Sympozjum : "200-na rocznica urodzin szwedzkiej królowej Josephine Maximilienne Eugenie Napoleonne-Beauharnais (1807-1876) odnowicielki Kościoła Katolickiego w Królestwie Szwecji" :(Sztokholm, 10 marca 2007)

Mariusz Chamarczuk

Sympozjum : "200-na rocznica

urodzin szwedzkiej królowej

Josephine Maximilienne Eugenie

Napoleonne-Beauharnais (1807-1876)

odnowicielki Kościoła Katolickiego w

Królestwie Szwecji" :(Sztokholm, 10

marca 2007)

Seminare. Poszukiwania naukowe 25, 534-536

534

Z okazji dwusetnej rocznicy urodzin szwedzkiej królowej Josephine Maximilienne Eugenie Napoleonne-Beauhamais (1807-1876), jednej z kluczowych postaci w historii Kościoła katolickiego w Szwecji, K a t o l i c k i Z w i ą z e k H i s t o r y c z n y w S z w e c j i (Katolsk Historisk Förening i Sverige) zorga­ nizował sympozjum poświęcone jej postaci. Sympozjum miało miejsce w Sztokholmie 10 marca 2007 roku, w głównej auli Akademii Szwedzkiej (miejscu, w którym ogłaszane są wyniki ustaleń kapituły Akademii o przyznaniu Nagrody Nobla w dziedzinie nauk humanistycznych i szczegóło­ wych). Ponieważ ilość miejsc była ograniczona, wstęp można było uzyskać jedynie poprzez kontakt z organizatorami za pośrednictwem Kurii katolickiej w Sztokholmie. W sympozjum wzięło udział ok. 500 osób z różnych środowisk naukowych i wyznaniowych w Szwecji, Francji i Włoch. Pro­ gram sympozjum obejmował szereg wykładów prezentujących różne aspekty życia królowej Jose- phiny Napoleonne. Referaty były przeplatane klasycznymi formami muzycznymi, w dużej części skomponowanymi przez dzieci królowej : Karla, Oscara oraz Eugenię.

Podczas sympozjum zaprezentowano referaty będące próbą opisu bogatego życia i działalności Josepfiny Napoleonne. Jako pierwszy zabrał głos moderator sympozjum prof. Kjell Bllickert, doko­ nując wprowadzenia w tematykę oraz uzasadniając potrzebę naukowej refleksji nad postaciami, które swoją działalnością wywarły niepodważalny wpływ na kształt przyszłości, a ze względu na p o p r a w n o ś ć p o l i t y c z n ą (w tym przypadku wyznanie katolickie) nie podejmuje się wysiłku zgłębia­

nia ich dokonań oraz osiągnięć. Pierwszy, bardzo obszerny referat pt.: J ó z e f in a , k s i ę ż n a Ś r o d k o w e j E u r o p y , w c z a s i e p o p r z e d z a j ą c y m p r z y b y c i e d o S z w e c j i (Josephine, princessa i Europas mitt. Tiden före ankomsten till Sverige), przedstawiła doc. Gunnel Elby reprezentująca Wydział Nauk Histo­ rycznych Uniwersytetu w Lund. Wiodące tematy jej wystąpienia odnosiły się do przedstawienia genealogii rodowej i powiązań jej pochodzenia z cesarskim rodem Napoleona Bonaparte. Następnie autorka zaprezentowała czasy dzieciństwa i wczesnej młodości oraz związane z nimi bardzo rygory­ styczne i wymagające wielu wyrzeczeń zasady kształcenia i przejmowania obowiązujących zasad kultury oraz tradycji. Charakterystyczne w wystąpieniu było położenie akcentu na wpływ politycz­ nego zaangażowania rodziców na wychowanie dzieci. Josephina, córka adoptowanego syna i gene­ rała Cesarza Napoleona, Eugene’a Beauharsnais i Augusty Amalii ze starego bawarskiego rodu Wittelsbachsk, urodzona w Turynie jako włoska księżniczka bawarskiego pochodzenia, wychowana we francuskiej kulturze, była przesiąknięta atmosferą glorii napoleońskiej. Jednak po latach okazało się, że tym, co wywarło największy wpływ na jej wychowanie był głęboki katolicyzm jej rodziców i wychowawców.

Kolejny referat pt. O s c a r i J o s e p h i n a o r a z ic h m a ł ż e ń s t w o (Oscar och Josephine - ett äktens- kap) zaprezentowała prof. Eva-Helen Ulvros z Uniwersytetu Sztokholmskiego. Referentka w swoim wystąpieniu skoncentrowała się na powodach bardzo wczesnego wyjścia za mąż 16-letniej Josephi­ ne za szwedzkiego następcę tronu księcia Oscara Bemadotte; na różnicach wyznaniowych i później­ szych konsekwencjach tych różnic podczas pożycia małżeńskiego pary królewskiej; na wielkim pragnieniu przekazania wiary katolickiej pięciorgu dzieciom i problemach z tym związanych, wyni­ kających z zasad szwedzkiego prawa chroniących wyznanie luterańskie jako jeden z fundamentów szwedzkiej państwowości; oraz na wzorowej postawie Josephiny jako małżonki mimo niezrozumie­ nia, zdrad małżeńskich oraz lekceważenia jej głębokiego katolicyzmu przez najbliższych, współpra­ cowników i możnowładców.

S P R A W O Z D A N IA

₅₃₅

Kontynuacją powyższego tematu, ale w innym kontekście sytuacyjnym, był referat pt. J o s e - p h i n a - K s i ę ż n a i K r ó l o w a S z w e c j i i N o r w e g i i . J e j r e l a c j e i z n a c z e n i e d l a K o ś c i o ł a k a t o l i c k i e g o (Kronprincessan / drottning Josephina av Sverige och Norge. Hennes relation till och betydelse för Katolska Kyrkan), zaprezentowany przez dr Gunnel Becker z Uniwersytetu Sztokholmskiego. Jej wystąpienie było prezentacją szerokich kontaktów Josephiny Napoleonne jako księżnej i królowej, a także wyprzedzającej ówcześnie obowiązującą mentalność, konkretnej wizji odrodzenia Kościoła katolickiego w Szwecji poprzez otwarty dialog i niwelowanie zadrażnień, niechęci oraz nieporozu­ mień z chrześcijanami innych wyznań. Autorka referatu posunęła się w swoich tezach także do stwierdzenia, że Królowa Josephina może, a nawet powinna, być postrzegana jako prekursorka współczesnego ekumenizmu. Niestety jej działalność była niezrozumiała a nawet odbierana jako szkodliwa dla Królestwa Szwecji.

Zwieńczeniem pierwszej części sympozjum była prezentacja muzyki klasycznej (okresu póź­ nego oświecenia oraz pobytu w Szwecji Królowej Josephiny), w części skomponowanej przez samą królową oraz jej dzieci: D r o t t n i n g J o s e p h i n a s P o l o n a i s e - skomponowany przez księżniczkę Euge­ nię (1854 r.); B a r c e r o l e - skomponowany przez księcia Josepha Fransa Oscara (1830 r.); D i e g l o c - k e n d u o f ö r s o p r a n o c h t e n o r - do tekstu Królowej Josephiny, muzyka - księżniczka Eugenia (1862 r.); W h e r e r o s e s f a i r - tekst Georg Linly, muzyka - Książę Gustaw; S n ö d r o p p e n - skomponowany przez Księcia Gustawa (1846 r.); S a n g v i d s o r g e f e s t e n e f t e r c o r v e t t e n c a r l s c r o n a n s f ö r o l y c k a n d e - tekst pseud. Carlen, muzyka - Książę Gustaw (1846 r.); C h o r - tekst pseud. Sätherberg, muzyka - Książę Gustaw (1846 r.).

Drugą, popołudniową część sympozjum otworzył referat zaprezentowany przez autorkę wielu cennych opracowań z zakresu historii katolicyzmu i życia zakonnego w Skandynawii dr Yvonne- Marię Werner zatytułowany: K r ó l o w a - w d o w a J o s e p h i n a a K o ś c i ó ł k a t o l i c k i (Ankedrottning Jose­ phina och Katolska kyrkan). Wybitna znawczyni tematu ukazała głęboki szacunek i posłuszeństwo Królowej Josephiny wobec Kościoła katolickiego - jego hierarchii oraz nauczania dogmatycznego i moralnego. Bardzo światła, oczytana i wszechstronnie wykształcona Josephina prowadziła oży­ wioną korespondencję z papieżami, kardynałami, biskupami i teologami całej Europy (znała biegle języki: włoski, francuski, niemiecki, angielski, szwedzki, norweski). Dialog ten był szczególnie ożywiony w okresie Soboru Watykańskiego I. Doświadczając wielkich trudności w dialogu ekume­ nicznym na terenie Szwecji, wyczuwała, że przygotowywany do uroczystego ogłoszenia d o g m a t 0 n i e o m y l n o ś c i p a p i e ż a jeszcze bardziej utrudni dialog wśród chrześcijan w Skandynawii. Kiedy jednak dogmat ogłoszono, Królowa zaakceptowała decyzję Soboru i więcej na ten temat nie podej­ mowała dyskusji. To jeden z wielu przykładów lojalności i wiary w mądrość Kościoła.

Drugą część sympozjum zamknęły dwa wystąpienia będące bardziej formą świadectwa żywej kontynuacji dzieł zapoczątkowanych przez Josephinę Napoleonne niż teoretycznych i systematycz­ nych rozważań nad jej życiorysem. Nawiązując do dwóch głównych fundacji założonych przez bohaterkę sympozjum: F u n d a c j i P a m i ę c i K r ó l a O s c a r a (Oscar’s Minne) oraz F u n d a c j i o p i e k i n a d l u d ź m i s t a r s z y m i (Josephinahemmet), głos zabrał najpierw wieloletni dyrektor pierwszej z nich dr Henrik Amberg. Prezentując początki powstania ośrodka O s k a r ’s M i n n e w podsztokholmskim Bagarmossen, przedstawił także trudności związane z jego funkcjonowaniem, przeciwności odno­ szące się do faktu posługiwania w nim ss. Serafitek z Polski, aż po osiągniętą z czasem tolerancję 1 akceptację. Podobnie rzecz się miała, gdy idzie o drugą fundację J o s e p h i n a h e m m e t , pozostającą od początku pod zarządem jezuitów, w której posługę prowadzą ss. Elżbietanki. Prezentacji tej fundacji dokonała s. Ludwika Szymura, elżbietanka, przełożona personelu medycznego.

Podsumowania i zamknięcia sympozjum dokonał ordynariusz katolickiej Diecezji Sztokholm­ skiej bp Anders Arborelius OCD w krótkim referacie zatytułowanym: J ó z e f i n a w n a s z y c h s e r c a c h (Josephina i vära hjärtan). Nawiązując do wcześniejszych wystąpień zauważył, że sympozjum po­ zwoliło na odkrycie skarbu, który czekał na swój moment w historii. Tendencyjnie omijana przez historyków postać szwedzkiej królowej - katoliczki (co w szwedzkiej mentalności jest nadal powo­

536

dem raczej do wstydu niż do chluby), domaga się ponownego wyeksponowania jako symbolu odra­ dzania się wspólnoty katolickiej w Szwecji. Biskup podzielił się także osobistym odczuciem, że słuchając wystąpień osób przedstawiających fakty z życia Królowej Josephiny, słuchał opisu życia osoby głęboko wierzącej, prawdziwej córki Kościoła i nie zawahał się stwierdzić, „że może nawet świętej”.

Po zamknięciu części wystąpień, nastąpiła druga część koncertowa. Zaprezentowano kolejną porcję doskonałej muzyki dworskiej autorstwa rodziny królewskiej. Były to następujące utwory: L o u i s a - W a l s - kompozycji księżnej Eugenii (1862 r.); T ill w ä g e n - duet na sopran i alt skompono­ wany przez księżnę Eugenię (1862 r.); S a n g O r d e n a f T i b e l l - skomponowany przez księżnę Euge­ nię (1862 r.); S a n g t i l l a j t o n s t j ä m a n - skomponowany przez księcia Gustava (1863 r.) do słów Runeberga; E n M á n s k e n s t u n d - skomponowany przez księcia Gustava (1844 r.) do słów Säth- erberg’a; Tullgams Galop - skomponowany na piano-forte przez księżną Eugenię, przeznaczony na bal królewski 28.01.1856 roku; H y m n u r o d z i n o w y d l a M a t k i - K r ó l o w e j o d d z i e c i - skomponowany przez książąt Karla i Eugenię na bal urodzinowy w 14.03.1846 roku.

Oprawę muzyczną sympozjum przygotował zespół muzyków sztokholmskich: Piano - Simon Törnqist (Kungliga Musikhögskolan i Stockholm), sopran - Nadja Kolecka (Operahögskolan i Gö­ teborg), tenor - Love Enström (znany i popularny sztokholmski śpiewak operowy), flöjt - Ivona Grbavac (Nordiska Musikgimnasiet).Grupie przewodziła i dyrygowała, a przy niektórych utworach także akompaniowała, Elizabeth von Waldstein (Musikhögskolan i Wien, Kungliga Musikhögs­ kolan i Stockholm, a także kierowniczka i dyrygentka chóru katedralnego w Sztokholmie).

Ks. Mariusz Chamarczuk SDB S a l e z j a ń s k i O ś r o d e k D o k u m e n t a c j i D u s z p a s t e r s t w a w S z t o k h o l m i e ( S O D D ) SYMPOZJUM NAUKOWE D Z I A Ł A L N O Ś Ć M U Z E Ó W I A R C H I W Ó W K O Ś C I E L N Y C H - N O W E W Y Z W A N I A (Poznań, 14 września 2007)

W związku z otwarciem odnowionych po remoncie budynków Muzeum Archidiecezjalnego i Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu (AAP) zorganizowano sesję naukową pod hasłem „D z i a ł a l n o ś ć m u z e ó w i a r c h i w ó w k o ś c i e l n y c h - n o w e w y z w a n i a ” . Odbyła się ona w dniu 14 wrze­ śnia 2007 r. w gmachu muzeum. Honorowy patronat nad tym spotkaniem naukowym przyjęli: Pa­ pieska Komisja ds. Kościelnych Dóbr Kultury, Arcybiskup Metropolita Poznański Stanisław Gą- decki oraz Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Kazimierz Ujazdowski.

Spotkanie rozpoczęło się Mszą św. koncelebrowaną w kaplicy Arcybiskupiego Seminarium Duchownego w Poznaniu pod przewodnictwem abpa Stanisława Gądeckiego. Ksiądz Arcybiskup dokonał również uroczystego otwarcia sympozjum w gmachu Muzeum Archidiecezjalnego. W tematykę sesji naukowej wprowadził ks. Roman Dworecki - dyrektor AAP. W pierwszej części sympozjum, którą poprowadził ks. prof. Anzelm Weiss (KUL), uczestnicy wysłuchali dwóch refera­ tów.

Wiceprzewodniczący Papieskiej Komisji ds. Kościelnych Dóbr Kultury oraz Papieskiej Komi­ sji ds. Archeologii Sakralnej w Watykanie - o. Michael John Zieliński OSBOliv - wygłosił referat pt. „ I b e n i c u l t u r a l i n e l l o s v o l g e r s i d e l l a m i s s i o n e d e l l a C h i e s a ” (D o b r a k u ltu r y w p o s ł a n n i c t w i e K o ś c i o ł a ) . Ojciec Zieliński, Amerykanin polskiego pochodzenia, zatrzymał się najpierw nad aspek­ tem teologicznym i duszpasterskim dóbr kultury. Odwołał się do nauczania Jana Pawła II, które jak to określił, okazało się decydujące w nakreśleniu obszaru, w jakim dobra kultury uwidaczniają się