Spis treści
Wstęp . . . 7
I. UJĘCIE DEFINICYJNO-PRAWNE RATOWNICTWA W POLSCE . . . 17
1.1. Podstawowe pojęcia i defi nicje z zakresu ratownictwa . . . 17
1.2. Typologia ratownictwa . . . 28
1.3. Podstawy prawne wybranych rodzajów ratownictwa . . . 37
II. INTEGRACJA SYSTEMÓW RATOWNICZYCH POD ZWIERZCHNICTWEM ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ . . . 47
2.1. Założenia integracji systemów ratowniczych . . . 47
2.2. Integracja podmiotów ratowniczych w ramach zarządzania kryzysowego 49
2.3. Rola organów naczelnych administracji rządowej w ratownictwie. . . 53
2.4. Integracja działań ratowniczych w województwie, powiecie i gminie . . . . 55
2.5. Zasady integracji systemów ratowniczych. . . 65
III. CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH SYSTEMÓW RATOWNICZYCH . . . 69
3.1. System Państwowe Ratownictwo Medyczne . . . 69
3.2. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego . . . 73
3.3. Służba „Ratownictwo Chemiczne” . . . 74
3.4. Służba poszukiwania i ratownictwa lotniczego . . . 77
3.5. Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa . . . 79
3.6. System ratownictwa radiacyjnego . . . 82
3.7. Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy . . . 85
3.8. Wojskowe systemy ratownicze . . . 93
3.9. Zakładowe i terenowe służby ratownicze . . . 104
3.10. Społeczne systemy ratownicze . . . 105
IV. ZAŁOŻENIA FUNKCJONOWANIA SYSTEMU POWIADAMIANIA RATUNKOWEGO . . . 115
4.1. Organizacja systemu powiadamiania ratunkowego . . . 116
4.2. Zasady działania systemu powiadamiania ratunkowego. . . 133
4.3. Diagnoza funkcjonowania systemu powiadamiania ratunkowego . . . 144
4.4. Wsparcie teleinformatyczne centrów powiadamiania ratunkowego . . . 158
4.5. Europejski system powiadamiania o wypadkach drogowych eCall . . . 160
V. CHARAKTERYSTYKA ZGŁOSZEŃ OBSŁUGIWANYCH POD NUMEREM ALARMOWYM 112 . . . 165
5.1. Istota zgłoszeń kierowanych na numery alarmowe . . . 165
5.2. Kategoryzacja zgłoszeń niealarmowych . . . 174
5.3. Przeciwdziałanie zgłoszeniom niealarmowym w krajach europejskich . . . 182
VI. KIERUNKI ZMIAN W SYSTEMIE POWIADAMIANIA RATUNKOWEGO. . . 201
6.1. Postulaty integracji działań ratowniczych. . . 202
6.2. Edukacja ratownicza. . . 206
6.3. Eliminowanie zgłoszeń niealarmowych . . . 211
6.4. Zmiany w ustawie o systemie powiadamiania ratunkowego. . . 218
ZAMIAST ZAKOŃCZENIA . . . 225
BIBLIOGRAFIA. . . 227
WSTĘP
Życie i zdrowie to największe dobro i wartość każdego człowieka, a dążenie do ich ochrony i obrony to naturalne zachowanie każdej istoty żywej. To rów- nież obowiązek takiej formy organizacji społeczeństwa jaką jest państwo, które w najważniejszym akcie prawnym, konstytuującym swoje istnienie stanowi, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia (art. 68.1), a państwa zapewnia bezpie- czeństwo obywateli (art. 5) 1 .
Zatem z jednej strony każdy człowiek, kierując się instynktem samozacho- wawczym, stara się unikać zagrożeń, z drugiej strony państwo i jego instytucje są zobowiązane chronić życie i zdrowie obywateli przed niebezpieczeństwami.
Pomimo tego każdego dnia dochodzi do zdarzeń, skutkujących licznymi ofi arami śmiertelnymi oraz znaczącą ilością osób poszkodowanych. Dla potwierdzenia tej tezy wystarczy przytoczyć te zagrożenia, z którymi mamy do czynienia na co dzień, używając powszechnie stosowanych środków przemiesz- czania się, czyli samochodów i autobusów. Jak podaje Komenda Główna Policji w 2018 r. zgłoszono ponad 31 tys. wypadków, w których aż 2862 osób ponio- sło śmierć. Natomiast liczba osób rannych przekroczyła 37 tys., w tym ciężko prawie 11 tys. 2
Dane, które zaprezentowano w tab. 1 wskazują, że choć od kilku lat liczba wypadków oraz osób, które straciły życie lub doznały uszczerbku na zdrowiu systematycznie maleje, to i tak są to bardzo wysokie wartości, co powoduje, że Polska utrzymuje się na czwartym miejscu w Unii Europejskiej, po Bułgarii, Rumuni i Łotwie, jeżeli chodzi o wskaźnik śmiertelności ofi ar wypadków drogo- wych w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców (dane za lata 2001–2016) 3 .
1
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 1997 r., Nr 78, poz. 483.
2
Wypadki drogowe w Polsce w 2018 r., Komenda Główna Policji, www.statystyka.policja.pl/st/
ruch-drogowy/76562,Wypadki-drogowe-raporty-roczne.html [dostęp: 4.07.2018].
3
Najwyższa Izba Kontroli, Organizacja i przygotowanie do działań ratowniczych na autostradach
i drogach ekspresowych, 30 sierpnia 2017, www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-dzialaniach-ratow-
niczych [dostęp: 25.07.2019].
W
STĘP8
Tabela 1. Zestawienie liczba wypadków drogowych, z podziałem na ofi ary śmiertelne oraz rannych w latach 2016–2018
(dane w tys.)
Rok 2016 2017 2018
Wypadki drogowe 33 664 32 760 31 674
Ofi ary śmiertelne 3 026 2 831 2 862
Osoby ranne 40 766 39 466 37 359
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z raportu: Wypadki drogowe w Polsce w 2018 r.
Komendy Głównej Policji.
Pewnego rodzaju zaskoczeniem może być również fakt, że liczba wypadków na autostradach i drogach ekspresowych, w przeliczeniu na 1000 km długości, była w 2016 r. pięciokrotnie większa niż liczba wypadków na drogach ogólno- dostępnych. Na tych pierwszych doszło bowiem do 688 wypadków, w których zginęło 120 osób, a 987 zostało rannych 4 . Podkreślić również należy, że o ile liczba ofi ar śmiertelnych na drogach ogólnodostępnych maleje, to na autostra- dach wręcz przeciwnie, w latach 2012–2016 miała tendencję wzrostową 5 . Mając na uwadze fakt, że w wypadkach drogowych na autostradach często bierze udział znaczna ilość osób i pojazdów, co skutkuje dużą ilością poszkodowanych i stratami w mieniu, można mówić o katastrofach w ruchu lądowym, a w usu- wanie ich skutków oraz udzielaniu pomocy poszkodowanym jest zaangażowana znaczna liczba wyspecjalizowanych służb ratowniczych. Warto również dodać, że wszystkie te zdarzenia stanowią znaczące obciążenie dla systemu świadczeń zdrowotnych i rentowych, a ich ciężar ponosi każdy podatnik państwa polskiego.
Jednym słowem, dobrodziejstwo cywilizacji z jednej strony nas cieszy, z drugiej sprawia, że poczucie naszego bezpieczeństwa jest często zaniżone, ponieważ nieustannie doświadczamy różnego rodzaju zagrożeń, które dotykają nas lub naszych najbliższych.
Jakie działania podejmować, aby zapobiegać nie tylko wypadkom komuni- kacyjnym w ruchu drogowym, ale wielu innym zagrożeniom oraz ograniczać do minimum ich skutki? Odpowiadając na pierwszą część pytania, w ujęciu pod- miotowym, można powiedzieć krótko: edukacja na rzecz bezpiecznego zacho- wania się na drogach, w miejscu zamieszkania, czy w czasie wakacji, skierowana zarówno do dzieci i młodzieży, jak i osób dorosłych. W ujęciu przedmiotowym można mówić o sprawnie działającej infrastrukturze drogowej, zarówno punk- towej, jak i liniowej, o stanie technicznym pojazdów, wreszcie o całym spektrum
4
Tamże.
5
Tamże.
W
STĘP9
środków i narzędzi, które wykorzystujemy zarówno w sytuacji zdarzeń codzien- nych, jak i zagrożeń nadzwyczajnych.
Odpowiedź na drugą część pytania można sformułować następująco: powo- łując i utrzymując sprawnie i efektywnie działające podmioty ratownicze, funk- cjonujące w ramach skutecznych i dobrze zarządzanych systemów ratowniczych, na podstawie precyzyjnie określonych ram prawnych i organizacyjnych.
Stąd też przedmiotem rozważań zawartych w niniejszej publikacji są systemy ratownicze funkcjonujące na poszczególnych poziomach zarządzania państwem, spośród których w szczególności wybrano system powiadamiania ratunkowego.
Dlaczego właśnie ten? Ponieważ z jednej strony jest on wymiernym przykładem realizowania przez państwo idei ochrony życia i zdrowia obywateli oraz udzie- lania pomocy osobom, które jej potrzebują. Z drugiej strony, w tym systemie szczególną rolę mają do odegrania ludzie, którzy mogą występować zarówno w charakterze osoby potrzebującej pomocy, jak i jej udzielającej.
Badania nad systemem powiadamiania ratunkowego prowadzono w opar- ciu o analizę zintegrowanego systemu ratowniczego, jako nadrzędnego do tego pierwszego. Z kolei, aby móc określić skuteczność działania systemu powiada- miania ratunkowego, uwagę badawczą skupiono na takim narzędziu operacyj- nym jakim jest numer alarmowy 112, obsługiwany przez centra powiadamiania ratunkowego. Tak hierarchicznie ujęty przedmiot badań prezentuje rys. 1.
Rys. 1. Przedmiot badań
ZINTEGROWANY SYSTEM RATOWNICZY
SYSTEM POWIADAMIANIA RATUNKOWEGO
NUMER ALARMOWY 112 Źródło: opracowanie własne.
Mając na uwadze przedmiot badań, należy zastanowić się skąd wynika
potrzeba prowadzenia badań w tym obszarze. Rozpoczynając od poziomu ogól-
nego, czyli zintegrowanego systemu ratowniczego warto zwrócić uwagę, że wraz
z rozwojem społecznym w państwie pojawiło się wiele wyspecjalizowanych służb
i straży, których zakres działania związany był z niesieniem pomocy poszkodo-
W
STĘP10
wanym. Podmioty te współdziałają ze sobą, przekazując informacje, prowadząc szkolenia, wreszcie uczestnicząc w akcjach ratunkowych, tym samym tworząc systemy ratownicze, wyspecjalizowane w poszczególnych rodzajach ratownictwa.
Stan ten S. Drosio charakteryzuje następująco: „W skład szeroko rozumianego ratownictwa w Polsce wchodzi bardzo duża gama różnorodnych służb oraz orga- nizacji (…)”. „Cały system jednakże nie był scalony, wszelkie informacje pomię- dzy poszczególnymi składowymi systemu musiały być przekazywane między nimi indywidualnie co niejednokrotnie powodowało chaos i opóźnienie w dzia- łaniu służb, a taki stan rzeczy może kosztować niejedno życie i zdrowie ludzkie.
Kolejnym aspektem przemawiającym za stworzeniem zintegrowanego systemu zarządzania i powiadamiania poszczególnych służ ratowniczych była kwestia ekonomiczna. W przypadku, gdy system był rozczłonkowany na poszczególne elementy działające samodzielnie, każda z nich posiadała oddzielne centrum dyspozytorskie oraz zaplecze administracyjne, co wydatnie podnosiło koszty utrzymania służb, jakie ponosi samorząd lokalny” 6 .
Pojawiła się zatem potrzeba integracji działań ratowniczych, tak aby powstał sprawnie, efektywnie i ekonomicznie działający zintegrowany pod zwierzchnic- twem jednego organu administracji publicznej system ratowniczy, w którego skład wejdą określone podmioty ratownicze. Jak już wspomniano, spośród wielu systemów ratowniczych, takich jak na przykład Krajowy System Ratowniczo- -Gaśniczy, czy Państwowe Ratownictwo Medyczne, do dalszych badań wybrano system powiadamiania ratunkowego, ponieważ odgrywa on szczególną rolę w zintegrowanym systemie ratowniczym. Dlaczego?
W odpowiedzi na to pytanie można powiedzieć, że jest on kluczowy dla infor- mowania o zagrożeniach, a tym samym inicjowania działań właściwych systemów ratowniczych i podmiotów w nich funkcjonujących, adekwatnie do rodzaju zagro- żenia. Warto również dodać, że obszar ten był pomij any przez polskich badaczy, co w kontekście prawie sześcioletnich doświadczeń funkcjonowania systemu powiadamiania ratunkowego 7 usprawiedliwia potrzebę podjęcia tej problematyki.
I wreszcie problem skuteczności przekazywania informacji o zagrożeniach, czyli sprawność działania numeru alarmowego 112. Dlaczego akurat tego numeru, skoro mamy w Polsce wiele innych numerów ratunkowych, takich jak 999 czy 998? Chcąc odpowiedzieć na tą kwestię, należy wrócić do genezy samego numeru 112. W tym przypadku określone rozwiązania prawne i organizacyjne narzuciła Unia Europejska, wprowadzając w 2002 r. dyrektywę o usłudze
6
S. Drosio, Komputerowe wspomaganie procesów informacyjno-decyzyjnych ratownictwa, wyd.
magister.pl, Warszawa 2010, s. 9.
7
Ustawa z dnia 22 listopada 2013 r. o systemie powiadamiania ratunkowego, Dz. U. z 2013 r.,
poz. 1635.
W
STĘP11
powszechnej 8 , która zobowiązała kraje członkowskie do zintegrowania nume- rów alarmowych tak, aby wszelkiego rodzaju służby mogły być powiadamiane o potrzebie ich użycia pod ogólnoeuropejskim numerem alarmowym 112 9 .
Polska rzeczywistość szybko zweryfi kowała sprawność działania ww. numeru, ponieważ prawdziwą plagą stały się zgłoszenia niealarmowe, czyli takie które nie wymagały uruchomienia służb ratunkowych. Warto wspomnieć, że statystycznie na dziesięć połączeń kierowanych pod numer 112, aż osiem jest właśnie zgło- szeniami niealarmowymi. Skutkuje to potrzebą utrzymania ogromnej liczby sił i środków, niską efektywnością pracy operatorów numerów alarmowych, obni- żonym morale, wydłużeniem czasu oczekiwania na podjęcie zgłoszenia w czasie zwiększonego ruchu alarmowego, co rocznie kosztuje państwo ok. 49 mln zł.
A co najważniejsze – niedopuszczalne jest, aby w systemie, który w swej isto- cie ma informować o potrzebie ratunku – osoby pilnie potrzebujące pomocy musiały czekać w kolejce ze względu na przytłaczającą liczbę połączeń gene- rowanych przez ludzi, którzy niefrasobliwie, a często wręcz złośliwie korzystają z europejskiego numeru alarmowego.
Mając powyższe na uwadze, wśród pytań badawczych, na które udzielono odpowiedzi w niniejszym opracowaniu znalazły się następujące kwestie:
1. Jak jest defi niowane ratownictwo i jego poszczególne rodzaje oraz jakie są podstawy prawne ich funkcjonowania?
2. Według jakich kryteriów można dokonać typologii ratownictwa?
3. Na którym poziomie zarządzania państwem dochodzi do integracji systemów ratowniczych i pod czyim zwierzchnictwem?
4. Jakie są doświadczenia z funkcjonowania systemu powiadamiania ratunko- wego oraz jakie są jego największe dysfunkcje uniemożliwiające sprawne działanie systemu?
5. W jaki sposób działa numer alarmowy 112 i jakie rodzaje zgłoszeń obsłu- guje?
6. Czy zmiany w strukturze organizacji, zmiany technologiczne i zmiany skie- rowane na ludzi przyczynią się do poprawy efektywności działania numeru alarmowego 112?
7. Jakie zmiany należy wprowadzić w systemie powiadamia ratunkowego, żeby poprawić sprawność jego funkcjonowania?
8
Dyrektywa 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywa o usłudze powszechnej), Dz. U. L 108 z 24.4.2002, s. 51.
9
S. Drosio, Komputerowe wspomaganie procesów informacyjno-decyzyjnych ratownictwa, wyd.
magister.pl, Warszawa 2010, s. 9.
W
STĘP12
Przyjęto następujące przypuszczenia badawcze:
– ratownictwo jest złożoną materią, która w toku rozwoju społecznego wielo- krotnie ewaluowała, zarówno w ujęcie defi nicyjnym, jak i prawnym;
– wśród różnorodnych kryteriów podziału ratownictwa należy uwzględnić te, które wynikają ze sposobu fi nansowania, stopnia uzawodowienia ratowni- ków oraz zakresu i obszaru działań ratowniczych;
– integracja działań ratowniczych zachodzi na każdym poziomie zarządzania państwem, jednak najpełniej pod zwierzchnictwem wojewody, tworząc zinte- growany regionalnie system ratowniczy;
– istotnym problemem w organizacji i funkcjonowaniu systemu powiadamia- nia ratunkowego jest wysoka liczba zgłoszeń niealarmowych, która uniemoż- liwia sprawne działanie systemu;
– idea działania numeru alarmowego 112 jest słuszna, jednakże efektywność działania jest niska ze względu na wiele uwarunkowań, w tym takich jak:
niska świadomość celu działania numeru wśród społeczeństwa, duży odsetek zgłoszeń niealarmowych, specyfi ka pracy operatorów w centrach powiada- miania ratunkowego;
– zmiany w strukturze organizacji, zmiany technologiczne oraz zmiany skiero- wane na ludzi pozwolą na zmniejszenie liczby zgłoszeń niealarmowych oraz poprawę skuteczności działanie numeru alarmowego;
– w celu poprawy sprawności działania systemu powiadamiania ratunkowego wskazane jest dokonanie zmian prawno-organizacyjnych oraz prowadzenie permanentnej edukacji ratowniczej, w tym kształtowanie świadomości spo- łecznej i odpowiedzialności za życie swoje i bliskich.
Ze względu na złożoną problematykę tematu, użyto kombinacji wielu metod badawczych. Wykorzystano zarówno metody teoretyczne, jak również empi- ryczne. Nie mniej ważna była analiza i krytyka źródeł oraz piśmiennictwa, choć należy wskazać, że w badanym przedmiocie piśmiennictwo nie jest licznie repre- zentowane, zwłaszcza w aspekcie holistycznego ujęcia problematyki ratownic- twa. Niemniej skorzystano z techniki analitycznej polegającej na sposobie roz- bij ania problemów głównych na problemy cząstkowe (metoda rekurencyjna).
Badania w obszarze funkcjonowania systemu powiadamiania ratunkowego,
a zwłaszcza numeru alarmowego zostały przeprowadzone przez rozpatrywa-
nie zagadnienia jako dysfunkcyjnego. Były one skierowane na zbadanie przy-
czyny tego problemu, jego istoty, a następnie skupiły się na określeniu sposo-
bów przeciwdziałania tym dysfunkcjom oraz wskazaniu metod zapobiegania im
w przyszłości.
W
STĘP13
W metodach empirycznych wykorzystano przede wszystkim metodę analizy strategicznej, metodę obserwacji pośredniej i analizę statystyczną, które pozwo- liły na rozwiązanie problemów badawczych.
Jak już wspomniano, dorobek piśmienniczy z zakresu szeroko pojętego ratownictwa nie jest obszerny. Warto zauważyć, że całościowych opracowań – generalizujących funkcjonowanie zintegrowanego systemu ratowniczego w Polsce jest jeszcze mniej. Co prawda na rynku wydawniczym można spotkać pozycje zwarte o takiej tematyce, czego przykładem są książki A. Ferenc, Zinte- growany system ratownictwa w Polsce, Warszawa 2006, czy A. Skrabacz, Ratow- nictwo w III RP. Ogólna charakterystyka, Warszawa 2004, jednakże ze względu na liczbę nowych aktów prawnych dotyczących ratownictwa, które weszły w życie po 2010 roku oraz pojawienie się nowych systemów ratowniczych, pozycje te straciły na aktualności.
Jeżeli chodzi o wydawnictwa z zakresu wybranych rodzajów ratownictwa, to na uwagę na pewno zasługuje dorobek Szkoły Głównej Służby Pożarniczej, instytucji naukowej specjalizującej się w prowadzeniu badań naukowych nad systemem ratowniczo-gaśniczym, czego owocem są liczne publikacje w Zeszy- tach Naukowych tej uczelni, takich autorów jak J. Pędzik, P. Gromek, czy M. Misterka oraz inne pozycje zwarte i ciągłe.
Z innych obszarów ratownictwa należy wymienić następujące publikacje:
A. Wojnarowskiego, A. Obolewicz-Piertusiak, Podstawy ratownictwa chemicz- nego, Warszawa 2001; J. Kutyły, Udział wojsk obrony przeciwchemicznej i kierunki ich doskonalenia w działaniach wspierających elementy systemów ratownictwa państwa, Warszawa 2001; A. Rejmaka, Ratownictwo lotnicze w Polsce, War- szawa 2001; J. Koniecznego, J. Raneckiego, Ratownictwo chemiczno-medyczne, Poznań–Warszawa 2007; S. Drosio, Komputerowe wspomaganie procesów infor- macyjno-decyzyjnych ratownictwa, Warszawa 2010 oraz opracowania zbiorowe pod redakcją R. Gałązkowskiego Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, Warszawa 2010; pod redakcją A. Kopty, J. Mierzejewskiego, G. Kołodzieja, Kwalifi kowana pierwsza pomoc dla jednostek współpracujących z systemem PRM, Warszawa 2017; pod redakcją J. Jakubaszko, A. Ryś, Ratownictwo medyczne w Polsce , Kraków 2002.
Ważnymi pozycjami były również raporty Najwyższej Izby Kontroli, w tym
takie jak: Informacja o wynikach kontroli funkcjonowania numeru alarmowego
112 na terenie Polski, Warszawa 2010; Funkcjonowanie systemu ratownictwa
medycznego, Warszawa 2012; Organizacja i przygotowanie do działań ratowni-
czych na autostradach i drogach ekspresowych, Warszawa 2017.
W
STĘP14
Warto również wspomnieć, że w ramach popularyzacji wyników badań w książce wykorzystano fragmenty treści oraz wyniki badań empirycznych roz- prawy doktorskiej M. Domasiewicz pt. Przeciwdziałanie zgłoszeniom niealarmo- wym w systemie powiadamiania ratunkowego na przykładzie województwa podla- skiego, obronionej na Akademii Sztuki Wojennej w 2017 roku.
Wobec tak rozproszonej literatury przedmiotu celowym było jest „zintegro- wanie” w niniejszym opracowaniu, czyli uporządkowanie i usystematyzowanie oraz wypracowanie wniosków i postulatów mających cechy naprawcze.
Stąd też w książce przyjęto układ rozdziałów zgodnie z zasadą od ogółu do szczegółu. Rozdział pierwszy zawiera rozważania defi nicyjne, prezentuje doko- naną typologię ratownictwa według wcześniej przyjętych kryteriów oraz przed- stawia prawne podstawy funkcjonowania jego poszczególnych rodzajów.
W rozdziale drugi, skupiono uwagę na istocie integracji systemów ratowni- czych na poszczególnych poziomach zarządzania państwem. Wskazano rolę jaką pełnią organy administracji publicznej w ratownictwie oraz sformułowano postu- laty mające na celu podniesienie sprawności funkcjonowania wybranych systemów ratowniczych i ich integracji na poszczególnych szczeblach organizacji państwa.
Rozdział trzeci zawiera charakterystykę wybranych systemów ratowniczych, prezentując je zgodnie z przyjętą wcześniej typologią od ratownictwa publicz- nego, przez komercyjne po społeczne.
Kolejny rozdział, czwarty, obejmuje swą tematyką system powiadamiania ratunkowego, wraz z przedstawieniem jego organizacji, zasad działania oraz diagnozy jego funkcjonowania po kilku latach praktyki społecznej.
To z kolei dało podstawy teoretyczne i praktyczne do przedstawienia zasad funkcjonowania numeru alarmowego 112, wraz z charakterystyką zgłoszeń kie- rowanych pod ten numer oraz ich typologią, ze szczególnym uwzględnieniem bolączki tego systemu, jaką są zgłoszenia niealarmowe. Tym zagadnieniom poświęcono rozdział piąty.
W rozdziale podsumowującym, szóstym, uogólniono rozważania zawarte w całej publikacji oraz sformułowano najistotniejsze kierunki zmian jakie powinny zajść zarówno w systemie powiadamiania ratunkowego, w tym w przed- miotowej ustawie oraz w integracji działań ratowniczych w celu podniesienia skuteczności funkcjonowania całego systemu w ujęciu holistycznym. Szczególną uwagę zwrócono na problem edukacji ratowniczej, a zwłaszcza eliminowaniu zgłoszeń niealarmowych.
Niniejsza publikacja adresowana jest do wszystkich czytelników. Autorki
wychodzą bowiem z założenia, że bez względu na wykonywany zawód, sta-
tus społeczny czy materialny każdy z nas odczuwa potrzebę bezpieczeństwa,
W
STĘP15
a w sytuacji zagrożenia podejmuje samodzielnie działania ratunkowe lub ocze- kuje pomocy od osób trzecich. Warto również pamiętać, że zgodnie z Kodeksem karnym nie tylko ten, kto sprowadza zdarzenia zagrażające życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, takich jak na przykład pożary, katastrofy budowlane, czy eksplozję materiałów wybuchowych (rozdział XX Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu) oraz kto sprowadza kata- strofę w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającą życiu lub zdro- wiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach (rozdział XXI Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji) podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10 10 . Ten sam akt prawny we wcześniejszym artykule (art. 162) stanowi, że „Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpo- średnim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażania siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.
Udzielenie pierwszej pomocy jest zatem obowiązkiem prawnym (i dodajmy również moralnym) w stosunku do drugiego człowieka, a jedynie ten nie popeł- nia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej. Warto podkreślić zwrot
„możliwa niezwłoczna pomoc”, aby zrozumieć intencję ustawodawcy co do zasady udzielania pomocy.
Mając wszystkie powyższe argumenty na uwadze, zachęcamy Szanownych Państwa do zapoznania się z treściami zawartymi w tej publikacji. Zdając sobie sprawę, że nie wszystkie obszary szeroko postrzeganego spektrum działań ratowniczych zostały poruszone, oddajemy się życzliwej krytyce, mając na uwa- dze przesłanie Karla Raimunda Poppera: „Każdy intelektualista ma całkiem szczególną odpowiedzialność przedstawiania wyników swych studiów w naj- prostszy, najjaśniejszy i najskromniejszy sposób” 11 .
10
Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 października 2017 r.
w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Kodeks karny, http://prawo.sejm.gov.pl/api/
isap/deeds/WDU/2017/2204/text.html [dostęp: 3.09.2019].
11
