7
WSTĘP
Procesy podejmowania decyzji uwarunkowane są dostępem do informacji. Jednym z istotnych warunków podjęcia optymalnej decyzji jest dostęp do pełnej i pewnej informacji. Nierównomierny dostęp do informacji, zwany asymetrią informacji, powoduje, że podmioty doinformowane osiągają przewagę względem podmiotów niedoinformowanych. Przewaga ta może wynikać nie tylko z faktu podejmowania właściwych decyzji przez doinformowane podmioty, ale również i ze świadomego tworzenia i przekazywania niedoinformowanym podmiotom odpowiednio ukształto
wanej informacji przez podmioty posiadające przewagę informacyjną. Odpowiednio wykreowana informacja ma na celu wywołanie pożądanych zachowań u przeciw
ników w grze rynkowej. Tę swoistą cechę informacji, pozwalającą kreować quasi
rzeczywistość, zauważył już na przełomie I i II w. n.e. Epiktet, co wyraził w słowach:
„Nie fakty, lecz mniemania o faktach określają wspólne życie”1. Podobnie jak Epiktet – tylko w XX w. – W. Thomas zauważył, że „jeżeli ludzie przyjmują sytuacje jako rzeczywiste, to są one w swoich następstwach rzeczywiste”2.
Przykładem występowania podmiotów doinformowanych i niedoinformowanych są systemy nadzoru korporacyjnego, a w szczególności ich główny trzon, czyli relacje inwestorskie. Podmiotami, posiadającymi pełne informacje o funkcjonowaniu przed
siębiorstwa, są w tym przypadku zarządzający przedsiębiorstwem (zarząd, menedże
rowie), natomiast podmiotami niedoinformowanymi są akcjonariusze zewnętrzni.
W literaturze światowej można znaleźć opracowania na temat zagadnienia asymetrii informacji w systemach nadzoru korporacyjnego. Dotyczą one głównie badań w zakre
sie relacji inwestorskich spółek notowanych na giełdach w USA i Wielkiej Brytanii. Do tej pory brakowało jednak podobnych badań, przeprowadzonych dla polskich spółek.
Głównym celem niniejszego opracowania jest identyfikacja asymetrii informacji, występującej w relacjach inwestorskich w polskich spółkach giełdowych, czyli relacji między zarządzającymi spółką akcyjną a obecnymi i potencjalnymi akcjonariuszami.
Rozdział pierwszy przedstawia zagadnienia związane z dostępem do informacji.
Omówiono w nim rodzaje niedoskonałości w dostępie do informacji, czyli warun
ki niedoskonałej, niepełnej, niepewnej czy też asymetrycznej informacji. Przedsta
wione zostały również podstawowe pojęcia z tego zakresu, takie jak: teoria agen
cji, pokusa nadużycia zaufania, selekcja negatywna, sygnalizowanie oraz badanie danych3 (screening). Uwzględniając znaczącą rolę teorii gier w analizie problemów informacyjnych, przedstawiono zagadnienie modelowania niepełnej i asymetrycznej
1 S. Forlicz, Niedoskonała wiedza podmiotów rynkowych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 89.
2 Loc. cit..
3 Screening został przetłumaczony jako „badanie danych” w polskim wydaniu: N. G. Mankiw, M. P. Taylor, Mikroekonomia, PWE, Warszawa 2009, s. 613.
informacji tą metodą. Na przykładach z zakresu problematyki przedsiębiorstwa omó
wiono wyznaczanie równowagi w grach z zastosowaniem reguł bayesowskich przy uwzględnieniu zjawiska sygnalizowania.
W rozdziale drugim przedstawiono zagadnienia związane z asymetrią informacji w kontekście relacji inwestorskich jako głównej problematyki nadzoru korporacyjnego.
Uporządkowano pojęcia związane z relacjami inwestorskimi oraz nadzorem korpora
cyjnym, jako że nadzór korporacyjny w wąskim znaczeniu często utożsamiany jest z re
lacjami inwestorskimi. Przeprowadzono również analizę opisową relacji inwestorskich w ramach zróżnicowanych modeli systemów nadzoru korporacyjnego, ich podatności na powstawanie asymetrii informacji oraz analizę tzw. kodeksów dobrych praktyk. Po
wyższe analizy umożliwiły zidentyfikowanie obszarów funkcjonowania przedsiębior
stwa, szczególnie sprzyjających powstawaniu asymetrii informacyjnej między zarzą
dem a akcjonariuszami. Wyodrębnienie takich obszarów było niezbędne do stworzenia wskaźnika skłonności do przekazywania informacji w ramach relacji inwestorskich.
Rozdział trzeci stanowi przegląd badań dotyczących asymetrii informacji w rela
cjach inwestorskich. Przedstawia on występującą w literaturze różnorodność podejść do badania i modelowania asymetrii informacji, np. modelowanie wpływu asyme
trii informacji na tworzenie systemów nadzoru korporacyjnego w wąskim znaczeniu przez politykę wypłacania dywidend, badanie asymetrii informacji oraz sygnalizo
wanie na przykładzie relacji między przedsiębiorstwem a inwestorami, modelownie wyboru systemu relacji inwestorskich w kontekście asymetrii informacji i inne. Ze względu na rosnącą popularność tego zagadnienia przytoczono wybór modeli, przed
stawiających różnorodność podejść do tego problemu.
Rozdział czwarty zawiera badanie asymetrii informacji, występującej w relacjach inwestorskich, na podstawie danych dotyczących polskich spółek giełdowych, noto
wanych na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych w pierwszym kwartale 2009 r. Badanie to oparte zostało na hipotezie, mówiącej, że możliwe jest stworzenie miary skłonności do przekazywania informacji w ramach relacji inwestorskich. Do
brana próba celowa obejmowała 289 polskich spółek giełdowych notowanych w sy
stemie notowań ciągłych na rynku podstawowym.
W badaniu znalazły się spółki każdego z sektorów przemysłu według klasyfikacji Warszawskiej GPW. Na potrzeby badania, na podstawie analiz kodeksów dobrych prak
tyk, skonstruowano wskaźnik skłonności przedsiębiorców do przekazywania informacji w ramach relacji inwestorskich. Wartość wskaźnika wyznaczona została na podstawie analizy informacji zamieszczonych na stronie internetowej każdej z badanych spółek.
Wskaźnik poddano dalszej analizie w celu określenia jego wpływu na zróżnicowanie spółek giełdowych. Przeprowadzono również badanie, opierające się na analizie dyskry
minacyjnej, w celu wyodrębnienia reguł kształtowania się tego współczynnika, a w re
zultacie określenia reguł klasyfikacji spółek giełdowych ze względu na badane cechy.
Dokonano analizy relacji między wskaźnikiem skłonności do przekazywania informacji a innymi zmiennymi reprezentującymi poziom asymetrii informacji w relacjach inwe
storskich. Zbadano zależności między zmiennymi reprezentującymi poziom asymetrii informacji a danymi finansowymi i giełdowymi, dotyczącymi badanych przedsiębiorstw.
Niniejsze opracowanie koncentruje się na znaczeniu informacji w relacjach mię
dzy zarządzającymi a obecnymi i potencjalnymi akcjonariuszami, ponieważ wzajem
nie przenikające się i nakładające decyzje uczestników procesu decyzyjnego tworzą szczególnie interesującą sieć powiązań w relacji inwestorskich.
