Wyrok Wyrok
W I MI ENIU R Z EC ZY PO SP OLI TEJ P OLS KI EJ W I MI ENIU R Z EC ZY PO SP OLI TEJ P OLS KI EJ Dnia 3 lutego 2011 roku
Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu w Wydziale V Karnym, w składzie :
Przewodniczący : SSR Anna Muszka
Protokolant : Teresa Pszczółka
po rozpoznaniu w dniu 28.01.2011 roku we Wrocławiu przy udziale Prokuratora ---
sprawy karnej z oskarżenia publicznego :
Jerzego Kowalskiego
ur. 4 lutego 1950 roku w Tęczowej Dolinie, syna Henryka i Helgi z d. Nowak
oskarżonego o to, że :
w okresie od 9 października 2000 r. do 27 marca 2002 r. we Wrocławiu, działając z góry powziętym zamiarem, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził Jana Kowalskiego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci ½ części gospodarstwa rolnego wraz z zabudowaniami gospodarczymi położonymi w Tyńcu nad Ślężą o wartości nie mniejszej niż 60.000 zł poprzez wprowadzenie go w błąd co do faktu wniesienia do Sądu Rejonowego dla Wrocławia Krzyki I Wydziału Cywilnego we Wrocławiu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, a w toku przedmiotowego postępowania podanie nieprawdy i zatajenie miejsca rzeczywistego pobytu Jana Kowalskiego, co doprowadziło do wydania w dniu 27 marca 2002 r. postanowienia na skutek którego nabył gospodarstwo rolne w całości a Jan Kowalski utracił przysługujące mu prawo majątkowe w postaci ½ części tegoż gospodarstwa,
- tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;
********
I. uniewinnia oskarżonego Jerzego Kowalskiego od zarzutu popełnienia przestępstwa opisanego w części wstępnej wyroku, II. kosztami procesu obciąża Skarb Państwa.
U Z A S A D N I E N I E
Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
Helga Klara Kowalska była właścicielką gospodarstwa rolnego o pow. 7,51 ha w Tyńcu nad Ślezą, gm. Kobierzyce. Zmarła w dniu 14 grudnia 1990 r., jej małżonek Henryk Kowalski zmarł w 1987 r.
Jedynymi spadkobiercami byli synowie – Jerzy Kowalski i przebywający na terytorium Niemiec jego brat Jan Kowalski
dowody: materiały postępowania Prokuratury Rejonowej Wrocław Stare Miasto sygn. akt Ds. 5697/04 k. 7-59, 79-108;
W dniu 10 października 2000 r. Jerzy Kowalskiego poprzez pełnomocnika złożył w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Krzyków wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej matce.
Jednocześnie wniósł o stwierdzenie nabycia po ½ części gospodarstwa rolnego na rzecz swoją oraz brata Jana Kowalskiego jako uczestnika postępowania. We wniosku wskazano, że miejsce pobytu Jana Kowalskiego nie jest znane i zasygnalizowano konieczność ustanowienia przez sąd kuratora do reprezentowania jego praw.
Podano ostatni adres Jana Kowalskiego, aktualny przed wyjazdem z Polski na terytorium Niemiec w latach 80-tych.
dowody: akta sprawy o sygn. INs 1457/00 k. 2-46; materiały postępowania Prokuratury Rejonowej Wrocław Stare Miasto sygn. akt Ds. 5697/04 k. 7-59; zeznania świadka Jana Kowalskiego k. 24-27, 116- 117, 228; częściowo wyjaśnienia oskarżonego Jerzego Kowalskiego k.
77.
W maju 2006 r. sąd zarządził publiczne ogłoszenie zarządzenia o ustanowieniu kuratora w osobie Agnieszki Chylińskiej – córki Jerzego
Kowalskiego. Miała ona reprezentować interesy Jana Kowalskiego w toczącym się postępowaniu cywilnym.
dowody: materiały postępowania Prokuratury Rejonowej Wrocław Stare Miasto sygn. akt Ds. 5697/04 k. 7-59; akta sprawy o sygn. INs 1457/00 k. 2-46; zeznania świadka Jana Kowalskiego k. 24-27, 116- 117;
W toku postępowania w sprawie o nabycie spadku po Heldze Klarze Kowalskiej przed Sądem dla Wrocławia Krzyków, sygn. akt I Ns 1457/00, zarówno Jerzy Kowalskiego, jak i ustanowiony kurator Agnieszka Chylińska w dniu 22 marca 2002 r. oświadczyli, że nie jest im znane miejsce pobytu Jana Kowalskiego i nie utrzymują z nim kontaktów rodzinnych.
W rzeczywistości obydwaj braci spotykali się kilka razy w roku, gdy Jan Kowalski przyjeżdżał z Niemiec na święta oraz odwiedzali się w miejscu zamieszkania Jana Kowalskiego na terenie Niemiec.
Ponadto utrzymywali ze sobą kontakt telefoniczny.
W toku postępowania cywilnego Jerzy Kowalskiego złożył do protokołu wniosek o stwierdzenie nabycia wchodzącego w skład masy spadkowej całego gospodarstwa rolnego po zmarłej matce. Agnieszka Chylińska jako kurator w imieniu Jana Kowalskiego wyraziła zgodę na taki wniosek.
dowody: materiały postępowania Prokuratury Rejonowej Wrocław Stare Miasto sygn. akt Ds. 5697/04 k. 7-59; akta sprawy o sygn. INs 1457/00 k. 2-46; zeznania świadka Jana Kowalskiego k. 24-27, 116- 117, 228; częściowo wyjaśnienia oskarżonego Jerzego Kowalskiego k.
77-78; zeznania świadka Wiesława Borówka k. 117, 279; zeznania świadka Ryszarda Kłak k. 117-118, 238; zeznania świadka Beaty Kłak k. 118, 238; zeznania świadka Ireneusza Wąsa k. 310-320;.
Postanowieniem z dnia 27 marca 2002 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków I Wydział Cywilny, sygn. akt I Ns 1457/00
stwierdził, że spadek po Heldze Kowalskiej nabyli synowie Jerzy Kowalskiego i Jan Kowalski po ½ części dla każdego nich, przy czym gospodarstwo rolne w całości nabył Jerzy Kowalskiego.
dowody: materiały postępowania Prokuratury Rejonowej Wrocław Stare Miasto sygn. akt Ds. 5697/04 k. 7-59;
W 2003 r. Jan Kowalski zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia Krzyków w przedmiocie nabycia spadku. Postanowieniem z dnia 7 listopada 2003 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Krzyków zmienił wydane uprzednio postanowienie stwierdzając, że gospodarstwo rolne na podstawie ustawy nabyli w ½ części Jan Kowalski i Jerzy Kowalskiego.
dowody: akta Sądu Rejonowego dla Wrocławia Krzyków, sygn. akt I Ns 894/03 k. 44-47;
Postanowieniem z dnia 4 grudnia 2003 r. prokurator Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia Stare Miasto umorzył śledztwo w sprawie złożenia przez Jerzego Kowalskiego i Agnieszkę Chylińską fałszywych zeznań w toku postępowania przed Sądem Rejonowym dl Wrocławia Krzyków sygn. akt I Ns 1457/00, wobec braku danych dostatecznie uzasadniających popełnienie przestępstwa. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że świadków Jerzego Kowalskiego i Agnieszkę Chylińską nie pouczono o odpowiedzialności karnej odbierając oświadczenie w toku postępowania cywilnego.
dowody: postanowienie prokuratora Prokuratury Rejonowej Wrocław Stare Miasto, sygn. akt Ds. 7046/03 k. 39-40.
Jerzy Kowalski ma 62 lata, ma wykształcenie zawodowe, utrzymuje się z renty, nie ma nikogo na utrzymaniu. Nie był on uprzednio karany.
dowody: wyjaśnienia oskarżonego k. 228; dane o karalności k. 68-69;
Jerzy Kowalskiego nie przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu. Wyjaśnił on, że w postępowaniu cywilnym nie nałożono na niego obowiązku ustalenia miejsca zamieszkania brata Jana Kowalskiego. W toku postępowania jurysdykcyjnego odmówił składania wyjaśnień.
dowody: wyjaśnienia oskarżonego k. 77-78, 228.
Na podstawie ustalonego stanu faktycznego Sąd stwierdził co następuje:
Prokurator Prokuratury Rejonowej dla Wrocławia Stare Miasto wnosząc akt oskarżenia przedstawił Jerzemu Kowalskiemu zarzut popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
polegającego na tym, że w okresie od 9 października 2000 r. do 27 marca 2002 r. we Wrocławiu, działając z góry powziętym zamiarem, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził Jana Kowalskiego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci ½ części gospodarstwa rolnego wraz z zabudowaniami gospodarczymi położonymi w Tyńcu nad Ślężą o wartości nie mniejszej niż 60.000 zł poprzez wprowadzenie go w błąd co do faktu wniesienia do Sądu Rejonowego dla Wrocławia Krzyki I Wydziału Cywilnego we Wrocławiu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, a w toku przedmiotowego postępowania podanie nieprawdy i zatajenie miejsca rzeczywistego pobytu Jana Kowalskiego, co doprowadziło do wydania w dniu 27 marca 2002 r. postanowienia na skutek którego nabył gospodarstwo rolne w całości a Jan Kowalski utracił przysługujące mu prawo majątkowe w postaci ½ części tegoż gospodarstwa.
Sąd po rozważeniu i ocenie całokształtu materiału dowodowego stwierdził brak podstaw do przypisania oskarżonemu sprawstwa zarzucanego mu czynu.
Sąd analizując uzyskany materiał dowodowy opierał się przede wszystkim na dowodach w postaci dokumentów potwierdzających fakt stwierdzenia nabycia spadku przez Jerzego Kowalskiego i Jana
Kowalskiego w częściach równych, a gospodarstwa rolnego w całości przez Jerzego Kowalskiego, następnie zmiany istniejącego w tym zakresie postanowienia, dokumentów zawartych w aktach sprawy cywilnej sygn.
akt I Ns 1457/00, nadto na zeznaniach świadków wypowiadających się przede wszystkim na temat ich wiedzy co do utrzymywania kontaktu pomiędzy braćmi Jerzym Kowalskiem i Janem Kowalskiem. Sąd uznał za wiarygodne zaznania Jana Kowalskiego odnośnie nieprawdziwego oświadczenia złożonego przez jego brata Jerzego Kowalskiego a dotyczącego braku kontaktu pomiędzy braćmi w czasie gdy toczyło się postępowanie o nabycie spadku. Jan Kowalski zapewnił o częstych wizytach u rodziny w Polsce, a także o odwiedzinach brata w jego miejscu pobytu na terenie Niemiec. Istnienie tych kontaktów potwierdzili wiarygodni świadkowie Wiesław Borówka, Ireneusza Wąsa, Ryszard Kłak i Beata Kłak. W tej części ustaleń Sąd odmówił wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego. Sąd nie opierał się na dowodach z przesłuchania świadków Agnieszki Chylińskiej (k. 238) i Zbigniewa Kowalskiego (k. 238), bowiem świadkowie ci jako osoby najbliższe oskarżonego (córki i syn oskarżonego) odmówiły złożenia zeznań.
Sąd dysponując odtworzonymi aktami, prowadził postępowanie dowodowe mając na uwadze, że rozumienie na gruncie art. 286 § 1 k.k.
znamienia „rozporządzenie mieniem” jest szeroki, autonomiczne i obejmuje wszelkie czynności prowadzące do zmiany stanu majątkowego, w tym zmiany we władaniu mieniem. Rozporządzenie nie oznacza wtedy jedynie czynności o skutkach rzeczowych. W związku z tym w toku postępowania dokonał m.in. ustalenia wysokości szkody (k. 402).
Dokonując jednak ostatecznego podsumowania pod kątem weryfikacji zaistnienia możliwej na kanwie niniejszej sprawy konstrukcji oszustwa procesowego, Sąd doszedł do przekonania, że tego rodzaju przestępstwo nie miało miejsca. Nie przytaczając ponownie zasadnych wywodów zawartych w uzasadnieniu Sądu Okręgowego weryfikującego już w ramach kontroli instancyjnej pierwotne rozstrzygnięcie sądu, podkreślić należy, że jednoznacznie zostały wyeksponowane błędy logiczne dotyczące opisu czynu z art. 286 § 1 k.k. zawarte w akcie
oskarżenia, jak również te, które związane były z nowym opisem dokonanym przez sąd (k. 212-215). Ocena na gruncie niniejszej sprawy bytu przestępstwa z art. 286 § 1 k.k., tzw. oszustwa procesowego, wymaga przypomnienia, że przestępstwo oszustwa, o którym mowa w art.
286 § 1 kk popełnia ten, kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Istota zabronionego zachowania przy oszustwie polega na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem. Celem działania sprawcy jest osiągnięcie korzyści majątkowej. Sprawca, popełniając przestępstwo, może posłużyć się trzema alternatywnie wskazanymi w przepisie metodami: wprowadzeniem w błąd, wyzyskaniem błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania. Wprowadzenie w błąd polega na tym, że sprawca swoimi podstępnymi zabiegami doprowadza inną osobę do mylnego wyobrażenia o rzeczywistym stanie rzeczy. Wprowadzenie w błąd dotyczyć musi tzw. istotnych okoliczności, które mogą mieć wpływ na podjęcie przez oszukiwaną osobę decyzji rozporządzenia mieniem.
Działanie oszusta odnosić się więc musi do okoliczności powodującej, że rozporządzenie mieniem ma charakter niekorzystny. Wprowadzenie w błąd przybrać może postać tzw. oszustwa procesowego i zachodzi ono wówczas, gdy na skutek fałszywych dowodów przedstawionych przez sprawcę doszło do rozporządzenia mieniem na podstawie wyroku sądowego zasadzającego roszczenie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2004 roku, I KZP 37/03 LEX 140096). Wprowadzenie sądu w błąd nieprawdziwymi twierdzeniami zawartymi w pozwie, popartymi jednocześnie fałszywymi dowodami, stanowi działanie oszukańcze przez to, iż zamiarem sprawcy jest skłonienie sądu do rozporządzenia cudzym mieniem, u podłoża którego leży błędne wyobrażenie o rzeczywistości wywołane przez sprawcę. Podmiotem wprowadzonym w błąd jest w tym przypadku osoba sędziego jako osoba fizyczna, wydająca rozstrzygnięcie w imieniu państwa, mająca ustawowe
uprawnienie do rozporządzenia cudzym mieniem przy orzekaniu o roszczeniach majątkowych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2006 roku, V KK 104/06 OSNwSK 2006/1/2/2427).
Dokonując uproszczenia stwierdzić można, że w przypadku oszustwa procesowego sprawca wprowadza w błąd sąd (przedstawia mu fałszywe dowody), rozporządza niekorzystnie mieniem również sąd.
Zachowana jest zatem wymagana dyspozycją art. 286 § 1 k.k. tożsamość wprowadzonego w błąd i rozporządzającego mieniem. Nie ma tutaj tożsamości rozporządzającego mieniem i pokrzywdzonego, nie jest ona zresztą wymagana.
Mając to na uwadze, w oparciu o poczynione przez Sąd ustalenia faktyczne stwierdzić należy, że aby doszło do wypełnienia przez oskarżonego znamion przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. należałoby przyjąć, iż oskarżony poprzez nieprawdziwe oświadczenie sprowadzające się do zatajenia miejsca pobytu brata, wprowadził w błąd osobę sędziego Sądu Rejonowego dla Wrocławia Krzyków I Wydział Cywilny w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku co do zasadności swojego „roszczenia”, wskutek której to okoliczności Sąd wydał postanowienie na mocy którego niekorzystnie rozporządził mieniem w wyniku czego szkodę poniósł Jan Kowalski. Jednoczenie przyjąć należałoby, że oskarżony swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim (kierunkowym) obejmował nie tylko to, że wprowadza w błąd sąd, ale również i to że doprowadza w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem i jednocześnie chce wypełnienia tych znamion. Takiego toku rozumowania nie sposób jednak obronić.
Podkreślić wyraźnie należy, że w niniejszej sprawie decyzja sądu (stwierdzenie nabycia spadku) była czynnością deklaratoryjną, nie miała charakteru konstytutywnego. Wszak spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, a spadek otwiera się chwilą śmierci spadkodawcy. Sąd nie dokonał zatem rozporządzenia mieniem.
Rozporządzenie mieniem w tym wypadku ma wyraźną cywilistyczną konotację i nie może być rozumiane szeroko. W tym wypadku czynność rozporządzająca to czynność prawna polegająca na przeniesieniu (zbyciu
lub nabyciu), obciążeniu, ograniczeniu lub zniesieniu prawa majątkowego.
W niniejszej sprawie taka sytuacja nie miała miejsca. Sąd nie dokonał dyspozycji majątkowej o skutkach rzeczowych. Wątpliwości budzi również sam fakt wprowadzenia w błąd sędziego, wszakże dysponował on informacją podaną przez oskarżonego o istnieniu spadkobiercy Janie Kowalskim, wyznaczył dla reprezentowania jego interesów kuratora, czy zatem oświadczenie oskarżonego, w którym podał że nie zna miejsca pobytu brata wpłynęło na istotę rozstrzygnięcia sądu cywilnego. Sąd ten dysponował wszelkimi informacjami niezbędnymi do podjęcia prawidłowej decyzji.
W tej sytuacji mając na uwadze powyższe rozważania należało uniewinnić oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu.
O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 632 pkt 2 kpk.
