Z A P I S K I
P o c z ą tk i i r o z w ó j S ta re g o M ia sta w P o zn a n iu w ś w ie tle ba d a ń a rch e o lo g ic zn y c h i u r b a n is ty c z n o -a r c h ite k to n ic z n y c h . M ateriały z o g ó l
n o p o lsk ieg o sy m p o zju m 18— 19 p a źd ziern ik a 1973, p od red . W łod zim ie
r z a B ł a s z c z y k a , W arszaw a-P oan ań 1977, s. 482.
R efera ty w y g łoszon e n a se s ji, a p r z y g o to w a n e p r z e z s p e c ja lis tó w z różn ych d ziedzin, zg ru p o w a n e z o sta ły w trzech d zia ła ch te m a ty czn y ch : 1. Z agadnienia o g ó ln e, 2. B ad an ia a rch eo lo g iczn e, 3. Z agad n ien ia u rb a n isty czn o -a rch itek to n iczn e.
W części p ierw szej, o b ok re fe r a tu w p ro w a d za ją ceg o d o p r o b le m a ty k i sym p ozju m (G. L a b u d a), za m ieszczo n o a rty k u ły d o ty czą ce fiz jo g r a fii P o zn a n ia (T. B a r t - k o w s к i), ro zw o ju s ie c i o sa d n iczej m ia sta i jeg o n a jb liższeg o za p lecza w śred n io w ieczu (S. Z a j c h o w s k a ) , u stroju p ra w n eg o P o zn a n ia (Z. K a c z m a r c z y k i W. M a i s e l ) ; k ie r u n k ó w r o zw o ju m ia st śro d k o w ej E uropy w X II i X III v . (A. W ę d z к i). O drębne s z k ic e p o św ięco n o źród łom d o d z ie jó w P o zn a n ia w X IV — X V w . (A. G ą s i o r o w s k i ) , d a c ie p r z y w ile ju lo k a c y jn e g o P ozn an ia (W. M aisel),
a ta k że problem om m e to d o lo g icz n y m w b a d a n ia ch n ad m ia sta m i (J. T o p o l s k i ) . W d ziale badań a rch eo lo g iczn y ch zam ieszczon o a r ty k u ły d o ty czą ce p ro b lem ó w d o ty ch cza so w y ch b ad ań n a o b sza rze S ta reg o M iasta (J. Ż a k), w y n ik ó w badań w str e fie o sa d y św . Goitarda (W. B ł a s z c z y k ) , d z ie jó w m en n icy p ozn ań sk iej w śr e d n io w ie c z u (S. G i b a s i e w i c z ) oraz szereg a r ty k u łó w sy ste m a ty z u ją c y c h m a te r ia ł a rch eo lo g iczn y (M. Ł a s t o w i e c k i , M. P i ą t k i e w i c z - D e r e n i o w a , K. D ę b s k a - L u t y , Z. S t e p h a n , M. S o b o c i ń s k i , A. W a l u s z e w s k a - B u - b i e ń , I. S i k o r s k a - U 1 f i k , M. P e r z y ń s k a - H o l a s o w a). Spośród za g a d n ie ń u rb a n isty czn o -a rch itek to n iczn y ch szczeg ó ln ą u w a g ę p o św ię c o n o prob lem om r e a n im a c ji i r e w a lo r y z a c ji S ta r e g o M iasta iw P o zn a n iu (H. K o n d z i e ł a ) , u k ła d o w i i w ie lk o ś c i p a rcel (A . R o g à l a n k a ) , zn aczen iu id eo w em u fu n d a cji P rzem y śla II
(A. K a r l o w s k a - K a m z o w a ) , ro zw o jo w i s ie c i p a ra fia ln ej (E. W i ś n i e w s k i ) , k lasztorom (J. W i e s i o ł o w s k i ) , gotyck iej arch itek tu rze k o ścio ła fa m e g o p o d w e z w a n ie m M arii M agd alen y (S. S k i b i ń s k i ) , w c z e sn y m o b w a ro w a n io m m ie j
sk im w P o lsc e (J· W i d a w s k i ) o r a z śred n io w ieczn ej k a m ie n ic y m ieszcza ń sk iej (J. S t a n k i e w i c z ) . P o n a d to w p rzed m o w ie (W. B ła szczy k ) d ok on an o p rzegląd u d o ty ch cza so w eg o d orob k u n a u k o w e g o b ad ań n ad d z ie ja m i m ia sta . W to m ie z a m ieszczon o te ż w y p o w ie d z i d y sk u ta n tó w , a c a ło ść w z b o g a c iły lic z n e fo to g ra fie, w y k r e sy , ta b e le , m a p y i p la n y .
A . D .
A n d rzej M i k o ł a j c z y k , N a c zy n ia d a to w a n e s k a r b a m i m o n e t X I V —X V I I I w . n a z ie m ia c h p o ls k ic h , „ B ib lio tek a A rch eo lo g ic zn a ” t.
X X IV , Z akład N a ro d o w y im . O sso liń sk ich -W y d a w n ictw o , W rocław - -W a rsza w a -K ra k ó w -G d a ń sk 1977. s. 183. ta b l. X X V .
W yp racow an ie k ry terió w słu żą cy ch o k reślen iu w z g lę d n e j i b ezw zg lęd n ej c h r o n o lo g ii za b y tk ó w k u ltu r y m a te r ia ln e j je s t w a rc h e o lo g ii p o d sta w o w y m p rob lem em . D o tyczy t o z w ła sz c z a c e r a m ik i, d o m in u ją cej n a sta n o w isk a c h arch eologiczn ych . Za
gad n ien iom ty m p o św ię c o n a je s t o m a w ia n a k sią żk a . A utor z a jm u je s ię m ia n o w i
c ie a n a lizą o b ie k tó w cera m iczn y ch zab ezp ieczających sk a rb y m o n eta rn e, a w ię c ta k ich , k tó ry ch ch ro n o lo g ię o k reśla ją zd ep o n o w a n e w n ic h m o n ety . O bszerna cha
ra k tery sty k a d o ty ch cza so w y ch p ra c, p o lsk ic h i ob cych , o ra z analjjpa sto p n ia d o k ła d n o ści d a to w a n ia n a czy ń za b y tk a m i m o n eta rn y m i sk ła n ia ją autora d o w n io sk u o p rzyd atn ości te g o ty p u stu d ió w , o b o k badań la b o ra to ry jn y ch i a x ch eo lo g iczn o -a r- ch itek ton iczn ych .
164 Z A P I S K I
T rzon p ra cy sta n o w i a n a liz a w y r o b ó w g lin ia n y ch i in w e n ta r z zn a lezisk . D ysp o
n u ją c d o k ła d n ie d a to w a n ą cera m ik ą a u to r o m a w ia te n d e n c je r o z w o jo w e w te c h n o lo g ii p rod u k cji. N a u w a g ę z a słu g u je p o d w a żen ie p o g lą d u o a b so lu tn ej d o m in a c ji te c h n ik i to czen ia w o k r e sie n o w o ży tn y m . Z au w ażaln y jest r ó w n ie ż n iż s z y p o z io m g a rn ca rstw a w ie js k ie g o o raz reg res te c h n ic z n y w g a rn ca rstw ie p o lsk im X V II—
X V III w . S zero k o o m ó w io n o ta k ż e te c h n ik i i m eto d y zd o b n icze o ra z ich ch ro n o lo g ię . Z a sy g n a lizo w a ć n a le ż y r ó w n ie ż p rób ę w y d o b y c ia o d ręb n o ści reg io n a ln y ch w ro zw o ju garn carstw a, a n a lo g ii z n a czy n ia m i n ie d a to w a n y m i sk a r b a m i m on et. S p o r o m iejsca p o św ię c o n o ga rn ca rstw u w ie js k ie m u , w sk a z u ją c ró w n ie ż n a z w ią z k i m ięd zy g a rn ca rstw em n o w o ż y tn y m i ceram ik ą lu d o w ą X I X w .
Z e sta w ie n ie ro d za jó w i fo r m n a c z y ń za b ezp iec za ją cy ch sk a rb y u k a zu je ich w ie lk ie zró żn ico w a n ie. D om in u ją g a rn k i i d zb a n k i (razem o k o ło 64%), a le zn aj
d u jem y ta k że ila s z e , k u b k i, p o k ry w k i, sk arb on k i, m isk i, a n a w e t k a fe l. C iek a w y t o p rzy czy n ek d o h isto rii p ien iąd za, w a r t o so b n eg o zbadania.
B lisk o p o ło w ę p ra cy z a jm u je d o k u m en tacja: in w e n ta r z z n a le z isk z teren u o b e c n ej P o lsk i i z w ią z a n e z n im ta b lic e p rzed sta w ia ją ce a n a liz o w a n ą c era m ik ę. In w e n ta r z o b ejm u je 135 sk a rb ó w . P o n a d p o ło w a z n ic h p rzyp ad a n a X V I—X V III w .
M. D.
H isto ria P o m o rz a t. II, cz. 1, pod red. G erarda L a b u d y , W y d a w n ic tw o P o zn a ń sk ie, P o zn a ń 1976, s. 1098.
J e st to k o lejn a p ozycja, w ie lk ie j, w ie lo to m o w e j s y n te z y d z ie jó w P om orza, p r z y g o to w y w a n e j d o d ru k u p r z e z Z akład H isto rii P om orza In sty tu tu H isto rii P A N . T om p ie r w sz y , o p u b lik o w a n y p rzed paru la ty , d o ty c z y ł d z ie jó w reg io n u do p o ło w y X V w ie k u . O becny, w zam ierzen iu a u to ró w , m a o b ją ć czasy n o w o ż y tn e od p o ło w y X V w ie k u (1464/66) p o p o czą tek X I X stu le c ia (1815). Jak d otąd d o rąk c z y te ln ik a o d d a n o p ierw szą c z ę ść d ru g ie g o to m u o b ejm u ją cą la ta 1464/66— 1648/57.
W to m ie p r z y ję ty zo sta ł u k ła d ch ro n o lo g iczn y w y k ła d u . C a ło ść o m a w ia n eg o te ry to riu m p o d zielo n o n a d w a od ręb n e r e g io n y — P om orze w s c h o d n ie i zachod
n ie. T y m sa m y m u w zg lęd n io n o o d m ien n o ści ro zw o ju p o lity c z n e g o i gosp od arczego ob u ziem , w id o czn e ju ż w p e łn i w ep o ce n o w o ży tn ej. Z a d ecy d o w a ły o n e ta k ż e o r ó żn y ch cezu ra ch w e w n ę tr z n y c h d la ob u d zieln ic, ja k ie za p ro p o n o w a li au torzy tom u . D la P o m o rza w sc h o d n ie g o w y r ó ż n io n o p o d o k resy 1466— 1526 (M . B i s k u p ) i 1526— 1657 (A . M ą c z a k , M. B o g u c k a ) trzy m a ją c s ię tra d y c y jn e g o p o d zia łu n a P ru sy K r ó le w sk ie i K rzy ż a ck ie, a od 1525 r., c z y li od d a ty sek u la ry za cji ty c h o sta tn ich , n a P ru sy K r ó le w s k ie i K s ią żęce. W w y p a d k u P om orza zach od n ie g o cezu rę w e w n ę tr z n ą p o ło żo n o n a roku 1571, w a ż n y m z e w z g lę d u n a z a w a r t e w n im u m o w y su k c e s y jn e p om or ak o-b r an denbu r skie.
R ozd ziały p o św ię c o n e p o szczeg ó ln y m p od ok resom p o p rzed za in fo r m a c ja o p od sta w o w y c h źród łach , sta n ie b a d a ń i litera tu r ze p o lsk iej ,i ob co języ czn ej, z jakiej k o r z y sta li p iszą cy . W d a lszej k o le jn o śc i o m ó w io n a z o sta ła sy tu a c ja ek on om iczn a i sp o łeczn a teren u , jeg o d z ie je p o lity c z n e i sp r a w y w y z n a n io w e . R ozd ział k o ń czą z w y k le w ia d o m o śc i o k u ltu r z e u m y sło w e j i a rty sty czn ej reg io n u o r a z o życiu co d zien n y m jeg o m ieszk a ń có w . K sią żk ę o p a trzo n o b ard zo s o lid n y m a p a ra tem n au k o w y m . S ie d z e n ie m y ś li a u to r ó w u ła tw ia ją p rzy p isy źró d ło w e i rzeczo w e, a ta k że lic z n e ilu s tr a c je i m apy.
A . P.
!["Preussischen Urkundenbuch", Dritter Band, 2 Lieferung (1342-1345), hrsg. im Auftrage der Historischen Kommission für Ost- und Westpreussische Landesforschung von Dr Hans Koeppen, Marburg 19580 : [recenzja]]()