Program Gender Studies ISNS UW semestr zimowy 2016/2017
terminy zajęć: 22 października, 5 listopada, 19 listopada, 3 grudnia, 17 grudnia, 14 stycznia, 28 stycznia
Seminarium I – godz.10.00-13.00
Wanda Nowicka (Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny)
Gender, Polityka, Prawa Człowieka i Praktyka Społeczna
Problematyka zajęć:
Problematyka gender jest jedną z waŜniejszych kwestii politycznych ostatnich lat podejmowanych w polityce międzynarodowej i krajowej z najróŜniejszych perspektyw.
Gender, płeć mają bardzo konkretne przełoŜenie na debaty i decyzje polityczne, zarówno na szczeblu centralnym, jak i na poziomie lokalnym, a przez to wpływają na codzienne Ŝycie obywateli, obywatelek i innych osób mieszkających w Polsce. Teoria gender stanowi istotny fundament rozwijających się dynamicznie, choć przeŜywających swoje kryzysy, standardów praw człowieka.
Wiele zagadnień, które podejmiemy podczas zajęć, wzbudza wielkie emocje w debacie publicznej, a dotyczy przede wszystkim pozycji kobiet w społeczeństwie i nierówności społecznych ze względu na płeć. Zajmiemy się między innymi kwestią praw reprodukcyjnych zarówno w kontekście krajowym, jak i na forach międzynarodowych (ONZ, Unia Europejska, Europejski Trybunał Praw Człowieka). Zbadamy, jak ma się gender do zdrowia, bowiem choroby mają płeć, i jaki jest obecny stan uwzględniania perspektywy gender w medycynie i polityce zdrowotnej w kraju i za granicą (WHO).
Przyjrzymy się kwestiom językowym, w szczególności wciąŜ kontrowersyjnej sprawie tzw.
Ŝeńskich końcówek. Podejmiemy sprawę kwot i parytetów w polityce, badając, kto o nie zabiega, a kto z nich korzysta. Zajmiemy się równieŜ rzadko podejmowaną kwestią coraz bardziej widocznych w kraju i za granicą społecznych ruchów męŜczyzn angaŜujących się w politykę równościową m.in. podejmujących inicjatywy antyprzemocowe. W zajęciach nie pominiemy równieŜ wybranych zagadnień historycznych w celu zbadania, czy w kluczowych wydarzeniach historycznych kobiety były nieobecne czy tylko niewidzialne. (II wojna światowa i Solidarność). W zajęciach nie zabraknie moŜliwości zapoznania się z poglądami i argumentami środowisk przeciwnych kategorii gender i traktujących tzw.
„genderyzm” jako zagroŜenie dla rodziny, tradycji i religii.
Zajęcia będą prowadzone w formie konwersatorium, większość materiałów do dyskusji będzie udostępniona w wersji elektronicznej. Uwaga: część materiałów w języku
angielskim; główne ich tezy zaprezentuję podczas wykładu. Warunek zaliczenia:
obecność, aktywność. Warunek oceny: praca pisemna.
Gender w działaniu – Wprowadzenie do wykładu Gender i język
Po co nam Ŝeńskie końcówki? Czy Ŝeńskie końcówki obniŜają pozycję kobiet?
Małocha-Krupa Agnieszka, (red.), „Słownik nazw Ŝeńskich polszczyzny", Wyd.
Uniwersytetu Wrocławskiego (2016).
Markowski Andrzej, „Zakres uŜywania form Ŝeńskich, nazw zawodów i funkcji kobiet polityków”, http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_pdf_95/e-48.pdf
http://wyborcza.pl/1,76842,13049773,Poslanki__senatorki__premierki_i_ministry_wcho dza.html
Karczewski Jakub, Prezeska, adwokatka, wykładowczyni – kilka słów o Ŝeńskich formach nazw zawodów, tytułów i stanowisk, Feminoteka (2011).
http://prawoaplec.wpia.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=108
%3Ajakub-karczewski&catid=47%3Anasze-artykuly&Itemid=93
Stanowisko Rady Języka Polskiego (2012)
(http://www.rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1359:stanowisk o-rady-jzyka-polskiego-w-sprawie-eskich-form-nazw-zawodow-i-tytuow)
https://zawislawska.com/2013/03/
http://www.didaskalia.pl/113_rezyserka.htm
https://literufka.wordpress.com/tag/zenskie-formy-nazw-zawodow/
http://codziennikfeministyczny.pl/graff-zenskich-koncowkach-raz-jeszcze-miejmy- nadzieje-ze-ostatni/
Prawa reprodukcyjne w Polsce i świecie
Dokąd zmierzamy? Czy ta wojna kiedyś się skończy? Czy kobiety zyskują czy tracą?
Goldberg Michelle, „Wojny Reprodukcyjne, Płeć, Władza, a Przyszłość Świata”, Czarna Owca (2011). Strony 181-209 i 347-385.
Graff Agnieszka, „Świat bez Kobiet”, WAB, (2001, 2011). Rozdział „Znikająca kobieta – czyli polskie rozmowy o prawie do aborcji”.
Mishtal Joanna, „The Politics of Morality, The Church, the State, and Reproductive Rights in Postsocialist Poland”, Ohio University Press(2015). Strony 17-35.
Pollit Katha. „PRO, Odzyskajmy prawo do aborcji”, Wyd. Krytyki Politycznej (2015).
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w spr. Alicji Tysiąc (2007)
http://programy.hfhr.pl/orzeczenia/tresc-wyroku-ws-tysiac-przeciwko-polsce/ . Od pocz.
Zwłaszcza punkt 103-130.
Programme of Action, adopted at the International Conference on Population and Development, Cairo, 5-13 1994 (https://www.unfpa.org/sites/default/files/event- pdf/PoA_en.pdf) strony 22-28, 45-53.
Kobiety, polityka, kwoty i parytety
Kobiety w polityce, polityka kobiet.
Kto zabiega o parytety, a kto z nich korzysta?
Środa Magdalena, „Kobiety i władza”, WAB (2009). Strony 341-382.
Krasowski R. „Po południu, upadek elit solidarnościowych po zdobyciu władzy”, Czerwone i Czarne, Warszawa (2012). Strony 20-30 i 117-133.
Gretkowska Manuela, „Obywatelka”,
Ustawa parytetowa
http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/1CB0067C03B6104EC1257B26003C98E0/%24Fil e/1146.pdf
Pekińska Platforma działania (1995) (Beijing Declaration and Platform for Action, Beijing) http://www.unwomen.org/~/media/headquarters/attachments/sections/csw/pfa_e_final_
web.pdf Women in Power and Decision-Making, Chapter IV G.
Strategic Engagement for Gender Equality 2016-2020, European Commission https://ec.europa.eu/anti-
trafficking/sites/antitrafficking/files/strategic_engagement_for_gender_equality_en.pdf
Kobiety w historii
Nieobecne czy tylko niewidzialne?
Grzebalska Weronika, „Płeć Powstania Warszawskiego”, Lupa obscura (2013). Strony 41- 62.
Penn S. Sekret „Podziemie kobiet”, Rosner i Wspólnicy, Warszawa (2003). Strony 13- 116.
Zdrowie i Gender
Jak róŜnice płci przekładają się na zdrowie i opiekę zdrowotną?
Królikowska Sabina, „Nierówności w stanie zdrowia między kobietami a męŜczyznami w kontekście płci biologicznej oraz społęcznokulturowej”, Folia Sociologica, 39 (2011).
file:///C:/Users/Dell/Downloads/03kr%C3%B3likowskaFolia%2039.pdf
Equity, Gender, Human Rights and Social Determinants into the work of WHO, Roadmap for Action (2014-19) (http://www.who.int/gender-equity-rights/knowledge/web-
roadmap.pdf?ua=1)
Zielińska E., Nowicka W., Zdrowie kobiet w Polsce w: RAPORT. Kongres Kobiet Polskich 2009. Kobiety dla Polski, Polska dla Kobiet. 20 lat transformacji 1989-2009. Wydawca, Fundacja Feminoteka, Warszawa, 2009
http://www.federa.org.pl/dokumenty_pdf/prawareprodukcyjne/Raport%20Zdrowie%20K obiet%20EZ_WN%202009.pdf
Data and Information on Women'sHealth, Directorate General for Health & Consumers, EC (2009), http://ec.europa.eu/health/population_groups/docs/women_report_en.pdf
Gender Equity and Human Rights, WHO http://www.who.int/gender-equity- rights/understanding/gender-definition/en/
Gender Disparities in Mental Health, WHO
http://www.who.int/mental_health/media/en/242.pdf?ua=1
Gender, „genderyzm” i Kościół
Dlaczego konserwatyści boją się „genderu”?
Peeters Marguerite.A. Gender – „Światowa norma polityczna i kulturowa” (2013), Wydawnictwo Sióstr Loretanek, Warszawa (2013). Strony 113-129.
Kuby Gabrielle, „Globalna rewolucja seksualna, likwidacja wolności w imię wolności”, Wyd. Homo Dei (2012). Strony 15-26.
Duda Maciej, „Dogmat płci, polska wojna z gender”, Katedra, Gdańsk (2016). Strony 411-449.
MęŜczyźni na rzecz równości
„Dlaczego niektórzy męŜczyźni nienawidzą kobiet i co wszyscy męŜczyźni mogą z tym zrobić”
Stelmach Monika, „Koniec przemocy wobec kobiet” Wywiad z Kazikiem Walijewskim, Wysokie Obcasy (21 02 2014), http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-
obcasy/1,96856,15459770,Koniec_przemocy_wobec_kobiet_.html
Jackson Katz, „Przemoc wobec kobiet to problem męŜczyzn”,
https://www.ted.com/talks/jackson_katz_violence_against_women_it_s_a_men_s_issue
?language=pl lub
http://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,53668,19438130,faktyczna-rownosc- kobiet-wzgledem-mezczyzn-zagraza-wylacznie.html
Dziurok Marcin, „Chłopcy i męŜczyźni przeciw przemocy wobec kobiet”, Towarzystwo Interwencji Kryzysowej
http://www.autonomia.org.pl/doc/chlopcy_mezczyzni_przeciwko_przemocy_wobec_kobie t.pdf
Jackson Katz, „Dlaczego niektórzy męŜczyźni nienawidzą kobiet i co wszyscy męŜczyźni mogą z tym zrobić”. Czarna Owca, Feminoteka (2012).
Seminarium II – godz. 13.30-16.30
dr hab. Jacek Kochanowski, prof. UW (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski)
Socjologia seksualności z perspektywy feminizmu korporalnego
Problematyka zajęć
Charakterystyka kursu: Socjologia seksualności jest stosunkowo młodą subdyscypliną badawczą, co zapewne moŜe być pewnym zaskoczeniem. Za jedno z pionierskich dzieł w tym zakresie uwaŜa się pracę Athony’ego Giddensa „Przemiany intymności”, ale szczególnie wiele zawdzięczamy Stevenowi Seidmanowi, który na State University of New York stworzył szkołę socjologii seksualności. Wskazując na podstawowe parametry społecznego myślenia o seksualności i wskazując na róŜnice pomiędzy nim, a myśleniem
seksuologicznym, sięgniemy po bardzo waŜne źródło inspiracji – feminizm korporalny, któr ciało, proces ucieleśnienie i seksualność stawia w centrum swych rozwaŜań. (max. 5 stron)
Zajęcia będą prowadzone w formie konwersatorium, materiały do dyskusji zostaną udostępnione w wersji elektronicznej. Uwaga: część (niewielka) materiałów w języku angielskim – ich podstawowe tezy będę streszczać po polsku.
Warunek zaliczenia: obecność, aktywność. Warunek oceny: esej.
Literatura (przykłady)
Steven Seidman, Społeczne tworzenie seksualności, Warszawa 2012; Michel Foucault, Historia seksualności, Warszawa 2002 , Antropologia seksualności (pr. zb.), Warszawa 2012; Antropologia ciała (pr. zb.) Warszawa 2008, Ewa HyŜy, Kobieta, ciało, toŜsamość, Kraków 2003, Julia Kristeva, Potęga obrzydzenia, Kraków 2007, Luce Irigaray, Ta płeć (jedną) płcią niebędąca, Kraków, 2010, Gayle Rubin, RozwaŜania o seksie; Tim Dean, Unlimited intimacy, Chicago 2007; David Evans, Sexual citizenship, London 2004;
Elisabeth Grosz, Sexual subversions, Sydney 1989.
Seminarium III – godz.17.00-20.00
Agnieszka Kaczmarczyk (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Uniwersytet Warszawski)
Psychologia płci
Problematyka zajęć
Charakterystyka kursu: Podział na płeć to jedna z tych dychotomii, której istnienie odgrywa w Ŝyciu jednostki kluczową rolę i determinuje jej funkcjonowanie na wielu płaszczyznach - m.in. Ŝycia osobistego, zawodowego, budowania swojej pozycji w społeczeństwie, czy uczestnictwa w kulturze. RozróŜnienie między tym, co kobiece, a co męskie zdumiewa swoją kompleksowością – uwagę zwraca szereg wzorców dotyczących wyglądu zewnętrznego, dyspozycji psychicznych i umysłowych, nawiązywania i podtrzymywania relacji interpersonalnych, posiadanych zainteresowań, aspiracji Ŝyciowych, tęŜyzny fizycznej, obowiązujących zasad dobrego wychowania, zachowań pielęgnacyjnych etc…
Podczas kursu przyjrzymy się temu w jaki sposób nauka/psychologia próbuje definiować kategorię płci, a takŜe jakie wnioski płyną z dotychczas przeprowadzonych badań.
Dokonamy
krytycznego przeglądu róŜnych teorii i podejść do kształtowania się płci. Następnie, zastanowimy się nad tym, czy psychologowie w ogóle powinni zajmować się badaniami
genderowymi oraz dlaczego nie istnieje taka metoda badawcza, która mogłaby wyjaśnić przyczynę róŜnic między płciami. Ponadto, poznamy odpowiedzi na pytania o to, kogo widać w lustrze, do jakiego stopnia sterują nami hormony, o czym mówią feministyczne teorie psychoanalityczne, po co są nam stereotypy, jak w psychologii mierzy się
„kobiecość” i „męskość”, kto jest „rekinem na smyczy”, ile mamy orientacji seksualnych, czym jest dyskryminacja rodzajowa w leczeniu zaburzeń psychicznych, jak działają grupy podnoszenia świadomości…
Zapoznając się z tekstami naukowymi, publicystycznymi, materiałami filmowymi oraz odwołując się do własnych doświadczeń wspólnie pochylimy się nad takimi kwestiami jak:
płeć, a początki psychologii - definicje płci; hormony, chromosomy i zdolności umysłowe;
kształtowanie się rodzaju - podejścia psychoanalityczne i teorie społeczne; stereotypy rodzaju; seksualność i związki; zdrowie i psychopatologia - leczenie zaburzeń psychicznych.
W czasie zajęć powalczymy takŜe z przekonaniem mówiącym o tym, Ŝe grono najwybitniejszych psychologów składa się wyłącznie z męŜczyzn. Zwrócimy uwagę na rolę kobiet w psychologii, poznamy Ŝyciorysy najciekawszych badaczek, ich podejścia badawcze oraz osiągnięcia.
Literatura (przykłady)
Brannon L. (2002) Psychologia rodzaju. Kobiety i męŜczyźni: podobni czy róŜni (Gender.
Psychological Perspectives), Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk; Badinter E.
(1993) XY ToŜsamość męŜczyzny, Wydawnictwo W.A.B, Warszawa; Connell R. (2013) Socjologia płci. Płeć w ujęciu globalnym, PWN, Warszawa; Frances L. (2011) Faceci są jak ptaki - instrukcja obsługi osobnika płci męskiej, Wydawnictwo G+J ksiąŜki, Warszawa; Kaschak E. (2001) Nowa psychologia kobiety - podejście feministyczne, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk; Mead M. ( 2013) MęŜczyźni i kobiety, Wydawnictwo vis-a-vis, Kraków; Morir A., Jessel D. (2016) Płeć mózgu - o prawdziwej róŜnicy między męŜczyzną a kobietą, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa; red. (2015) Najwybitniejsze kobiety w psychologii XX wieku, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2015; red. (2014) Gender - przewodnik Krytyki Politycznej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa; Szlendak T. (2005) Leniwe maskotki, rekiny na smyczy, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, Warszawa;
Zimbardo P., Coulombe N. (2015) Gdzie ci męŜczyźni?, PWN, Warszawa
