Grudzieñ 2009 Nr 12 (39) ISSN 1641-3350
39
Aby Wasze twarze i twarze Waszych najbli¿szych zawsze rozpromienia³ uœmiech,
a Gwiazda betlejemska prowadzi³a Was ku szczytom.
By przy œwi¹tecznym stole
nie zabrak³o œwiat³a i ciep³a rodzinnej atmosfery, a Nowy Rok niós³ ze sob¹ szczêœcie i pomyœlnoœæ.
Z okazji nadchodz¹cych œwi¹t Bo¿ego Narodzenia i Nowego Roku pragniemy z³o¿yæ gor¹ce ¿yczenia.
Zarz¹d Polskiego Stowarzyszenia
Pielêgniarek Epidemiologicznych
Uprzejmie przypominamy wszystkim cz³onkom Polskiego Stowarzyszenia Pielêgniarek Epidemiologicznych o obowi¹z- ku p³acenia sk³adek cz³onkowskich
Zarz¹d PSPE
SPIS TREŒCI
OD REDAKCJI ... 4
KONSULTANT KRAJOWY
Prze³amywanie barier œwiadomoœci ... 11
NADZÓR NAD ZAKA¯ENIAMI
Gronkowiec z³ocisty – problem XXI wieku ... 15 Proces monitorowania patogenów alarmowych w SPSK – 4 w Lublinie ... 20 Vademecum grypy A/H1N1 ... 24 Informacja dotycz¹ca dzia³añ w zakresie ochrony zdrowia i dezynfekcji
w przypadku œwiñskiej grypy ... 25 Informacja o skutecznoœci œrodków dezynfekcyjnych w stosunku do wirusa
œwiñskiej grypy ... 27 Streszczenia wyk³adów sesji Ecolab oraz wybranych dwóch posterów ... 28
Analiza molekularna lekoopornych izolatów klinicznych Mycobacterium
tuberculosis z centralnego regionu Polski ... 28 Skutecznoœæ preparatów dezynfekcyjnych przeciwko mykobakteriom ... 29 Zapobieganie wyst¹pieniu infekcji szpitalnych dziêki zastosowaniu
jednorazowych os³on ochronnych na g³owice ultradŸwiêkowe
wielorazowego u¿ytku ... 29 Aktywnoœæ przeciwdrobnoustrojowa preparatów dezynfekcyjnych
zawieraj¹cych glukoprotaminê ... 30 Badania epidemiologiczne dotycz¹ce gruŸlicy w krajach postsowieckich.
Nowe zagro¿enia i rozwi¹zania ... 30 Codziennie fabrycznie nowe ... 31 Pielêgniarki Epidemiologiczne Ziemi Lubelskiej ... 33
Grudzieñ 2009 Nr 11 (38)
„Zimowy ogród”
W niebiañskim, zimowym raju ogrodzie lodowe koniki trzês¹ grzywami, anio³y je¿d¿¹ na ³y¿wach czasami, a prezenty rosn¹ w Miko³aja brodzie.
Zima jest tam przepiêkna, radosna, œwierki ubrane w gwiazdy galaktyki œwiec¹ ogromn¹ moc¹ boskiej elektryki, a niekiedy œwiate³kiem zamruga i sosna.
Gdy zmrok okryje panoramê nieba, leciutko skrz¹ p³atki ze œnie¿nej mg³awicy, krêc¹, p³yn¹, faluj¹ tañcem baletnicy w tle cichutkiej muzyki – taka ich potrzeba
Zród³o nieznane ´
OD REDAKCJI
ZAPRASZAMY DO WSPÓ£PRACY!
Przeœlij do nas swój tekst i podziel siê swoimi doœwiadczeniami.
Maszynopis w formie elektronicznej w formacie WORD (wersja 6 lub nowsza) mo¿na przes³aæ poczt¹ elektroniczn¹ na adres: dczechowska@op.pl lub pspe@onet.pl
lub na innym noœniku elektronicznym (dyskietka, p³yta CD) na adres redakcji:
Redakcja Pielêgniarki Epidemiologicznej, ul. Medyków 12, 40-752 Katowice
Objêtoœæ tekstu nie powinna przekraczaæ 10 stron standardowego maszynopisu. Prosimy o podanie najwa¿niejszych informacji o autorze: nazwisko i imiê, miejsce pracy, dok³adny adres, numer telefonu i e-mail.
W tekœcie nale¿y stosowaæ polsk¹ typografiê, w³aœciw¹ symbolikê, prawid³owy zapis liczb i jednostek. Wzory matematyczne zapisywaæ za pomoc¹ narzêdzi dostêpnych w pakiecie biurowym.
Pozycje piœmiennictwa nale¿y umieszczaæ zgodnie z kolejnoœci¹ ich cytowania w tekœcie, zapisywaæ je za pomoc¹ numerów w nawiasach kwadrato- wych. Do³¹czone rysunki i zdjêcia przygotowane w formie elektronicznej powinny byæ zapisane w jednym z wymienionych formatów: cdr, tif, jpg, lub eps. Natomiast fotografie przes³ane do nas drog¹ elektroniczn¹ powinny posiadaæ rozdzielczoœæ 300 dpi oraz rozszerzenie tif lub jpg.
Mile widziane bêd¹ fraszki, dowcipy, anegdoty i powiedzonka zwi¹zane z prac¹ pielêgniarki epidemiologicznej. Nie przyjmujemy do publikacji tekstów anonimowych oraz tekstów przekazywanych telefonicznie. Redakcja nie zwraca materia³ów nie zamówionych oraz zastrzega sobie prawo do poprawek stylistyczno-jêzykowych, skrótów oraz zmian tytu³ów w publikowanych tekstach.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialnoœci za treœæ og³oszeñ, reklam i tekstów sponsorowanych.
Wydawca:
Polskie Stowarzyszenie Pielêgniarek Epidemiologicznych
ul. Medyków 12 40-752 Katowice Redaktor Naczelny:
mgr Dorota Czechowska e-mail: dczechowska@op.pl kom. 667-676-422
Zespó³ redakcyjny:
mgr Dorota Czechowska mgr Miros³awa Malara mgr Beata Ochocka spec. Rita Pawletko
dr n.przyr. Grzegorz Zió³kowski dr n. med. Mariusz Czechowski Adres Redakcji:
ul. Medyków 12 40-752 Katowice Konto bankowe:
BANK POLSKA KASA OPIEKI S.A.
I Oddzia³ w Katowicach ul. Chorzowska 1 40-121 Katowice
47 1240 1330 1111 0010 1495 6109 Zarz¹d PSPE:
Prezes – mgr Miros³awa Malara Z-ca Prezesa – mgr Renata Jakobi Cz³onkowie Zarz¹du:
spec. Rita Pawletko spec. Bo¿ena Prz¹dka spec. Ma³gorzata Sobania Adres Zarz¹du PSPE:
ul. Medyków 12 40-752 Katowice e-mail: pspe@onet.pl www.pspe.pl Nak³ad:
1000 egzemplarzy
Dla czlonków PSPE bezp³atny
O D R E D A K C J I
Koniec roku to czas œwi¹teczny i rodzinny. Po uroczystych Œwiêtach Bo¿ego Narodzenia, przychodzi Sylwester i Nowy Rok.
Pocz¹tek nowego roku œwiêtowano od staro¿ytnoœci.
Wigiliê Nowego Roku w chrzeœcijañskim kalendarzu poœwiêcono œw. Sylwestrowi II, papie¿owi, który wprawdzie nic nie mia³ wspólnego z hucznymi balami, lecz od niedawna mimo woli ju¿ po wsze chyba czasy musi im patronowaæ. Dlaczego? By³o to zwi¹zane z proroctwem Sybilli, które g³osi³o, i¿ w roku 1000 nadejdzie koniec œwiata. Mia³o siê to staæ za spraw¹ smoka, którego papie¿ Sylwester I w roku 317 zamkn¹³ w podziemiach Watykanu. Zgodnie ze star¹ przepowiedni¹, smok Lewiatan mia³ siê wydostaæ na wolnoœæ w rocznicê œmierci œwiêtego i zniszczyæ œwiat, gdy rozpocznie siê rok tysiêczny.
31 grudnia 999 r. wszyscy byli przera¿eni. Nastroje towarzysz¹ce oczekiwaniu na tê w³aœnie chwilê, zarówno w Rzymie, jak i w ca³ej Europie, okreœlone zosta³y jako kryzys milenijny. Gdy min¹³ ten dzieñ, a œwiat istnia³ nadal, tu¿ po pó³nocy ludzi ogarnê³a olbrzymia radoœæ, zaczêto siê bawiæ i œwiêtowaæ. Wtedy to Sylwester II udzieli³ po raz pierwszy w historii b³ogos³awieñstwa urbi et orbi („miastu i œwiatu”) i zosta³ jej patronem.
Obecnie sylwester kojarzy siê z radoœci¹, zabaw¹ i szampanem.
¯egnamy stary rok i z nadziej¹ witamy ten Nowy.
Takich w³aœnie radosnych, weso³ych i rodzinnych Œwi¹t Bo¿ego Narodzenia oraz Nowego Roku wszystkim czytelnikom
¿yczy Zespó³ Redakcyjny
OD REDAKCJI
Na podstawie art. 66 a ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zak³adach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 z póŸniejszymi zmianami i art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r.
o konsultantach w ochronie zdrowia (Dz.U. z 2009 r. Nr 52, poz. 419) z dniem 1 listopada 2009 r.
p o w o ³ u j ê P a n i ¹ za zgod¹ Ministra Zdrowia
na konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie pielêgniarstwa epidemiologicznego
na okres 5 lat WOJEWODA ŒL¥SKI
Na podstawie art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2009 r. o konsultantach w ochronie zdrowia (Dz.U. z 2009 r. poz. 419) – w porozumieniu z Ministrem Zdrowia
powo³ujê Pani¹
z dniem 28 paŸdziernika 2009 r. do pe³nienia funkcji konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie pielêgniarstwa epidemiologicznego na okres 5 lat.
WOJEWODA ZACHODNIOPOMORSKI
WOJEWODA ŒL¥SKI Zygmunt £ukaszczyk
Katowice, dn. 28 paŸdziernika 2009 r.
Pani
mgr Miros³awa Malara
Szczecin, dnia 19 paŸdziernika 2009 r.
Pani
Mgr Bo¿ena Prz¹dka
MARCIN ZYDOROWICZ
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. A. Mielêckiego Œl¹skiego Uniwersytetu Medycznego 40-027 Katowice, ul. Francuska 20-24, tel. 032 25-91-586, fax 032 255-40-52,
e-mail: beata.ochocka@spskm.katowice.pl, http://www.pdpe.pl
KONSULTANT KRAJOWY
W DZIEDZINIE PIELÊGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO
Mirko, nasza szanowna Prezes,
W imieniu w³asnym i wszystkich Konsultantów wojewódzkich w dziedzinie pielêgniarstwa epidemiologicznego sk³adam najserdeczniejsze gratulacje w zwi¹zku z nominacj¹ na stanowi- sko Konsultanta wojewódzkiego w dziedzinie pielêgniarstwa epidemiologicznego dla wojewódz- twa œl¹skiego.
¯yczymy zdrowia, pozytywnej energii i sukcesów!
Niech nowe obowi¹zki przysparzaj¹ Ci nieustannie satysfakcji z dobrze pe³nionej misji, bêd¹ kolejnym wyzwaniem i inspiracj¹ do dalszych dzia³añ na rzecz Polskiego Stowarzyszenia Pie- lêgniarek Epidemiologicznych.
Swoj¹ wiedz¹, pasj¹ i oddaniem wzbogacaj Mirko region ziemi œl¹skiej, tej w której i Tobie i mnie przysz³o ¿yæ i pracowaæ!
Wszystkiego najlepszego...
Katowice, dnia 28.10.2009 r.
Sz. Pani
Miros³awa Malara Konsultant wojewódzki w dziedzinie pielêgniarstwa epidemiologicznego
dla woj. œl¹skiego
Beata Ochocka Konsultant krajowy
w dziedzinie pielêgniarstwa epidemiologicznego Ma³gorzata Sobania
Konsultant wojewódzki w dziedzinie pielêgniarstwa epidemiologicznego dla woj. pomorskiego
Krystyna Broñska
Konsultant wojewódzki w dziedzinie pielêgniarstwa epidemiologicznego dla woj. wielkopolskiego
Maria Cianciara
Konsultant wojewódzki w dziedzinie pielêgniarstwa epidemiologicznego dla woj. ³ódzkiego
Bo¿ena Prz¹dka
Konsultant wojewódzki w dziedzinie pielêgniarstwa epidemiologicznego dla woj. zachodniopomorskiego OD REDAKCJI
SZANOWNE KOLE¯ANKI I KOLEDZY!!!
Jak ka¿dego miesi¹ca wiele siê u nas wydarzy³o. Maj¹ miejsce zdarzenia nas zaskakuj¹ce, ale i takie, które daj¹ nam si³ê do dalszego dzia³ania.
Z ogromn¹ radoœci¹ pragnê poinformowaæ, i¿ w dniu 28.10.2009 roku Pani mgr Miros³awa Malara PREZES POLSKIEGO STOWARZYSZENIA PIELÊGNIAREK EPIDEMIOLOGICZ- NYCH otrzyma³a nominacjê Wojewody Œl¹skiego na stanowisko Konsultanta Wojewódzkiego
w dziedzinie pielêgniarstwa epidemiologicznego!!! Serdecznie dziêkujemy Pani mgr BeacieOchockiej KONSULTANTOWI KRAJOWEMU W DZIEDZINIE PIELÊGNIARSTWA EPI- DEMIOLOGICZNEGO za podjêcie dzia³añ na rzecz powo³ania Konsultanta Wojewódzkiego.
Dziêkujemy Panu Wojewodzie Œl¹skiemu Zygmuntowi £ukaszczykowi za uwieñczenie naszych starañ sukcesem. Dziêkujemy i liczymy na dalsze wsparcie.
A Pani mgr Miros³awie Malarze sk³adamy najserdeczniejsze ¿yczenia:
SZANOWNA PANI KONSULTANT,
w imieniu Okrêgowej Rady Pielêgniarek i Po³o¿nych w Katowicach oraz
œrodowiska pielêgniarek i po³o¿nych
pragnê z³o¿yæ najserdeczniejsze gratulacje z okazji powo³ania na stanowisko KONSULTANTA WOJEWÓDZKIEGO
W DZIEDZINIE PIELÊGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO!
W realizacji zadañ ¿yczymy wytrwa³oœci,
wspó³pracuj¹cych liderów i nieustannej wiary we w³asne si³y.
WSZYSTKIEGO NAJLEPSZEGO!!
Przewodnicz¹ca Okrêgowej Rady Pielêgniarek i Po³o¿nych w Katowicach
Mariola Bartusek
OD REDAKCJI
Polskie Stowarzyszenie Pielêgniarek Epidemiologicznych
ul. Medyków 12, 40-752 Katowice, tel./fax: 32-2088748, 605 448 948, e-mail: pspe@onet.pl http://www.pspe.pl Bank PKO S.A. I/O w Katowicach nr konta 47 1240 1330 1111 0010 1495 6109
NIP: 675-12-13-538
Szanowna Pani Konsultant
W imieniu Zarz¹du Polskiego Stowarzyszenia Pielêgniarek Epidemiologicznych proszê przyj¹æ moje gratulacje z okazji powo³ania Pani na stanowisko Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzi- nie Pielêgniarstwa Epidemiologicznego.
Pragnê wyraziæ podziêkowanie za ca³y okres dotychczasowej wspó³pracy i niezwyk³e zaan- ga¿owanie w dzia³alnoœæ Polskiego Stowarzyszenia Pielêgniarek Epidemiologicznych.
¯yczê wielu sukcesów w codziennej, niezwykle trudnej i odpowiedzialnej pracy oraz radoœci z codziennych wydarzeñ.
Proszê o przyjêcie serdecznych gratulacji.
Z wyrazami szacunku W imieniu Zarz¹du
Prezes
Polskiego Stowarzyszenia Pielêgniarek Epidemiologicznych Miros³awa Malara
L.dz PSPE/10/2009 Katowice, 22.10.2009 r.
Szanowna Pani Bo¿ena Prz¹dka
Konsultant Wojewódzki w dziedzinie
Pielêgniarstwa Epidemiologicznego dla województwa zachodniopomorskiego
OD REDAKCJI
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. A. Mielêckiego Œl¹skiego Uniwersytetu Medycznego 40-027 Katowice, ul. Francuska 20-24, tel. 032 25-91-586, fax 032 255-40-52,
e-mail: beata.ochocka@spskm.katowice.pl, http://www.pdpe.pl
KONSULTANT KRAJOWY
W DZIEDZINIE PIELÊGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO
Droga Bo¿enko,
Przyjmij moje najserdeczniejsze gratulacje w zwi¹zku z nominacj¹ na stanowisko Konsul- tanta Wojewódzkiego w dziedzinie Pielêgniarstwa Epidemiologicznego.
¯yczê Ci samych sukcesów i wierzê, ¿e nowe obowi¹zki i wyzwania bêd¹ kontynuacj¹ Two- jej piêknej drogi zawodowej Pielêgniarki Epidemiologicznej, a praca dla mieszkañców regionu, naszej grupy zawodowej i wszystkich którzy tego oczekuj¹ przyniesie wiele dobrego!
Beata Ochocka Konsultant krajowy
w dziedzinie pielêgniarstwa epidemiologicznego
KKME/62/51/2009 Katowice, dnia 23.10.2009 r.
Szanowna Pani Bo¿ena Prz¹dka
Konsultant Wojewódzki w dziedzinie Pielêgniarstwa Epidemiologicznego
dla woj. zachodniopomorskiego
OD REDAKCJI
Z ogromn¹ satysfakcj¹ informujemy, i¿ 16 paŸdziernika w Warszawie 77 kole¿anek przyst¹pi³o do egzaminu pañstwowego, ubiegaj¹c siê o uzyskanie tytu³u specjalisty z dziedziny pielêgniarstwa epidemiolo- gicznego. Gratulujemy wszystkim bardzo udanego egzaminu i ¿yczy- my dalszych sukcesów w ¿yciu zawodowym.
Miros³awa Malara Prezes
Polskiego Stowarzyszenia Pielêgniarek Epidemiologicznych
Beata Ochocka Konsultant Krajowy
w dziedzinie
pielêgniarstwa epidemiologicznego
XIII ZJAZD
POLSKIEGO STOWARZYSZENIA
PIELÊGNIAREK EPIDEMIOLOGICZNYCH
WIS£A – 2010
Zarz¹d Polskiego Stowarzyszenia Pielêgniarek Epidemiologicznych informuje,
¿e XIII Zjazd Polskiego Stowarzyszenia Pielêgniarek Epidemiologicznych odbêdzie siê w dniach 11 – 13.04.2010 r. w Wiœle
Szczegó³owe informacje zostan¹ umieszczone na stronie internetowej PSPE http://www.pspe.pl/
OD REDAKCJI
KONSULTANT KRAJOWY
Agnieszka Biecuszek: Co jest przedmiotem dzia³ania Krajowe- go Konsultanta w Dziedzinie Pie- lêgniarstwa Epidemiologicznego?
Beata Ochocka: 5 czerwca br.
wesz³a w ¿ycie nowa ustawa o konsultantach w ochronie zdro- wia, która jasno okreœla moje kom- petencje i zadania. Kadencja Kra- jowego Konsultanta w Dziedzinie Pielêgniarstwa Epidemiologiczne- go trwa 5 lat. W jej trakcie wyko- nuje on zadania opiniotwórcze, do- radcze i kontrolne dla organów ad- ministracji rz¹dowej, podmiotów, które utworzy³y zak³ady opieki zdrowotnej, NFZ i Rzecznika Praw Pacjenta. Do moich zadañ nale¿y równie¿ inicjowanie badañ epide- miologicznych, kontrola dostêpno- œci œwiadczeñ w dziedzinie pre- wencji zaka¿eñ oraz informowanie o brakach i nieprawid³owoœciach w tym obszarze. Równie wa¿n¹ dziedzin¹, któr¹ zajmuje siê kon- sultant, jest analiza i nadzorowanie doskonalenia podyplomowego pie- lêgniarek epidemiologicznych oraz nadzór nad placówkami, w których takie szkolenia siê odbywaj¹.
Swoj¹ funkcjê pe³niê nieca³y rok, ale maj¹c stycznoœæ z wielo- ma problemami, zorientowa³am siê ju¿, ¿e oprócz problemów œrodo- wiska pielêgniarek epidemiolo- gicznych, muszê zmierzyæ siê te¿
z k³opotami innych grup zawodo- wych. Nie pamiêtam tygodnia, w którym nie udziela³abym kon- sultacji w rozwi¹zywaniu wielu spraw z zakresu higieny szpitalnej, w kwestii organizacji systemu pre- wencji zaka¿eñ czy te¿ porad zwi¹- zanych z funkcjonowaniem w kra- ju procedur postêpowania po eks- pozycjach zawodowych personelu medycznego.
Prze³amywanie barier œwiadomoœci
Rozmawiamy z Beat¹ Ochock¹, Krajowym Konsultantem w Dziedzinie Pielêgniarstwa Epidemiologicznego
Pierwsze miesi¹ce mojej pracy to praca na rzecz powo³ania pierwszych konsultantów woje- wódzkich (s¹ ju¿ w województwie
³ódzkim, pomorskim i wielkopol- skim). Mam nadziejê, ¿e bêdzie ich przybywaæ, bo s¹ to osoby, które znakomicie znaj¹ specyfikê
poszczególnych regionów i pro- blemy wa¿ne dla naszej grupy za- wodowej. Pierwsze miesi¹ce to tak¿e zawieranie aliansów ze sto- warzyszeniami i osobami maj¹cy- mi podobne zadania, doœwiadcze- nia i problemy.
Ponadto zajmujê siê inicjowa- niem dzia³añ na rzecz promowania pielêgniarstwa epidemiologiczne- go w ochronie zdrowia. Odbywam wiele podró¿y, podczas których propagujê ideê towarzysz¹c¹ pra- cy pielêgniarek epidemiologicz- nych – profilaktyka zaka¿eñ siê op³aca! Nam wszystkim!
Konsultant krajowy nie jest osob¹, która spêdza czas za biur- kiem. Mimo ¿e pracy administra- cyjnej jest niema³o, moim priory- tetem s¹ spotkania w poszczegól-
nych regionach. Utrzymywanie tego bliskiego kontaktu jest bardzo wa¿n¹ czêœci¹ mojej pracy. Oczy- wiœcie, obszarem najœciœlejszej wspó³pracy jest Polskie Stowarzy- szenie Pielêgniarek Epidemiolo- gicznych – ws³uchiwanie siê w g³osy kole¿anek i kolegów,
udzia³ w zjazdach krajowych, to sprawy dla mnie bardzo istotne. To w³aœnie na podstawie sygna³ów wychodz¹cych z tego œrodowiska formu³owany bêdzie plan pracy na kolejny rok.
Które ze swoich postulatów i opinii uwa¿a Pani za najistot- niejsze? Jaki jest stopieñ ich re- alizacji?
Na pocz¹tku tego roku skiero- wa³am list do Ministra Zdrowia z proœb¹ o prawne wzmocnienie pozycji pielêgniarki epidemiolo- gicznej. Mam tu na myœli sprawy zwi¹zane z jednorodnym spojrze- niem na problem umiejscowienia pielêgniarek epidemiologicznych w strukturze zak³adu opieki zdro- wotnej, poprzez zaszeregowanie ich w wy¿szej, adekwatnej do
KONSULTANT KRAJOWY
kwalifikacji i zadañ grupie oraz obligatoryjne przyznanie dodatku funkcyjnego. Najnowsze badanie ankietowe pokaza³o wyraŸnie, ¿e nadal dopominamy siê o dogodn¹ z merytorycznego punktu widze- nia zasadê umocowania hierar- chicznego pielêgniarki epidemio- logicznej bezpoœrednio pod kie- rownikiem zak³adu opieki zdro- wotnej. Celem postulatów jest podniesienie rangi œwietnie wy- kszta³conych specjalistek i efek- tywnoœæ powierzonych jej zadañ.
Na XII ZjeŸdzie Polskiego Stowa- rzyszenia Pielêgniarek Epidemio- logicznych, który odby³ siê w kwietniu br., przedstawiciel Mi- nisterstwa Zdrowia zadeklarowa³,
¿e w zwi¹zku z ocen¹ roli pielê- gniarek epidemiologicznych dla bezpieczeñstwa pacjentów, placó- wek i personelu, Ministerstwo za- anga¿uje siê w prace z zakresu podniesienia ich rangi. Mam g³ê- bok¹ nadziejê, ¿e na nastêpnym XIII ZjeŸdzie PSPE przedstawio- ne zostan¹ konkrety. Jestem bar- dzo zadowolona z dotychczaso- wej wspó³pracy z Departamentem Pielêgniarek i Po³o¿nych, Cen- trum Kszta³cenia Podyplomowe- go Pielêgniarek i Po³o¿nych oraz naczeln¹ Rad¹ Pielêgniarek i Po-
³o¿nych. Najwiêksz¹ si³ê i moty- wacjê otrzymujê od pani prezes PSPE, mgr Miros³awy Malary.
Jako konsultant krajowy wyst¹- pi³am te¿ do Ministerstwa Zdrowia o zajêcie stanowiska w sprawie okreœlenia podstaw prawnych sto- sowania leków ARV dla osób po ekspozycji zawodowej HIV i otrzyma³am bardzo obszerne wy- jaœnienie, które dostêpne jest na stronach internetowych PSPE, a z którego skorzystaæ mog¹ na przyk³ad pracownicy na kontrak- tach, pracownicy ratownictwa me- dycznego. Moja interwencja by³a spowodowana ró¿nymi niepokoj¹- cymi doniesieniami. Nie mo¿emy
dopuœciæ do sytuacji, w której pra- cownicy s³u¿by zdrowia nara¿aj¹- cy siê na utratê zdrowia przy œwiadczeniu pomocy, p³ac¹ z w³a- snej kieszeni za leki profilaktycz- ne. Na szczêœcie okazuje siê, ¿e aktualne przepisy nie nara¿aj¹ nas na te koszty.
Stara³am siê równie¿ w tym roku poruszyæ decydentów, którzy mog¹ wp³yn¹æ na powstrzymanie bardzo niekorzystnych zmian do- konywanych w szpitalach. Mam tu g³ównie na myœli problemy orga- nizacyjne na blokach operacyj- nych. Apelowa³am do œrodowisk chirurgów polskich i pielêgniarek operacyjnych, aby zwróci³y uwa- gê na organizacjê pracy wspomnia- nych bloków. Nie zawsze zmiany i ciêcie kosztów s¹ korzystne dla higieny szpitalnej. Wyda³am w tej sprawie kilka opinii.
Jak widaæ, problemów jest bar- dzo wiele i uwa¿am, ¿e wiêkszoœæ naszych ustnych interwencji po- winna byæ dostêpna w formie pi- semnej po to, by stanowi³y dobry kierunek dla organizatorów opieki zdrowotnej oraz u³atwia³y opraco- wywanie procedur. Wszystko wskazuje wiêc na to, ¿e uka¿¹ siê moje kolejne opinie, z których bê- dzie mo¿na skorzystaæ.
Czy specjalizacja epidemiolo- giczna cieszy siê du¿ym zainte- resowaniem pielêgniarek? Co mo¿e wp³ywaæ na stopieñ popu- larnoœci tej w³aœnie specjalizacji?
Przyznajê, ¿e jest to bardzo trudna specjalizacja, wymagaj¹ca sporego nak³adu pracy i wyrze- czeñ. Obecnie, w skali kraju, ukoñczy³o j¹ blisko 700 pielêgnia- rek i po³o¿nych. W paŸdzierniku do trudnego egzaminu koñcowe- go przyst¹pi³o kolejne 100 osób z trzech oœrodków: z Bia³egosto- ku, Warszawy i Wroc³awia. Mam nadziejê, ¿e niebawem przekro- czymy liczbê tysi¹ca dyplomów.
Specjalizacja trwa ponad dwa lata
i daje mo¿liwoœæ pracy nie tylko w zespo³ach kontroli zaka¿eñ w szpitalach publicznych. Mam przy tym nadziejê, ¿e kole¿anki specjalistki znajd¹ równie¿ za- trudnienie w takich miejscach, jak placówki dla przewlekle chorych, prywatne szpitale i przychodnie.
Dochodz¹ do mnie sygna³y, ¿e w prywatnych placówkach takie zespo³y funkcjonuj¹. Obecna usta- wa i czasy sk³aniaj¹ do prowadze- nia programu kontroli zaka¿eñ wszêdzie tam, gdzie udzielane jest œwiadczenie zdrowotne.
Liczba pielêgniarek epidemiolo- gicznych wynika z istniej¹cych re- gulacji prawnych i wynosi 1 pe³ny etat na 200 ³ó¿ek. Apelujê o w³a- œciwe zatrudnianie, a nie np. ³¹cze- nie tej wa¿nej funkcji ze stanowi- skiem prze³o¿onej, oddzia³owej itp. Nie mamy w³aœciwie bia³ych plam na mapie specjalistów pielê- gniarstwa epidemiologicznego – miejmy tylko nadziejê, ¿e zechc¹ pracowaæ zgodnie ze swoim wy- kszta³ceniem. Wykona³am szcze- gó³ow¹ analizê, któr¹ we wspó³- pracy z Centrum Kszta³cenia Po- dyplomowego przygotowa³am i przedstawi³am mojemu œrodowi- sku. Wynika z niej, ¿e w najbli¿- szym czasie trudniej bêdzie o udzia³ w specjalizacji blisko miejsca zamieszkania. Mo¿na tak wnioskowaæ przegl¹daj¹c zapo- trzebowanie, jakie na to kszta³ce- nie zg³aszaj¹ poszczególne izby pielêgniarek i po³o¿nych. Nasza specjalizacja cieszy siê zaintereso- waniem kole¿anek spoza zespo³ów kontroli zaka¿eñ, jest bardzo eli- tarna i ciekawa. W koñcu epide- miologia nazywana jest przez wie- lu podstaw¹ nauk medycznych.
Pojawiaj¹ siê g³osy pielêgnia- rek epidemiologicznych, które sygnalizuj¹ problem oddelego- wywania ich do zadañ, które teo- retycznie nie nale¿¹ do ich obo- wi¹zków. Z czego wynika roz-
KONSULTANT KRAJOWY
dŸwiêk pomiêdzy faktycznie wy- konywanymi czynnoœciami i obowi¹zkami pielêgniarek epi- demiologicznych a ich teore- tyczn¹ rol¹?
Zastanawiaj¹ce jest to przyzwo- lenie. Uwa¿am, ¿e taka sytuacja jest niedopuszczalna, trzeba otwar- cie powiedzieæ, ¿e nie mo¿e tak byæ. Spotykam siê z sytuacjami, gdzie funkcja pielêgniarki epide- miologicznej przydzielana jest albo oddzia³owej, albo te¿ innym osobom w formie funkcji ³¹czo- nych. Jest to jednak rzecz, której nie mo¿na tolerowaæ. Po¿ytek bê- dzie bowiem jedynie z pracy pie- lêgniarki epidemiologicznej, któ- ra, by realizowaæ z prawdziw¹ pasj¹ i oddaniem wszystkie swoje obowi¹zki, bêdzie mia³a czas na opracowanie i wykonanie szkoleñ dla pracowników, na odwiedziny w oddzia³ach, w innych jednost- kach, na rozmowê z pacjentem, z jego rodzin¹, na rozmowê z per- sonelem. Takie s¹ wzorce i wiem,
¿e w wiêkszoœci placówek s¹ one wdra¿ane i do tego w³aœnie nale¿y d¹¿yæ. W pozycji pielêgniarki epi- demiologicznej jak w soczewce odbija siê m¹droœæ zarz¹dzaj¹- cych! Warto mieæ oczy szeroko otwarte na bezpieczeñstwo epide- miologiczne placówki, czasy s¹ co- raz niebezpieczniejsze. Wymaga- nia coraz wiêksze. My potrafimy rozs¹dnie po³¹czyæ te sfery.
To, ¿e gdzieœ jest Ÿle, to nie zna- czy, ¿e ma tak pozostaæ. Uwa¿am,
¿e takie problemy trzeba rozwi¹- zywaæ i potrzeba tu rozmów, nego- cjacji, ale przede wszystkim zro- zumienia ze strony dyrekcji. Pro- blemem mo¿e byæ jednak mened¿- ment placówek medycznych, któ- ry nie zawsze nad¹¿a za nowymi wyzwaniami i poniek¹d dezawu- uje rolê pielêgniarki epidemiolo- gicznej, traktuj¹c j¹ jak ustawowy wymys³. Nale¿y z takimi postawa- mi walczyæ i myœlê, ¿e je¿eli s¹ sy-
gna³y o tego typu problemach, to na szczêœcie s¹ marginalne.
Polskie Stowarzyszenie Pielê- gniarek Epidemiologicznych wspó³pracuje z Polsk¹ Izb¹ Go- spodarcz¹ Czystoœci. Jakie s¹ efekty tej wspó³pracy?
Rzeczywiœcie, Polska Izba Go- spodarcza Czystoœci jest podmio- tem, z którym tak¿e wspó³pracuje Polskie Stowarzyszenie Pielêgnia- rek Epidemiologicznych. W wyni- ku tej udanej kooperacji ukaza³a siê przydatna, nowoczesna publikacja dotycz¹ca procedur utrzymania czystoœci. Jej autorkami s¹ kole-
¿anki dzia³aj¹ce w PSPE, a tak¿e eksperci Stowarzyszenia Higieny Lecznictwa. Publikacja ta z pew- noœci¹ bêdzie pomocna wszystkim zajmuj¹cym siê problemami czy- stoœci zawodowo, nie tylko w szpi- talach. Wracaj¹ z now¹ si³¹ stare zagro¿enia czynnikami biologicz- nymi. Wysi³ki wielu zawodów me- dycznych i pomocniczych przy- dadz¹ siê do tego, by je pokonaæ.
U pod³o¿a naszych dzia³añ medy- cyny, szczególnie tej naprawczej, tych wymyœlnych technologii, naj- dro¿szych leków i poszukiwania substancji antybakteryjnych (a s¹ to bardzo z³o¿one i kosztowne pro- cesy), u podstaw tego wszystkie- go znajduj¹ siê w³aœnie elementar- ne zasady higieny. Izba rzeczywi- œcie promuje tutaj nowatorskie po- dejœcie do problemu czystoœci i hi- gieny, nie tylko w placówkach me- dycznych, ale te¿ we wszystkich innych miejscach i obszarach, gdzie przebywa cz³owiek czy te¿
skupisko ludzi. Wszystko to opie- ra siê na prewencji zaka¿eñ i cho- rób zakaŸnych i myœlê, ¿e warto o tym pamiêtaæ. Jako konsultant krajowy popieram takie dzia³ania, które s³u¿¹ temu, abyœmy mogli powiedzieæ, ¿e wokó³ chorego jest po prostu czysto.
Wspó³pracê z Izb¹ cenimy sobie te¿ ze wzglêdu na wyniki kontroli,
która by³a przeprowadzona i nag³a- œniana miêdzy innymi poprzez opublikowany przez NIK raport.
Osobiœcie rozczarowana jestem tym, ¿e wyniki kontroli nie napa- wa³y optymizmem. Stan sanitarny placówek jest œrednio zadowalaj¹- cy i myœlê, ¿e wiele jest jeszcze do zrobienia, ale im wiêcej mamy so- juszników, tym jest nam ³atwiej.
Jakie s¹ obecnie, Pani zda- niem, najwiêksze zagro¿enia epi- demiologiczne w polskich szpita- lach?
XXI wiek spowodowa³, ¿e spo- tykamy siê teraz z patogenami, które okreœlamy jako patogeny stare, ale które w tej chwili gro¿¹ cz³owiekowi w nowej ods³onie.
Niektóre z nich to powrót daw- nych „hien szpitalnych” (pa³ecz- ka ropy b³êkitnej). Du¿ym proble- mem s¹ nadal zaka¿enia gronkow- cem MRSA – bakteri¹ oporn¹ na wiele grup antybiotyków. W szpi- talach leczymy chorych z ciê¿ki- mi inwazyjnymi zaka¿eniami o etiologii paciorkowcowej, me- ningokokowej. Mamy równie¿ do czynienia z ca³kowicie nowymi drobnoustrojami chorobotwór- czymi, zobaczymy jak rozwinie siê sytuacja w zakresie wirusa nowej grypy. Rêkê na pulsie trzy- mamy w przypadku zaka¿eñ wi- rusami hepatotropowymi HBV i HCV. Marz¹ mi siê czasy, kiedy przeciêtny Polak win¹ za proble- my ze zdrowiem nie bêdzie obar- cza³ placówki, w której siê leczy³.
Zespo³y ds. kontroli szpital- nych podczas wizyt maj¹cych na celu ocenê sytuacji epidemiolo- gicznych szpitali korzystaj¹ z list œwiatowych ekspertów zagro¿eñ epidemiologicznych. Opracowa- na przez nich lista ESKAPE za- wiera wykaz bakterii nios¹cych najwiêksze zagro¿enie. Nale¿y wspomnieæ, ¿e ka¿dy szpital ma mo¿liwoœæ przygotowania w³a- snego wykazu drobnoustrojów
alarmowych, które obejmowane s¹ nadzorem i rejestracj¹. W na- szym kraju wysoce niebezpiecz- ne drobnoustroje chorobotwórcze nazywane alert patogenami znaj- duj¹ siê na liœcie opracowanej przez Ministra Zdrowia. Na liœcie tej znajduj¹ siê enterokoki, które równie¿ s¹ oporne na wiele do- stêpnych grup antybiotyków, ale i doskonale znany pr¹tek gruŸli- cy, wirus HIC czy pa³eczki Gram-ujemne, np. Klebsiella pneumoniae.
Niepokoj¹ca sytuacja dotyczy zaka¿eñ, które dotykaj¹ pacjentów z obni¿on¹ odpornoœci¹ oraz pa- cjentów, którzy s¹ przygotowywa- ni do zabiegów przeszczepiania na- rz¹dów. Dla tych grup bardzo groŸ- ne s¹ pa³eczki Gram-ujemne i grzyby chorobotwórcze, wirus opryszczki i cytomegalii. Ponadto nadal monitorujemy zagro¿enia ze strony wirusów przenoszonych drog¹ naruszenia ci¹g³oœci skóry.
Sytuacja jest wysoce niepokoj¹ca.
Problemem spo³ecznym s¹ nosi- ciele bezobjawowi HBV i HCV, których liczba mo¿e siêgaæ kilku- set tysiêcy. To tak¿e nasi pacjenci.
Pielêgniarstwo epidemiologiczne radzi sobie z tym problemami po- przez unieszkodliwianie Ÿród³a i przecinanie drogi szerzenia zaka-
¿eñ. U podstaw le¿y wiedza i œwia- domoœæ. Zarówno personelu, jak i pacjentów!
Czy istnieje ogólnopolski sys- tem rejestruj¹cy zaka¿enia i umo¿liwiaj¹cy ocenê sytuacji epidemiologicznej w szpitalu w odniesieniu do innych placó- wek?
Niestety, Polska do tej pory nie wypracowa³a takiego systematycz- nego podejœcia, które umo¿liwia-
³oby centralne rejestrowanie zaka-
¿eñ wystêpuj¹cych w placówkach œwiadcz¹cych us³ugi medyczne.
Ka¿dy szpital jest zobligowany do monitorowania i rejestrowania za-
ka¿eñ oraz sk³adania raportu tylko na poziomie kierownictwa zak³a- du opieki zdrowotnej, szpitale wy- pracowa³y w³asne metody rejestra- cji zaka¿eñ. Najlepsz¹ jest metoda czynnego monitorowania. Pe³ny nadzór prowadzi w tym obszarze Pañstwowa Inspekcja Sanitarna.
W za³¹czniku do ustawy o zapo- bieganiu i zwalczaniu chorób za- kaŸnych u ludzi zostaje przywo³a- ne zaka¿enie szpitalne, co sugero- wa³oby, ¿e zg³oszenia o nich mu- simy wysy³aæ do Inspekcji Sanitar- nej, która mo¿e z kolei generowaæ te wyniki w skali kraju. Na dzieñ dzisiejszy oczekujemy na rozpo- rz¹dzenia w tej kwestii. Póki co, le- karz nie ma obowi¹zku raportowa- nia zaka¿eñ do Inspekcji Sanitar- nej. Jeœli to zrobi, Inspekcja takie zg³oszenie przyjmie i odnotuje w bazie danych. Inaczej rzecz siê ma ze zg³aszaniem ognisk epide- micznych. Tutaj rygory s¹ wiêksze.
Istniej¹ mo¿liwoœci zakupu progra- mów rekomendowanych m.in.
przez Polskie Towarzystwo Zaka-
¿eñ Szpitalnych.
Rzeczywiœcie, wci¹¿ jest k³opot z ocen¹ problemu rzeczywistej liczby zaka¿eñ. Lepiej wygl¹da to na zachodzie Europy, gdzie od lat wspó³czynniki zachorowalnoœci na zaka¿enia by³y znane i oscylo- wa³y pomiêdzy 3% a 7%. U nas szacunki ekspertów mówi¹ o wy-
¿szym odsetku, jednak nie wiemy, jak to naprawdê wygl¹da, widocz- ny jest jedynie przys³owiowy wierzcho³ek góry lodowej. Niepo- koj¹co brzmi¹ informacje, ¿e w szpitalach, gdzie wykonuje siê rocznie kilka tysiêcy operacji, liczba zaka¿eñ oscyluje wokó³ zera!
Co jest najtrudniejsze w pro- fesji pielêgniarki epidemiologicz- nej?
Najtrudniejsz¹ czêœci¹ pracy pielêgniarki epidemiologicznej jest w moim odczuciu problem reje-
strowania, dokumentowania przez lekarzy zaka¿eñ i drobnoustrojów alarmowych. Nie szefujemy zespo-
³om zaka¿eñ formalnie, brakuje oddanych sprawie lekarzy epide- miologów.
Wa¿ne jest, aby lekarz by³ tu partnerem, ¿eby znalaz³ czas na analizê i zarejestrowanie wystê- puj¹cego zaka¿enia. Myœlê, ¿e w³aœnie prze³amywanie barier œwiadomoœci, to zadanie stoj¹ce przed pielêgniarstwem epidemio- logicznym. Istotne jest zrozumie- nie tego, ¿e musimy przede wszystkim zapobiegaæ zaka¿e- niom, ¿e musimy wszyscy odka-
¿aæ rêce, ¿e wa¿na jest aseptyka i antyseptyka czy izolacja. Pora, aby te nawyki utrwali³y siê w pra- cy wszystkich medyków.
Wa¿ne jest równie¿ rejestrowa- nie pacjentów, którzy trafiaj¹ do nas z infekcjami pozaszpitalnymi.
Czeka nas batalia o wprowadzenie nowej dokumentacji zwi¹zanej z ocen¹ ryzyka rozwoju zaka¿enia.
By³abym dumna, gdyby ka¿da z pielêgniarek epidemiologicznych mog³a powiedzieæ, ¿e ma mo¿li- woœæ szybkiej analizy komputero- wej badañ bakteriologicznych i wykonywania analiz zaka¿eñ.
Pora rozwi¹zaæ podstawowe pro- blemy. Doceniona, godnie op³aco- na i odpowiednio wyposa¿ona w sprzêt i œrodki do pracy pielê- gniarka epidemiologiczna, to pod- stawowe ogniwo wysokiej jakoœci opieki nad chorym i oczywiœcie za- dowolony personel, nad którym tak¿e czuwa. Marzenia siê spe³- niaj¹! Myœlê, ¿e doczekam ich do koñca pracy na stanowisku konsul- tanta.
Czego serdecznie ¿yczê. Dziê- kujê za rozmowê.
Równie¿ dziêkujê i pozdrawiam wszystkich czytelników „OPM”.
Tekst jest publikowany za zgod¹ redak- cji Ogólnopolskiego Przegl¹du Me- dycznego.
KONSULTANT KRAJOWY
NADZÓR NAD ZAKA¯ENIAMI
Przed er¹ antybiotyków niewiele drobnoustrojów wywo³ywa³o powi- k³ania septyczne po urazie lub lecze- niu chirurgicznym u ludzi. By³y to przewa¿nie drobnoustroje Gram-do- datnie zaliczane do tzw. starych czyn- ników etiologicznych zaka¿eñ jak np.
Staphylococcus aureus o typie fago- wym 80/81 i fenotypie opornoœci MSSA (methicillin-sensitive Staphy- lococcus aureus) . (10)
1. Podzia³ (klasyfikacja) gronkowców
Rodzaj Staphylococcus podzielono na dwie podgrupy: gronkowce koagu- lazo-dodatnie oraz gronkowce koagu- lazo-ujemne (CoNS-coagulase-nega- tive staphylococci)
Gronkowce koagulazo negatywne z kolei z punktu widzenia epidemio- logii mo¿na podzieliæ na trzy grupy:
Staphylococcus saprophyticus – gronkowce oporne na nowobiocynê, grupê Staphylococcus sciuri równie¿
oporne na nowobiocynê oraz grupê Staphylococcus epidermidis gron- kowce wra¿liwe na nowobiocynê.
Do grupy Staphylococcus sapro- phyticus zaliczmy takie gatunki jak (S.saprophyticus, S.xylosus S.cohnie), a do grupy Staphylocoocus sciuri za- liczamy (S.sciuri, S.lentus). Wynika z tego, ¿e testem na nowobiocynê mo¿e kwalifikowaæ przynale¿noœæ gronkowca do okreœlonej grupy ale test ten nie jest podstaw¹ do identyfi- kacji gatunkowej.
Do grupy Staphylococcus epider- midis zaliczamy (S.epidermidis, S.ha- emolyticus, S.hominis, S.warneri, S.
capitis, S. saccharolyticus). Te gatun- ki bardzo czêsto s¹ izolowane w przy- padkach rozpoznania bakteriemii lub sepsy odcewnikowej. Jednak rzadko laboratoria mikrobiologiczne identy-
Gronkowiec z³ocisty – problem XXI wieku
fikuj¹ izolowane patogeny do gatun- ku.
Wœród gronkowców koagulazo – dodatnich wyró¿niamy (Staphylococcus aureus spp.aureus, S.aureus spp,anaero- bius, który nie wytwarza katalazy i ro- œnie w warunkach beztlenowych, S. in- termedius, S. hyicus spp.hyicus oraz S.schleiferi spp.coagulans.
Powszechne ró¿nicowanie gron- kowców przy zastosowaniu testów tylko na koagulazê oraz katalazê nie w pe³ni oddaje zró¿nicowanie ga- tunkowe w obrêbie gronkowców koagulazo-dodatnich.
Dzisiaj Staphylococcus aureus o opornoœci MRSA (methicillin-resi- stant Staphylococcus aureus) determi- nowanej chromosomalnie genem mecA zlokalizowanym w kasecie chromoso- mowej SCCmec i zespo³em genów to- warzysz¹cych pozwalaj¹cych na syn- tezê bia³ka PBP2a oraz VRSA
(vancomycin-resistant Staphylo- coccus aureus) z genem opornoœci Van A identycznym z tym, jaki wykryto u wankomycyno opornych enteroko- ków (VRE) zaliczany jest do nowych czynników etiologicznych zaka¿eñ.
(10,19,25)
Klony gronkowców o du¿ej wiru- lencji czyli zdolnoœci do wywo³ywa- nia ró¿norodnych zaka¿eñ np.: skóry i tkanek miêkkich w tym piorunuj¹ce- go martwiczego zapalenia powiêzi,
³o¿yska naczyniowego, koœci i szpiku, centralnego uk³adu nerwowego, uk³a- du oddechowego w tym zapalenie p³uc z martwic¹ oraz te, które powoduj¹ gronkowcowe epidemie szpitalne na- zwano EMRSA (epidemic methicillin- resistant Staphylococcus aureus).
W Polsce szczepy epidemiczne nale¿¹ do klonu HoMRSA-Pol 1 o homogen- nej opornoœci na metycylinê oraz klo- nu HeMRSA-Pol 1 i HeMRSA-Pol 2
o heterogennej opornoœci na metycy- linê. (18) . EMRSA s¹ bardzo ³atwo przenoszone z pacjenta na pacjenta w obrêbie oddzia³u gdzie nie prze- strzega siê re¿imu sanitarnego.(10,11) Przyjmuje siê, ¿e wysoki poziom wy- stêpowania MRSA wœród wszystkich izolowanych gronkowców wskazuje na zaniedbania w zakresie higieny szpitalnej oraz szpitalnej polityki an- tybiotykowej.
Staphylococcus aureus odpowie- dzialny jest równie¿ za zespó³ wstrz¹- su toksycznego (TSST-1-toxic shock syndrom) oraz biegunki pochodzenia toksycznego jako egzogenne zatrucia pokarmowe enterotoksynami gron- kowcowymi, które dziel¹ siê na 8 ty- pów (A-E, H, G, I), lub w przebiegu sepsy (20,23,28).
Enterotoksyna B gronkowca z³oci- stego (SEB) jako biotoksyna wykorzy- stywana jest w bioterroryŸmie zarów- no na drodze pokarmowej jak i wziew- nej. Zatrucie SEB nie jest zakaŸne, a antybiotyki s¹ nieskuteczne (4).
Naturalnym rezerwuarem Staphy- lococcus aureus jest cz³owiek, a g³ów- nym miejscem kolonizacji jest przed- sionek nosa(nozdrza przednie), skóra, do³y pachowe i okolice odbytu. Œred- ni¹ czêstoœæ kolonizacji nozdrzy przednich przez gronkowce z³ociste w populacji ogólnej ocenia siê na 30%.
Czêstoœæ kolonizacji tym drobnoustro- jem roœnie wœród personelu medycz- nego (3). Przenoszenie zarazków z personelu na chorych nastêpuje drog¹ kontaktu bezpoœredniego.
(6,18). W œrodowisku nieo¿ywionym MRSA mo¿e prze¿ywaæ do 7 miesiê- cy. St¹d te¿ regu³¹ kontroli zaka¿eñ szpitalnych powodowanych przez MRSA jest prowadzenie badañ prze- siewowych podczas przyjmowania na oddzia³. (10,24,26)
Pocz¹tkiem dynamicznego rozwoju mikrobiologii jako nauki i praktyki by³y fundamentalne
odkrycia dokonane w XIX wieku. Dokona³ ich miêdzy innymi Louis Pasteur (1822-1895) w za-
kresie bakteriologii w tym zarazkowej teorii chorób jak i wakcynologii oraz Robert Koch (1843-
1919) odkrywca pr¹tka gruŸlicy, przecinkowca cholery oraz twórca przedstawionych w 1890
roku postulatów Kocha zwanych dzisiaj postulatami Henlego-Kocha (23).
NADZÓR NAD ZAKA¯ENIAMI
Coraz czêœciej szczepy MRSA izo- luje siê tak¿e z zaka¿eñ pozaszpital- nych, które oznacza siê jako CA- MRSA (community aquired MRSA) w odró¿nieniu od izolowanych z za- ka¿eñ szpitalnych HA-MRSA (hospi- tal aquired MRSA). Szczepy CA- MRSA najprawdopodobniej powsta-
³y poprzez przeniesienie kasety geno- wej SCCmecA z gronkowców o cesze biochemicznej koagulazo-ujemnych do gronkowców z³ocistych nie posia- daj¹cych genu mecA ale posiadaj¹- cych geny koduj¹ce leukocydynê Pan- ton-Valentine (PVL-Panton-Valentine leukocidin), która wywo³uje martwi- cê tkanek oraz uszkadza b³ony komór- kowe i leukocyty. (10,12,24)
Pozaszpitalne szczepy MRSA czê- sto izolowane s¹ ze skóry i tkanek miêkkich, sporadycznie natomiast wykrywane s¹ w drogach oddecho- wych gdzie najczêœciej wywo³uj¹ mar- twicze i wczesne zapalenia p³uc.
W przypadku ropnego zaka¿enia skó- ry wystêpuje zmiana przypominaj¹ca uk¹szenie paj¹ka. Wielu chorych zg³a- sza w wywiadzie prawdopodobny kontakt z paj¹kiem. Szczepy te czê- œciej s¹ izolowane u ludzi m³odych.
W warunkach in vitro szczepy CA- MRSA nie wykazuj¹ znacznej wielo- opornoœci. Najczêœciej wykazuj¹ opor- noœæ na makrolidy, linkosamidy oraz fluorochinolony. (1) .
Powa¿nym zatem problem jest od- ró¿nienie zaka¿eñ szpitalnych od po- zaszpitalnych powodowanych przez szczepy Staphylococcus aureus MRSA gdy¿ zgodnie z definicj¹ kli- niczn¹ zaka¿enie szpitalne MRSA roz- poznaje siê wówczas, gdy bakterie wyizolowano po up³ywie 48 godzin od przyjêcia do szpitala. W przeprowa- dzonym badaniu epidemiologicznym dotycz¹cym zaka¿eñ skóry i tkanek miêkkich wykazano, ¿e prawie wszystkie szczepy MRSA by³y pod wzglêdem molekularnym typowe do zaka¿eñ pozaszpitalnych, choæ ponad 25% zaka¿eñ spe³nia³o kryteria kli- niczne definicji zaka¿enia szpitalnego.
(1) Niew¹tpliwie istotne jest rozpozna- wanie zaka¿eñ szczepami CA-MRSA celem uzyskania pe³nej wiedzy o czê- stoœci wystêpowania, wywo³ywanych
formach klinicznych zaka¿eñ oraz wra¿liwoœci gronkowców na antybio- tyki na danym obszarze.
W Polsce ocenia siê, ¿e rocznie z powodu zaka¿eñ szpitalnych umie- ra oko³o 10.000 osób. Nie wiadomo jednak ile osób zmar³o z powodu za- ka¿eñ gronkowcowych. (30). W USA Staphylococcus aureus MRSA spowo- dowa³ w 2005 roku zaka¿enia inwa- zyjne u oko³o 94 tys. osób, spoœród których ponad 19 tys., zmar³o
Zaka¿enia szpitalne s¹ problemem z³o¿onym o ró¿nej etiologii i powin- no siê je rozpatrywaæ jako przejaw pracy szpitala. Nie s¹ one uwa¿ane za uchybienie szpitali, ale za nieod³¹cz- ne i towarzysz¹ce temu biologiczne- mu procesowi zjawisko.
Dominuj¹ce czynniki etiologiczne zaka¿eñ miejsca operowanego u pa- cjentów hospitalizowanych, to najczê- œciej Staphylococcus aureus (28%), Escherichia coli (18%) oraz Entero- coccus spp, (12%) Staphylococcus epidermidis (7%) (7)
W badaniach prowadzonych w Centrum Oparzeñ w Siemianowi- cach Œl¹skich dominuj¹cym patoge- nem w ranach oparzeniowych by³ Pseudomonas aeruginosa (40%), Sta- phylococcus aureus (34,6%), Acine- tobacter baumannii (9,1%) oraz Pro- teus mirabilis (6,2%), Grzyby z rodza- ju Candida stanowi³y nieca³y 1%
a z rodzaju Aspergillus 0,1% wszyst- kich izolowanych drobnoustrojów.
(17,31,)
W latach 2003-2005 w tym samym oœrodku odsetek zaka¿eñ ran oparze- niowych powodowanych przez pa-
³eczki ropy b³êkitnej waha³ siê od 26- 37%, Staphylococcus aureus 26-30%
w tym 11-19%MRSA a Acinetobacter baumannii 12-20% (32)
Strategie przeciwdzia³ania zaka¿e- niom musz¹ zatem uwzglêdniaæ real- ne programy nadzoru nad zaka¿enia- mi szpitalnymi, zwiêkszenia dostêpu do diagnostyki mikrobiologicznej wyposa¿onej w nowoczesny sprzêt i szybkie testy diagnostyczne, ale tak-
¿e odpowiedni status mikrobiologa szpitalnego w zwi¹zku z licznymi no- wymi zadaniami w programach zaka-
¿eñ szpitalnych.
Strategie obronne musz¹ tak¿e uwzglêdniaæ programy przesiewowe maj¹ce na celu wczesn¹ identyfikacjê gronkowców MRSA, profilaktykê i hi- gienê, izolacjê pacjentów i przestrzega- nie re¿imu sanitarnego, a tak¿e progra- my zwi¹zane z immunologi¹ zaka¿eñ i biologi¹ molekularn¹ w tym szybkie wykrywanie genów opornoœci, racjo- naln¹ i przemyœlana terapiê antybioty- kow¹ uwzglêdniaj¹c¹ dane lokalnej bazy epidemiologicznej szpitalnej.
2. Nadzór nad zaka¿eniami szpitalnymi.
Nadzór nale¿y rozumieæ jako sta-
³y, uporz¹dkowany proces zbierania danych, oparty na standardowych metodach badawczych, w tym rów- nie¿ ujednoliconych klinicznych de- finicjach zaka¿eñ szpitalnych. (33) Nadzór nie obejmuje wszystkiego, a tylko wybrane parametry zale¿ne od profilu szpitala. Powoduje to zmianê ciê¿aru kontroli z systemu hi- gieniczno-sanitarnego na system wy- krywania poszczególnych postaci kli- nicznych zaka¿eñ i zwi¹zanych z ni- mi czynników ryzyka.
Cel nadzoru to przygotowanie ana- lizy epidemiologicznej wyra¿onej w ró¿nego rodzaju wspó³czynnikach epidemiologicznych.
Wyznacznikiem jakoœci w obszarze epidemiologii szpitalnej jest znajo- moœæ wspó³czynników zachorowalno- œci skumulowanej i gêstoœci zachoro- wañ – cumulative incidence i inciden- ce density np.: Wspó³czynnika zacho- rowalnoœci dla zaka¿eñ szpitalnych w przeliczeniu na 100 przyjêæ i 1 000 osobodni, wspó³czynnik zachorowal- noœci dla zaka¿eñ miejsca operowane- go, wspó³czynnik zachorowalnoœci dla zaka¿eñ uk³adu moczowego zwi¹za- nego cewnikowaniem pêcherza mo- czowego, wspó³czynnik zachorowal- noœci dla zaka¿eñ krwi zwi¹zanych z zastosowaniem cewnikiem central- nym itp. Analizy dokonane za pomoc¹ tego wspó³czynnika s¹ porównywal- ne dla danego oddzia³u w kolejnych latach czy nawet pomiêdzy szpitala- mi w zakresie tego samego oddzia³u.
(5, 33)
NADZÓR NAD ZAKA¯ENIAMI
Monitorowanie jest podstawowym narzêdziem dzia³ania zespo³u ds. kon- troli zaka¿eñ, wykorzystywanym za- równo w celu regularnego nadzoru nad jakoœci¹ us³ug medycznych jak i edu- kacji personelu w zakresie kontroli zaka¿eñ szpitalnych.
Prawid³owo prowadzone monitoro- wanie zapewnia pe³n¹ dokumentacjê epidemiologiczn¹, mo¿liwoœæ szybkiej interwencji w przypadku epidemii oraz generowanie informacji zwrotnej dla personelu i kierownictwa szpitala.
Uzupe³nieniem monitorowania za- ka¿eñ szpitalnych jest kontrolowanie konsumpcji antybiotyków w oparciu DDD czyli zdefiniowane dawki dobo- we antybiotyków stosowanych zarów- no w profilaktyce oko³ooperacyjnej jak i postêpowaniu terapeutycznym.
Celem monitorowania zaka¿eñ i konsumpcji antybiotyków jest nie tyl- ko uzyskanie danych o zaka¿eniach wystêpuj¹cych w szpitalu, ale przede wszystkim co z tych danych wynika, jakie nale¿y podj¹æ kroki zwi¹zane z systemem jakoœci przeciwepidemicz- nej, terapeutyczne oraz edukacyjne.
Epidemiologia szpitalna jest najlep- szym narzêdziem oceny podjêtych dzia³añ przeciwepidemicznych w szpi- talu, a to prowadzi do prostej metody podnoszenia jakoœci. Aby dokonaæ oceny zjawisk musimy mieæ porów- nywalne dane liczbowe.
W epidemiologii dane mog¹ byæ nie- pe³ne gdy¿ lepsza jest informacja nie- pe³na ni¿ brak takiej informacji. Nale¿y wiêc stworzyæ kryteria oceny aby otrzy- mane wyniki do czegoœ porównaæ. Wte- dy mo¿na mówiæ czy coœ jest dobre, czy z³e i niebezpieczne. Kryteria musz¹ byæ proste i ³atwe do zastosowania.
2.Profilaktyka i higiena
Kontrola zaka¿eñ nigdy nie bêdzie taka jak kiedyœ. Nadzór nad zaka¿e- niami szpitalnymi zmienia ciê¿ar kontroli z systemu sanitarno higie- nicznego na system rozpoznawania zaka¿eñ w oparciu o definicje kli- niczne oraz czynniki ryzyka. Nie mniej jednak w³aœciwa profilakty- ka i higiena, to nadal bardzo istot- ny element zapobiegania zaka¿e- niom zw³aszcza egzogennym.
Postêpowanie zmierzaj¹ce do zapo- biegania szerzeniu siê niebezpiecz- nych drobnoustrojów z jednej osoby na drug¹ polega na izolacji pacjenta, kohortacji i przestrzeganiu re¿imu sa- nitarno-epidemiologicznego. Przy czym izolacja powinna byæ przemy- œlana i stosowana zgodnie z drogami szerzenia siê drobnoustrojów.
W³aœciwe mycie pomieszczeñ i sprzêtu, opracowanie i wdro¿enie skutecznych procedur dezynfekcyj- nych w tym higienicznego mycia r¹k oraz planów higieny, to kolejne ele- menty zapobiegania zaka¿eniom.
Procedury zmniejszaj¹ce ryzyko wyst¹pienia zaka¿enia np. nowoczesne sale operacyjne, materia³y ob³o¿enio- we, techniki chirurgiczne, przygotowa- nie pacjenta – usuniêcie ow³osienia, k¹piele antyseptyczne, przygotowanie
¿ywieniowe, zastosowanie donosowe mupirocyny, suplementarna tlenotera- pia normobaryczna, tlen podawany przy ³ó¿ku chorego podlegaj¹cego re- konwalescencji pooperacyjnej zna- miennie obni¿a czêstoœæ zaka¿eñ (16)
Profilaktyka zaka¿eñ powinna rów- nie¿ uwzglêdniaæ Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2006 w sprawie wykazu czynników choro- botwórczych oraz stanów chorobo- wych spowodowanych tymi czynnika- mi, których zaka¿enie wyklucza wy- konywanie niektórych prac (Dz. U. Nr 132,poz.928). W przypadku stwier- dzenia Staphylococcus aureus bêd¹ce- go przyczyn¹ ropnego zaka¿enie skó- ry oraz Staphylococcus aureus MRSA jako czynnika etiologicznego ropne- go zaka¿enia skóry lub zaka¿enia bez- objawowego nakazuje siê odsuwanie pracowników od kontaktu z pacjen- tem. To samo zalecenie dotyczy osób zaka¿onych Streptococcus pyogenes czy paciorkowcami grupy C i G oraz grypy.
Natomiast zalecenia CDC/Guideli- ne for Prevention of Surgical Site In- fection mówi¹, ¿e nie ma powodu do wykluczania z zespo³u operuj¹cego osób – nosicieli drobnoustrojów takich jak Staphylococcus aureus lub Strep- tococcus pyogenes z wyj¹tkiem sytu- acji, kiedy s¹ oni Ÿród³em ska¿enia œro- dowiska szpitalnego (13)
Nie bez znaczenia s¹ strategie zwi¹- zane z kompleksow¹ profilaktyk¹ wyst¹pienia zaka¿enia miejsca opero- wanego w stosunku do pacjenta. Stra- tegie te zosta³y skwalifikowane w ka- tegorie w zale¿noœci od naukowo po- twierdzonych dowodów. Pacjent wol- ny od zaka¿eñ – stanowi kategoriê IA.
K¹piel pacjenta z u¿yciem anty- septyków wieczorem przed zabie- giem – kategoriê IB podobnie jak mo¿- liwie najkrótszy okres hospitalizacji przedoperacyjnej kategoria IB.
W odniesieniu do zespo³u operacyj- nego zespól operacyjny by³ wolny od zaka¿eñ, edukacja w zakresie samo- dzielnego zg³aszania jakichkolwiek objawów choroby infekcyjnej stanowi kategoriê IB podobnie jak wolny od zmian skórnych- kategoria IB. Krót- kie paznokcie, bez sztucznych pa- znokci-kategoria IB, bez bi¿uterii ka- tegoria II. W³aœciwa higiena r¹k zapo- biega w 90% zaka¿eniom szpitalnym w tym równie¿ zaka¿eniom wirusami grypy sezonowej oraz H1N1 i H5 N1.
Eradykacja gronkowców z u¿yciem mupirocyny nie jest rekomendowana.
Jednak analiza stosowania 2% maœci donosowej z mupirocyn¹ w celu zmniejszenia zaka¿enia miejsca ope- rowanego przeprowadzona przez ze- spó³ Kalena dowodzi, ¿e w u chorych kardiochirurgicznych i neurochirur- gicznych uzyskano zmniejszenie za- ka¿enia w wyniku stosowania tego preparatu. Nie odniesiono korzyœci ze stosowania mupirocyny donosowej u pacjentów chirurgii ogólnej. (21)
W celu eradykacji MRSA z do³ów pachowych, pachwin powinno siê sto- sowaæ 4% roztwór chlorheksydyny do przemywania skóry raz dziennie przez 3-5 dni.
Do dezynfekcji r¹k nale¿y stosowaæ p³yny zawieraj¹ce w swoim sk³adzie zarówno alkohol jak i chlorheksydy- nê gdy¿ s¹ bardziej aktywne wobec MRSA ni¿ p³yny zawieraj¹ce wy³¹cz- nie chlorheksydynê. Aby zapobiec przeniesieniu gronkowców z cz³owie- ka na cz³owieka nale¿y czêsto myæ rêce i przestrzegaæ podstawowych za- sad higieny. (14).
Profilaktyka to te¿ unikanie pope³- niania czêstych b³êdów organizacyj-
NADZÓR NAD ZAKA¯ENIAMI
nych takich jak niew³aœciwe przepro- wadzanie obchodów lekarskich: od- wiedzanie w pierwszej kolejnoœci cho- rych zainfekowanych, w drugiej kolej- noœci chorych przyjêtych i po wyko- nanych operacjach, brak dezynfekcji r¹k w czasie obchodu, wieloosobowe obchody w salach, w których lecze- ni s¹ pacjenci z zaka¿eniami, a tak-
¿e przepe³niania sal – z ³ó¿kami usta- wionymi bez zachowania odpowied- niego odstêpu. (8) Unikanie niew³a- œciwej higieny ³ó¿ek, nie pranych kocy i poduszek, czy zmiany bielizny poœcielowej niezgodnie z zasadami hi- gieny (8,9)
3.Diagnostyka laboratoryj- na/medyczna
Epidemiologia jest dzia³em medy- cyny zajmuj¹cym siê badaniem przy- czyn, wystêpowania i szerzenia siê chorób zakaŸnych, zaraŸliwych i nie- zakaŸnych w œrodowiskach i zbioro- wiskach ludzkich, opracowuje meto- dy zapobiegania, kontroli i zwalcza- nia chorób/zaka¿eñ wywo³anych przez drobnoustroje (wirusy, organi- zmy bakterio-podobne, bakterie, grzyby g³ównie dermatofity, grzyby pleœniowe i dro¿d¿opodobne oraz pierwotniaki).
W szpitalach ze wzglêdu na wy- j¹tkowe wystêpowanie szkodliwych czynników biologicznych mo¿na mówiæ o epidemiologii szpitalnej zwi¹zanej z monitorowaniem zaka-
¿eñ szpitalnych. St¹d te¿ prioryteto- we jest tworzenie w szpitalach jed- nostki organizacyjnej zawieraj¹cej w swoim sk³adzie nie tylko diagno- stów laboratoryjnych ale równie¿ ze- spól zaka¿eñ szpitalnych, który two- rzy³by program ci¹g³ego nadzoru nad zaka¿eniami ich wystêpowaniem i profilaktyk¹ chorób zakaŸnych.
Dziêki, prawid³owo prowadzonej diagnostyce mikrobiologicznej zna- cz¹co podnosi siê nasza wiedza w roz- poznawaniu sytuacji epidemiologicz- nej oddzia³u, szpitala. Informacja ta wp³ywa na prawid³owe i szybkie le- czenie chorego poprzez okreœlenie le- koopornoœci przy u¿yciu MIC (mini- mal inhibitory concentration) parame- tru bêd¹cego podstaw¹ wyboru racjo-
nalnej terapii pozwalaj¹cej leczyæ nie tylko skutecznie ale i taniej.
Diagnostyka zaka¿eñ, to przede wszystkim izolacja i identyfikacja pa- togenu do poziomu gatunku, wykona- nie antybiogramu, oznaczenie marke- rów epidemiologicznych, wykrywanie antygenów: bakterii, grzybów, wiru- sów, wykrywanie materia³u genetycz- nego drobnoustrojów, a tak¿e genoty- powanie. Kolekcjonowanie i przesy-
³anie wybranych izolatów do oœrod- ków referencyjnych w celu potwier- dzenia identyfikacji, oceny pokrewieñ- stwa szczepów izolowanych z ognisk epidemicznych oraz szeroko pojêta epidemiologia szpitalna.
„Pracownia mikrobiologiczna ry- suje obraz epidemiologiczny szpita- la, a wiêc wskazuje zarówno rezerwu- ary drobnoustrojów- œrodowisko na- turalne (woda, powietrze), personel szpitala, wspó³ pacjenci, a tak¿e Ÿró- d³a zaka¿eñ, którymi s¹ chorzy ludzie (pacjenci, personel szpitala), nosiciele (zdrowi, rekonwalescenci, ska¿one produkty” i leki. (27)
Skuteczne programy zaka¿eñ szpi- talnych, to przede wszystkim zwiêk- szenie dostêpnoœci do diagnostyki mikrobiologicznej, standaryzacja metod badawczych, szybkie test dia- gnostyczne oraz elementy biologii molekularnej
Diagnostyka mikrobiologiczna musi byæ powszechna, dostêpna i wiarygodna.
4. Racjonalna terapia an- tybiotykowa
Antybiotyki stanowi¹ najbardziej istotny element przyczynowej terapii zaka¿eñ. Leczniczo stosuje siê anty- biotyki po rozpoznaniu zaka¿enia.
Rozpoznanie zaka¿enia szpitalnego musi uwzglêdniaæ kryteria tego zaka-
¿enia oraz warunki. W zale¿noœci od metody rozpoznania zaka¿enia stosu- je siê antybiotykoterapiê empiryczn¹ i celowan¹ (22)
Racjonalna antybiotykoterapia po- lega na:
a. Decyzji czy antybiotyk jest u da- nego pacjenta konieczny, oceny wskazañ na podstawie obrazu kli- nicznego i ewentualnych badañ
dodatkowych np. lekocytozy, CRP, prokalcytoniny.
b. Prawid³owym doborze antybioty- ku po uwzglêdnieniu lokalizacji i podejrzewanej lub potwierdzonej badaniami mikrobiologicznymi i etiologii zaka¿enia.
c. Prawid³owej dawce antybiotyku oraz odpowiednim czasie leczenia.
Coraz czêœciej szczepy Staphylococ- cus aureus odpowiedzialne za zaka¿e- nia skóry i tkanek miêkkich s¹ oporne na metycylinê,. W latach 2000-2007 stwierdzono wzrost zaka¿eñ spowodo- wanych MRSA z 34% w 2000 roku do 77% w 2007 roku. (2) W tym samym czasie bardzo gwa³townie wzros³o po- dawanie wankomycyny z 18% do 93%. MIC wankomycyny dla MRSA w 2003 roku wynosi³ <0,5 mg/l by w 2007 roku tylko 62% szczepów mia-
³o MIC < 0,5 a dla 31% MIC by³ wiêk- szy lub równy 2mg/l. Powszechne sto- sowanie wankomycyny staje coraz mniej skuteczne,
Przed podaniem wankomycyny nale¿y zastanowiæ siê, czy rzeczywi- œcie s¹ do niej wskazania, a je¿eli tak to w jakiej dawce j¹ podaæ. Bez- wzglêdnie nale¿y oznaczaæ wartoœæ MIC dla wankomycyny oraz jej stê-
¿enie w surowicy(2, 15)
Uwa¿a siê, ¿e w leczeniu zaka¿eñ MRSA wra¿liwymi na wankomycy- nê o MIC >1 mg/l istnieje wiêksze ryzyko niepowodzenia terapii wanko- mycyn¹ (sukces w 7 na 42 przypad- ki). Praktycznie wankomycyna po- winna byæ stosowane gdy MIC < 0,5 mg/l. Mo¿e to wskazywaæ na ko- niecznoœæ stosowania innych leków np. linezolidu w zaka¿eniach wywo-
³anych przez szczepy MRSA o war- toœciach MIC 1-4 mg/l. (15)
W 2003 roku w USA a w Europie w 2006 roku do leczenia zaka¿eñ skó- ry i tkanek miêkkich wywo³anych szczepami MRSA zarejestrowano daptomycynê (cubicin). Jest to anty- biotyk lipopeptydowy o silnym dzia-
³aniu bakteriobójczym. Lek podaje siê w pojedynczej dawce dobowej przez 7-14 dni. (34)
Tygecyklina antybiotyk glicylo- cyklinowy o szerokim zakresie dzia-
³ania zosta³ zarejestrowany do lecze-
NADZÓR NAD ZAKA¯ENIAMI
nia skomplikowanych zaka¿eñ skó- ry i tkanki podskórnej w tym MRSA wobec, którego mo¿e wykazywaæ dzia³anie bakteriobójcze. Lek ten do- stêpny jest wy³¹cznie w postaci do-
¿ylnej z pocz¹tkow¹ dawk¹ 100 mg, nastêpne dawki 50 mg co 12h przez 5 do 14 dni. (29) .
Innymi antybiotykami bêd¹cymi w badaniach ró¿nych faz wykazuj¹- cymi skutecznoœæ wobec MRSA mog¹ byæ dalbawancyna (podawana raz w tygodniu), telawancyna, orita- wancyna i ceftobiprol (cefalosporyna aktywna wobec MRS)
LITERATURA
1. Abrahamian F.M. et al. Pozasz- pitalne zaka¿enia MRSA, zachorowal- noœæ, obraz kliniczny i decyzje tera- peutyczne. Medycyna po dyplomie 2009,2,56-61).
2. Awad SS et al, Am. J Surg. 2007,194, 606-610).
3. Bartoszewicz M. Ognisko epide- miczne metyclinowra¿liwego gronkowca z³ocistego (MSSA) na oddziale noworod- kowym-opracowanie zasad postêpowania.
Zaka¿enia 2009, 1, 101-106)
4. Blazes D.L, Lawler J.V, Lazarus A.A. Kiedy biotoksyny staj¹ siê narzê- dziem terroru. Medycyna po dyplomie 2002 (11), 12, 69-73)
5. Bulanda M.. System rejestracji za- ka¿eñ szpitalnych. Redakcja Drews M i Marciniak R. Poznañ 2008, 141-144.) Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkow- skiego
6. Bulanda M. Zaka¿enie rany oparze- niowej. Zaka¿enia szpitalne na oddzia³ach zabiegowych red, Ma³gorzata Bulanda Polskie Towarzystwo Zaka¿eñ Szpital- nych. Kraków 2008,293-318
7. Bulanda, Heczko P.B. Zaka¿enia szpitalne na oddzia³ach zabiegowych.
Przewodnik Menad¿era Zdrowia 2001, 3(10), 75-83.)
8. Ciuruœ M., B³êdy w przygotowaniu pacjenta do zabiegu operacyjnego. XVIII Naukowo-Szkoleniowe Sympozjum Sek- cji Zaka¿eñ Chirurgicznych Towarzystwa Chirurgów Polskich oraz XV Zjazdu Pol- skiego Towarzystwa Zaka¿eñ Szpitalnych.
Poznañ 18-20 wrzesieñ 2008,
9. Ciuruœ M. Pielêgnacja ran po wyko- nanych zabiegach operacyjnych. Zaka¿e- nia szpitalne na oddzia³ach zabiegowych red, Bulanda M., Polskie Towarzystwo Za- ka¿eñ Szpitalnych. Kraków 2008,73-80
10. Dzier¿anowska D. Patogeny bak- teryjne zaka¿eñ szpitalnych. Zaka¿enia
szpitalne red. Danuta Dzier¿anowska.
Alfa-medica presss 2008)
11. Dzier¿anowska D. Patogeny bak- teryjne zaka¿eñ szpitalnych. Red. Danuta Dzier¿anowska Alfa-medica-press 2007,
12. Dzier¿anowska D. Leczenie zaka-
¿eñ szpitalnych. Alfa-medica Press. Biel- sko-Bia³a 2007
13. Fleischer M. CzystoϾ mikrobiolo- giczna bloku operacyjnego. Sepsis 2008, supl.1 (1),59-60
14. Fleischer M., Bober-Gheek B. Co pracownicy medyczni powinni wiedzieæ o MRSA. Materia³y szkoleniowe dla pie- lêgniarek epidemiologicznych zeszyt II, Warszawa 2000)
15. Gemmell C.G., Edwards D.I., Fra- ise A.P. Gould F.K., Ridgway G.L., War- ren R.E., Journal of Antimicrobial Che- motherapy 2006,57,589-608. Zaka¿enia wywo³ane przez szczepy Staph. aureus oporne na metycylinê- zapobieganie i le- czenie. Aktualne (2006) wytyczne British Society for Antimicrobial Chemothera- py, Hospital Infection Society oraz Infec- tion Control Nurses Association Medy- cyna Praktyczna 2006,4,1-32. Wydanie specjalne.)
16. Gruca Z., Stefaniak T. Zaka¿enia miejsca operacyjnego. Zaka¿enia chirur- giczne red. Drews M i Marciniak. R., Po- znañ 2008,40-45. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
17. Grzybowisk J. Biologia rany opa- rzeniowej. Alfa-medica Press. Bielsko- Bia³a 2001,190).
18. Heczko P., Jawieñ M., Siewierska M. Nowe rodzaje zaka¿eñ szpitalnych.
Zaka¿enia 2003,1,106-110
19. Jaguszyn-Krynicka, E.K., Wyszyñ- ska A. Nowe strategie walki z chorobami zakaŸnymi-poszukiwanie nowych leków antybakteryjnych. 80 lat Polskiego Towa- rzystwa Mikrobiologów. Œwiat cz³owie- ka œwiatem drobnoustrojów-Kraków 2007.Monografia pod redakcj¹ Walerii Hryniewicz. Warszawa 2007,19-26)
20. Juszczyk J, G³adysz A. Diagnosty- ka ró¿nicowa chorób zakaŸnych. Wydaw- nictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998,30)
21. Kalen A.J. Wilson C,T., Larson R.J.
Perioperative intranasal mupirocin for the prevention of surgical-site infections: sys- tematic review of the literature and meta- analysis. Infect. Control Hosp. Epidemiol.
2005,26,12,916-922).
22. Karpel E. Racjonalne stosowanie antybiotyków w stanie zagro¿enia ¿ycia w oddziale intensywnej terapii. Mikrobio- logia Medycyna 2001,1(26)22-29)
23. Kayser F.H., Bienz K.A, Eckert J., Zinkernagel R.M, Mikrobiologia Lekar-
ska. Redakcja naukowa t³umaczenia Piotr B. Heczko, Agata Pietrzyk. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2007,1)
24. Koziñska A., Bojarska K., Hrynie- wicz W. Nosicielstwa S. aureus czy praw- dziwe zagro¿enie. Nowa Klinika 2008,15 (5-6),553-558
25. Kuthan R.T., Sawicka-Grzelak A.,
£uczk M., Siegiel T., Mayzner-Zawadzka E., Wystêpowanie Metycylinoopornych szczepów Staphylococcus aureus (MRSA) u pacjentów hospitalizowanych w oddzia- le intensywnej terapii. Zaka¿enia 2007,(7),3,21-25)
26. NiedŸwiadek. J Zaka¿enia protez naczyniowych-punkt widzenia mikrobio- loga. Sepsis 2008,1(2),103-106)
27. Przondo-Mordarska. A., Zadania i cele diagnostyki mikrobiologicznej. Dia- gnosta Laboratoryjny 2008,2 (17) 2-4)
28. Skwarna B, Skwarna J, Kluba R, D¹browski G, Samet A, Komarnicka J, Ziaja D. Posocznica (Staphylococcus au- reus u chorej po operacji têtniaka aorty i wszczepieniu protezy naczyniowej. Za- ka¿enia 2007 (7), 3, 36-41)
29. Stefaniuk E., Hryniewicz. W. Ty- gecyklina - pierwszy antybiotyk z grupy glicylocyklin. Nowa Klinika 2008,5- 6,512-515)
30. Szkaradkiewicz A. Istota zaka¿eñ szpitalnych. Zaka¿enia chirurgiczne. Re- dakcja Micha³ Drews i Ryszard Marci- niak. Poznañ 2008, 11-16, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im.
Karola Marcinkowskiego.)
31. Tomanek E., Sakiel S., Magierski M., Zió³kowski G., Dudziñska G., Szczy- pa K. Zmiennoœæ flory bakteryjnej ran oparzeniowych i jej lekowra¿liwoœci.
Rocz. Oparzeñ, 1990, 1, 62-66,
32. Trafny E.A. Rana oparzeniowa- spojrzenie mikrobiologa. Sepsis 2008,1(2),107-110)
33. Wójkowska-Mach J. – Nadzór nad zaka¿eniami miejsca operowanego. Zaka-
¿enia szpitalne na oddzia³ach zabiego- wych red, Ma³gorzata Bulanda Polskie To- warzystwo Zaka¿eñ Szpitalnych. Kraków 2008,81-98)
34. ¯abicka i inni Daptomycyna – nowy lek w leczeniu zaka¿eñ gronkowco- wych. Nowa Klinika 2008, 5-6. 509-511)
Grzegorz Zió³kowski, Gra¿yna Dudziñska, Barbara Zió³kowska Wy¿sza Szko³a Medyczna w Sosnowcu Wojska Polskiego 6 Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 5 im. Œw. Barbary w Sosnowcu Plac Medyków 1
