HISTORIA POWSZECHNA POWTÓRZENIE

(1)

HISTORIA POWSZECHNA POWTÓRZENIE

Średniowiecze

(2)

ŚREDNIOWIECZE 476-1453

Wczesne średniowiecze: V – XI wiek;

Rozkwit średniowiecza – XI – XIII wiek;

Schyłek średniowiecza – XIV – XV w

• 476 rok – upadek cesarstwa zachodniorzymskiego – koniec starożytności i początek średniowiecza

• Istnieje Cesarstwo Wschodnie – Konstantynopol (Bizancjum)

(3)

ŚREDNIOWIECZE 476-1453

(4)

ŚREDNIOWIECZE 476-1453

druga połowa VI wieku - absolutna władza cesarza Justyniana I Wielkiego – (kodyfikacja prawa, przyłączenie do cesarstwa Italii, cz. Hiszpanii i Afryki północnej)

- styl bizantyjski: przepych, skomplikowany ceremoniał dworski, połączenie motywów greckich, rzymskich, wschodnich i arabskich, ikony, freski, mozaiki;

zabytki: Kościół Hagia Sophia (Mądrości Bożej)

(5)

- 1054 rok – schizma wschodnia: rozłam w Kościele i powstanie wyznania

prawosławnego spowodowane:

- nieuznawaniem przez patriarchów zwierzchności papieża;

- różnicami w obrzędach i kwestiach teologicznych;

(6)

(7)

• - 1453 – zdobycie Konstantynopola przez Turków i koniec cesarstwa Bizantyjskiego

(8)

VII wiek – Powstanie imperium arabskiego od Indii do M. Śródziemnego, płn. Afryka i cz.

Płw. Iberyjskiego

(9)

Państwo Franków

• 732 r. – bitwa pod Poitiers – Karol Młot pokonuje Arabów i odzyskuje płd. Francję i

Hiszpanię

• 756 rok – na terenach

odebranych Longobardom Pepin Krótki tworzy Państwo Kościelne i oddaje je

papieżowi

(10)

Państwo Franków

• 800 rok – Koronacja cesarska Karola Wielkiego

• ujednolicenie miar i wag; - reforma szkolnictwa

• szkoły kościelne uczące siedmiu sztuk wyzwolonych,

• pismo – minuskuła karolińska;

• renesans karoliński – ożywienie kultury i nauki, powrót do

wzorców antycznych

(11)

Państwo Franków- Akwizgran

(12)

Państwo Franków

• -843 rok – traktat w Verdun:

• podział państwa Karola Wielkiego między wnuków:

• Lotar – Królestwo Italii

• Karol Łysy - Królestwo Francji;

• Ludwik Niemiec –

Pierwsza Rzesza Niemiecka

(13)

Pierwsza Rzesza Niemiecka

• 962 rok – koronacja cesarska Ottona I

• Otton III – koncepcja uniwersalistyczna – zjednoczenie

chrześcijańskiej Europy pod rządami cesarza

• kolejni cesarze: podbój

Europy Wschodniej (Polska, Węgry) i rywalizacja z

papiestwem – XI – XII wiek

(14)

Walka cesarza z papieżem o inwestyturę

• spór Grzegorza VII z Henrykiem IV o inwestyturę duchownych

• Pójść do Canossy – ukorzyć się

• -1122 – konkordat w Wormacji – wyłączne prawo papieża do inwestytury (obsadzania urzędów kościelnych)

• skutek: usamodzielnienie się władzy duchownej od świeckiej

(15)

Wyprawy krzyżowe -krucjaty

• 1095 rok - synod w Clermont - apel papieża Urbana II do chrześcijan o odebranie Ziemi Świętej (Jerozolimy) Turkom

• możliwość wzbogacenia się, zbawienia (wojna z niewiernymi)

• 7 krucjat – XI – XII wiek

• 1096 rok – pierwsza krucjata

(16)

Krucjaty

(17)

Skutki krucjat:

• powstanie zakonów rycerskich (joannici, templariusze,

krzyżacy);

• utrata znaczenia przez Bizancjum,

• rozwój handlu ze

Wschodem (Lewant), napływ wschodnich

obyczajów i techniki do Europy

(18)

Mongołowie - tatarzy

• XII/XIII wiek –

zjednoczenie plemion przez Temudżyna

(Czyngis – chan)

• imperium od Oceanu Spokojnego po Morze Czarne

(19)

Mongołowie - tatarzy

• 1223 – rozbicie armii ruskiej przez Mongołów nad Kałką;

• 1241 – atak na Węgry i Polskę - Legnica

(20)

Państwo Wielkomorawskie

• IX wiek – działalność misjonarzy bizantyjskich Cyryla i Metodego (Msze w języku

słowiańskim, alfabet – głagolica i cyrylica)

• Chrzest Moraw

(21)

Węgrzy

• najazdy Węgrów znad Dunaju na Europę:

• 955 rok – klęska Węgrów na Lechowym Polu w bitwie z wojskiem Ottona I

• osiedlenie się Węgrów na Nizinie Panońskiej i utworzenie Królestwa

• 1001 r. - Stefan Wielki – chrzest i koronacja królewska

(22)

Potęga i kryzys papiestwa

• XIII wiek – szczyt potęgi – papież Innocenty III uzyskuje decydujący wpływ na wybór cesarza

• XIV wiek – król Francji Filip Piękny uzależnia od siebie papieży i zmusza ich do przeniesienia siedziby z Rzymu do Awinionu (70 lat „niewoli awiniońskiej papieży)

• spory w Kościele, jednoczesne rządy kilku papieży naraz

• 1414 – 1418 – sobór w Konstancji – próba zażegnania kryzysu i wybór jednego papieża

(23)

Epidemia dżumy

połowa XIV wieku – początek zarazy:

- śmierć 1/3 ludności Europy,

- zastój w handlu, prześladowania

Żydów jako winnych śmierci Jezusa

„dance macabre” w sztuce

(24)

Wojna stuletnia

• 1337 – 1453 – wojna stuletnia między Anglią a Francją (dążenia

angielskiego króla

Edwarda III do korony francuskiej)

• obrona Orleanu (Joanna D’arc)

• utrata znaczenia przez Anglię

(25)

Husytyzm

• krytyka Kościoła – Jan Hus (Czechy) – hasła przetłumaczenia

Biblii na język czeski i komunii dla wiernych pod dwiema

postaciami – spalenie Husa na stosie

(rozwój husytyzmu)

(26)

Kultura średniowiecza

• Kultura uniwersalna – wspólna dla całej Europy Elementy wspólne

1. Hasło: memento mori – pamiętaj o śmierci;

teocentryzm – Bóg i życie wieczne duszy w centrum zainteresowań

2. Dominująca rola chrześcijaństwa - papież i cesarz zwierzchnikami Europy

3. Łacina

(27)

Kultura średniowiecza

Style architektoniczne:

• romański (X – XIII wiek) małe, wąskie okna,

kamienne niskie budowle, absydy, sklepienia

kolebkowe, potem

krzyżowe, na planie koła – rotundy - lub krzyża;

charakter obronny);

(Tower w Londynie)

(28)

Kultura średniowiecza

• Style architektoniczne:

gotycki (XIII – XV wiek) – strzeliste, ceglane budowle, przypory i filary, sklepienia gwiaździste i krzyżowo - żebrowe, duże okna z

witrażami, rozety, ostre łuki, na planie krzyża z nawą główną i bocznymi – podkreślanie

potęgi Boga) (Katedra Notre Dame w Paryżu)

(29)

Kultura średniowiecza

Dzieła sztuki najczęściej anonimowe, na chwałę Boga: Piety Madonny

(30)

Kultura średniowiecza

• miniatury (ilustracje ksiąg ze scenami biblijnymi);

• inicjały – ozdobne pierwsze litery rozdziałów,

• książki przepisywane ręcznie przez mnichów,

(31)

Kultura średniowiecza

• Nauka podporządkowana religii:

• Scholastyka – filozofia szkolna (Tomasz Akwinu) – każde

twierdzenie naukowe trzeba

udowodnić w oparciu o Biblię lub dzieła teologiczne albo antycznych myślicieli (Platon, Arystoteles);

szkoły przyklasztorne;

(32)

Kultura średniowiecza

System kształcenia na uniwersytetach (Bolonia, Paryż)

siedem sztuk wyzwolonych:

• Trivium: gramatyka (łacina) dialektyka (logiczne myślenie); retoryka

(przemawianie);

• Quadrivium – muzyka, arytmetyka, geometria, astronomia

• bakałarz –potem wydział prawa, medycyny lub teologii – doktor

(33)

Kultura średniowiecza

Wzorce osobowe:

• rycerz (Cyd, Roland, Lancelot – posłuszny

władcy, walczący za wiarę i ojczyznę, opiekun słabszych)

(34)

Kultura średniowiecza

Wzorce osobowe:

• asceta (Szymon Słupnik, św. Aleksy – żyjący w umartwieniu, modlący się i poszczący,

pokutujący)

(35)

Kultura średniowiecza

Wzorce osobowe:

• władca (Karol Wielki, król Artur, Ryszard Lwie Serce – chrześcijanin, odważny, troszczący się o poddanych)

(36)

Kultura średniowiecza

Zakony:

• VI wiek – benedyktyni – zasada „módl się i pracuj” – ora et labora (benedyktyńska praca – żmudna i wytrwała – przepisywanie ksiąg)

• XII – cystersi – ubóstwo, milczenie w czasie pracy;

ziołolecznictwo

(37)

Kultura średniowiecza

XIII wiek – zakony żebracze:

• franciszkanie (św.

Franciszek z Asyżu – życie w zgodzie z

naturą, ubóstwo;

• dominikanie (św.

Dominik Guzman –

inkwizycja: zwalczanie ruchów heretyckich)

(38)

Kultura średniowiecza

System feudalny

zależności między seniorem (daje ziemie, zapewnia

opiekę) a wasalem (posłuszny seniorowi,

wspiera go zbrojnie i radą) (feudum – ziemia, lenno;

inwestytura – symbol nadawanego lenna)

(39)

Kultura średniowiecza

• Stany społeczne – grupy ludzi o podobnych prawach i obowiązkach:

• duchowni,

• rycerze,

• mieszczanie,

• chłopi

(40)

Kultura średniowiecza

• System uprawy roli w średniowieczu TRÓJPOLÓWKA

(41)

Kultura średniowiecza

Miasta lokowane na

prawie lubeckim:

zamiast rynku

długa ulica targowa

(42)

Kultura średniowiecza

Miasta lokowane na prawie

magdeburskim:

prostokątny rynek, ulice pod kątem

prostym

(43)

Kultura średniowiecza

• Organizacja władzy w mieście:

• wójt (władza zwierzchnia);

• rada miejska (przedstawiciele patrycjatu);

• ława miejska (sąd)

(44)

Podział stanu

mieszczańskiego na:

patrycjat (najbogatsi, zasiadają we władzach miasta);

(45)

Podział stanu mieszczańskiego na:

• pospólstwo ( kupcy, rzemieślnicy zrzeszeni w cechach)

(46)

Podział stanu mieszczańskiego na:

• plebs (najubożsi, służba, żebracy, pracownicy najemni, margines)

(47)

• Monarchia patrymonialna – władca jest właścicielem państwa i przekazuje je

dziedzicznie

• Monarchia stanowa – władca opiera swą władzę na stanach społecznych, które mu służą za ziemię i przywileje