Biegły- procesowe aspekty powołania, treść i zakres opinii
Autor: Justyna Chojnacka 254380
Biegły- osoba posiadająca wiedzę specjalną, ekspertalną w jakiejś
dziedzinie nauki i sztuki lub szczególne umiejętności na specjalistycznym poziomie i która została powołana w tym charakterze do udziału w
postępowaniu. Może to być osoba prywatna (niewymagany wpis na listę biegłych sądowych), instytucja naukowa lub specjalistyczna,
Ekspertyza- ogół czynności badawczych wykonanych przez biegłego wraz z opinią,
Podstawowe pojęcia
Opinia biegłego- pisemne (rzadziej ustne) sprawozdanie z badań,
zakończone wnioskami, które mają być sformułowane i przedstawione organowi procesowemu w taki sposób, aby sąd mógł samodzielnie ocenić zakres i poprawność przebiegu badań oraz trafność wniosków. Muszą być zatem zrozumiałe i przekonujące. Jeżeli opinia nie spełnia tych kryteriów, sąd nie przyjmie jej jako podstawy ustaleń faktycznych.
Podstawowe pojęcia c.d.
Wystąpienie w sprawie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, których stwierdzenie wymaga wiadomości specjalnych (art. 193 § 1 k.p.k),
Okoliczności te wykraczają poza normalną wiedzę, którą dysponuje organ procesowy miernikiem jest tu poziom wiedzy człowieka
wykształconego, o odpowiednim doświadczeniu życiowym,
UWAGA! Do wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 193 § 1 k.p.k.
nie należy wiedza na temat obowiązującego prawa!
Przesłanki dopuszczenia dowodu z
opinii biegłego
W świetle art. 194 k.p.k. formalną podstawę działalności biegłego stanowi postanowienie organu procesowego o zasięgnięciu dowodu z opinii
biegłego, w którym należy wskazać:
imię, nazwisko i specjalność biegłego lub biegłych, a w przypadku
instytucji również specjalność i kwalifikacje osób, które powinny wziąć udział w wydaniu ekspertyzy (w tym przypadku wskazanie imienne zdarza się w praktyce rzadko), w razie poprzestania na wskazaniu instytucji o tym, który biegły (biegli) dokona ekspertyzy, decyduje kierownik tej instytucji,
Podstawa działania biegłego
przedmiot i zakres ekspertyzy, ze sformułowaniem (w razie potrzeby) pytań szczegółowych, które konkretyzują zlecaną biegłemu problematykę badań, zapobiegają nieuprawnionemu wykraczaniu przez biegłego poza zakres przedmiotowy zleconej mu ekspertyzy, ale też na ogół zapewniają, że w zleconym zakresie opinia będzie wyczerpująca, a jej późniejsze uzupełnienia zbędne,
termin dostarczenia opinii (uwzględniający obszerność koniecznej analizy materiału procesowego, zakres żądanej ekspertyzy, realne możliwości wyznaczonego biegłego),
formę przedstawienia opinii: pisemna lub ustna (art. 200 § 1 k.p.k.).
Podstawa działania biegłego c.d.
Dopuszczalność wskazywania metod badawczych
W świetle publikacji zamieszczonej w Biuletynie Informacji Publicznej Sądu Okręgowego w Krakowie
niedopuszczalne jest wskazanie
biegłemu metod, którymi powinien się posłużyć przy przeprowadzeniu badań, gdyż jest to domeną biegłego,
jednakże powinien on uzasadnić swoje stanowisko w tej kwestii, co podlega kontroli zarówno organu
procesowego, jak i stron.
Zdaniem prof. Skorupki nie wydaje się to celowe, skoro to biegły posiada wiedzę specjalistyczną i bierze odpowiedzialność zarówno za przebieg badań, jak też
obiektywizm ich rezultatów, a organowi zlecającemu brak wiedzy umożliwiającej formułowanie tego rodzaju wskazań.
Jednakże ponieważ ustawodawca wprost nie rozstrzyga, czy można związać
biegłego określoną metodą lub metodami badawczymi, to gdy organ wskaże
konkretne metody biegły powinien wykonać ekspertyzę zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą, stosując metody, które uzna za celowe i słuszne oraz dodatkowo powinien zastosować również metody wskazane przez organ lub poinformować organ o swoim krytycznym stanowisku w sprawie wskazanej metody.
W świetle art. 196 § 1 biegłymi nie mogą być:
obrońca i duchowny, o których mowa w art. 178 k.p.k.,
osoba najbliższa dla oskarżonego, pozostająca z nim w szczególnie bliskim stosunku osobistym,
osoba, która w innej toczącej się sprawie jest oskarżona o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem,
osoby powołane w sprawie w charakterze świadków, a także osoby, które były świadkami czynu,
Wyłączenie biegłego
osoba bezpośrednio zainteresowana sprawą,
małżonek strony bądź obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela
ustawowego, albo osoba pozostająca we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób; osoba będąca krewnym lub powinowatym w linii prostej lub w linii bocznej, aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wyżej
wymienionych, albo jest związana z jedną z tych osób stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli,
osoba, która brała udział w postępowaniu jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony albo prowadziła
postępowanie przygotowawcze.
Wyłączenie biegłego c.d.
Jeżeli powody wyłączenia biegłego pojawią się dopiero po wydaniu przez niego opinii, nie będzie ona stanowiła dowodu, a organ prowadzący
postępowanie powoła innego biegłego ( art. 196 § 2 k.p.k.),
Jeżeli po powołaniu biegłego pojawią się powody osłabiające zaufanie do jego wiedzy, bezstronności lub inne ważne powody (np. o bliskich
związkach towarzyskich biegłego z jedną ze stron postępowania, skazania go za przestępstwo przyjęcia korzyści majątkowych lub osobistych w związku z wykonywaniem czynności biegłego), wówczas powołuje się innego biegłego ( art. 196 § 3 k.p.k.).
Wyłączenie biegłego c.d.
Zgodnie z art. 197 § 1 k.p.k. biegły zobowiązany jest do złożenia przyrzeczenia o wskazanej w kodeksie treści,
Biegły powołuje się na przyrzeczenie złożone przy ustanowieniu go w tym charakterze (art. 197 § 2 k.p.k.),
Za przedstawienie fałszywej opinii biegłemu grozi odpowiedzialność karna.
Przyrzeczenie
Kwestię tę normuje przepis z art. 200 § 2 k.p.k. stanowiąc, że opinia powinna zawierać:
imię, nazwisko, stopień i tytuł naukowy, specjalność i stanowisko zawodowe biegłego,
imiona i nazwiska oraz pozostałe dane innych osób, które uczestniczyły w przeprowadzaniu ekspertyzy, ze wskazaniem czynności dokonanych przez każdą z nich,
w wypadku opinii instytucji - także pełną nazwę i siedzibę instytucji,
Treść i zakres opinii
czas przeprowadzenia badań oraz datę wydania opinii,
sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz oparte na nich wnioski
podpisy wszystkich biegłych, którzy uczestniczyli w wydaniu opinii.
W sprawozdaniu z badań biegły powinien wskazać założenia jakie przyjął oraz metody, którymi się posłużył w badaniach,
Opinia powinna być sporządzona zwięźle, jasno i w sposób zrozumiały dla stron.
Treść i zakres opinii c.d.
We wnioskach należy zawrzeć odpowiedzi na pytania postawione w postanowieniu o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego,
Przepis art. 201 k.p.k. stanowi, że jeżeli opinia jest niepełna (nie zawiera odpowiedzi na wszystkie postawione pytania albo nie odnosi się do
wszystkich istotnych kwestii) lub niejasna (nie jest zrozumiała dla organu procesowego) albo, gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, można wezwać ponownie tych samych biegłych lub powołać innych.
Treść i zakres opinii c.d.
J. Skorupka (red. nauk.), Postępowanie karne część ogólna, Wolters Kluwer Polska Sp. z o. o., Warszawa 2012,
Biegły w postępowaniu karnym, www.krakow.so.gov.pl (dostęp z dnia
13.12.2014r.),
Kodeks postępowania karnego, Wydanie 2, stan prawny: wrzesień 2014, Lexis Nexis.
