1 9 ^ 3
R ED A K TO R K L S . A L F O N S S C + F L G T -2
Okładkę projektowała
CZESŁAW A L E W A N D O W S K A -G O R G O Ń
N A S Z A PRZESZŁOŚĆ
N O T R E P A S S E
Etudes sur THistoire de 1’Eglise et de la C ultu re C atholiąue
en Pologne
D i r e c t e u r : A l p h o n s e S c h l e t z
XL
C r a c o v ie 1 9 7 3
NASZA PRZESZŁOŚĆ
Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
Redaktor: Ks. A l f o n s S c h l e t z C .M .
XL
Kraków 1 9 7 3
I n s t y t u t W y d a w n i c z y N A S Z A P R Z E S Z Ł O Ś Ć
Kraków, ul. Strzelnica 6
Krakowskie Zakłady Graficzne, Zakład Nr 3 Kraków , ul. Berka Joselewicza 24 zam. 585/73 — 1500+50 B-12
KS. LUDW IK PIECHNIK T.J.
POCZĄTKI AKADEMII WILEŃSKIEJ
(1569
—1600
)P R Z E D M O W A
M ichał Baliński w pracy pt. Dawna Akademia W ileńska * tak pisał:
„Przeszłość nie zachowała żadnych podań i żadnych szczegółów do le p szego wyświecenia, jaki był stan nauk w ow ej m łodej Akadem ii, jakie położenie uczących i uczących się w niej. Tak są szczupłe wiadom ości o tym w książkach dawnych i rękopisach, dotąd przynajm niej, że zamglony tylko obraz historii ow ego zakładu w ystaw ić m ożem y” .
W tym samym duchu pisał późniejszy historyk Akadem ii W ileńskiej Józef B ieliński2: „O historii tej szkoły ani marzyć, jezuitów, którzy 200 lat zarządzali Akademią, ignorow ać nie można. Czy oni źle, czy dobrze uczyli, to inne pytanie, ale uczyli przez lat dwieście. Tymczasem o jezuitach nic nie wiem y. Doszły nas paszkwile, po większej części rzucone na jezuitów przez protestantów, lecz takie materiały najmniej się nadają do bezstronnego sądu o działalności nauczycielskiej i obyw a
telskiej członków zakonu; z pism zaś jezuitów doszło nas niemało wprawdzie, lecz w nich szkoły, a głów nie Akademia, nie są u w zg lęd nione” .
Zadaniem niniejszej pracy jest „zam glony obraz historii ow ego za
kładu” w jego początkach (1569— 1599) rozświetlić przede wszystkim w oparciu o źródła Rzymskiego A rchiw um Towarzystwa Jezusowego d o tychczas nie wykorzystane przez historyków. Źródła te były główną p od stawą badań nad początkami Akadem ii W ileńskiej, ponieważ poszukiw a
nia w bibliotekach i archiwach polskich przyniosły tylko nikły rezultat w porównaniu z materiałem rzymskiego archiwum zakonnego. Wypada wszakże zaznaczyć, że zbiory tego archiwum nie przedstawiają jedna
kowej wartości naukowej. Stosunkowo małą wartość posiadają Litterae Annuae, ponieważ podają zdarzenia wybrane, „budujące” . Sporo w nich pisze się o pracy duszpasterskiej, o nawróceniach, o dysputach, o prak
tykach religijnych; natomiast niew iele o szkole. Ich obiektyw ność także budzi zastrzeżenia.
1 M. B a l i ń s k i , Dawna Akadem ia W ileńska, próba je j historii od założenia r. 1579 do ostatecznego je j przekształcenia w r. 1803, P eter
sburg 1862, s. 80.
2 J. B i e l i ń s k i , U niw ersytet W ileński, t. 1, K raków 1899— 1900, s. 4.
