e stii n a śla d o w n ic tw a stylu ), s. 167—169, 1 il., 1 rys. A rtykuł ilustruje w ym ow nie niedostatki praw no-organizacyjnej struktury austri­ ackiej ochrony zabytków, której organa nie mogą za­ pobiec rozbiórce cennego zabytku zarządzonej przez jego w łaściciela. Jedynym ustępstw em w yw alczonym przez służbę konserwatorską była decyzja ukształto­ wania nowego budynku w oparciu o proporcje i for­ my rozebranego zabytku, co było pożądane ze w zglę­ du na konieczność utrzymania zabytkowego charak­ teru całego placu.

E. Z i n s 1e r , S epp Hubatsch, s. 170—171, 1 il., 1 rys. A rtykuł omawia krótko działalność S. Hubatscha, czołowego przedstaw iciela w iedeńskiej secesji na polu architektury, zwracając szczególną uwagę na zabu­ dowę jednej z pierzei Franz-K eim Gasse, której za­ budowa m ieszkalna zaprojektowana została w całości przez Hubatscha.

W. F r o d l, Denkmalpfleg er-Tagung 1966 (Zjazd

k o n serw a to rsk i 1966), s. 171—173, 1 il. Krótkie om ó­ w ien ie przebiegu zjazdu odbytego w prowincji Vorarl­ berg i połączonego z w ycieczkam i naukowym i do Szwajcarii i K sięstw a Lichtenstein. Sprawozdawca szczególną uw agę poświęca takim problemom jak

now e sposoby użytkowania rezydencji i sanacja

ośrodków .staromiejskich, a charakteryzując zw iedza­ ne pod kątem w idzenia prac konserwatorskich za­ bytki najw ięcej uwagi poświęca farze w Feldkirch, kościołowi poklasztornem u w Mehrerau i zespołowi zabytkowem u w Reichenau.

Recenzje.

J. A. Andersson, S. M. Christie, C. A. Nordman, A. Rousell, Die Glasmalereien des Mittelalters in

S kandinavien, Stockholm 1964, (E. F r o d 1 - K r a f t),

s. 173—177, 3 il.

E. I. Beer, Die Glasmalereien der S chweiz aus dem

X I V und X V Jahrhundert, ohne Königsfelden und Berner Münsterchor, Corpus Vitrearum Medii Aevi, Sch weiz, Bd. UI, B asel 1965, (E. F r о d 1 - K r a f t),

s. 177—181, 2 il.

E. von W itzleben, Farbwunder deutscher Glasmalerei

aus d em Mittelalter, Augsburg 1965, (E. F r о d l -

K r a f t ) , s. 181.

J. Lafond, Le Vitrail, Encyklopedie du Catholique au

X X e siècle, Paris 1966, (E. F r o d l - K r a f t ) , s. 181. Kataloge des Germanischen Nationalmuseums N ürn ­ berg. Die m ittelalterlichen B ild werke, Bd. I, bearb.

von H. Stafski, Nürnberg 1965, (G. H a j о s), s. 181—182. A. May, Wien in alten Ansichten, Das Werden der

Wiener Vedute, II Band der Reihe „Österreich in

alten A nsichten”, Salzburg 1965, (W. B l a u e n ­

s t e i n e r ) , s. 182—183.

H. Aurenhammer, Martino Altomonte, W ien-M ünchen 1965, (H. H ö r m a n n - W e i n g a r t n e r ) , s. 183—184. O. K allir, Egon Schiele, Oeuvre-K ata lo g der Gemälde, Wien 1966, (E. G a s s e 1 s e d e r), s. 184.

Marian A rszyń ski

^ M tlE M L É K V É D E L E M . Wyd. A Magyar Épitôm üvé-

szek Szôvetsége Müemléki Bizottsâga, a Tudomânyos Ism eretterjesztö Târsulat M üvészeti Orszâgos Vâ- lasztm ânya és az Orszâgos M üem léki Felügyelôség, Budapeszt. Kwartalnik.

R oczn ik X I (1967).

Z eszy t 1, stron 64, ilu stra cje.

L. V a r g h a, N épi épitészetü nk m ü em léki értékelése

és problémâi (O cena n aszego b u d o w n ictw a lu d ow ego

z p u n k tu w id z e n ia z a b y tk ó w i jego p rob lem y), s. 1—6, 8 ił., str. w jęz. francuskim. O m ówienie ustaw y nr 13 z 1949 roku, która jako pierwsza zapew niła ochronę zabytkowym obiektom o charakterze etnograficznym oraz problem ów związanych z oceną i zaszeregow a­ niem obiektów budownictw a ludowego jako zabytków podlegających ochronie. Przy ochronie zabytków b u ­ downictwa ludow ego istnieją dwa rozwiązania: 1) za­ chow anie zabytku na m iejscu, w jego oryginalnym otoczeniu i nie zm ienionej form ie bez w zględu na charakter rekonstrukcji i użytkowanie; 2) p rzeniesie­ nie zabytkowego obiektu z oryginalnego m iejsca do skansenu. — Om ówienie trudności związanych z res­ tauracją i późniejszym zgodnym z pierwotnym prze­ znaczeniem użytkow aniem obiektów.

J. T ó t h, Magyarorszàgi népi m ü em léki kutatâs,

védelm e és szabadtéri néprajzi m u zeu m ok (B adanie

i ochrona za b y tk ó w lu d o w y c h na W ęgrzech oraz

m u zea sk a n sen o w sk ie), s. 7—13, 20 ił., str. w jęz. francuskim . Krótka historia badań etnograficznych w ęgierskiego budownictwa ludowego. Opis przebiegu zainicjowanej przez M inisterstwo Budownictw a akcji ochrony i restauracji zabytkowych obiektów budow ­ nictw a w iejskiego. Pow staw anie muzeów skansenow ­ skich na Węgrzech.

F. G a l a m b o s — A. R o m a n , A Balaton kôrnyék

épitészeti együttesei (Z espoły b u d ow n ictw a w iejsk ieg o

o k o lic B a la to n u ), s. 14—20, 7 il„ str. w jęz. francuskim. Zagadnienie ochrony całych zespołów budownictwa

w iejskiego, które dają bardziej reprezentatywny

obraz życia dawnej w si niż pojedyńcze obiekty. Autor proponuje w prowadzenie ochrony całych zespołów

budownictwa w iejskiego szczególnie w okolicach

często odwiedzanych przez turystów np. nad Bala­ tonem.

A. G a z d a , Vas m egye szlovének lakta településeinek

települési és épitészeti sajâtossâgai (S p ecyficzn e c e ­

ch y o sa d n ictw a i arch itek tu ry o sied li w k o m ita cie V as za m ieszk a ły c h przez S ło w eń có w ), s. 21—30, 14 il., str. w jęz. francuskim. W ramach przeprowadzonej po w ojnie szeroko zakrojonej akcji badania form osad­ nictw a i budownictwa wiejskiego, w latach 1959 i 1963 przeprowadzono badanie budownictwa słow eń­ skiego w komitacie Vas. Opis warunków naturalnych terenu i rozm ieszczenia osiedli, specyfiki architektu­ ry, typów domów m ieszkalnych oraz pieców, palenisk

i innych typów urządzeń ogrzewniczych.

94

_/

.

ö . D ü m m e r l i n g , A holloköi népi re zerv â tu m (R ezerw at etn o g ra ficzn y w H ollók o), s. 31—43, 1 il., str. w jęz. francuskim . O m ówienie trudności na jakie

natrafia ochrona zabytkow ych w iejsk ich domów

m ieszkalnych — w iększość domów budowana jest z gliny. Projekt założenia rezerw atu budownictw a w iejskiego w H ollóko (płn. Węgry), jego realizacja. F. M e n d e l e, A kiskunhâlâsi szélm alo m helyreâl-

litósa (R estau racja w ia tra k a w K isk u n h âlâs), s. 33—36,

5 il., str. w jęz. francuskim . Opis restauracji zabytko­ w ego w iatraka z X IX w ieku będącego charakterys­

tycznym przykładem przem ysłow ego budownictwa

w iejskiego. Historia budowy wiatraka i w prow adzo­ nych z biegiem czasu ulepszeń technicznych.

I. C s e h, A n em esvâm osi csârda helyreâllitâsa.

(R estau racja k arczm y w N em esv â m o s), s. 37—43,

10 il., str. w jęz. francuskim . Opis stanu zabytkowej X V III-w iecznej karczmy przed rozpoczęciem resta­ uracji oraz dokładnego przebiegu prac restaurators- skich i wprowadzonych zmian do rozkładu budynku. K. Ö r s i, Gondolatok a szabadtéri néprajz i muzeumok

kôrn yezetr endezéséhez (U w a g i na te m a t d o sto so w y ­ w a n ia m u zeó w sk a n se n o w sk ic h do otacza ją ceg o k r a j­

obrazu), s. 43—46, 2 il., str. w jęz. francuskim. Zagad­

nienie wyboru odpowiedniego otoczenia dla muzeów skansenowskich. Okolica krajobraz, roślinność pow in­ ny jak najdokładniej odpowiadać pierwotnem u oto­ czeniu tych obiektów m uzealnych. Zabytkowe obiekty budownictwa w iejskiego umieszczone w nieodpow ied­ nim otoczeniu rażą i nie pozw alają zw iedzającym na w yrobienie sobie w łaściw ego obrazu dawnej w si w ę ­ gierskiej.

N. G i 1 y é n, S zatm âri és beregi feste tt te m plom bel-

sôk (M alow ane w n ętrza k o ścio łó w w ok olicach S zat-

m är i B ereg), s. 47—50, 11 ił., str. w jęz. francuskim. O m ówienie specyficznego zdobnictwa w iejskich koś­ ciołów kalw ińskich w okolicach Szatmâr i Bereg w pn. wsch. Węgrzech. W kościołach tych o gołych białych ścianach żyw y elem ent zdobniczy stanowią barwne sklepienia kasetonow e, chóry, am bony, fron­ tony pierwszych ławek. Pokryw ające je m alow idła w stylu ludowego renesansu i baroku pochodzą z XVII, XVIII i X IX wieku.

M. W e i n e r n é, Régi iparm üvészeti em lék e k ma-

gyarorszâgi kôzségekben (Stare zab ytk i a rtystyczn ego

rzem iosła w e w sia c h w ęg iersk ich ), s. 51—56, 10 il., str. w jęz. francuskim . Pracownicy Muzeum Przem y­ słu A rtystycznego w Budapeszcie przeprowadzili sze­ roko zakrojone badania w k ilkuset w ioskach rozsia­ nych na terenie całych Węgier. Badania te m iały na celu odnalezienie w m ałych w iejskich kościołach i do­ mach przedm iotów stanowiących cenne zabytki w ę­ gierskiego ludow ego rzem iosła artystycznego. W w y ­ niku badań odkryto w iele cennych zabytkowych przedm iotów. Opis poszczególnych ciekaw szych za­ bytków np. ław ek, kielichów , naczyń itp.

Informator.

Krótkie wiadomości.

Informacja o tzw. U niw ersytetach Letnich organizo­ wanych w ośmiu ciekawszych okolicach Węgier, m a­ jących na celu zapoznanie z pięknem , kulturą i za­ bytkami danych regionów zarówno turystów krajo­ wych jak i zagranicznych, s. 57—58, 3 il.

Krótkie w iadom ości z dziedziny ochrony zabytków na Węgrzech, s. 58—62, 5 il., str. w jęz. francuskim. Recenzje.

I. К a 1 a s. Borsodi népi lakôhâzak jellemzöi (C harak­

tery sty czn e cech y w ie js k ic h b u d y n k ó w m ieszk a ln y ch

w k o m ita cie B orsod), Muzeum Évkônyve V, Miskolc

1965, (A. G e r g e l y f f y ) , s. 62—63.

A. Μ о e s, Még egyszer a Hacker-hâzrôl (Jeszcze raz

o dom u H ack era), s. 64 — 3 okł. N aw iązanie do arty­

kułu I. Genthona na tem at domu Hackera, zam iesz­ czonego w nr 4 M üem lékvédelem z 1964 r.

Z eszyt 2, stron 64, ilu stra cje.

J. S e d l m a y r , A Köszegi Nagybâstya h ely reâllitâ­

sa (R estauracja W ielk iej B aszty w K öszeg), s. 65—68,

6 il., str. w jęz. francuskim . Opis średniowiecznej (XV -w iecznej) W ielkiej Baszty stanow iącej część daw ­ nych fortyfikacji m iasteczka Köszeg oraz przebiegu prac restauratorskich. Obecnie w W ielkiej Baszcie znalazły pom ieszczenie restauracja, w iniarnia i ka­ wiarnia.

M. S t e r n e g g Z l i n s z k y n é , A szentgotthardi te-

metökäpolna (K aplica cm en tarn a w S zen tgotth ârd ), s. 69—71, 6 il., str. w jęz. francuskim. Szczegółowy opis neogotyckiej kaplicy oraz badań przeprowadzo­ nych w znajdującej się pod kaplicą krypcie. W św ie­ tle tych badań stwierdzono, że krypta i w ieża pocho­

dzą z XVIII w. ·

I. V a l t e r , Pusztuló romankori k e r e k te m p lo m Ba-

godvitenyéden, (Zala m e g y e) (N iszczejący ok rą g ły k o ­ śció ł z ok resu p óźn orom ań sk iego w B a g o d v iten y éd ), (k o m ita t Z ala), s. 72—75, 6 il., str. w jęz. francuskim . Dokładny opis znajdującego się w ruinach kościoła i jego historia.

F. Z а к o n y i, Papa vârânak alaprajza és épitési költ-

ségei 1653— ból (P lan zam ku Papa i k oszty jego u m oc­

n ie n ia z 1653 r.), s. 76—79, 4 il., str. w jęz. fran cu s­ kim. Om ówienie planu zamku Papa i dołączonego do niego kosztorysu prac związanych z um ocnieniem zamku, sporządzonych przez austriackiego inżyniera w ojskow ego Oktaviâna Leükhardena w 1653 r. Plan i kosztorys zamku Papa odnalazł w bibliotece herzo- genburskiej dr Andor Borbély.

M. M ô c s é n y i , A fertödi-, park-, ka sté ly együttes-

röl (II). (O zesp ole k ra jo b ra zo w o -p a rk o w o -p a ła co -

w y m w F ertöd (II), ,s. 80—82, str. w jęz. francuskim . Ciąg dalszy artykułu tegoż autora zam ieszczonego w zeszycie nr 4 „M üem lékvédelem ” z 1966 r. Omó­ w ien ie dokumentów i zawartych w nich danych do­ tyczących etapów powstaw ania wspom nianego zespo­ łu krajobrazowo-parkowo-pałacowego.

J. M o 1 n à r, A z esztergom i viziväros török erôditètsei (T u reck ie fo r ty fik a c je tzw . w od n ego m ia sta w E sz- tergom ie), s. 83—89, 22 il., str. w jęz. francuskim . Jest to fragm ent obszerniejszej pracy tegoż autora pt. „Tureckie zabytki Esztergom u”. Na podstaw ie opisu tureckiego podróżnika Evliya, autor stara się odtw o­ rzyć umocnienia fortyfikacyjne dzielnicy Esztergomu zwanej „wodnym m iastem ” oraz opisuje zachowane fragm enty tureckich fortyfikacji.

S. B r y g m a n n , A Magyar épitészet angol szemmel (W ęgiersk a arch itek tu ra w oczach A n g ie lk i), s. 90—92, 1 il., str. w jęz. francuskim. Wrażenia Mrs. Sheili Brygmann (Londyn) z jej podróży po Węgrzech w od­ niesieniu do architektury tego kraju.

A. S c h o e n , A Thalherr épitész-csalâd eredete (P o­ ch od zen ie rod zin y a rch itek tó w T h a lh erró w ), s. 93, str. w jęz. francuskim. Pochodzenie rodziny archi­ tektów Thalherrów w św ietle dokum entów z archi­ w ów w ęgierskich i zagranicznych.

V. S c h u l t h e i s z n é ( G a b r i e l l a W e i c h -

na Z am ku B u d ań sk im ), s. 94—97, 4 il., str. w jęz. fran ­ cuskim. Losy X V II-w iecznej studni na zamku Bu­ dańskim zbudowanej na terenie dawnego klasztoru dominikanów. Studnia została rozebrana w połow ie X IX w. Autorka proponuje odszukanie jej śladów i ew entualne odrestaurowanie.

А. В u d a i, A budovâri M iklós-torony helyreâllitâ-

sa és helyszini kutatósa (R estau racja w ie ż y M iklósa

na Z am ku B u d a ń sk im i lo k a ln e b ad an ia), s. 97—102, 5 il., str. w jęz. francuskim. Historia budowy śred­ niowiecznej w ieży Miklósa, która niegdyś jako dzwon­ nica wchodziła w skład zespołu klasztoru i kościoła dominikanów. Opis prac restauracyjnych i przepro­ wadzonych w czasie ich trwania badań m urów i oto­ czenia.

D. K o m â r i k , Egy régi pesti u tcanév eredete (P o­ ch od zen ie n azw y p ew n ej sta rej u lic y w P eszcie), s. 102, str. w jęz. francuskim. Krótka notatka przy­ pominająca że mała uliczka w V dzielnicy Budapesz­ tu nosiła niegdyś nazwę Sporer Gasse, tj. „Ostrogo- w ej” pochodzącą od znajdującego się tam warsztatu wytwarzającego ostrogi.

I. G e d a i, A Csendilla (C sen d illa), s. 103— 105, 2 il., str. w jęz. francuskim. Krótka historia powstania i opis w yglądu X IX -w iecznej w illi „C sendilla” zbu­ dowanej w Budzie na zboczu Góry Szabadsag. Autor tej klasycystycznej budowli jest nieznany.

D r G. B a r c z a , A M ü em lék v éd elem uj jogszabâlya (N ow a u sta w a d otycząca och ron y za b y tk ó w ), s. 105— —108, str. w jęz. francuskim. O m ówienie przepisów zawartych w nowej ustaw ie oraz rozporządzenia m i­ nistra budownictw a nr 1/1967. (I. 31). ÉM o k lasyfi­ kacji i ochronie zabytków. Nowa ustawa określa k a te­ gorie zabytkow ych obiektów podlegających ochronie. Dzielą się one na zabytki historyczne, obiekty o zna­ czeniu zabytkowym oraz obiekty ważne z urbanistycz­ nego punktu widzenia miasta. Dalej nowa ustawa do­ kładniej niż dotychczas określa zakres ochrony zabyt­ ków. Według niej ochronie podlegają: sama budowla, czę^ć otaczającego ją terenu (park, podwórze) oraz ogrodzenie, ściany oporowe i otaczające zabudowania. U stawa po raz pierw szy zobowiązuje w ładze ochrony zabytków, by obowiązki sw oje w ypełn iały korzystając z pomocy organów społecznych. U staw a określa dalej zakres odpowiedzialności użytkow ników , w łaścicieli obiektów podlegających ochronie, za ich konserwację oraz spraw ę partycypowania w kosztach związanych z utrzym aniem budynku w stanie użyteczności i w kosztach związanych z ochroną zabytkowej wartości tego obiektu.

Poradnik praktyczny.

A. K o v â t s , A z épületfelm éré s ujabb módszere (N o­ w a m etod a pom iaru b u d yn k ów ), s. 108— 109, 1 il. A u ­ tor omawia zastosowanie fotogram m etrii przy pom ia­ rze budynków.

D r H. F o r a m m i t t i , M ü em léképületek felmérésé-

nek módszere és eredm ényei A u striäban (Z astosow a­

n ie m eto d y p om iaru z a b y tk o w y ch b u d y n k ó w i o sią g ­ n ię te w y n ik i w A u strii), s. 109—118, 11 il., str. w jęz. francuskim . Szczegółowy opis przyrządów używanych

przy pomiarach fotogram etrycznych oraz stosowa­

nych metod. Przykłady zastosow ania wspom nianych metod przy pomiarach zabytkow ych obiektów w Au­ strii.

Podróże naukowe.

M. G. K r a m e r , Rövid beszamoló az 1965 év i poitier-

si n yâri egyetem i ülésszakrôl (K rótk ie spraw ozd an ie

z s e s ji letn ieg o u n iw e r sy te tu w P o itie r s w 1965 r.)* 119—120, 6 il., str. w jęz. francuskim.

Turyści — Uwaga!

Rubryka przeznaczona dla turystów pieszych, zapozna­ jąca ich z ciekaw ym i zabytkami na terenie kraju, s. 121—124, 9 il., str. w jęz. francuskim.

Informator.

Krótkie wiadomości z dziedziny ochrony zabytków na Węgrzech, s. 124— 125, 2 il., str. w jęz. francuskim .

Wiadomości z Budapesztu.

Krótkie wiadomości dotyczące przebiegu prac zw ią­ zanych z ochroną niektórych obiektów zabytkowych w stolicy Węgier, s. 126— 128, 5 il.

Recenzje.

„ A rkkiteh ti — A r k ite k t e n ” (1965) nr 5, s. 128 — 3 okł.

(L. G e r o ) , str. w jęz. francuskim.

A. Miłobędzki, Zarys dzie jó w architektu ry w Polsce,

Warszawa 1963, (L. G.), s. 3 okł. str. w jęz. francus­

kim.

Z eszyt 3, stron 63, ilu stra cje.

Sopron és Buda m iiemléki jelentösegü területeiröl

(O za b y tk o w y ch zesp ołach a r ch itek to n icz n y c h S op ro- nu i B ud y), s. 129—133, 2 il., str. w jęz. francuskim . Sprawozdanie K om isji Historii i Teorii A rchitektury W ęgierskiej Akadem ii Nauk z dekonanej w 1966 roku kontroli prac restauratorskich zabytkowych zespołów m iejskich w iSopronie i Budzie oraz niektórych zabyt­ kowych obiektów w okolicy Sopronu.

L. G e r ô , Magyar vârosaink tôrténeti magjairól

(O h isto ry czn y ch rd zen iach — zesp o ła ch a r c h ite k to ­ n iczn y ch n a szy ch m ia st w ęg iersk ich ), s. 134—145, 10 il., str. w jęz. francuskim. N a Węgrzech w 1966 roku m inister budownictwa, w porozum ieniu z m inistrem kultury i ośw iaty w ytyp ow ali 13 miast w ęgierskich, które posiadają tzw. historyczne rdzenie — zespoły architektoniczne — o znaczeniu zabytkowym . W zw ią­ zku z tym miasta te podlegają szczególnej ochronie. Autor omawia tu w szystk ie problemy związane z w ła ­ ściwą ochroną tych zespołów architektonicznych. N aj­ w ażniejszym zagadnieniem jest tu ścisłe powiązanie zespołów ze w spółczesnym życiem, niedopuszczenie do odizolowania ich od niego i wymarcia.

G у. К r i s z t, Pécs m iiem léki jelentösegü területének

rekonstrukciós kérdései (Z agad n ien ia zw iązan e z r e ­

k o n stru k cją zesp ołu a r ch itek to n icz n e g o o zn a czen iu za b y tk o w y m w P ćcsu ), s. 146—152, 10 il., str. w jęz. francuskim. Szczegółowe om ówienie zagadnień zw ią­ zanych z rekonstrukcją starego zabytkowego śródm ie­ ścia Pécsu. O m ówienie niektórych w ykonanych już prac oraz zadań zawartych w nowym szczegółowym planie uporządkowania i rekonstrukcji zabytkow ego śródmieścia.

M. H o r 1er, Egy m ü em lék halalâra (O śm ierci p e w ­

nego zabytku), s. 152—155, str. w jęz. francuskim . Opis

pochodzącego z przełomu XVTH i X IX w ieku zabyt­ kowego budynku przy ul. Vaci 21 w Budapeszcie, któ­ ry pomimo sprzeciwu Związku A rchitektów W ęgier­ skich, władze m iejskie przeznaczyły do rozbiórki nie uznając jego zabytkowego charakteru.