WPISUJE UCZEŃ KOD UCZNIA
BADANIE UMIEJĘTNOŚCI UCZNIÓW W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM
CZĘŚĆ HUMANISTYCZNA
HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
Instrukcja dla ucznia
1. Sprawdź, czy zestaw zadań zawiera 14 stron (zadania 1–24).
Ewentualny brak stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi.
2. Następnie wpisz swój kod.
3. Czytaj uważnie wszystkie teksty i zadania. Wykonuj zadania zgodnie z poleceniami.
4. Rozwiązania zadań zapisuj długopisem lub piórem z czarnym tuszem/
atramentem. Nie używaj korektora.
5. W każdym zadaniu wyboru wielokrotnego wybierz jedną z podanych odpowiedzi i zaznacz ją znakiem X, np.:
A. I i III B. II i IV C. III i IV D. I i II
6. W zadaniach typu prawda / fałsz lub tak / nie zaznacz właściwe odpowiedzi P / F lub T / N znakiem X, np.:
P / F lub T / N
7. W zadaniach na dobieranie do informacji oznaczonych liczbą dobierz informacje oznaczone odpowiednią literą i zaznacz tę literę znakiem X, tak jak w zadaniach wyboru wielokrotnego.
8. W zadaniach z luką wpisz w odpowiednie luki litery lub liczby oznaczające właściwe odpowiedzi.
9. Staraj się nie popełniać błędów przy zaznaczaniu odpowiedzi. Jeśli się pomylisz, to błędne zaznaczenie otocz kółkiem i wybierz inną odpowiedź, np.:
A. I i III B. II i IV C. III i IV D. I i II 10. Rozwiązania zadań otwartych zapisz czytelnie i starannie
w wyznaczonych miejscach. Pomyłki przekreślaj.
11. Rozwiązując zadania, możesz wykorzystać miejsce opatrzone napisem Brudnopis. Zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane i oceniane.
Czas pracy:
60 minut
Tekst do zadania 1.
1. Owce były jednymi z pierwszych udomowionych zwierząt. Hodowano je na mięso, dostar- czały też mleka i wełny. Ludzie wykorzystywali również skóry oraz kości owiec.
2. Wytwarzanie narzędzi odłupkowych, łuków i kościanych grotów strzał przyczyniło się do udoskonalenia strategii myśliwskich i umożliwiało zdobywanie większej ilości pożywienia.
3. Zdobycie umiejętności rozpalania ognia odmieniło życie ludzi. Zapewniał on ciepło, odstra- szał dzikie zwierzęta oraz umożliwiał przygotowywanie pożywienia.
4. Pierwsi rolnicy udoskonalili techniki obróbki kamienia. Wytwarzali narzędzia o wygładzo- nych krawędziach, wytrzymałe i wygodne w użyciu.
Zadanie 1.
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Osiągnięcia człowieka wynikające z przejścia do osiadłego trybu życia oznaczono numerami A. 1. i 4. B. 2. i 3. C. 1. i 2. D. 3. i 4.
Mapa do zadania 2.
Bliski Wschód – mapa współczesna
Zadanie 2.
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Państwo utworzone na początku X w. p.n.e., którego mieszkańcy wyznawali religię monoteistyczną, istniało na obszarze oznaczonym na mapie numerem
A. 1. B. 2. C. 3. D. 4.
Mapa do zadania 3.
Rozwój terytorialny państwa Franków w VI–IX w.
Zadanie 3.
Uzupełnij tekst dotyczący zamieszczonej mapy, przyporządkowując każdemu zdaniu właściwą odpowiedź spośród podanych.
Frankowie w VI w. dokonali ekspansji w kierunku 1. ____. Karol Wielki uzależnił państwo leżące na Półwyspie Apenińskim zwane 2. ____. Największy zasięg terytorialny państwo Franków osiągnęło w 3. ____.
3.1. A. północno-zachodnim B. południowo-zachodnim C. południowo-wschodnim 3.2. A. cesarstwem bizantyjskim B. księstwem Benewentu C. emiratem kordobanskim
3.3. A. VII w. B. VIII w. C. IX w.
Tekst do zadania 4.
2. Tylko sam biskup rzymski może być prawnie nazwany biskupem powszechnym.
3. Tylko on sam może biskupów składać z godności lub do nich przywracać.
12. Jemu wolno władcami rozporządzać [a więc i cesarzy z tronu składać].
22. Kościół rzymski nigdy nie pobłądził i po wszystkie czasy […] w żaden błąd nie popadnie.
Źródło: Tezy Grzegorza VII – Dictatus Papae (dyktat papieski) z 1075 r., [w:] Wiek V–XV w źródłach. Oprac. M.
Sobańska-Bondaruk, S,B, Lenard, Warszawa 2003, s. 126–127 .
Zadanie 4.
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Tezy papieża Grzegorza VII będące główną przyczyną sporu papiesko-cesarskiego oznaczono numerami
A. 2. i 22. B. 3. i 12. C. 2. i 3. D. 12. i 22.
Ilustracja do zadania 5.
Źródło: FORUM/Jan Morek
Zadanie 5.
Wskaż nazwę stylu, w którym został wykonany nagrobek Kazimierza Wielkiego, oraz właściwe uzasadnienie swojego wyboru. Zaznacz literę A albo B oraz numer 1, 2 lub 3.
A. Styl gotycki,
ponieważ
1. arkady wspierające baldachim* mają formę ostrołukowych okien.
2. baldachim wspierają masywne filary zamknięte pełnymi łukami.
B. Styl renesansowy, 3. faliste, asymetryczne linie stwarzają wrażenie lekkości konstrukcji baldachimu
*baldachim – zadaszenie osłaniające nagrobek, wsparte na kolumnach lub filarach
Tekst źródłowy do zadań 6. i 7.
Posłowie zaś jego w takich oto słowach przedstawili sprawę tej pani królowej Węgier Elżbiecie. Przeto najdostojniejsza władczyni, raczy tego pana Jagiełłę, wielkiego księcia przy- jąć za syna i przesławną władczynię Jadwigę, najdroższą waszą córkę, królową Polski, po- łączyć z nim związkiem prawowitego małżeństwa. Tymczasem wielki książę Jagiełło wraz ze wszystkimi braćmi swymi jeszcze nie ochrzczonymi, z najbliższymi krewnymi, panami znaczniejszymi i najniższego rodu, usilnie stara się przyjąć wiarę katolicką świętego Kościoła rzymskiego. Również ten wielki książę Jagiełło uroczyście obiecał własnym trudem i kosztem uzupełnić straty Królestwa Polskiego. Wreszcie książę Jagiełło przyrzeka, że na stałe włączy do Korony Królestwa Polskiego swoje ziemie litewskie i ruskie.
Źródło: Wybór źródeł do historii Polski średniowiecznej, t. III, oprac. G. Labuda, B. Miśkiewicz, Poznań 1970, s. 50–51.
Tablica genealogiczna do zadania 7.
Tablica genealogiczna Piastów i Andegawenów
Zadanie 6.
Oceń, czy podane zdania dotyczące zamieszczonego tekstu są prawdziwe, czy – fałszywe.
Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Przed zawarciem porozumienia ród panujący na Litwie oddawał cześć pogańskim
bogom. P F
Obietnice złożone przez wielkiego księcia Jagiełłę dotyczyły rozszerzenia granic
Królestwa Polskiego. P F
Zadanie 7.
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Wymieniona w tekście Jadwiga to A. żona Władysława Łokietka.
B. wnuczka Elżbiety Łokietkówny.
C. matka Kazimierza Wielkiego.
D. siostra Elżbiety Bośniackiej.
Tekst do zadania 8.
1. Zwolnienie szlachty z płacenia podatków.
2. Zapewnienie szlachcie wolności osobistej i majątkowej.
3. Nadanie szlachcie prawa do decydowania o zwoływaniu pospolitego ruszenia.
Zadanie 8.
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Szereg, w którym uporządkowano chronologicznie wymienione przywileje szlacheckie, to:
A. 1. ⇒ 2. ⇒ 3. B. 2. ⇒ 1. ⇒ 3. C. 3. ⇒ 2. ⇒ 1. D. 1. ⇒ 3. ⇒ 2.
Tablica genealogiczna i tekst do zadań 9. i 10.
Tablica genealogiczna Jagiellonów
Polskie tradycje parlamentarne sięgają XIV w. Na początku 1493 r. w Piotrkowie zwo- łano sejm walny koronny, w którym obok rady królewskiej (senatu) wzięli udział posłowie z sejmików ziemskich. W 1505 r. w Radomiu uchwalono konstytucję Nihil novi, która zrówna- ła kompetencje ustawodawcze senatu i izby poselskiej. Sejm zbierał się w różnych miastach.
W Warszawie pierwszy sejm walny koronny odbył się w 1529 r.
Zadanie 9.
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Izbę poselską wyodrębniono w czasach panowania króla A. Kazimierza Jagiellończyka. C. Aleksandra.
B. Jana Olbrachta. D. Zygmunta Starego.
Zadanie 10.
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
W okresie panowania najmłodszego syna Kazimierza Jagiellończyka A. senat posiadał większe uprawnienia ustawodawcze niż izba poselska.
B. zebrał się pierwszy w dziejach Polski sejm walny koronny.
C. miejscem obrad sejmowych stała się Warszawa.
D. szlachta uzyskała prawo zasiadania w sejmie.
Tekst źródłowy i taśma chronologiczna do zadania 11.
Na pierwszym sejmie elekcyjnym tłumaczył im, że „mając do czynienia z królem cu- dzoziemskim, otoczonym bogactwami i fortelami francuskimi”, należy go mocno skrępować ustawami strzegącymi złotej wolności. Warstwa ta przywiązana do swoich praw i przywilejów wieńczyła koroną skroń cudzoziemca, gdy nie tylko we Francji, ale i w większości krajów eu- ropejskich następował stały wzrost władzy centralnej.
Źródło: J. Tazbir, Henryk Walezy, [w:] Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1991, s. 348.
1 3
II połowa XV w. I połowa XVI w. II połowa XVI w. I połowa XVII w.
4 2
Zadanie 11.
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Wydarzenie, do którego nawiązuje autor tekstu, nastąpiło w okresie oznaczonym na taśmie chronologicznej numerem
A. 1.
B. 2.
C. 3.
D. 4.
Tekst źródłowy do zadania 12.
Roku więc następnego, niby bicz Boży przeciwko Polakom, wyruszył z północy Karol Gustaw, królem wybrany, chociaż królestwo to prawem następstwa należało się Janowi Kazi- mierzowi, królowi polskiemu. Po zajęciu Wielkopolski, gdy miał ruszyć ku Krakowu, umyślił, aby napaść na klasztor częstochowski.
Źródło: Panowanie Jana Kazimierza, [w:] Teksty źródłowe w szkole średniej, z. 39, Kraków 1923, s. 12.
Zadanie 12.
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Opisane w tekście wydarzenia rozegrały się w czasie wojny Rzeczypospolitej z państwem A. rosyjskim.
B. tureckim.
C. szwedzkim.
D. pruskim.
Zadanie 13.
Spośród podanych informacji wybierz przyczynę i skutek konfederacji targowickiej.
W tabeli zaznacz właściwe litery.
Przyczyna
konfederacja targowicka Skutek
A. B. C. A. B. C.
A. zniesienie zasady liberum veto i elekcyjności tronu.
B. podpisanie traktatu dotyczącego pierwszego rozbioru Polski.
C. likwidacja zmian ustrojowych wprowadzonych przez Konstytucję 3 maja.
Zadanie 14.
Spośród poniżej podanych wydarzeń oznaczonych literami A–D wybierz wydarzenie chronologicznie pierwsze i wydarzenie chronologicznie ostatnie. W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybrane wydarzenia.
14.1. Wydarzenie chronologicznie pierwsze A B C D
14.2. Wydarzenie chronologicznie ostatnie A B C D
A. Józef Wybicki napisał słowa Pieśni Legionów Polskich we Włoszech.
B. Stanisław August Poniatowski podpisał akt abdykacji.
C. Tadeusz Kościuszko złożył przysięgę na rynku w Krakowie.
D. Józef Poniatowski objął komendę nad wojskiem Księstwa Warszawskiego.
Zadanie 15.
Przyporządkuj każdemu z podanych rodzajów monarchii odpowiadający mu opis, wy- bierając spośród oznaczonych literami A–D. W tabeli zaznacz litery, którymi oznaczono wybraną kategorię.
15.1. monarchia patrymonialna A B C D
15.2. monarchia absolutna A B C D
15.3. monarchia parlamentarna A B C D
A. Władysław Herman pokonany przez opozycję, kierowaną przez swoich synów, podzielił państwo polskie na dzielnice.
B. Ludwik XIV, z Bożej łaski król Francji, decydując bezpośrednio o sprawach państwa, narzucił poddanym nowe podatki.
C. Juliusz Cezar po raz czwarty wybrany konsulem Rzymu pokonał w bitwie wrogów politycznych.
D. Królowa Wiktoria uszanowała wolę reprezentantów narodu angielskiego i zaakceptowała ustawę przyjętą przez Izbę Lordów oraz Izbę Gmin.
Tekst do zadania 16.
1. wybór posłów i deputowanych do Sejmu Królestwa Polskiego
2. wzniesienie twierdzy wojskowej w Warszawie z rozkazu cara Mikołaja I
3. wcielenie pierwszych rekrutów z terenów Królestwa Polskiego do armii rosyjskiej 4. założenie uniwersytetu w Warszawie za zgodą cara Rosji i króla Polski Aleksandra I
Zadanie 16.
Dokończ poniższe zdanie – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Wydarzenia, które rozegrały się w Królestwie Polskim po klęsce powstania listopadowego, oznaczono numerami
A. 1. i 4.
B. 2. i 3.
C. 1. i 2.
D. 3. i 4.
Zadanie 17.
Oceń, czy przedstawiony układ chronologiczny dotyczący dziejów techniki jest prawdzi- wy, czy – fałszywy. Wybierz P, jeśli układ jest prawdziwy, lub F – jeśli jest fałszywy.
koło wodne → silnik spalinowy → maszyna parowa P F
ręczny kołowrotek tkacki → mechaniczna przędzarka → elektryczna maszyna do
szycia P F
Tabela i tekst źródłowy do zadania 18.
Zbiory głównych płodów rolnych w poszczególnych zaborach*
[podane w kwintalach uzyskanych z hektara gruntów ornych]
Zabór Rodzaj
uprawy Plony w roku
1890 1912
austriacki pszenica 11,0 13,3
żyto 9,9 12,9
jęczmień 9,7 11,7
pruski* pszenica 10,5 22,0
żyto 7,1 18,3
jęczmień 8,1 23,4
rosyjski pszenica 10,0 13,0
żyto 8,0 11,0
jęczmień 9,0 13,0
*dane odnoszą się do rolnictwa wielkopolskiego
Gospodarstwa chłopskie uwolnione z dotychczasowych więzów krępujących ich samo- dzielność zyskiwały bodźce do zwiększenia produkcji. Rosła ona również dzięki wzrostowi po- wierzchni gruntów rolnych. Najsilniej wystąpiło to w zaborze rosyjskim gdzie w latach 1850–
1907 obszar gruntów rolnych zwiększył się o milion hektarów. Na wzrost produkcji wpływała też modernizacja. Działo się tak przede wszystkim w zaborze pruskim, gdzie w ciągu ostatniej dekady XIX stulecia procent gospodarstw stosujących maszyny wzrósł z 10 do 43.
Źródło: A. Zakrzewski, Od Stojałowskiego do Witosa, [w:] Dzieje narodu i państwa polskiego, Warszawa 1988, s. 8.
Zadanie 18.
Dokończ poniższe zdania – wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
18.1. Pod koniec XIX w. największy wzrost wydajności rolnictwa nastąpił w zaborze A. austriackim
B. pruskim C. rosyjskim
18.2. ponieważ, na jego obszarze A. zachowano powinności feudalne.
B. wprowadzono nowe rodzaje upraw.
C. wzrosła powierzchnia gruntów rolnych.
D. nastąpiła mechanizacja produkcji rolnej.
Zadanie 19.
Każdej osobie podanej w tabeli przyporządkuj opis dotyczący jej działalności politycz- nej. W każdym wierszu tabeli zaznacz literę, którą oznaczono wybraną informację.
19.1. Józef Piłsudski A B C D
19.2. Roman Dmowski A B C D
19.3. Wincenty Witos A B C D
A. Założył pierwszą na ziemiach polskich partię robotniczą. Wzywał do obalenia kapitalizmu na drodze rewolucji międzynarodowej.
B. Opublikował swój pierwszy artykuł dotyczący problemów wsi galicyjskiej na łamach wydawanego we Lwowie „Przyjaciela Ludu”.
C. Po powrocie z zesłania wstąpił do organizującej się na ziemiach zaboru rosyjskiego Polskiej Partii Socjalistycznej.
D. Prowadził działalność publicystyczną – propagował idee powstającego na ziemiach polskich ruchu narodowego.
Zadanie 20.
Określ, której z polskich orientacji politycznych odpowiadają przedstawione działania.
Zaznacz odpowiednio: A (orientacja proaustriacka) lub R (orientacja prorosyjska).
utworzenie organizacji paramilitarnych Strzelec i Związek Strzelecki A R
walka Legionów Polskich na froncie wschodnim A R
Zadanie 21.
Uzupełnij poniższy tekst, przyporządkowując każdemu zdaniu właściwą odpowiedź spośród podanych.
Leszek Szerepka, ekspert z Ośrodka Studiów Wschodnich, został mianowany szefem misji dyplomatycznej w państwie pozostającym poza granicami Unii Europejskiej przez 1. . Nowo mianowany 2. obejmuje funkcję w trudnym okresie, gdy relacje Polski z 3.
ochłodziły się po represjach, jakie dotknęły opozycję w tym kraju.
Na podstawie: http://fakty.interia.pl/polska/news/
21.1. A. prezesa Rady Ministrów B. prezydenta RP C. marszałka sejmu 21.2. A. minister B. ambasador C. rzecznik
21.3. A. Litwą B. Czechami C. Białorusią
Tekst do zadania 22.
1. prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej 2. prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami
3. prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy 4. prawo do udziału w referendum
Zadanie 22.
Prawa polityczne przysługujące obywatelom polskim oznaczono numerami A. 1 i 2.
B. 3 i 4.
C. 2 i 3.
D. 1 i 4.
Ilustracja do zadania 23.
Źródło: Reporter/Rajkowski
Zadanie 23.
Oceń, czy poniższe zdania dotyczące plakatu są prawdziwe, czy – fałszywe. Wybierz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.
Prezentowana akcja społeczna świadczy o tym, że problem braku trzeźwości za
kierownicą dotyczy większości społeczeństwa. P F
Twórcy plakatu starają się budować poczucie odpowiedzialności w społeczeń-
stwie, niezależnie od pozycji społecznej danej osoby. P F
Tekst do zadania 24.
Adam, mediator w toczącym się sporze, postanowił przyspieszyć przebieg negocjacji.
Zwaśnione strony od trzech dni nie potrafiły znaleźć akceptowanego przez wszystkich rozwią- zania. Wykorzystując posiadaną wiedzę i doświadczenie, Adam opracował koncepcję rozstrzy- gnięcia sporu i nakłonił strony do jej przyjęcia.
Zadanie 24.
Czy podjęte przez Adama działania były zgodne z zasadami pracy mediatora? Podkreśl odpowiedź: TAK lub NIE i cyfrę 1., 2. lub 3., którą oznaczono właściwe uzasadnienie dokonanego wyboru.
TAK,
NIE,
ponieważ
1. strony konfliktu wypracowały zasady rozwiązania sporu po długo-trwałych i trudnych negocjacjach.
2. Adam przedstawił sposób rozwiązania sporu, który zaakceptowały wszystkie strony konfliktu.
3. Adam narzucił stronom konfliktu opracowane przez siebie zasady rozwiązania sporu.
Brudnopis
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
