Antropopresja ekoenergetyczna w krajobrazie na przykładzie Parku Wiatrowego "Lipniki"

Antropopresja w ujêciu aksjologicznym

The axiological term of anthropopression

3RMöFLH DQWURSRSUHVML RNUHĈOD

NDĔGñ IRUPö G]LDäDOQRĈFL F]äRZLH- ND NWÑUHM VNXWNLHP MHVW Z\ZRäDQLH

RNUHĈORQHJRZSä\ZXQDĈURGRZLVNR

:Sä\ZWHQRNUHĈODQ\MHVWMDNRSUHVMD

i ma z definicji zabarwienie pejo- UDW\ZQH >0DOF]\N @ 6WDQRZL

MHGQDN MHG\Qñ GURJö GR ]DLVWQLHQLD

LV\VWHPDW\F]QHJR UR]ZRMX VSRäH- F]HþVWZD 1DOHĔ\ ]DWHP GRNRQDè

ZLHORDVSHNWRZHJR UR]ZDĔHQLD WHR- retycznego i empirycznego na polu ZDUWRĈFLRZDQLDSRMöFLDDQWURSRSUH- sji. W rozumieniu aksjologicznym VWDQRZL RQR V]F]HJÑOQñ ZDUWRĈè

SR]QDZF]ñ NWÑUD ZXMöFLX RELHN- W\ZQ\P MHVW VZRLVWñ G\FKRWRPLñ

PLöG]\ ZDUWRĈFLDPL HVWHW\F]Q\P

a ekonomicznymi, moralnymi a eg- zystencjalnymi.

Semantyka antropopresji wska- ]XMH QD RNUHĈOHQLH SUHVML F]äRZLHND

QD ĈURGRZLVNR VNäDQLD ]DWHP GR

GHILQLFMLKLHUDUFKLLZDUWRĈFL]DUÑZQR

ZDVSHNFLH V\VWHPDW\]XMñF\P MDN

LSRVWXODW\ZQ\P (J]HPSOLILNDFMñ

WHJRMHVWEH]ZñWSLHQLDVXELHNW\ZQD

RFHQDDQWURSRSUHVMLMDNRQLH]EöGQHM

GRSU]HWUZDQLDLUR]ZRMXF]äRZLHND

:\GDMH VLö WR E\è ZV]F]HJÑOQHM

VSU]HF]QRĈFL LQWHUHVÑZ UHSUH]HQWR- ZDQ\FK SU]H] SRWU]HE\ OXG]NRĈFL

LĈURGRZLVND ,VWQLHMH ]DWHP SHZQD

JUDQLFD UÑZQRZDJL PLöG]\ W\PL

ELHJXQDPLNWÑUHM]DFKRZDQLHUHJX- OXMHZ]DMHPQHQDSLöFLDSRZVWDMñFH

ZWHM V]F]HJÑOQHM NRHJ]\VWHQFML

'HILQLFMD PRĔH E\è VIRUPXäRZDQD

QD SRGVWDZLHG]LDäDþ W\SL]XMñF\FK

LKLHUDUFKL]XMñF\FK URG]DMH L]DNUHV

SUHVMLF]\OL]GHILQLRZDQLDNU\WHULÑZ

DQWURSRSUHVML ZXMöFLX RJÑOQ\P

LV]F]HJÑäRZ\P$QWURSRSUHVMDGHIL- QLXMHSXQNW\RGQLHVLHQLDXäDWZLDMñFH

QDZLJRZDQLH ZRNUHĈOHQLX URG]DMX

LZLHONRĈFL ZSä\ZX GDQHM IRUP\

DNW\ZQRĈFLOXG]NLHMQDĈURGRZLVNR

W tym wypadku, aby nie klasyfiko- ZDè MHM W\ONR QHJDW\ZQLH SRZLQQD

VWDQRZLè ZDUWRĈè QLHPLDQRZDQñ

NWÑUñPRĔQDXĔ\èGRSU]HGVWDZLHQLD

Z]DMHPQHJR VWRVXQNX GZÑFK ZLHO- NRĈFL ']LöNL WHPX PRĔH VWDQRZLè

SRGVWDZö GR ZDUWRĈFLRZDQLD G\- chotomicznego zestawienia: potrzeb LSUHVMLMDNñZ\ZRäDäDZ\ZRäXMHOXE

Z\ZRäDLFKUHDOL]DFMD

,VWQLHMñFH GRĈZLDGF]HQLH

ZRNUHĈODQLXMXĔ]DLVWQLDäHMDQWURSR- SUHVMLXäDWZLDGRNRQDQLHWHJRFRVWD- nowi VXPPXPERQXPFDäHMVSUDZ\

DPLDQRZLFLH RNUHĈOHQLH NU\WHULÑZ

DQWURSRSUHVMLGDMñF\FKSRGVWDZöGR

przewidywania, w znaczeniu pejo- UDW\ZQ\PLPHOLRUDW\ZQ\PVNXWNÑZ

SRGHMPRZDQ\FKGHF\]MLXPRĔOLZLD- MñF\FKUHDOL]DFMöRNUHĈORQ\FKG]LDäDþ

Z\ZRäXMñF\FKSUHVMöQDĈURGRZLVNR

.U\WHULD DQWURSRSUHVML VWDQRZLñ

FKZLORZñ SRGVWDZö SRGHMPRZDQLD

G]LDäDþ QD SR]LRPLH RSHUDF\MQ\P

strategicznym, planistycznym i de- F\]\MQ\P &KDUDNWHU\]XMH VLö RQD

SRVWöSXMñFñ]PLHQQRĈFLñXZDUXQNR- ZDQñLPPDQHQWQ\PDVSHNWHPQDXNL

A nt ro p o p re sj a ek o en er ge ty cz na w k ra jo b ra zi e n a p rz yk ³a d zi e Pa rk u W ia tro w ego „ Li p ni ki ” To m a sz Ma lc zy k

Eco Energy

Anthropopression in the Landscape for Example

the Wind Park

“Lipniki”

Ekologia krajobrazu

6WDäDZHU\ILNDFMDNU\WHULÑZLGRSDVR

wywanie ich do nowych zjawisk wa- UXQNXMH GäXJRRNUHVRZH XWU]\PDQLH

SRĔñGDQHJR VWDQX QDZHW ZLHOH ODW

SRZ\NRQDQLXRNUHĈORQHMGHF\]MLLQ

ZHVW\F\MQHM$QWURSRSUHVMDZXMöFLX

DNVMRORJLF]Q\P PRĔH ZVND]\ZDè

QD SU]HZLG\ZDQH OXE RNUHĈODè MXĔ

LVWQLHMñFH WUHQG\ UR]ZRMX ZZDUWR

ĈFLRZDQLXSR]\W\ZQ\PSRGñĔDQLH

ZNLHUXQNX FHOX EUDNX Z\UDĒQHJR

FHOXWHQGHQFMHSR]\W\ZQHLWUHQG]LH

QHJDW\ZQ\P>(($@

Antropopresja w ujêciu typologicznym

The typological term of anthropopression

3UHVMDQDĈURGRZLVNR]ZLñ]DQD

MHVW]RNUHĈOHQLHPKRORQXSUHVMLNWÑ

ry posiada zmaterializowane struktu- U\ UHDOL]XMñFH SURFHV\ RZäDĈFLZR

ĈFLDFK>-DQLNRZVNL@SRELHUDQLD

]H ĈURGRZLVND U]HF]\ SRWU]HEQ\FK

GRLFKG]LDäDQLDZ\GDODQLDGRĈUR

GRZLVNDU]HF]\Z\WZRU]RQ\FKSU]H

WZRU]RQ\FKZWUDNFLHLFKG]LDäDQLD

LVWQLHQLDMDNRWDNLHJRZĈURGRZLVNX

+RORQ Z\VWöSXMH WX ZUR]XPLHQLX

VDPRG]LHOQHJR L]UÑZQRZDĔRQHJR

E\WXNWÑU\VDPMHVWFDäRĈFLñLMHGQR

F]HĈQLHF]öĈFLñLQQHMFDäRĈFL+RORQ\

WZRU]ñKRODUFKLHNWÑUHVñKLHUDUFKLñ

KRORQÑZ+RORQKRLODUFKLHZVSR

VÑELPPDQHQWQ\Z\ZRäXMHSUHVMöQD

ĈURGRZLVNR DMHM ]DNUHV LZLHONRĈè

]DOHĔñ RG ZV]\VWNLFK G]LDäDþ VNLH

rowanych do zaspokajania potrzeb F]äRZLHNDU\F

+RORQ\SUHVMLUR]SDWU\ZDQHVñ

ZDVSHNFLH DNW\ZQ\P SRELHUDMñF

PDWHULöLOXEHQHUJLöRUD]XVXZDMñF

PDWHULöLOXEHQHUJLöDWDNĔHELHUQHM

jako istnienie tylko materialnej formy KRORQX+RORQ\Z\ZRäXMñSUHVMöQD

ĈURGRZLVNRRFKDUDNWHU]HFKHPLF]

Q\PELRORJLF]Q\PIL]\F]Q\PQS

DNXVW\F]Q\P SURPLHQLRWZÑUF]\P

hydrologicznym), strukturalno-prze- VWU]HQQ\P QS WZRU]HQLH EDULHU

antropogenicznych w przestrzeni

i monkultur, niwelacja terenu, za- EXGRZDGURJL:QDVWöSVWZLHWHJR

antropopresja jest rozpatrywana jako np. materialna czy energetycz- QD :DVSHNFLH F]DVX Z\UÑĔQLD VLö

DQWURSRSUHVMö FKZLORZñ FLñJäñ

LRNUHVRZñ DZDVSHNFLH G\QDPLNL

Z]UDVWDMñFñPDOHMñFñVWDäñRVF\OX

MñFñ>-DQLNRZVNL@

1D SR]LRPLH RGG]LDä\ZDQLD

SU]HVWU]HQQHJRDQWURSRSUHVMDPRĔH

E\è SXQNWRZD SRZLHU]FKQLRZD

LOLQLRZDF]\WHĔVNXSLRQDLUR]SUR

V]RQD=DVLöJSUHVMLPDWDNĔHLVWRWQH

]QDF]HQLH ]DUÑZQR ZVNDOL PDNUR

JOREDOQDNRQW\QHQWDOQDMDNLPH]R

UHJLRQDOQDDQDZHWPLNURORNDOQD

=XZDJLQDLORĈèRGG]LDä\ZXMñF\FK

KRORQÑZZ\UÑĔQLDVLöDQWURSRSUHVMö

MHGQRVWNRZñ LPDVRZñ >-DQLNRZVNL

@U\F

$QWURSRSUHVMD Z\ZRäXMH FLñJ

przyczynowo-skutkowy egzemplifi- NXMñF\VLöZ\WZRU]HQLHPORJLF]QHJR

FLñJXVSUDZF]HJR]DZLHUDMñFHJRHOH

PHQWDUQHLQDVWöSXMñFHSRVRELHHWD

S\:VND]DQ\FLñJäñF]\Z\VWñSLHQLH



^LJƐƚĞŵƉŽĚĚĂŶLJ

ŽĚĚnjŝĂųLJǁĂŶŝƵ

_ƌŽĚŽǁŝƐŬŽ

^LJƐƚĞŵ

ŽĚĚnjŝĂųLJǁƵũČĐLJ

,ŽůŽŶƉƌĞƐũŝ

^LJƐƚĞŵƉŽĚĚĂŶLJ

ŽĚĚnjŝĂųLJǁĂŶŝƵ

_ƌŽĚŽǁŝƐŬŽ

^LJƐƚĞŵ

ŽĚĚnjŝĂųLJǁƵũČĐLJ

,ŽůŽŶƉƌĞƐũŝ

^LJƐƚĞŵƉŽĚĚĂŶLJ

ŽĚĚnjŝĂųLJǁĂŶŝƵ

_ƌŽĚŽǁŝƐŬŽ

^LJƐƚĞŵ

ŽĚĚnjŝĂųLJǁƵũČĐLJ

,ŽůŽŶƉƌĞƐũŝ

5\F3RGVWDZRZ\PRGHODQWURSRSUHVML

RSUDF70DOF]\NQDSRGVWDZLH-DQLNRZVNL )LJ7KHEDVLFPRGHORIDQWKURSRSUHVVLRQ

E\70DOF]\NEDVHGRQ-DQLNRZVNL

Czynniki antropopresji

Zabudowa Komunikacja

WƌnjĞŵLJƐų

Rolnictwo Hodowla Turystyka

Energia konwencjonalna

Energia

odnawialna

potrzeby z szukaniem odpowiedzi LRVWDWHF]Q\PG]LDäDQLHPXNLHUXQNR

ZDQ\PQDMHMVSHäQLHQLH=XZDJLQD

WR ĔH UHDOL]DFMD DQWURSRSUHV\MQHJR

FLñJXVSUDZF]HJRJHQHUXMHZLHG]ö

VWDQRZLSRGVWDZöGRWZRU]HQLDSDUD

G\JPDWÑZVNXWNXMñF\FKWZRU]HQLHP

LQVWUXPHQWÑZ UHDOL]DF\MQ\FK SU]\

NROHMQ\FKG]LDäDQLDFK7DNLHSRVWö

SRZDQLH ZSä\ZD QD RJUDQLF]DQLH

DQWURSRSUHVMLDWR]NROHLSRPQDĔD

ZLHG]ö VSRĔ\WNRZDQñ RVWDWHF]QLH

ZSURFHVLH GHF\]\MQ\P L]DU]ñG

F]\P SRGPLRWÑZ UHDOL]XMñF\FK

SURFHV]PLDQU\F

Antropopresja ekonergetyczna

The eco energy anthropopression

-HGQ\P]NOXF]RZ\FKSRVWDQR

ZLHþ ]ZLñ]DQ\FK ]LQWHUHVHP JOR

EDOQ\PMHVW]UÑZQRZDĔRQ\UR]ZÑM

=DZLHUDZVRELHGRJPDW\RGQRV]ñFH

VLö GR MDNRĈFL Ĕ\FLD QD SR]LRPLH

QD MDNL SR]ZDOD RVLñJQLöW\ UR]ZÑM

F\ZLOL]DF\MQ\ -HGQDN ]]DVWU]HĔH

QLHPĔHFKRG]LRUR]ZÑMZNWÑU\P

UDFMRQDOQHSRWU]HE\ZVSÑäF]HVQHJR

SRNROHQLD PRJñ E\è ]UHDOL]RZDQH

EH] XPQLHMV]DQLD V]DQV SU]\V]ä\FK

SRNROHþ QD LFK ]DVSRNRMHQLH 7D

V]F]HJÑOQD GEDäRĈè Z\QLND ]IDNWX

FRUD] DJUHV\ZQLHMV]HJR RGG]LDä\

ZDQLD SUHVML QD ĈURGRZLVNR ZSR

V]XNLZDQLX QRZ\FK VSRVREÑZ ]D

VSRNDMDQLD URG]ñF\FK VLö SRWU]HE

FR]DZV]H]ZLñ]DQHMHVW]UR]ZRMHP

F\ZLOL]DF\MQ\P 3RV]F]HJÑOQH LQ

WHUZDä\WHJRSURFHVXGDMñV]DQVöQD

ZQLRVNRZDQLHVNXWNXMñFHF]öVWRZ\

VRNLPLNRV]WDPLNWÑUHWU]HEDSRQLHĈè

w kolejnych etapach rozwoju przez QDVWöSQHSRNROHQLD7DNMHVWZSU]\

SDGNX QHJDW\ZQHJR RGG]LDä\ZDQLD

QD ĈURGRZLVNR FHOXMñFHJR ZMHJR

GRWNOLZH ]XERĔHQLH RUD] XWUXGQLD

MñFH ZGDOV]\FK HWDSDFK QRUPDOQñ

JRGQñ HJ]\VWHQFMö 6WñG SRVWDQR

ZLHQLD SU]\MöWH SRGF]DV NROHMQ\FK

.RQIHUHQFML 2UJDQL]DFML 1DURGÑZ

=MHGQRF]RQ\FK VNXSLDMñFH VZRLPL

SRVWDQRZLHQLDPL XZDJö QD SRV]D

QRZDQLXĈURGRZLVNDLSLOQHMSRWU]H

ELH MHJR RFKURQ\ >8QLWHG 1DWLRQV

@ 3URZDG]L WR GR RNUHĈOHQLD

]DVDG\ ]UÑZQRZDĔRQHJR UR]ZRMX

XPRĔOLZLDMñFHMGRFHORZRUHDOL]DFMö

systemu autopoietycznego, tak cha- UDNWHU\VW\F]QHJRGODQLH]DNäÑFRQHJR

ĈURGRZLVNDSU]\URGQLF]HJR

,GHD]UÑZQRZDĔRQHJRUR]ZRMX

RGQRVLVLöGRUÑZQRZDJLSRPLöG]\

WU]HPD SRGPLRWDPL VWDQRZLñF\PL

ZVSÑäLVWQLHQLH ĈURGRZLVND VSRäH

F]HþVWZDLHNRQRPLL.RQZHUJHQFMD

FHOÑZ Z\PLHQLRQ\FK HOHPHQWÑZ

Z\GDMHVLöRF]\ZLVWDMHGQDNZSUDN

tyce jest trudna do pogodzenia.

:\SUDFRZDQLHUÑZQRZDJLZ\PDJD

SUDNVHRORJLF]QHJR LF]öVWR GLDOHN

W\F]QHJR UR]ZRMX QLH]EöGQHJR

GR XWU]\PDQLD ]DäRĔHþ ZVWöSQ\FK

RNWÑU\FK PÑZL GHILQLFMD ]UÑZQR

ZDĔRQHJR UR]ZRMX .RPSRQHQW

SLHUZV]\ u ĈURGRZLVNR WR SU]HGH

wszystkim wskazanie na zmiany kli- PDW\F]QH SU]\URGö LUÑĔQRURGQRĈè

ELRORJLF]Qñ ]DVRE\ QDWXUDOQH LRG

SDG\DWDNĔHĈURGRZLVNRL]GURZLH

.ROHMQ\ WR VSRäHF]HþVWZR LRGQRVL

VLö GR EH]SLHF]HþVWZD VWDELOQRĈFL

VSRäHF]QHMLJRVSRGDUF]HMRUD]Z]D

MHPQHMZVSÑäSUDF\1DWRPLDVWWU]HFL

WR HNRQRPLD NWÑUD ZNZLQWHVHQFML

ZSURZDG]DVWDELOQRĈèHNRQRPLF]Qñ

UHQWRZQRĈèFHQ\HQHUJLLLWG$VSHNW\

GRSHäQLDMñFH]DVDGö]UÑZQRZDĔRQH

JRUR]ZRMXVWDQRZLñHGXNDFMDLNXO

WXUDPDMñRQHFKDUDNWHUXWUZDODMñF\

SRSU]H]ZLHG]öLSU]\MöWH]Z\F]DMH

RGSRZLHG]LDOQHLZäDĈFLZHSRVWöSR

5\F&LñJVSUDZF]\DQWURSRSUHVMLRSUDF70DOF]\NQDSRGVWDZLH-DQLNRZVNL )LJ7KHDQWKURSRSUHVVLRQFDXVDOVWULQJE\70DOF]\NEDVHGRQ-DQLNRZVNL

WƌnjĞƐƚƌnjĞŷ͕ŬƌĂũŽďƌĂnj͕

ǁŽĚĂ͕ƉŽǁŝĞƚƌnjĞ͕ŐůĞďĂ͕

ƐƵƌŽǁĐĞ͕ƉĂůŝǁĂ ŬŽƉĂůŶĞ WƌĞƐũĂŶĂ͗

ƉƌnjĞƐƚƌnjĞŷ͕

ŬƌĂũŽďƌĂnj͕

WŽnjLJƐŬŝǁĂŶŝĞ

njĂƐŽďſǁ͕

ŵŝƐũĂĞŶĞƌŐŝŝ

ŝŵĂƚĞƌŝŝ

‚LJĐŝĞŝnjĚƌŽǁŝĞ͕

ĞŐƌĂĚĂĐũĂ͕

ĂŶŝĞĐnjLJƐnjĐnjĞŶŝĞ͕

tLJĐnjĞƌƉLJǁĂŶŝĞ

njĂƐŽďſǁ

^ƉŽųĞĐnjŶŽ- -ŐŽƐƉŽĚĂƌĐnjĂ

ĂŬƚLJǁŶŽƑđ

ĐnjųŽǁŝĞŬĂ

WŽĚŵŝŽƚLJ

njĂƌnjČĚnjĂũČĐĞ

;ůŽŬĂůŶĞ͕ƌĞŐŝŽŶĂůŶĞ͕

ŬƌĂũŽǁĞ͕ŐůŽďĂůŶĞͿ

WĂƌĂĚLJŐŵĂƚLJŝƌĞŐƵųLJ͕

<ŽŶƚĞŬƐƚLJ͗ƉƌnjĞƐƚƌnjĞŶŶĞ͕

ĞŬŽůŽŐŝĐnjŶĞ͕ƉŽůŝƚLJĐnjŶĞ͕

ƐƉŽųĞĐnjŶĞ͕

ŵŝħĚnjLJŶĂƌŽĚŽǁĞ͕

ŬƌĂũŽǁĞ͕ƌĞŐŝŽŶĂůŶĞ

^ƚĂŶƑƌŽĚŽǁŝƐŬĂ

njLJŶŶŝŬ

ƐƉƌĂǁĐnjLJ KĚƉŽǁŝĞĚǍ

Presja Skutki

ĂƐƉŽŬĂũĂŶŝĞ

ƉŽƚƌnjĞď tŝĞĚnjĂ͕

ƉĂƌĂĚLJŐŵĂƚLJ

ZDQLHQDVWöSQ\FKSRNROHþ>0DOF]\N

D@

.OXF]RZ\PSUREOHPHPED]XMñ- cym na postanowieniach zawartych ZLGHL ]UÑZQRZDĔRQHJR UR]ZRMX

jest poszanowanie energii, czyli ]ZLöNV]HQLH XG]LDäX XĔ\FLD HQHUJLL

]H ĒUÑGHä RGQDZLDOQ\FK ZRJÑO- nym bilansie zapotrzebowania na HQHUJLö ,VWQLHMH ZLHOH VSRVREÑZ

wytwarzanie energii odnawialnej, NWÑUH ZPQLHMV]\P OXE ZLöNV]\P

VWRSQLX ZSä\ZDMñ QD ]ZLöNV]HQLH

ZVSRPQLDQHJRXG]LDäX6ñWRSU]HGH

wszystkim: energia wodna, geoter- PDOQDSUñGÑZPRUVNLFKVäRQHF]QD

ZLDWUÑZELRPDVDELRJD]:\PDJDMñ

RQHV]HUHJXLQZHVW\FMLNWÑUHSR]D

RF]\ZLVW\PL NRU]\ĈFLDPL Z\PLHU- QLHZSä\ZDMñQD]ZLöNV]DQLHSUHVML

QDĈURGRZLVNR7HQURG]DMZSä\ZX

to antropopresja ekoenergetyczna, NWÑUD VWDQRZL VWRVXQNRZR QRZH

Z\]ZDQLH GOD ĈURGRZLVND 1DOHĔ\

SU]H] WR UR]XPLHè V]HUHJ G]LDäDþ

EöGñF\FK SRFKRGQñ SURFHVX Z\- WZÑUF]HJR HOHPHQWÑZ VNäDGRZ\FK

XU]ñG]Hþ GR SR]\VNLZDQLD HQHUJLL

odnawialnej i ich instalacji w miejscu GRFHORZ\PSU]HNV]WDäFHQLDU]öGQHM

WHUHQXEXGRZöRGSRZLHGQLHMLQIUD- VWUXNWXU\ GR NRPXQLNDFML LSU]HV\äX

HQHUJLL DWDNĔH ]PLDQö NUDMREUD]X

]XZ]JOöGQLHQLHPZV]HONLFKXFLñĔ- OLZRĈFL W\SX KDäDV GUJDQLD SROH

elektromagnetyczne itd.

Antropopresja a kszta³towanie œrodowiska

The anthropopression and environmental shaping

$QWURSRSUHVMD MHVW SRFKRGQñ

G]LDäDþ NV]WDäWXMñF\FK ĈURGRZLVNR

NWÑUH MDNR ĈZLDGRPH LSODQRZH

]PLHU]DMñ GR SU]\ZUDFDQLD IXQNFML

HNRV\VWHPÑZLNUDMREUD]ÑZSRV]D- QRZDQLD]DVREÑZQDWXUDOQ\FKDWDN- ĔH UR]ZRMX JRVSRGDUF]HJR .V]WDä- WRZDQLH ĈURGRZLVND WR VSHF\ILF]QD

wypadkowa wielu fundamentalnych MHGQRVWHNSUREOHPRZ\FKHOHPHQWÑZ

WZÑUF]\FKGRNWÑU\FKQDOHĔñPLQ

ĈURGRZLVNRRĔ\ZLRQHLQLHRĔ\ZLRQH

czynniki i zjawiska przyrodnicze NV]WDäWXMñFHZäDĈFLZRĈèĈURGRZLVND

RFKURQD ĈURGRZLVND UDFMRQDOQH

NRU]\VWDQLHLJRVSRGDURZDQLHĈURGR- ZLVNLHPRFKURQDELRUÑĔQRURGQRĈFL

NV]WDäWRZDQLHNUDMREUD]XRUD]LQĔ\- QLHULD ĈURGRZLVND XZ]JOöGQLDMñFD

kolejne grupy problemowe, jak EXGRZQLFWZR UROQLFWZR ĈFLHNL

RGSDG\PHOLRUDFMöRFKURQöSRZLH- WU]DF]\HQHUJHW\Nö7DNGXĔ\]DNUHV

tematyczny i naukowy wymaga stworzenia specyficznych instrumen- WÑZ UHDOL]DF\MQ\FK LMHGQRF]HĈQLH

Z\SUDFRZDQLD VSUDZQHJR VSÑM- QHJR V\VWHPX ZGURĔHþ LUHDOL]DFML

1LH]EöGQDMHVWWXPHU\WRU\F]QDMHG- QRĈèXZ]JOöGQLDMñFDFHOZ\MĈFLRZ\

NV]WDäWRZDQLHĈURGRZLVNDRUD]RFH- QDLVWQLHMñFHMLSU]HZLG\ZDQHMSUHVML

EöGñFHM VNXWNLHP SURZDG]RQ\FK

EDGDþ DQDOL] SODQÑZ UHDOL]DFML

LGRĈZLDGF]HQLD 'R LQVWUXPHQWÑZ

NV]WDäWXMñF\FK ĈURGRZLVNR QDOHĔñ

ZV]F]HJÑOQRĈFLDUFKLWHNWXUDLXUED- nistyka, architektura krajobrazu, EXGRZQLFWZRLQĔ\QLHULDĈURGRZLVND

ekoenergia, ekorolnictwo, odnowa wsi, wsie tematyczne itd.

']LöNL V]HURNLHPX REV]DURZL

EDGDZF]HPXLHPSLU\F]QHPXPRĔ- QDZ\SUDFRZDèNU\WHULDDQWURSRSUHVML

RGQRV]ñFHVLöRJÑOQLHGRĈURGRZLVND

MDNLRGG]LHOQLHGRNDĔGHJRREV]DUX

6]F]HJÑOQñSäDV]F]\]QñXMöWñZW\P

opracowaniu jest antropopresja HNRHQHUJHW\F]QD RGQRV]ñFD VLö GR

wytwarzania energii odnawialnej ED]XMñFHMQDVLOHZLDWUX7HQURG]DM

energii wykorzystywany jest przez pojedyncze turbiny, jak i farmy ZLDWURZH2GNLONXG]LHVLöFLROHFLWD

metoda wytwarzania energii jest wy- korzystywana i stale dopracowywana ZZLHOXNUDMDFKQDĈZLHFLH8G]LDä

WDN SRZVWDäHM HQHUJLL FLñJOH URĈQLH

ZRJÑOQ\PELODQVLH]DSRWU]HERZDQLD

QD HQHUJLö DV\VWHP XSRZV]HFK- QLDQ\ MHVW ZNROHMQ\FK SDþVWZDFK

:3ROVFHG]LDäDSRQDGHOHNWURZQL

wiatrowych, wyznacznikiem ich lo- NDOL]DFMLVñVWUHI\ZLHWU]QRĈFLNWÑUH

SU]HG ]DLQVWDORZDQLHP ZLDWUDNÑZ

VNUXSXODWQLHVLöRFHQLD

:FHOX RNUHĈOHQLD VWRSQLD DQ- WURSRSUHVMLQDOHĔ\]GHILQLRZDèVSÑM- QHHWDS\RGQRV]ñFHVLöGR

LQWHUG\VF\SOLQDUQRĈFL SURFH- VX NV]WDäWRZDQLD ĈURGRZLVND

ZDVSHNFLH SRWU]HE ]UÑZQRZD- ĔRQHJRUR]ZRMX

Z\]QDF]HQLDNU\WHULÑZDQWURSR- SUHVML PDMñFHM ZSä\Z QD NV]WDä- WRZDQLHĈURGRZLVND

]GHILQLRZDQLDPHWRG\PRGHOXMñ- FHM VSÑMQ\ SURFHV NV]WDäWRZDQLD

ĈURGRZLVND ZZ\EUDQ\P REV]D- U]H DUFKLWHNWXUD EXGRZQLFWZR

architektura krajobrazu, energia RGQDZLDOQD>0DOF]\N@

RNUHĈOHQLDVLHFLSRZLñ]DþPLöG]\- SRGPLRWRZ\FKZSä\ZDMñF\FKQD

NV]WDäWRZDQLHĈURGRZLVNDuZXMö- FLX ]UÑZQRZDĔRQHJR UR]ZRMX

u ZW\P V]F]HJÑOQLH Z\PRJL

REHFQHLSURJQR]D]XZ]JOöGQLH- niem: legislacji, nauki, edukacji, ekonomii, rynku pracy, globaliza- FMLLLWGU\F>0DOF]\NE@

Farmy wiatrowe – odpowiedŸ na

zrównowa¿ony rozwój

Wind farms – the answer on the sustainable development

-HGQ\P ]X]QDQ\FK ĒUÑGHä

HQHUJLL RGQDZLDOQHM Vñ ]DNäDGDQH

]FRUD] ZLöNV]\P UR]PDFKHP IDU- P\ Z\NRU]\VWXMñFH VLäö ZLDWUX GR

wytwarzania energii elektrycznej.

Proces ten jest rozpowszechniony LVNXWHF]QLH ZSURZDG]DQ\ MXĔ RG

NLONXG]LHVLöFLROHFLZZLHOXNUDMDFK

:3ROVFH IDUP\ ZLDWURZH SRZVWDMñ

od ok. 10 lat i do tej pory zorganizo- wano ponad 30 takich stacji. Teren QDV]HJR NUDMX PD ĈUHGQLH ZDUXQNL

ZLHWU]QRĈFLQLHPQLHMMHGQDNZNLONX

strefach jest on korzystny do plano- ZDQLD LUR]ZRMX IDUP 'RW\F]\ WR

ZV]F]HJÑOQRĈFL SÑäQRFQHM F]öĈFL

NUDMX SUDNW\F]QLH FDäHM SDVD FHQ- tralnego od zachodnich granic do Warszawy oraz wybranych miejsc QDSU]HGJÑU]X0RF]DLQVWDORZDQ\FK

IDUP ZDKD VLö RG  GR  0:

:URGGDQRGRXĔ\WNXIDUPö

ZLDWURZñ]ORNDOL]RZDQñZ/LSQLNDFK

ZZRM RSROVNLP -HVW WR SLHUZV]D

ZZRMRSROVNLPUHDOL]DFMD]WDNGXĔñ

LORĈFLñZLDWUDNÑZSRQLHZDĔVNäDGD

VLö ] HOHNWURZQL RäñF]QHM PRF\

0:U\F

Zadaniem inwestycji jest sub- stytucjonowanie ekologiczne energii, VWDQRZLñFHRGSRZLHGĒQD]DäRĔHQLD

LGHL ]UÑZQRZDĔRQHJR UR]ZRMX

NWÑUH ZVND]XMñ QD SRWU]HEö ]ZLöN- V]HQLD ]XĔ\FLD HQHUJLL ]H ĒUÑGHä

RGQDZLDOQ\FKRL]PQLHMV]HQLH

]XĔ\FLDHQHUJLLSLHUZRWQHMRGR

URNX  >-RFN +HQULFKV @

W marcu 2010 r. Komisja Europej- Antropopresja w ƉƌŽĐĞƐŝĞŬƐnjƚĂųƚŽǁĂŶŝĂƑƌŽĚŽǁŝƐŬĂ

;ŽĚƉŽǁŝĞĚŶŝŽ͗ƚƌĞŶĚƉŽnjLJƚLJǁŶLJŝŶŝĞǁLJƌĂǍŶLJнŶĞŐĂƚLJǁŶLJͿ Trend

negatywny Trend

nŝĞǁLJƌĂǍŶLJ Trend

negatywny Trend

nŝĞǁLJƌĂǍŶLJ Trend

pozytywny Antropopresja

Wsie tematyczne Lokalna Grupa

njŝĂųĂŶŝĂ Edukacja i ekonomia

ĂƌnjČĚnjĂŶŝĞƑƌŽĚŽǁŝƐŬŝĞŵ Odnowa wsi Ekorolnictwo

KĐŚƌŽŶĂƑƌŽĚŽǁŝƐŬĂ

ƌſǁŶŽǁĂǏŽŶLJƌŽnjǁſũ

ŽďƐnjĂƌſǁǁŝĞũƐŬŝĐŚ Energia odnawialna

Budownictwo Architektura krajobrazu Architektura i urbanistyka

<^dBdKtE/

_ZKKt/^<

5\F6LHèSRZLñ]DþPLöG]\SRGPLRWRZ\FKNV]WDäWXMñF\FKĈURGRZLVNR]XZ]JOöGQLHQLHP

SULRU\WHW\]DFMLNU\WHULÑZDQWURSRSUHVMLRWUHQG]LHSR]\W\ZQ\PEUDNXZ\UDĒQHJRWUHQGXLWUHQG]LH

QHJDW\ZQ\PRSUDF70DOF]\N

)LJ7KHQHWZRUNOLQNVHQWLWLHVZKLFKVKDSLQJWKHHQYLURQPHQWZLWKWDNLQJLQWRFRQVLGHUDWLRQ

WKHDQWKURSRSUHVVLRQSULRULWLHVFULWHULDZLWKSRVLWLYHQRFOHDUDQGQHJDWLYHWUHQGE\70DOF]\N

5\F)DUPDZLDWURZDZ/LSQLNDFK

IRW70DOF]\N

)LJ7KH/LSQLNLZLQGIDUP

VND SU]HGVWDZLäD VWUDWHJLö G]LDäDQLD

8QLL(XURSHMVNLHMQDQDVWöSQHODW

6WDQRZL RQD NRQW\QXDFMö 6WUDWHJLL

/L]ERþVNLHM NWÑUD MHVW RGSRZLHG]Lñ

na kryzys finansowo-ekonomiczny L]PLDQ\VSRäHF]QHRUD]NOLPDW\F]QH

Na poziomie europejskim kierunek polityki energetycznej i ekologicz- nej jest zapisany w tzw. pakiecie NOLPDW\F]Q\P ]H ZVND]DQñ PLQ

SULRU\WHW\]DFMñ EH]SLHF]HþVWZD GR- VWDZ HQHUJLL ZGURĔHþ LLQQRZDFML

>.R]DN@

)DUPDZLDWURZDe/LSQLNLsZLHĈ

Lipniki, gmina wiejska Kamiennik, powiat Nysa, woj. opolskie) wybudo- ZDQD]DPOQ]äMHVWZäDVQRĈFLñ

firmy WSB Neue Energien GmbH ]'UH]QDLVNäDGDVLö]ZLDWUDNÑZ

&]DVDPRUW\]DFMLV]DFXMHVLöQDRN

 ODW DVDPD EXGRZD WUZDäD RN

 URNX 0RĔQD ]DWHP UR]ZDĔ\è

poziom antropopresji ekoenerge- W\F]QHMQDĈURGRZLVNRMDNL]DLVWQLDä

Z]ZLñ]NX]WñLQZHVW\FMñ=ELODQVX

]\VNÑZLVWUDWPDZ\QLNDèNRU]\ĈèQD

U]HF]WHJRG]LDäDQLD3RPRFQñPLDUñ

DQWURSRSUHVMLMHVWWXHPHUJLDMHGQRVW- ka HPRMRXO) rozumiana jako zintegro- ZDQ\ZVNDĒQLNSUHVMLQDĈURGRZLVNR

>2GXP @ 6WDQRZL Mñ äñF]QD

FDäNRZLWDHQHUJLDXĔ\WDZSURFHVDFK

WUDQVIRUPDFMLEH]SRĈUHGQLROXESR- ĈUHGQLRGRZ\NRQDQLDSURGXNWXOXE

XVäXJL >-DQLNRZVNL @ :FHOX

SRUÑZQDQLD MHGQHJR -RXOHqDHQHUJLL

VäRQHF]QHM SLHUZRWQHM ]HQHUJLñ

ZHNRV\VWHPLH WU]HED XZ]JOöGQLè

koszt transformacji jednego rodzaju energii na drugi.

Wykonanie parku wiatrowego e/LSQLNLs WR NRV]WRZQH SU]HGVLö- Z]LöFLHQDNWÑUHVNäDGDMñVLöSU]HGH

ZV]\VWNLPNRV]W\]ZLñ]DQH]SU]\JR- towaniem projektu realizacyjnego, EDGDþQDGRNUHĈOHQLHPPRĔOLZRĈFL

lokalizacyjnych farmy, budowa wia- WUDNÑZ GUÑJ LVLHFL HQHUJHW\F]QHM

G]LHUĔDZ\ LLQQH 2WR SDUDPHWU\

WHFKQLF]QH]ZLñ]DQH]Z\NRQDQLHP

inwestycji:

 WXUELQDZLDWURZDZ\VRNRĈèZUD]

]äRSDWñĈPLJäDPZ\VRNRĈè

ZLHĔ\  P ĈUHGQLFD ZLUQLND

PZDJDWRQLORĈèWXUELQ

15 sztuk,

IXQGDPHQW ĈUHGQLFD  P Z\- VRNRĈèPZDJDWRQSDOH

SRG IXQGDPHQW LORĈè  V]WXN

GäXJRĈè SDOD u P LORĈè VWDOL

ZIXQGDPHQFLH  WRQ äñF]QD

LORĈèEHWRQXQDZV]\VWNLHIXQGD- menty 60 tys. ton,

GURJL GRMD]GRZH GäXJRĈè GUÑJ

 NP XĔ\WH NUXV]\ZR  W\V

ton.

&KFñFGRNRQDèRNUHĈOHQLDZLHO- NRĈFLDQWURSRSUHVMLHNRHQHUJHW\F]QHM

]ZLñ]DQHM ]Z\NRQDQLHP RSLVDQHM

IDUP\ QDOHĔ\ SU]HGH ZV]\VWNLP

Z]Lñè SRG XZDJö NRV]W\ Z\WZR- U]HQLD SRV]F]HJÑOQ\FK PDWHULDäÑZ

LHOHPHQWÑZNRQVWUXNF\MQ\FKZW\P

V]F]HJÑOQLH SUHVMö QD ĈURGRZLVNR

w wyniku procesu ich wytworzenia, WUDQVSRUWX ZEXGRZDQLD XĔ\WNR- wania i docelowego recyclingu.

-HGQRF]HĈQLHSRZVWDMHSUHVMDNUDMR- EUD]RZDNWÑUDQDGDMHQRZHJRSU]H- strzennego wymiaru temu miejscu U\F

Wnioski

Conslusions

$QWURSRSUHVMDSU]\ELHUDSRVWDè

V\VWHPXDNVMRORJLF]QHJR]PLHU]DMñ- FHJRGRRNUHĈOHQLDW\SL]DFMLLKLHUDU- FKL]DFML G]LDäDþ SU]\MöW\FK LX]QD- Q\FK MDNR ZDĔQH ZLPSOHPHQWDFML

V]HURNRUR]XPLDQHJR]UÑZQRZDĔR- QHJRUR]ZRMX-HGQRF]HĈQLHVWDQRZL

punkt odniesienia do oceny trendu SUHVMLFRXäDWZLDRNUHĈOHQLHSULRU\- WHW\]DFML ZG]LDäDQLDFK HJ]HPSOLIL- NXMñF\FKVLöNROHMQ\PLUHDOL]DFMDPL

inwestycji. Kryteria antropopresji WR SXQNW Z\MĈFLD SU]\ SU]\JRWRZ\- waniu analiz, studium przypadku 5\F)DUPDZLDWURZDZ/LSQLNDFKQDWOH

]DEXGRZDþZLHMVNLFKIRW70DOF]\N )LJ7KH/LSQLNLZLQGIDUPLQWKHEDFNJURXQG

RIUXUDOEXLOGLQJVSKRWRE\70DOF]\N

i wytycznych do planowania nowych SU]HGVLöZ]Löè

6]F]HJÑOQ\P SU]\SDGNLHP

presji jest antropopresja ekoener- JHW\F]QD ]ZLñ]DQD ]LQZHVW\FMDPL

w obszarze pozyskiwania energii ]H ĒUÑGHä RGQDZLDOQ\FK %XG]L

DPELZDOHQWQH XF]XFLD SRQLHZDĔ

SU]HFLZVWDZLD GZLH ZDĔQH ZDU- WRĈFL RFKURQö ĈURGRZLVND LSUHVMö

MDNñWU]HEDZ\NRQDèDE\WöRFKUR- Qö UHDOL]RZDè -HG\Q\P VäXV]Q\P

SRVWöSRZDQLHP Z\GDMH VLö E\è

rzetelna ocena oparta na kryteriach antropopresji ekoenergetycznej, NWÑUD ]GHILQLXMH WUHQG ZVND]XMñF\

QD SRSUDZQRĈè OXE QLH SU]\MöWHJR

UR]ZLñ]DQLD6]F]HJÑOQLHWUXGQDMHVW

parametryzacja oceny krajobrazu, na NWÑU\Z\PLHUQLHZSä\ZDMñLQZHVW\FMH

HNRHQHUJHW\F]QH%XGXMñRQHQRZH

]DOHĔQRĈFLZ\ND]XMñGXĔñWUDQVJUH- VMö ZVWRVXQNX GR VWDQX REHFQHJR

SU]H] FR ZSä\ZDMñ QD UHGHILQLFMö

WRĔVDPRĈFLPLHMVFDVSRäHF]HþVWZD

MHGQRVWNL LNUDMREUD]X >0DOF]\N

@3U]\NäDGHPVñIDUP\ZLDWUR- ZHNWÑUH]XZDJLQDVZRMHUR]PLDU\

LLORĈè GRPLQXMñ QDG REV]DUHP LFK

LPSOHPHQWDFML 3R ODWDFK ZDĔHQLD

DUJXPHQWÑZ]DLSU]HFLZEXGRZDQLX

ZLDWUDNÑZ GR JäRVX GRPLQXMñFHJR

GRFKRG]ñ HNRQRPLD LQG\NDW\ZQD

SROLW\ND JRVSRGDUF]D ZZ\PLDU]H

globalnym i regionalnym), legislacja LWG3RWU]HE\NUDMREUD]XZ\GDMñVLö

QLHVWDQRZLèSLHUZV]ROLQLRZHJRZ\- znacznika w podejmowaniu decyzji.

1D SU]\NäDG]LH SDUNX ZLDWUR- ZHJRe/LSQLNLsSU]HGVWDZLRQRVNDOö

]DäRĔHQLD QLH W\ONR ZZ\PLDU]H

materialnym, logistycznym czy fi- nansowym, ale przede wszystkim DQWURSRSUHV\MQ\P3DUNXZLGRF]QLä

ĔHNV]WDäWRZDQLHĈURGRZLVNDWRPXO- tidyscyplina naukowa i gospodarcza, NWÑUHMSRSUDZQRĈèUR]ZRMXX]DOHĔ- QLRQD MHVW RG MHGQRĈFL ZLHG]\ ]DĈ

jej warunkiem brzegowym i spraw- G]DMñF\PMHVWSR]\W\ZQ\WUHQGSUHVML

7RPDV]0DOF]\N 3DþVWZRZD:\ĔV]D6]NRäD=DZRGRZDZ1\VLH 7KH6FKRRORI+LJKHU9RFDWLRQDO(GXFDWLRQ

in Nysa

Literatura

1. EEA 2002. (QYLURQPHQWDOVLJQDOV, European Environment Agency, Co- penhagen.

2. -DQLNRZVNL5=DU]ñG]DQLH

HNRORJLF]QH. Akademicka Oficyna :\GDZQLF]D3/-:DUV]DZD

3. -DQLNRZVNL5=DU]ñG]DQLH

DQWURSRSUHVMñZNLHUXQNX]UÑZQRZD

ĔRQHJRUR]ZRMXVSRäHF]HþVWZDLJR

VSRGDUNL 'LILQ :DUV]DZD u

u

4. -RFN0+HQULFKV7The (XURSHDQ HQYLURQPHQW u VWDWH DQG

RXWORRN. European Environment Agency, Copenhagen.

5. .R]DN'%LHĔñFDSROLW\ND

8QLL (XURSHMVNLHM Z]DNUHVLH RGQD

ZLDOQ\FKĒUÑGHäHQHUJLLRUD]NLHUXQNL

:VSÑOQHM3ROLW\NL5ROQHMQDQDVWöSQH

ODWD%LXUR,QIRUPDF\MQH:RMHZÑG]- twa Opolskiego w Brukseli, Belgia.

6. Malczyk T., 2005. :\W\F]QHGR

SURMHNWRZDQLD ]LHOHQL QD WHUHQDFK

]DEXGRZDQ\FK. Oficyna Wyd. PWSZ w Nysie.

7. 0DOF]\N 7  ,QQRZDF\M

QRĈè ZNV]WDäWRZDQLX WRĔVDPRĈFL,

>Z@0DOF]\N7.XODV=.R]DN%

:LHG]D GURJñ GR VXNFHVXSU]HG- VLöELRUF]RĈè LLQQRZDF\MQRĈè QU 

Oficyna Wyd. PWSZ w Nysie.

 Malczyk T., 2010a. 6FLHQFH

)HVWLYDOLQ1\VDDVLQWHUQDWLRQDOLQ

VWUXPHQWRINQRZOHGJHPDQDJHPHQW.

:VSÑäF]HVQH =DU]ñG]DQLH :\G

8QLZHUV\WHW-DJLHOORþVNL.UDNÑZ

 Malczyk T., 2010b. 8F]HOQLDLMHM

URODZSURFHVLH]DU]ñG]DQLDZLHG]ñ

ZUHJLRQLH MDNR SRGVWDZRZ\ LQ

VWUXPHQWEXGRZDQLDVSRäHF]HþVWZD

RSDUWHJR QD ZLHG]\ >Z@ 0DOF]\N

7 UHG =DU]ñG]DQLH ZLHG]ñ ZUH- gionie. Agroturystyka, energia odna- ZLDOQDHNRUROQLFWZRNV]WDäWRZDQLH

ĈURGRZLVND 2ILF\QD :\G 3:6=

w Nysie.

10. Malczyk T., 2011. $QWURSRSUHVMD

MDNR HOHPHQW V\VWHPX EH]SLHF]Hþ

VWZD>Z@0DOF]\N7UHG,QWHUG\- VF\SOLQDUQH ]QDF]HQLH EH]SLHF]Hþ- stwa, tom I, nr 6, Oficyna Wyd. PWSZ w Nysie.

11. 2GXP+7(QYLURQPHQWDO

$FFRXQWLQJ (PHUJ\ DQG (QYLURQ

PHQWDO 3ROLF\ 0DNLQJ -RKQ :LOH\

and Sons, New York.

12. 8QLWHG 1DWLRQV  5HSRUW

RI WKH :RUOG &RPPLVVLRQ RQ (QYL

URQPHQWDQG'HYHORSPHQW, General Assembly, USA.