1
Z W A R T O Ś C I TE C ZK I
. Dokum enly (sensu słrlclo) d o ly c zą c e osoby relalora
. In n e nlalerialy dokum entacyjne d o ly c zą c e osoby relalora
1 - Materiały dolyczące rodziny relalora
2 - Materiały dolyczące ogólnie okresu sprzed 1039 r.
3 - Materiały dolyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) 4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r.
S -in n e ...
Korespondencja
Materiały uzupełniające relację jc I j
s
Nazwiskowe kariy informacyjne
U
( ^Folografie
Q'A\ 6 -X-
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
stolarz, utrzymując z poborów polskiego robot sika żonę i dwój o ’ dzieci. Józefa wspólnie z brateci pracowali na niewielkim gospo
darstwie rodziców, już starych i niedołężnych, którymi się opie
kowała. Ich sytuacja m aterialna nie - yła zbyt różowa i intratna.
Niewiele ziemi nie wystarczało na opłacaaie podatków i wyżywienie, toteż Sielski dorabiał wywózką drewna z lasu popularnie zwanym aa .,aszubach "Plisowanie:.." .
V^ l
tfodziny bielski ‘ i bez reszty oddane pols
kości 1 wspomagałyjfw konflikt z reżimem niemieckim.
Józefa Frycowo od 1942 roku, ukrywała mojego stryja ttineentego
'Z. '
—\j Kuleszę, który był poszukiwany preeas policję niemiecką za odmowę
25
il U uAlyr^j .
przyjęcia niemieckiej folkslisty. KiójęWtryj chorował na astmę a będąc w wieku 50 lat nie byi zdolny do przebywania w losie i z tej przyczyjy ukrywał się w domach znajomych rodzin polskich aż do cza
su ujęcia go i osadzenia w obozie.
Józefa -Fryoowa w 1 th 1942 - 1944 ukrywała Przejściowo w swoim mieszkaniu chorych partyzantów. Ja sam b , ląc cliorym na żółtaczkę w czasie kiedy przebywałem w oddziale partyzanckim, korzystałem z meliny ś Józefy Fryoowej w Czarniżu. O jej zaangażowaćiu w.dzia
łalność konspiracyjną, poświeceniu i odwadze nleoh zaświadczy fakt,
» »
który poniżoj przytaczam.
Unia 17 marca 1944 roku o godz.G.30, o samochodów ciężarowych zała- dowanych policją i żołnierzami SS stacjonującymi w Wielkclch
Chełmach, wtargnęło niespodziewanie do Czarniża. hył wówczas śnieg.
W ciągu dziesięciu minut okrążono całą wioskę i rozpoczęto rewizje w domach i zabuJo aalach gospodarczych. . owym czasie znajdowałem się w mieszkaniu Józefy Frycowej z pełnym uzbrojeniem. Uratował eta e-i sis dzięki niewielkiemu schronowi, który znajdował się pod podłogą w przedpokoju 1 był irzesnaozony tak na wszelki przypadek, g«iyby nie było możliwości ratowania się ucieczką. Ponadto w tym schowku
♦
trzechowywano ''rasę nielegalną, broa i amunicję. Zaznacza.., że
97 4~ \
V brć‘ \ Józefy Hłodysłar był łączni:.ie.. i wywiadowcą oddziałów porty-
v/ V
$ ? zanokioh "Sokoła” i "Jelenia" a jego dom był skrzynką kontaktową, z tej też przyczyny przezorność nakazywała przygotować się na wszelką ewentualność. Tego dnia u Józefy Frycowej gestapowcy prze
wrócili dosłownie wszystko w mieszkaniu 1 zabudowaniach,
wyrzucono słomę ze stodoły oraz drzewo i torf z drwalai. Szukani w łóżkach, szafach i na strychu. Kilkanaście razy podkute buty hitlerowców stukały po mojej kryjówce pod podłogą. Józefa jednak
* \
nie straciła zimnej krwi i swym zachowaniem nie zdradziła mojej obecności,
y » u T u J U tri.fi, f i -
V , _________________ ________________________________________________________________
26
cft' Na domiar złego, aresztowano tego dnia jej brata łaiy av;aj
>
Za swą patriotyczną postawę Jó cfa aic żądała nigdy v,y iagrodzcnia.
Kiedy w 9erdee nej z nią rozmowie na temat tych odległych dni, za- proaowałem opubllkorjanie przeżyć okupacyjnych, spotkałem się począt
kowo z od* ovv; . Ciice pozostać nadal "cicń . i aa ło^nlaną" • Ile zdrowia i nerwów kosztował Ją ton joJen dzień opisany wyżej, ti;oże ocenić jedynie ten, tóry czegoś podobnego doświadczył. Ile takich dni
"■K,
przefcyła w okresie minionej wojny? Na fco pytanie nie jestem w stanic odpowiedzieć, Józefa też nie udzieliła mi aa nie od owiedzi.
Kiedy starała się o członkostwo ZBO£iJ-u, nie brano pod uwagę jej przeżyć, włożo e?o trudu, zaangażowania i poświęć lenia.
Odfajkowa o jej wniosek odmownie dedykując, że togo rodzaju czynnoś
ci były obowiązkiem każdego Polaka. &ie pytałeei Józefy o więcej - nie miałem bniałości ani odwagi. Zawstydziłem si. poprostu.
Serd<czny 1 gorący uścisk dłoni - zamknął nas^ą przyjacielską roz-
27
N azwisko i imie: FRYCA JOZEFA BIOGRAM:
Fryca Józefa z domu Sielska ur. 23.01.1913 r. w Czarniżu w b. pow. Chojnice. Córka rol n i k ó w - Augustyna, Józefa Sielskiego [Czy Jana Augustyna - zob. relacja W. Kul e s z y o W ł a dysławie Sielskim - A.S.] i Ma r i a n n y z d. Singer. Szkole
podstawowa ukończyła w Czarniżu. Odtąd, wspólnie z b r atem Władysławem, pracowała na n i e w i e l k i m g ospodarstwie rodziców, którymi także sie opiekowała. W młodości była przewodnicząca Stowarzyszenia Mł o d z i e ż y Żeńskiej. W styczniu 1938 r. wyszła za maż za Jana Fryce.
W spółprace z partyzantami rozpoczęła w 1942 r. 2 marca 1943 r. złożyła przysięgę na rece Emila Cysewskiego. W latach 1942 - 1944 ukrywała przejściowo w s w o i m mi e s z k a n i u chorych
partyzantów. Od 1942 r. ukrywała stryja Władysława Kule s z y - Wincen t e g o Kulesze,
poszukiwanego przez policje niemiecka za odmowę przyjęcia niemieckiej volkslisty, a także samego W ładys ł a w a Kulesze. W schowku w s w o i m domu
przechowywała również nielegalna prasę, broń i amunicje. Piekła także chleb dla p a r t y z a n t ó w z oddziału Emila Cysewskiego. Aż do w yzwolenia k o n t a ktowała p a r tyzantów z rodzinami, przenosiła odzież i żywność, dostarczała lekarstwa i prasę.
Po wojnie przeniosła sie wr a z z m e ż e m do wsi Mokre, pow. Chojnice, później na Kubianke koło
Czerska. Obecnie mies z k a w Czersku. W 1977 r.
w y s tapiła z w n i o s k i e m o członkostwo ZBoWiD-u, czego jej odmówiono.
(Relacja własna)
(Relacja W ładysława Kuleszy)
(Pom. 1975 nr 5, s. 20, 1975 nr 6, s. 24 - informacja z karty osobowej)
(Fotografia - informacja o tym w teczce W ł a d y s ł a w a Kuleszy, nr M-33)
28
29
f u n d a c j a
A r c h i w u m Pomorskie] A rm ii Kr«j»W®|
u i. P ie k a r y 3 7 p . 23, fo l. 18-321
S 7 - 1 H T O R U Ń
