Monografia Gminy Mokrsko, Wieluń 2004, Urząd Gminy Mokrsko

Janusz Dorobisz

Monografia Gminy Mokrsko, Wieluń

2004, Urząd Gminy Mokrsko

Rocznik Wieluński 5, 256-261

256

R ocznik Wieluński Tom 5 (2005)

Recenzje, om ów ienia

MONOGRAFIA GMINY MOKRSKO, OPRACOWANIE

ZBIOROWE POD RED. TADEUSZA OLEJNIKA, WIELUŃ

2004, URZĄD GMINY MOKRSKO, ss. 482 (Janusz Dorobisz)

M o n o g ra fię gm iny M ok rsk o , p o w sta łą z in icjatyw y lo kalnych w ładz sam o ­ rząd o w y ch , w y d a n o n ak ład em U rz ę d u G m iny M o k rsk o w 2 0 0 4 roku. Je st to p ierw sze w historii po w iatu w ielu ń sk ieg o tak w szech stro n n e op raco w anie dzie­ jó w w iejskiej gm iny. K siążk a składa się z d w unastu rozdziałów , w k tó ry ch ośm iu

autoró w przedstaw ia przeszło ść gm iny, począw szy od prehistorii aż do czasó w w spółczesn y ch, w zb o g aco n ą o charak tery sty kę g e o g ra fic z n ą regio nu w ielu ń sk ie­ go, kulturę i zabytki.

G m ina M okrsko, jak czytam y w pierw szym rozdziale napisanym przez M irosła­ w a Jędrzejow skiego, położona je s t w południow o-zachodniej części w ojew ództw a łódzkiego, południow ej części pow iatu w ieluńskiego. D obrym w prow adzeniem w rea lia su b re g io n u je s t szcz e g ó ło w e om ów ienie w aru nk ów naturalnych (opa­ dy, nasłonecznienie, tem peratura), b u d o ­ w y geologicznej, składu gleb, w ód p o ­ w ierzchniow ych oraz lokalnej fauny i flo­ t y

W drugim rozdziale B o g usław A bra- m ek rekonstruu je p radziejo w e osad n ic­ tw o n a terenie gm iny M okrsko. Naj star­ sze zabytki archeolo giczn e na bad any m ob szarze odnaleziono w n astępujących m ie jsc o w o śc iac h : M o k rsk o , K rz y w o - rzeka, K rajków , O żarów i Chotów . Je d ­ n a k z p o w o d u n ie d o s ta te c z n e j ilości z n a le z is k z o m a w ia n e g o te re n u a u to r b y ł z m u sz o n y do ro zsz e rz e n ia sw ych obserw acji n a inne m iejscow ości ziem i

257 R ecenzje, om ó w ienia

w ielu ńskiej. D zięki tem u w zb o g acił stronę fak to g rafic z n ą rozdziału, co z p ew ­ n o śc ią je s t dodatko w ym w alorem . P o n ad to au to r w sposób b a rd z o przejrzysty, ch ro n o lo gicznie - od paleolitu do w czesn eg o średn iow iecza - przed staw ia ku l­ tu ry archeo lo giczn e w y stęp u jące n a b ad an y m obszarze.

T adeusz O lejn ik w ro zd ziale trzecim rzetelnie i do g łęb n ie uk azał p rzeszło ść ad m in istra c y jn ą g m iny M okrsko. W y k o rzy stu jąc b o g a tą bazę źró dło w ą, ja s n o i precy zyjn ie przed staw ił dzieje ad m inistracyjne gm iny od okresu staropo lskie­ go do czasów w spółczesnych.

W czw artym rozd ziale au to r Tadeusz N o w a k przedstaw ił dziej e M o k rsk a i o ko­ liczn y ch w si do poło w y X V I w ieku. W tej części om aw ianej m onografii m ożna zn aleźć c ie k a w ą ch arak tery sty k ę ó w czesn eg o o sadnictw a, u k a z a n ą na tle sto­ su n k ó w g o sp o d a rc z o -sp o łe cz n y c h . T reść u z u p e łn ia ją m ało z n an e in fo rm a c je o w łaścicielach ziem sk ich teg o terenu.

W ro zdziale piątym Z b ig n ie w S zczerbik zaprezentow ał historię g m iny M o k r­ sko od drugiej połow y X V I do k o ń ca X V III w ieku. W iele uw agi pośw ięcił w ła ­ ścicielo m ziem skim , co n iew ątp liw ie w zb o g a c iło ro zd ział o in te resu jąc e dan e natury b iograficznej. G odne p o d k reślen ia je s t ukazan ie struktury ludnościow ej oraz szeregu obciążeń feudalnych m iejscow ej ludności chłopskiej. Im ponuje także kom p eten tne w y k o rzy stan ie m ateriału źródłow ego, n a pod staw ie któ reg o szcze­ g ó ło w o p rzed staw io n o kw estie gospod arcze, społeczne, religijne, d em o g raficz­ ne itp.

C h arak terystyk a o kresu niew oli narodow ej (czyli k on iec X V H I - po czątek X X w ieku), o p racow an a przez R o b erta A d am k a z a w iera szczegółow y opis w si i m iej­

scow ości n ależący ch do g m iny M o k rsk o oraz struk turę sp o łeczn ą b ad an eg o ob­ szaru. A u to r do kładnie ukazał zm ieniający ch się w łaścicieli d ó b r ziem sk ich z M o ­ krsk a i Słupska. Z am ieszczo n e w ro zd ziale tablice g en ealo giczn e rodzin (m .in. T repków - w łaścicieli M o k rsk a szlacheckiego), tabele, plany i m apy u z u p e łn iają w arstw ę fak to g rafic z n ą rozdziału, czyn iąc j ą p e łn ie jsz ą i bardziej w iarygodną. N a po dk reślen ie zasłu guje b o g actw o w y k o rzy stan y ch źródeł oraz u m iejętno ść p o ru szan ia się autora w ich gąszczu.

R ozdziały siódm y i ósm y d o ty czą szczególnego okresu w dziejach Polski, a tym sam ym i g m iny M okrsko. O b e jm u ją lata 1914-1939, to je s t I w o jn ę św iato w ą oraz czasy II R zeczpospolitej. O p ierając się n a bogatym m ateriale źródłow ym , u zy sk an y m p o przez k w eren d ę arch iw aln ą, Jan K sią że k stw orzył obraz gm iny M o k rsk o i jej m ieszk ań có w w sposób ciekaw y, pełny oraz w yczerpujący.

L a ta okupacji hitlerow skiej ja k o „najtragiczniejszy w p o n a d siedm iowieko- wych dziejach gm iny M okrsko ” op raco w ał T adeusz O lejnik. A u to r rzeteln ie i w n i­ kliw ie ukazał m .in. d ziałania g erm an izacy jn e okupanta, tak ie ja k zm ian a n a

nie-258 R ecenzje, o m ó w ien ia m ieckie n azw m iejsco w ości czy n a p isó w n a sklepach. W iele uw agi pośw ięcił ró w nież św iadom ej i planow ej eksterm inacji ludności polskiej. Z p rzed staw io ­ ny ch przez T adeusza O lejn ik a fak tó w ja w i się tragiczn y los b ard zo w ielu m iesz­ kań có w b ad an eg o terenu, los, który był u d ziałem m ilion ów Polaków . O pis o ku­ p acy jny ch d ziejów gm iny au tor oparł n a b o gaty m m ateriale źródłow ym , co sta­ no w i o w y so k ich w alo rach rozdziału.

P o П w o jn ie św iatow ej g m in a M o krsk o u leg a liczny m przem ianom na w ielu p łasz c zy z n a c h ż y c ia sp o łeczn eg o i p o lity czn eg o . O z m ia n ac h g o sp o d arczy ch , sp o łeczn y ch i ed u k acyjn ych p isze w ro zd z iale dziesiątym P aw eł G w ałt. N a to ­ m ia s t w ro z d z ia le je d e n a s ty m T o m asz S p y c h a ła p rz e d sta w ił k u ltu rę lu d o w ą M o k rsk a i ok olic. A u to r c ie k a w ie o p isał u rz ą d z e n ie i w y p o sa ż e n ie dom ostw , ubiory, obrzędy, zw yczaje i b u do w n ictw o ludow e. B rakuje w tym ro zd ziale w ięk­ szej ilości fotografii ilustru jący ch o m aw ian e zjaw isk a k u lturow e n a tym terenie. W o statnim ro zd ziale Jan K siążek przed staw ił zabytki i m iejsca pam ięci naro­ dow ej z tere n u gm iny M okrsko.

C ało ść om aw ianej m onografii kończy in d ek s osobow y niezbędny w p u blik a­ cjach histo ry cznych , o którym nie zaw sze się pam ięta.

M o n o g ra fia G m iny M o k rsk o je s t b a rd z o d o b rą p o z y c ją w śró d w y d aw n ictw do ty czący ch historii regionalnej. Jej zaso b y inform acyjne, b o g actw o ilustracji, tabel i m ap są niezw y k le cennym źródłem w iadom o ści, k tó re z p e w n o śc ią w inny b y ć w y k o rz y sty w an e p rzez nau czy cieli szkół w ram a ch realizacji p ro g ra m ó w sz k o ln y c h p o św ię c o n y c h reg io n a liz m o w i. Je st to p u b lik a c ja w a ż n a d la ty c h w szystkich, którym nie są oboj ętne w ydarzenia, ludzie i zw yczaj e w p isane w dzie- j e ich m ałej ojczyzny. P asjon aci historii lokalnej z n a jd ą tu w iele ciek aw y ch da­ n y c h ro z p ro sz o n y c h d o ty ch c z a s w ró żn y c h d o k u m en ta ch , p rze c h o w y w a n y ch w arch iw ach p o lskich i zagranicznych.

Staranne p rzy go to w an ie tem atów , p ośw ięcon y czas i zaan gażo w anie autorów p o szczeg óln ych rozdziałów , skutk o w ało pow staniem , b ez w ątpienia, w a rto śc io ­ wej pozycji o charak terze regionalnym . Szkoda tylko, że je s t on a odosobniona, je śli chodzi o d z ie je całego reg io n u w ielu ń skiego. W p ra w d zie w o p raco w aniu ty m w y stę p u ją drobne potknięcia, ale nie p rze słan ia ją je d n o z n a c zn ie p o zy ty w ­ nej oceny prezentow anej m onografii, w ażnej dla b u d o w an ia tożsam o ści i od ręb­ ności regionalnej m ieszkańców , co nie je s t b ez zn aczen ia zw łaszcza w dobie g lo ­ balizacji.

To, co w y ró żn ia o m aw ia n ą m o n o grafię spośród inn ych teg o rodzaju o praco ­ w ań, to n iezw yk ła d bałość o ja k o ść szaty graficznej, staranny d o b ór do k u m en ­ tó w i danych statystycznych p ozy sk an y ch d ro g ą w nikliw ej kw erendy arch iw al­ nej.

R e c e n z je , o m ó w ie n ia 2 5 9

M onografię G m iny M okrsko wyróżniono nagrodą Złotego E kslibrisu Woje­ wódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Marszalka Józefa Piłsudskiego w Łodzi w kategorii „Najlepsza książka popularnonaukowa o Ziemi Łódzkiej” za rok 2004.

Na g r o d a

ZŁOTY EKSLIBRIS

WOJEWÓDZKIEJ I MIEJSKIEJ

BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ

IM. MARSZAŁKA JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W ŁODZI ZA R O K 2 0 0 4

DLA KSIĄŻKI

p o d r e d a k c j ą Ta d e u s z a Ol e j n i k a

M O N O G R A F I A G M I N Y MOKRSKO

W KATEGORII

.NAJLEPSZA KSIĄŻKA POPULARNONAUKOWA O ZIEMI ŁÓDZKIEJ”

W związku z wydaniem tej książki na adres Wójta Gminy, mgr. Zygmunta Pawlaka, napłynęło z różnych stron kraju wiele podziękowań, zarówno w for­ mie telefonicznej jak i pisemnej. Przytaczamy fragmenty dwóch wypowiedzi:

260 R ecenzje, om ów ienia

D r L e sz e k K o ż u c h o w sk i, U n iw e rsy te t im. M . K o p e rn ik a w T oruniu

Z satysfakcją otrzym ałem egzem plarz „M onografii Gm iny M o krsko ”, za któ­ ry serdecznie dziękują. To pieczołow icie opracowane dzieło sw oją wszechstron­ nością znakom icie w pisuje się w refleksję na d regionalnym kulturowym dzie­ dzictwem . Szczególnie cenne je s t przypom nienie w spółczesnym św iata gene­ alogii rodzinnych, ciągłości w ielu pokoleń szlachty, także tej kultywow anej p rzez tradycyjną p o lską inteligencję, troszczącą się o zapom niany ethos - depozyt wartości, który tw orzył świadom ość tożsam ości i poczucie jed n o ści społeczno­ ści lokalnych, a także naszego narodu.

„M onografia ” ta pow inna stanowić pom oc w ożyw ieniu tradycji w śród tam ­ tejszych mieszkańców, a także poczucia je j zakorzenienia - bycia u siebie i by­ cia sobą i w konsekwencji w łączania się w twórczą pracę dla Ojczyzny, podsta­ wę je j trwania, przetrw ania, rozwoju i pom yślności.

Pragnę też w yrazić uznanie i podziw dla redaktora tom u prof. Tadeusza O lej­ nika i zespołu autorów, historyków - kustoszy za w ykonanie benedyktyńskiej pracy, która ożyw i historyczną pam ięć, zm ysł tradycji, tożsam ość duchow ą i kulturalną, a tym samym m oralny im peratyw patriotyzm u, zapobiegającego w ykorzenieniu z ojcow izny i rodzim ej kultury.

W szczególności dziękuję Panu drowi Zbigniew ow i Szczerbikow i za przypo­ m nienie w rozdziale V „M onografii” (ss. 130-137) historii rodu Kożuchów - skich od X V I do końca X V III wieku, pełnionych p rzez je g o potom ków urzędów i dokonań dla Rzeczypospolitej.

Panu Wójtowi, Przew odniczącem u Rady Gminy, je j m ieszkańcom oraz A uto­ rom M onografii, życzę pow odzenia w dalszych pracach dla w spólnego dobra i pom yślności lokalnej wspólnoty.

Z m iłym pozdrow ieniem i nadzieją spotkania.

Leszek K ożuchowski

D r H o n o ra ta Skoczy las-S taw sk a,

U n iw e rsy te t im . A. M ic k ie w ic z a w P o zn an iu

N ajserdeczniej dziękuję za cenną „M onografię G m iny M okrsko ”, którą otrzy­ m ałam z rąk p a n a m gra inż. Wacława Urbaniaka - Sekretarza Urzędu Gminy.

R ecenzje, om ów ienia 261 J e st to bardzo w artościow a p ozycja naukowa, dokum entująca dzieje M okr­ ska i w si okolicznych, życie i am bitną, patriotyczną działalność m ieszkańców oraz szeroko pojętą kulturę m aterialną i duchową.

Szczerze gratuluję wszystkim , którzy się przyczynili do pow stania tej książki, zarów no Urzędowi Gminy, ja k i Sponsorom, Autorom , Projektantom , M uzealni­ kom, Fotografom i in.

Ta solidnie w ydana „M onografia... ”, pełniąc fu n kcję poznaw czą i populary­ zatorską, je s t piękną w izytów ką Ludzi i M iejsc, je s t chlubą je j Twórców i nie przesadzę, g d y pow iem , że szczycić się nią m oże cała ziem ia wieluńska.

Szkoda jedynie, że zapom niano tu o m owie ludowej, którą w yrażano i trud, i walkę, i m iłość pokoleń. W szak wiara, język, kultura - to nasze trwanie.

P ozostaje z szacunkiem i podziwem .