ROLA ZMYSŁÓW W POZNAWANIU PRZYRODY

(1)

opracowany w ramach projektu

„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”

dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach

Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty W^arszaWa 2019

Blandyna Zajdler

ROLA ZMYSŁÓW W POZNAWANIU PRZYRODY

SCENARIUSZ LEKCJI 1/2

Program nauczania przyrody w szkole podstawowej

(2)

dr Adam Cudowski dr Beata Rola Urszula Borowska Redakcja językowa i korekta – Editio Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019

Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl

Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).

https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl

(3)

3

Temat lekcji

Rola zmysłów w poznawaniu przyrody

Cele

Wskazanie, jak poprzez obserwacje w terenie można poznać przyrodę.

Kształtowanie umiejętności pracy w grupie.

Cele operacyjne

O. wymagania podstawowe dla uczniów z obniżonymi wymaganiami.

dla pozostałych uczniów.

O. wymienia sposoby poznawania przyrody, wymienia zmysły niezbędne do prowadzenia obserwacji przyrodniczych, wymienia źródła wiedzy o przyrodzie;

planuje sposoby poznawania przyrody; opisuje swoje działania, korzysta z różnych źródeł wiedzy o przyrodzie, wyjaśnia znaczenie obserwacji w życiu codziennym.

Metody/Techniki/Formy pracy

burza mózgów, zmodyfikowane stoliki eksperckie, dyskusja, praca w grupach.

Środki dydaktyczne

Lupa, lornetka, taśma miernicza, kartki/notes, ołówki (kółka na kartkach samoprzylepnych z zapisanymi cyframi 1–6, przygotowane dla każdej grupy – 4 zestawy).

Opis przebiegu zajęć/lekcji

Faza wstępna

N. omawia z uczniami zasady pracy na lekcjach przyrody. Spisuje kontrakt. Wyjaśnia zasady pracy podczas zajęć terenowych (wyjście przed budynek szkoły, praca

w grupach).

Faza wykonawcza

N. dzieli klasę na grupy i rozdaje zadania. Wyjaśnia, że uczniowie pracują w grupach 6-osobowych przez 15 minut, każdemu uczniowi w grupie nauczyciel przypina karteczkę z liczbą od 1 do 6 i wyjaśnia, że po 15 minutach nastąpi zmiana grup i tak uczniowie z liczbą 1 łączą się w jedną grupę, z liczbą 2 tworzą kolejną grupę itd.

N. rozdaje zadania.

Grupa 1.

Wybierzcie drzewo rosnące na boisku szkolnym. Waszym zadaniem jest opisanie tego obiektu przyrodniczego, według poniższego planu:

a) Zaplanujcie kolejne czynności, które pomogą wam w opisaniu tego obiektu.

(4)

b) Zróbcie notatki, ponieważ po 15 minutach będzie zmiana grup i każde z was będzie opisywało badany obiekt w innej grupie.

c) Które zmysły pozwalają na stworzenie szczegółowego opisu tego obiektu przyrodniczego?

Grupa 2.

Odszukajcie na boisku szkolnym pojedynczy okaz skały lub piasek. Waszym zadaniem jest opisanie tego obiektu przyrodniczego według poniższego planu:

a) Zaplanujcie kolejne czynności, które pomogą wam w opisie tego obiektu przyrodniczego.

Grupa 3.

Wybierzcie fragment trawnika i zaznaczcie kwadrat o boku 0,5 metra na boisku szkoły.

Waszym zadaniem jest opis tego obiektu przyrodniczego według poniższego planu:

a) Zaplanujcie kolejne czynności, które pomogą wam w opisaniu tego obiektu przyrodniczego.

Grupa 4.

Wybierzcie jako obiekt waszej obserwacji bramkę na boisku szkolnym. Waszym zadaniem jest opisanie tego obiektu według poniższego planu:

a) Zaplanujcie kolejne czynności, które pomogą wam w opisie tego obiektu.

c) Które zmysły pozwalają na stworzenie szczegółowego opisu tego obiektu?

N. rozmawia z uczniami na temat zmysłów (węchu, smaku, dotyku, wzroku, słuchu).

Następnie zadaje pytanie: Według was, które zmysły pomogą najlepiej poznać otaczającą nas przyrodę?

U. najczęściej odpowiadają: zmysł wzroku.

N. rozmawia z uczniami o źródłach wiedzy przyrodniczej. Które źródło wiedzy przyrodniczej według was jest najważniejsze? (uczniowie najczęściej wymieniają:

Internet).

(5)

5

Faza podsumowująca

N. prosi uczniów: Oceńcie swoją pracę w grupach.

N. ocenia uczniów, udziela pochwał klasie za aktywność i pomysłowość przy wykonywaniu zadań (mogą to być punkty lub ocena w zależności od ustalonego w szkole sposobu oceniania, np. stopnie szkolne).

Komentarz metodyczny

Na pierwszej lekcji przyrody warto wyjaśnić, na czym polega praca badawcza ucznia.

Nauczanie przyrody wymaga stosowania zasad poglądowości, a co za tym idzie, przygotowania procesu dydaktycznego tak, aby można było zaplanować i wykorzystać odpowiednią ilość pomocy dydaktycznych, obserwować pracę dzieci i móc określić, jakie problemy mają poszczególni uczniowie: czy jest lider, czy jest uczeń, który potrzebuje wsparcia kolegów lub nauczyciela itp.

Uczniowie pracują w terenie/na boisku szkolnym lub w pobliskim parku,

w ciągu 15 minut poznają wybrane przez nauczyciela obiekty. Nauczyciel ocenia pomysłowość uczniów. Po 15 minutach uczniowie tworzą nowe grupy, każdy uczeń w nowej grupie prezentuje swoje opisy obiektów przyrodniczych, czas prezentacji to 3–5 minut. Nauczyciel pilnuje czasu i sprawdza, czy wszystkie grupy opisały swoje obserwacje. Podczas lekcji powinna wystąpić:

a) pogadanka na temat zasad pracy na lekcjach przyrody, ustalenie kontraktu;

b) wskazanie dużej roli zmysłów podczas obserwacji przyrodniczych;

c) omówienie metod pracy na lekcjach przyrody opartych na: obserwacji, pomiarze i działalności praktycznej uczniów oraz aktywizującej, np. stoliki eksperckie.

Po lekcji przyrody, nauczyciele na lekcji j. polskiego i plastyki nawiązują do zajęć terenowych. Nauczyciel j. polskiego nawiązuje do źródeł informacji, np.

encyklopedia, jak z niej korzystać, jak zapisać wybraną pozycję w spisie literatury, z jakich materiałów korzystaliśmy. Nauczyciel plastyki wskazuje, jak w sposób graficzny można przedstawić/zaprezentować zebrane materiały itp.

Uczniowie na lekcji najczęściej wymieniają zmysł wzroku. Uczniowie ze SPE poprzez prowadzone obserwacje w grupie poznają obiekty w najbliższej okolicy, wymieniają je i opisują. Ważna jest zarówno współpraca w grupie (integracja z klasą), jak i poznawanie zmysłami obiektów znajdujących się w terenie (kształcenie spostrzegawczości).

Uczeń z edukacji wczesnoszkolnej potrafi:

wymienić swoje zmysły,

prowadzić proste obserwacje,

wyjaśnić i stosować zasady bezpiecznego poruszania się w terenie.