Stanisław Hiż
Biblioteka ODZ
Ochrona Zabytków 24/4 (95), 272-273
1971
STANISŁAW HIŻ
BIBLIOTEKA ODZ
O b ecn a B ib lio te k a O śro d k a D o k u m e n ta c ji Z a b y tk ó w p o w s ta ła z a ra z po w o jn ie, w o k re sie o rg a n iz o w a n ia N aczeln ej D y re k c ji M uzeó w i O c h ro n y Z ab y tk ó w . P o czą tk o w o b y ła zw ią z a n a z I n s ty tu te m H isto rii S ztu k i, k tó ry b y ł j e d n o stk ą N a czeln ej D y re k c ji M uzeów . B ib lio te k a m ieściła się n a jp ie r w w g m ach u M u zeu m N a ro dow ego w W arszaw ie. P o p rz e n ie s ie n iu N aczel n e j D y re k c ji M uzeów i O c h ro n y Z a b y tk ó w do g m ach u „ Z a c h ę ty ” (pl. M ałachow skiego 3) B ib lio te k a p o z o sta ła n a d a l w M uzeum N a ro d o w ym . S zczupłość m ie jsc a w „Z a ch ęc ie” , gdzie m ieściły się w ów czas w sz y stk ie w y d z ia ły i p r a cow nie k o n s e rw a to rs k ie N aczelnej D y re k c ji M uzeów i O c h ro n y Z a b y tk ó w , p rz e m a w ia ła za ty m , aby B ib lio te k ę p o zo staw ić w M uzeu m N a rod o w y m . W k ró tc e je d n a k poszczególne k o m ó r k i o rg a n iz a c y jn e zaczęły tw o rz y ć w łasn e, p o d rę c z n e b ib lio tek i, chcąc oszczędzić czasu k ilk u se t p ra c o w n ik o m z a tru d n io n y m w ów czas w N a czelnej D y re k c ji. G dy d oszły do tego s ta łe k o n flik ty z D z ia łe m K a d r n a te m a t ciągłego p rz e b y w a n ia w ie lu p ra c o w n ik ó w m e ry to ry c z n y c h w B ib lio tece w g m ach u M uzeum N arodow ego, w y g o sp o d aro w an o p o m ieszczenie d la B ib lio te k i i p rz en iesio n o ją do „ Z a c h ę ty ” . P o d zielo n o ją w ów czas m ięd zy d w a now o p o w sta łe d e p a r ta m e n ty : M uzeów i O c h ro n y Z ab y tk ó w . W cza sie tw o rz e n ia P a ń stw o w e g o I n s ty tu tu S ztu k i, p o dległego M in iste rs tw u K u ltu r y i S ztu k i (obec n ie I n s ty tu t S z tu k i P A N , ul. D łu g a 26/28) i w w y n ik u lik w id a c ji I n s ty tu tu H is to rii S z tu k i N a czelnej D y re k c ji M uzeów i O c h ro n y Z ab y tk ó w , część k sięg o zb io ru B ib lio tek i p rz e sz ła do P IS . N ie zach o w a ły się je d n a k ż a d n e d o k u m e n ty stw ie rd z a ją c e liczbę p rz e k a z a n y c h w te d y k s ią żek. P o k o le jn e j re o rg a n iz a c ji a d m in is tr a c y j n e j w 1954 r. łączącej d w a d e p a rta m e n ty w j e d en Z a rz ą d M uzeów i O c h ro n y Z ab y tk ó w , obie b ib lio te k i scalono zn o w u w je d n ą B ib lio tek ę ZM iOZ. B ib lio tek a , złożona głó w n ie z d ru k ó w p o ch o d zący ch z re w in d y k a c ji i z darów , tr a k to w a n a b y ła ja k o p o d rę c z n y księg o zb ió r i za p e w n e d lateg o n ie zap ew n io n o je j n a le ż y ty c h p o d s ta w o rg a n iz a c y jn y c h .
P rz y o lb rzy m im , ży w io ło w y m ro z w o ju słu żb m u z e a ln o -k o n s e rw a to rs k ic h n ie zw raca n o ta k 272
w ielk iej ja k o becnie uw agi, n a p e d a n ty c z n ą p ra w id ło w o ść p ro w a d z e n ia k siąg in w e n ta rz o w y ch , n a d o k u m e n ta c ję a d m in istra c y jn ą . T r u d n o też je s t m ów ić o p rz e ro s ta c h a d m in is tra c y jn y c h w ó w czesn ym okresie. P ra c o w n ic y m e ry to ry c z n i za ję ci n a u k ą , p ra c ą k o n ce p cy jn ą i o rg a n iz a c y jn ą oraz fa ch o w o -k o n se rw a to rsk ą n ie m ieli czasu n a s k ru p u la tn ą biurow ość. W zw iązk u z p rz e p ro w a d z a n ą w ie lo k ro tn ie r e d u k c ją e ta tó w u rz ę d u m acie rzy steg o p erso n el b y ł sta le za szczu p ły (1 osoba) d la p ra w id ło w e go je j d ziałan ia. W p e w n y c h o k re sach osoby p ro w a d z ą c e B ib lio tek ę jed n o cześn ie w y k o n y w a ły in n e fu n k c je . W 1960 ro k u B ib lio te k a n ie m ia ła w ogóle żadnego b ib lio tek a rza .
D o p iero od 1962 ro k u , po u tw o rz e n iu O śro d k a D o k u m e n ta c ji Z a b y tk ó w (w P a ła c u P ry m a s o w skim , ul. S e n a to rs k a 13/15), w k tó re g o sk ład w eszła B ib lio tek a, zaczęto p o rz ąd k o w ać k sięgo zbiór. K a ta lo g B ib lio tek i, poza a lfa b ety cz n y m , o trz y m a ł działy. O to n ie k tó re z nich: H isto ria s z tu k i p o w szech n ej, H isto ria s z tu k i poszczegól n y c h k ra jó w , H isto ria sz tu k i p olsk iej, M ono g ra fie m iejscow ości, S ko ro w id z n az w isk , M u zealn ictw o , O c h ro n a i k o n s e rw a c ja zab ytk ów , H isto ria , S ta ro d ru k i, G eo grafia, K siąż k i p o li ty czn e , S ło w n ik i i en cy klo pedie, H e ra ld y k a , P rz e w o d n ik i, C zasopism a, V aria, K a ta lo g i m u zeów i w y staw . K siąż k i podzielono n a fo rm a ty i zasto so w an o w m ag az y n ie n u m e ru s cu rre n s. W yłączono b ru s z u ry i zb io ry sp ecjaln e. R o zro st O śro d k a D o k u m e n ta c ji Z a b y tk ó w spow odow ał zagęszczenie i ta k szczu p ły ch pom ieszczeń b i b lio te czn y c h . P ró c z tego k sięg ozb ió r szybko się po w ięk szał. T rz e b a b yło p rz ep ro w a d zić se le k cję i w y łączy ć d ru k i, n ie m ieszczące się w ści sły m p ro filu n aszej B ib lio tek i. Z o stały w ięc u s u n ię te m . in. ta k ie działy , ja k arch eo lo g ia i etn o g ra fia . O koło 4000 p ozy cji p rz ek az an o O k rę g o w em u M u zeu m M azo w ieck iem u w P ło c k u . N a p o c z ą tk u 1971 ro k u B ib lio tek a zo stała p rz e n ie sio n a do now ego b u d y n k u O śro d k a D o k u m e n ta c ji Z a b y tk ó w (ul. B rzozow a 35). P ię k n y lo k al b ib lio teczn y , z a jm u ją c y całe p iętro , m a w y łąc zo n ą cz y te ln ię , część b iu ro w ą i m a gazy n. 74 m 2 su ch e j, w id n ej i p rzezn aczo n ej w y łączn ie d la B ib lio tek i p o w ierzch n i, w y p ie ra
z p am ięci p o p rz e d n i lokal, znacznie m n iejszy (58 n r), w ilg o tn y , ciem ny, w k tó ry m prócz B i b lio te k i p ra c o w a ł D ział M u ze aln ictw a i czaso wo A rc h iw u m F o to g raficzn e. O dpoczynkiem d la oczu cz y te ln ik ó w je s t p ię k n y w idok n a W i słę.
B ib lio tek a m a obecnie ok. 12000 k siążek (wo bec 7000 w ro k u 1960 — p rz e d p o w stan iem ODZ) i około 400 ty tu łó w czasopism . K siążki i czasopism a o trz y m u je m y d rog ą zakupów , z d a ró w i z w y m ia n y za w y d a w n ic tw a O środka. P ro w a d z im y w y m ian ę z pięćdziesięciom a za g ra n ic z n y m i in s ty tu c ja m i n a u k o w y m i oraz z szereg iem m u zeó w zagran iczn y ch . W ym ianę k ra jo w ą p ro w a d z im y ze w szy stk im i in s ty tu c ja m i, k tó ry c h w y d a w n ic tw a m ieszczą się w n a szym p ro filu . B ib lio tek a O środka D o k u m en tac ji Z a b y tk ó w je s t b ib lio te k ą specjalisty czn ą. S zczególną u w a g ę pośw ięcam y k o m p leto w an iu d ru k ó w d o ty czący ch k o n se rw a to rstw a , k a ta lo gów, in w e n ta rz y i o p raco w ań zabytkó w , ta k ru c h o m y c h ja k i n ieru c h o m y ch , o ra z zagadnień zw iązan y ch z och ro n ą zabytków , a tak że z n a u k a m i pom ocniczym i, ja k h e ra ld y k a , geografia itp. Z b iera m y ró w n ie ż w y d a w n ic tw a m uzealne, k ra jo w e i z a g ran icz n e oraz p ra ce o m aw iające p ro b le m a ty k ę m uzealn ą. B ib lio tek a podręczn a m a p e łn y ze sta w encyklopedii, in fo rm a to ró w i słow ników .
S p e c ja ln y m działem , in te n s y w n ie g ro m adzo ny m , są k a ta lo g i w y staw . M am y ich k ilk a t y sięcy. C zęsto są to u n ik a ln e d ru k i z X IX i p ierw szej poło w y X X w iek u . W y siłek w łożo n y w zb ie ra n ie k a ta lo g ó w ek sp o zy cji m u z e a l n y c h i w y staw ie n n ic zy ch u w a żam y za słu szn y ze w zg lęd u n a to, że d ru k i te n a ogół n ie sza n o w a n e, w y d a w a n e w m a ły c h n ak ład a ch , czę sto, szczególnie d aw n iej, d ru k o w a n e n a p o je d y n czy ch k a rtk a c h lu b w fo rm ie fo ld eró w , są n ie z m ie rn ą rzad ko ścią. N ieraz je s t to je d y n a d o k u m e n ta c ja u c z e stn ic tw a p la s ty k a w w y s ta wie, ja k też spis jego p rac. P rz y o k azji a p e lu je m y do n a sz y c h C zy teln ik ó w o pom oc w k o m p le to w a n iu k a ta lo g ó w w y s ta w k ra jo w y c h i za g ra n ic zn y ch , szczególnie s ta ry c h , k tó re są w aż n ym , a czasem je d y n y m źró d łem o praco w ań n au k o w y ch .
B ib lio tek a ODZ je s t b ib lio te k ą w e w n ę trz n ą i w zasadzie n ie w y po życza k siąże k poza c z y te l nię. K o rz y s ta ją z n iej p ra c o w n ic y n a u k o w i O środka, p ra c o w n ic y Z a rz ą d u M uzeów i O ch ro n y Z ab y tk ó w , k o n se rw a to rz y , m u zea ln ic y , dok to ra n c i i stu d e n c i h is to rii sz tu k i i A kad em ii S ztu k P ię k n y c h . P rz e z c z y te ln ię p rz e w ija się ok. 1000 cz y te ln ik ó w w ciąg u rok u.
mgr (Stanisław Hiż kierownik Biblioteki ODZ
LIBRARY, HISTORICAL MONUMENTS DOCUMENTATION CENTRE
Some (12,000 volumes o f books and about 400 periodi cals form the scope of this specialized library. A spec ial care ils devoted to collect all possible publications on conservation, restoration, catalogues, inventories and the other works dealing w ith both m ovable and im m o vable m onuments as w ell as problems connected with historical monument protection. Besides, publications issued by Polish and foreign m useum s are gathered and also all works pertaining to museum problems. A quite special division o f carefully collected material forms that containing the exhibition catalogues. This collection at present contains several thousands of printings and among them a certain number of unique item s dating back to the 19th and the first half of the
20th century. Within the reference library a full set of encyclopaedic editions, as w ell as reference books and dictionnaries is available.
The books ‘and periodicals are being gathered on the basis o f purchases, donations and to som e extent are also com ing from exchange against the Centre’s publi cations. Thils exchange is beding carried w ith some fifty foreign scientific institutions and in addition some items are obtained on 'the exchange basis from the fo reign museums. The (Library is the Centre’s internal division with the number of visitors ranging to about 1,000 a year.
