Program zajęć Gender Studies - semestr letni 2018/2019
Blok I
Płeć, praca i feministyczna ekonomia. Wprowadzenie Dr Agata Chełstowska
Charakterystyka seminarium: Kurs przeznaczony jest dla wszystkich osób, które chciałyby bliżej poznać feministyczną ekonomię, kategorie, którymi się posługuje i podejmowane w jej ramach ana- lizy. Zastanowimy się nad tym, czy warto przełamać hermetyczność debat ekonomicznych i dowie- dzieć się, jaką rolę gra płeć w podziale i dystrybucji różnych rodzajów pracy w naszym społeczeńst- wie. Poruszymy wiele różnych zagadnień, przyjrzymy się, jak inaczej można naświetlić debaty eko- nomiczne, wprowadzając perspektywę płci: od intymnej pracy wykonywanej w domu i relacjach in- terpersonalnych, po globalną gospodarkę. Kurs oparty jest na lekturze tekstów polskich i zagra- nicznych ekonomistek feministycznych.
Bloki tematyczne:
Czym jest feministyczna ekonomia i do czego może nam się przydać? Historia, obszary zain- teresowań
Antonella Picchio i pojęcia pracy produkcyjnej i reprodukcyjnej w gospodarce kapitalistycz- nej
Rodzina i ekonomia: praca reprodukcyjna, praca opiekuńcza
Rodzina i ekonomia: rozwód, opieka i alimenty na dzieci
Płatna praca kobiet – główne zagadnienia
Makroekonomia i płeć
Gender budgeting w ujęciach polskich i zagranicznych
Etyka troski i wizje przyszłości
Wybrana bibliografia:
Charkiewicz, Ewa, & Zachorowska-Mazurkiewicz, Anna. (2007). Słownik pojęć (główny nurt i feministyczna krytyka). Biblioteka Think-Tanku Feministycznego, from http://www.ekologi- asztuka.pl/think.tank.feministyczny/articles.php?article_id=65
Charkiewicz, Ewa, & Zachorowska-Mazurkiewicz, Anna. (2009). Wprowadzenie – Kryzys opieki w Polsce i na świecie. In Ewa Charkiewicz & Anna Zachorowska-Mazurkiewicz (Eds.), Gen- der i ekonomia opieki. Warszawa: Ekologia i Sztuka.
Chełstowska, Agata. (2016a). Alimenty na dzieci. Diagnoza polskiego systemu i przegląd praktyk zagranicznych Warszawa: Instytut Spraw Publicznych, Obserwatorium Równości Płci.
Folbre, Nancy. (1986). Kiery i piki. Paradygmaty ekonomiki gospodarstwa domowego, przęł.
Anna Zachorowska-Mazurkiewicz. World Development, 14(2), 245-255.
Folbre, Nancy. (1994b). Who pays for the kids? Gender and the structures of constraint. Lon- don: Routledge.
Fuszara, Małgorzata. (1995). Rozwody w Polsce. Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytet Warszawski, materiał niepublikowany. Warszawa.
Hakovirta, Mia. (2011a). Child maintenance and child poverty: a comparative analysis. Jour- nal of Poverty and Social Justice, 19(249 262).
Hryciuk, Renata Ewa. (2017). On the Disappearing Mother. Political motherhood, citizenship and neoliberalism in Poland. In Elżbieta Korolczuk Kerstin Jacobsson (Ed.), Civil Society Revised.
Lessons from Poland. New York, Oxford: Berghan Books.
Kobiety na "zielonej wyspie". Kryzys w Polsce z perspektywy gender. (2010). Warszawa:
Fundacja Feminoteka.
Korolczuk, Elżbieta. (2015). Musimy pokazać swoją siłę. Rozmowa z Elżbietą Dyś. In Renata Hryciuk & Elżbieta Korolczuk (Eds.), Niebezpieczne związki. Macierzyństwo, ojcostwo i polityka.
Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Kurian, Rachel. (2006). Globalizacja pracy opiekuńczej (M. Michowicz, Trans.). In Thanh- Dam Truong, Saskia Wieringa & Arita Chhachhi (Eds.), Engendering Human Security: Feminist Per- spectives (pp. 147-168). New Delhi: Women Unlimited.
Łapniewska, Zofia. 2014. “Ekonomia z Perspektywy Gender.” In Gender. Przewodnik Krytyki Politycznej, 168–79. Warszawa: Krytyka Polityczna.
Łapniewska, Zofia. . 2017. “Etyka Troski a Gospodarka Przyszłości.” Praktyka Teoretyczna 2 (24).
Nelson, Julie A. (1996). Feminism, Objectivity and Economics. London-New York: Rout- ledge.
Nelson, Julie A. (1999). Of Markets and Martyrs: Is It OK to Pay Well for Care? Feminist Economics, 5(3), 43-59.
Picchio, Antonella. (1992). Social reproduction: the political economy of the labour market.
Cambridge, New York, Oakleigh: Cambridge University Press.
Picchio, Antonella, Addabbo, Tindara, Badalassi, Giovanna, & Corrado, GFrancesca. (2008).
Well-Being Gender Budgets: Italian Government Cases. Modena: Centro di Analisi delle Politiche Pubbliche.
Strassmann, Diana. (1999). Feminist Economics. In Janice Peterson & Margaret Lewis (Eds.), The Elgar Companion to Feminist Economics (pp. 360-373). Cheltenham: Edward Elgar.
Titkow, Anna, Duch-Krzystoszek, Danuta, & Budrowska, Bogusława. (2004). Nieodpłatna praca kobiet. Mity, realia, perspektywy. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Urbańska, Sylwia. (2015b). Matka Polka na odległość. Z doświadczeń migracyjnych robotnic 1989 - 2010. Toruń: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej.
Weitzman, Lenore J. (1985c). The Divorce Revolution. The Unexpected Social and Economic Consequences for Women and Children in America. New York: The Free Press.
Zachorowska-Mazurkiewicz, Anna. (2016a). 2.4. Kobiety i ekonomia - wprowadzenie do e- konomii feministycznej Praca kobiet w teorii ekonomii. Perspektywa ekonomii głównego nurtu i e- konomii feministycznej (pp. 84-94). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zachorowska-Mazurkiewicz, Anna. (2016b). Praca kobiet w teorii ekonomii. Perspektywa ekonomii głównego nurtu i ekonomii feministycznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiel- lońskiego.
Blok II
Patrycja Prochera
Nazwa przedmiotu: Jak być kobietą w Polsce – instruktaż podstawowy
Charakterystyka seminarium: Czy zastanawialiście się kiedykolwiek, czy warto oglądać bajki i od kiedy dziewczynkom jest do twarzy w różowym? Dlaczego egalitaryzacja w polskich rodzinach to mit i czy babcie faktycznie lubią swoje wnuki?
Nasze seminarium zostanie w całości poświęcone nieoczywistości stawania się kobietą. Każde ze spotkań będzie innym punktem na osi czasu w cyklu życia pań. Prześledzimy drogę od najmłodszych lat, kiedy proces socjalizacji i podejmowane w jego ramach mechanizmy są najłatwiejsze do uchwy- cenia, przez lata nastoletnie i wczesną dorosłość, aż po wymuszoną niewidzialność kobiet w wieku poprodukcyjnym.
Dom to specyficzna scena. To właśnie tutaj stawia się pierwsze kroki w roli, która została przypisana zanim przyszło się na świat – w roli kobiety lub mężczyzny. Od pierwszych dni życia sztab ludzi dba tu o scenografię, kostiumy, odgrywane kwestie i dobrane sceny. Realizowane scenariusze są natomi- ast odzwierciedleniem kulturowo wykształconych wartości, które zasadzają się na nierównej pozycji tego, co niemęskie.
Celem naszych spotkań będzie śledzenie logicznych sprzeczności, stereotypów i krzywdzących zachowań, jakie napotykają dziewczynki, córki, nastolatki, młode mamy, singielki, żony, migrantki, gospodynie domowe, superwoman, rozwódki, babcie, teściowe czy seniorki. Będziemy tropić para- doksy, które im towarzyszą na co dzień i zastanawiać się, skąd się biorą i po co są.
Poza odniesieniami do teorii z zakresu nauk społecznych, sięgniemy po przykłady literatury, filmu i muzyki ze świata popkultury. Zajęcia będą miały formę konwersatorium z elementami warsztatu.
Bloki tematyczne:
To dziewczynkom nie wypada! – dzieciństwo i wczesna edukacja;
Jak Ty wyglądasz… – lata nastoletnie i młode dorosłe;
Co z Ciebie za matka? – macierzyństwo w pięciu smakach;
„Co kobieta robi w salonie? Ma za długi łańcuch” – jakość życia w wybranych modelach rodziny;
Jaka matka taka córka? – kobieca twarz konfliktów rodzinnych i narracja dorosłości drugiego pokolenia;
Że ją stary puścił… – polskie migrantki w globalnym łańcuchu opieki;
Paniom już dziękujemy. – sandwich generation i silver tsunami.
Wybrana bibliografia: Aronson E., Akert R.M. (2012), Psychologia społeczna, wyd. Zysk i S-ka;
Eichelberger W., Suchowierska A. (2012), Królewicz Śnieżek. Baśniowe stereotypy płci, Warszawa:
Czarna Owca; Forward S., C. Buck (2015), Toksyczni rodzice, Warszawa: Czarna Owca; Friedan B.
(2012), Mistyka kobiecości (tłum.: Agnieszka Grzybek), Czarna Owca; Hryciuk R., Korolczuk E.
(2012), Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczes- nej Polsce; Krajewska A. (2003), Zabawki jako forma socjalizacji do ról płciowych, w: Dziecko we współczesnej kulturze medialnej, Beata Łaciak (red.), Warszawa: ISP; Pawlikowska K., Maison D.
(2014), Polki. Spełnione profesjonalistki, rodzinne panie domu czy obywatelki świata?, Wydaw- nictwo Uniwersytetu Warszawskiego; Rudan V. (2016), Oby Cię matka urodziła, Warszawa: Drzewo Babel; Rich. A. (2000), Zrodzone z kobiety. Macierzyństwo jako doświadczenie i instytucja, Wyda- wnictwo Sic!; Szlendak T. (2015), Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie, Warszawa:
PWN; Święćkowska T.(2009), Migracja i gender z perspektywy pracy domowej i opiekuńczej, Instytut Spraw Publicznych; Titkow A. (2007), Tożsamość polskich kobiet, Wydawnictwo IFiS PAN,; Ziemska M (2009), Postawy rodzicielskie, Warszawa: Wiedza Powszechna; Societas Com- munitas, Numer 2(24)/2017, Gniazdowanie a zmiana pokoleniowa; Societas Communitas, Numer 1(21)/2016 - Małżeństwo i rodzina w ponowoczesności.
Wybrana filmografia: „Nawet nie wiesz, jak bardzo Cię kocham”, Paweł Łoziński; „Plac Zbawi- ciela”, Krzysztof Krauze, Joanna Kos-Krauze; „Bejbi Blues”, Katarzyna Rosłaniec; „Ostre przedmi- oty”, Marti Noxon (serial na podstawie powieści Gillian Flynn); „Mustang”, Deniz Gamze Ergüven.
Blok III
Zuzanna Rokita: Gender, media, niepełnosprawność
Charakterystyka seminarium: Media są jednym z czynników bardzo silnie wpływających na społeczne postrzeganie rzeczywistości, problemów politycznych, społecznych i kulturowych.
Niniejsze seminarium będzie dotyczyło sposobu przedstawiania osób niepełnosprawnych w środkach masowego przekazu. Mimo że obecnie promuje się ideę integracji i równości, osoby te często prze- dstawiane są w masowych mediach w sposób stereotypowy, co w znaczący sposób wpływa na ich postrzeganie. Na zajęciach omówimy najczęściej spotykany obraz osób niepełnosprawnych w medi- ach oraz przeprowadzimy analizę dyskursywną języka. Będziemy analizować tworzenie przez media modelu niepełnosprawnośc,i zwracając uwagę na takie czynniki jak płeć, klasa, rasa, wiek, orientacja seksualna, narodowość, skupimy się również na próbach przełamania stereotypów, bazując na przyk- ładach z mediów polskich i zagranicznych. W ramach seminarium dokonamy przeglądu badań nau- kowych i raportów mówiących o formach przedstawiania osób z niepełnosprawnościami w przeka- zach telewizyjnych oraz o reprezentacji osób niepełnosprawnych w mediach. W centrum zaintereso- wania znajdą się nie tylko sam wizerunek osób niepełnosprawnych, ale również to, w jaki sposób przedstawiane są ich relacje rodzinne, romantyczne, zastanowimy się, jaką sprawczość w obrębie własnego życia posiadają te osoby oraz co, według przekazów telewizyjnych i prasowych oznacza
„bycie niepełnosprawnym_ną”. Skupimy się również na tym, w jaki sposób płeć determinuje przed- stawienia niepełnosprawności w mediach. Prześledzimy relacje medialne na temat protestu opie- kunek i opiekunów osób niepełnosprawnych w kwietniu i maju 2018 roku w Warszawie i przyjrzymy się, jaki język był wykorzystany przez dziennikarki i dziennikarzy w konstruowaniu narracji na temat podmiotowości tych osób, ich cielesności i sprawczości.
Dominującą perspektywą badawczą, którą przyjmiemy na zajęciach, będą studia o niepełnosprawności (disability studies), które pokazują, że nikt z nas nie jest w pełni sprawny.
Będziemy postrzegać niepełnosprawność jako zasadniczy aspekt ludzkiego doświadczenia. Zastano- wimy się, w jaki sposób można zredefiniować istniejące w mediach normy wpływające na brak widoczności osób z niepełnosprawnością w przestrzeni zarówno medialnej, jak i społecznej.
Zajęcia będą prowadzone w formie konwersatorium w połączeniu z metodami warsztatowymi. Pla- nowany jest aktywny udział uczestniczek_ków: w dyskusjach, formach warsztatowych, analizie tekstów.
Bloki tematyczne:
Kim jest osoba z niepełnosprawnością? - najczęstsze formy przedstawiania osób z niepełnosprawnościami w filmach i serialach.
Dyskusja wokół sprawności - gdzie jest jej granica i kto ją stawia
Analiza dyskursu - prasa i programy informacyjne
Dzieciństwo z niepełnosprawnością
Niepełnosprawność a seksualność
Osoby niepełnosprawne - rzeczywistość polska— analiza relacji medialnych na temat prote- stu osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów
Strategie oporu, odzyskanie głosu - dyskusja wokół filmu „The fight”
Wybrana bibliografia: E. Blue, D. Elkis‐Albuhoff, G. Giuliani, M.McDonald, A. Perkins, S. Rose, J.
Rosenfeld, D. Schwartz, H. Seirup, G.Weber,(2010) Dispelling stereotypes: promoting disability equality through film [w:] Disability & Society, 25:7, 841-848
E. K. Byrd, Timothy R. Elliott, Feature Films and Disability: A Descriptive Study [W:] Rehabilita- tion Psychology 30(1)
https://www.researchgate.net/profile/Timothy_Elliott/publication/232598093_Fea-
ture_films_and_disability_A_descriptive_study/links/546dfe990cf29806ec2e6641/Feature-films- and-disability-A-descriptive-study.pdf
P. A. Darke, The Changing face of representation of disability in the media [w:] Disabling Barriers, Enabling Environments pod red. J.Swain, S.French, C.Barnes, P. A. Darke, SAGE Publications Ltd;
2nd edition (April 10, 2004)
https://book s.google.pl/books?hl=pl&lr=&id=Mi5D5rEWRToC&oi=fnd&pg=PA100&dq=disabi- lity+and+media&ots=0a3P2XyCiY&sig=krDLiQ2tuY3oZ1HxYA1Bku7d6eo&re-
dir_esc=y#v=onepage&q=disability%20and%20media&f=false
K. Devotta, R.Wilton, N. Yiannakoulias Representations of disability in the Canadian news media: a decade of change? [w:] Journal Disability and Rehabilitation, Volume 35, 2013 - Issue 22
[https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.3109/09638288.2012.760658?journalCode=idre20]
B.Dorries , B. Haller ,J. Rahn (2006): Media labeling versus the US disability community identity: a study of shifting cultural language [w: ]Disability & Society, 21:1, 61-75
B. Haller, L. Zhang, (2013) Consuming Image: How Mass Media Impact the Identity of People with Disabilities [w: ]Communication Quarterly, 61:3, 319-3348
B. Hardin, M.Hardin, S.Lynn, K. Walsdorf, Missing in Action? Images of Disability in Sports Il- lustrated for Kids [w:] Disability Studies Quarterly, Vol 21, No 2 (2001) pdf dostępny: http://dsq-sds.org/article/view/277/303
K. Ellis, G.Goggin, Disability and the Media, Red Globe Press, 2015
O.F. Farnall, K.Lyons, Are We There Yet? A Content Analysis of Ability Integrated Advertising on Prime-time TV [w:] Disability Studies Quarterly, Vol. 32, No 1 (2012)
http://dsq-sds.org/article/view/1625/3027
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ I SPOŁECZEŃSTWO. Performatywna siła protestu, pod red: E. God- lewska-Byliniak, J. Lipko-Konieczna, Fundacja Teatr 21 Biennale Warszawa, 2018
G. Goggin, Disability, Media, and the Politics of Vulnerability [w:] Asia Pacific Media Educator, Issue 19, Reporting Vulnerability, 1-1-2009
https://ro.uow.edu.au/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&ar- ticle=1295&context=apme
J.A. Nelson, The Disabled, the media, and the information age, Westport, Conn. : Greenwood Press, 1994
J. A. Nelson (2000) The Media Role in Building the Disability Community [w:] Journal of Mass Media Ethics: Exploring Questions of Media Morality, 15:3, 180-193, Disability & Society
C. A. Riley, Disability and the Media: Prescriptions for Change, UPNE 2005
T. Sahaj, Niepełnosprawni i Niepełnosprawność w mediach, Instytut Rozwoju Służb Społecznych, Warszawa 2013
Reporting on disability: guidelines for the media / Jeannette Sanchez; International Labour Office, Gender, Equality and Diversity Branch. 2nd ed. - Geneva: ILO, 2015
https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_emp/---ifp_skills/documents/publica- tion/wcms_127002.pdf]
M. Struck-Peregończyk, Wizerunek osób niepełnosprawnych w środkach masowego przekazu - zarys zjawiska [w:] Kwartalnik Internetowy „Komunikacja Społeczna” 2013, nr 4(8) www.komunikacjas- poleczna.edu.pl
M. Struck-Peregończyk, O. Kurek-Ochmańska, Wizerunek osób niepełnosprawnych w polskiej pra- sie opiniotwórczej na przykładzie tygodnika „Polityka” w latach 1997–2016 [w:]Przegląd Socjologii Jakościowej;3, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
http://dspace.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/25660/0_3_48-71_Struck-Peregon- czyk%20M.%2c%20Kurek-Ochmanska%20O..pdf?sequence=1&isAllowed=y]
M. S. Tepper Sexuality and Disability: The Missing Discourse of Pleasure [w:]Sexuality & Disability . Dec2000, Vol. 18 Issue 4, p283-290. 8p.
16.Hanna Żuraw, EWOLUCJA PODEJŚCIA DO NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W KULTURZE ZACHODU –PERSPEKTYWA ANTROPOLOGII [w:] Pogranicze. Studia Społeczne. Tom XXVIII (2016)
http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.hdl_11320_5272/c/Pogra-
nicze_28_2016_H.Zuraw_Ewolucja_podejscia_do_niepelnosprawnosci_w_kulturze_zachodu.pdf]
