U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XLVI, 1 SECTIO H 2012
Katedra Zarządzania Finansami Uniwersytet Mikoáaja Kopernika w Toruniu
DOROTA MARZENA KRUPA
Fundusze inwestycyjne odpowiedzialne spo áecznie
Socially Responsible Investment Funds
Wprowadzenie
Kryzys na Ğwiatowych rynkach oraz katastrofy ekologiczne związane z wybu- chem platformy wiertniczej koncernu BP w Zatoce Meksyka Ĕskiej bądĨ tsunami w Japonii przyczyniaj ą siĊ do upowszechnienia idei odpowiedzialnego inwestowania, zwi ązanego ze zrównowaĪonym rozwojem, inwestowania opartego na czynnikach spo áecznych, Ğrodowiskowych i kwestiach áadu korporacyjnego. WĞród skierowanych do potencjalnych inwestorów produktów spo áecznie odpowiedzialnych znajdują siĊ fundusze SRI, które w swojej polityce inwestycyjnej uwzgl Ċdniają czynniki zgodne z ide ą odpowiedzialnego inwestowania.
1. Idea SRI
SRI – socially responsible investment – to inwestycje spo áecznie odpowiedzialne.
Pierwsze produkty inwestycyjne z zakresu SRI powsta áy w krajach anglosaskich ju Ī w latach 70. XX wieku. Obecną popularnoĞü idei SRI poza USA obserwuje siĊ równie Ī w paĔstwach europejskich: w Wielkiej Brytanii, Holandii, Norwegii, Francji, Szwecji czy Belgii.
W obszarze SRI mo Īna spotkaü róĪnorodne okreĞlenia: social, ethical, re-
sponsible, socially responsible, sustainable, co Ğwiadczy o braku jednoznacznych
kryteriów definicyjnych. SRI okre Ğla siĊ miĊdzy innymi jako proces inwestycyjny,
który bierze pod uwag Ċ zarówno pozytywny, jak i negatywny wpáyw inwestycji na
spo áeczeĔstwo i Ğrodowisko naturalne, wykorzystując w tym celu zdobycze analizy finansowej
1.
Koncepcj Ċ SRI postrzega siĊ równieĪ jako odpowiednik, w sektorze inwestycji finansowych, koncepcji CSR (corporate social responsibility) – spo áecznej odpowie- dzialno Ğci biznesu – okreĞlanej jako prowadzenie komercyjnej dziaáalnoĞci gospodar- czej, w której dobrowolnie uwzgl Ċdniane są aspekty etyczne, spoáeczne i ekologiczne w relacjach z interesariuszami przedsi Ċbiorstwa
2.
Z kolei europejska Eurosif (European Sustainable and Responsibile Investment Forum) oraz Forum Spo áecznego Inwestowania w USA (SIF – Social Investment Fo- rum), organizacje promuj ące i wdraĪające zasady odpowiedzialnoĞci w inwestycjach finansowych, podkre Ğlają, Īe koncepcja odpowiedzialnego inwestowania uwzglĊdnia czynniki Ğrodowiskowe, spoáeczne i áadu korporacyjnego w podejmowaniu decy- zji inwestycyjnej. Czynniki te, okre Ğlane w skrócie ESG (Environmental, Social, Governance), powinny by ü brane pod uwagĊ przez inwestorów w procesie analizy potencjalnych inwestycji. Nale Īy dodaü, Īe zarówno Eurosif, jak i SIF w USA w po- dej Ğciu do SRI uwzglĊdniają zasady odpowiedzialnego inwestowania (PRI – Princi- ples for Responsible Investment) wypracowane przy wspó ápracy UNEP FI oraz UN Global Compact w 2006 roku. Obecnie dobrowolna inicjatywa PRI ma blisko 900 sygnatariuszy
3.
Na ogó á w SRI stosuje siĊ nastĊpujące strategie
4:
– selekcja negatywna (negative screening) – unikanie inwestowania w przedsi Ċ- wzi Ċcia budzące wątpliwoĞci etyczne, np. w przemysá zbrojeniowy, pornogra- ficzny, tytoniowy; wykluczenie z inwestycji przedsi Ċbiorstw áamiących prawo, standardy i konwencje mi Ċdzynarodowe, przedsiĊbiorstw wspóápracujących z re Īimami paĔstwowymi, zanieczyszczających Ğrodowisko, znĊcających siĊ nad zwierz Ċtami itp.;
– selekcja pozytywna (positive screening) – aktywne poszukiwanie przedsi Ċ- wzi Ċü do inwestycji, kierując siĊ kryteriami ich odpowiedzialnoĞci spoáecznej, inwestowanie w wiod ące w kwestach SRI przedsiĊbiorstwa w danej branĪy (best-in-class);
– zaanga Īowanie (engagement) – aktywne zaangaĪowanie we wdraĪanie stan- dardów odpowiedzialno Ğci spoáecznej w przedsiĊwziĊciach, w które przedsiĊ- biorstwo zainwestowa áo bądĨ zamierza zainwestowaü;
1 J. Hordt, L. Renneboog, C. Zhang, Socially Responsible Investments: Methodology, Risk Exposure and Performance, Finance Woorking Paper nr 175, 2007, podajĊ za: W. Adamski, P. BaraĔski, SRI & vice funds, [w:] Private asset & Wealth Management. Nowe instrumenty i usáugi finansowe, red. K. Gabryelczyk, s. 164.
2 L. Dziawgo, Zielony rynek finansowy. Ekologiczna ewolucja rynku finansowego, PWE, Warszawa 2010, s. 15.
3 Annual Report of the PRI Initiative 2010, PRI Annual Report, PRI 2010.
4 Czym jest Socially Responsible Investing (SRI), czyli inwestowanie spoáecznie odpowiedzialne, Forbes, 07.05.2010.
– integracja (integration) – uwzgl Ċdniani kryteriów ESG w procesie analizy i podejmowania decyzji inwestycyjnych.
Dodatkowo Eurosif pos áuguje siĊ równieĪ podziaáem na tzw. core i broad SRI.
Core SRI jest podej Ğciem wĊĪszym, opierającym siĊ na wyborze inwestycji najlepszych w swojej bran Īy oraz wykluczeniu inwestycji na bazie wielu przesáanek etycznych, natomiast broad SRI jest strategi ą szerszą, obejmującą wspomniane juĪ zaangaĪowa- nie, integracj Ċ oraz metody polegające na wykluczeniu pewnych sektorów z portfela inwestycyjnego, opieraj ąc siĊ na pojedynczych przesáankach etycznych.
2. Fundusze SRI jako odpowiedzialne spo áecznie produkty finansowe
Inwestowanie w sektorze SRI mo Īliwe jest poprzez zakup spoáecznie odpowie- dzialnych produktów finansowych. Na pocz ątku 2011 roku opiniotwórczy organ doradczy Unii Europejskiej Europejski Komitet Ekonomiczno-Spo áeczny (EKES), dzia áający od 1957 roku, zdefiniowaá pojĊcie odpowiedzialnych spoáecznie produk- tów finansowych
5. Zgodnie z t ą definicją przez pojĊcie odpowiedzialnych spoáecznie produktów finansowych mo Īna rozumieü wszelkie produkty i usáugi udostĊpniane przez sektory bankowo Ğci, ubezpieczeĔ i zarządzania inwestycjami, które w swej koncepcji uwzgl Ċdniają odpowiednie kryteria. Do produktów tych moĪna zaliczyü:
– produkty oszcz ĊdnoĞciowe (rachunki bieĪące, depozyty oszczĊdnoĞciowe, depozyty strukturyzowane),
– produkty inwestycyjne (przedsi Ċbiorstwa zbiorowego inwestowania: fundusze i firmy inwestycyjne; emerytury i ubezpieczenia: plany i fundusze emerytal- ne ró Īnego typu, finansowe ubezpieczenia na Īycie i ubezpieczenia na Īycie z funduszem inwestycyjnym; fundusze tematyczne),
– kredytowe instrumenty finansowania i Ğrodki wsparcia finansowego (mikrokre- dyty, fundusze obrotowe, fundusze gwarancji wzajemnych i kapita áu ryzyka).
W dokumencie podkre Ğlono jednak, Īe w przewaĪającej czĊĞci dotyczy on odpo- wiedzialnego spo áecznie inwestowania udostĊpnianego przez fundusze zbiorowego inwestowania zarówno inwestorom instytucjonalnym, jak i ogó áowi spoáeczeĔstwa.
Powszechnym i posiadaj ącym wiele zalet sposobem uczestnictwa w inwestycjach spo áecznie odpowiedzialnych jest wáaĞnie inwestowanie poprzez fundusze SRI.
Nale Īy zaznaczyü, Īe w ostatnich latach rynek funduszy inwestycyjnych stawaá si Ċ coraz bardziej istotnym segmentem miĊdzynarodowego rynku finansowego, Ğwiatowe aktywa rynku funduszy inwestycyjnych wynosiáy na koniec 2010 roku prawie 18,5 bln EUR
6. Popularno Ğü inwestowania poprzez w fundusze inwestycje
5 Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spoáecznego w sprawie odpowiedzialnych spoáecznie produktów finansowych, Dziennik UrzĊdowy Unii Europejskiej, nr 2011/C 21/06.
6 Worldwide Investment Fund Assets and Flows. Trends in the fourth Quarter 2010, International Sta- tistical Release, EFAMA, Bruksela, 28.04.2011.
widoczna jest w Stanach Zjednoczonych (ponad 9,5 bln EUR zarz ądzanych akty- wów), Europie (prawie 6 bln EUR), a tak Īe Australii (ponad 1 bln EUR), Japonii (0,7 bln EUR) oraz Kanadzie (blisko 0,6 bln EUR). Ze wzgl Ċdu na bardzo duĪą ró ĪnorodnoĞü oferty zarówno inwestorzy instytucjonalni, jak i indywidualni mogą wybiera ü z szerokiej gamy dostĊpnych funduszy, uwzglĊdniając w procesie wyboru indywidualne preferencje inwestycyjne. Mo ĪliwoĞü wyboru wĞród róĪnorodnych strategii inwestycyjnych funduszy ró Īnych celów ich funkcjonowania stawia przed potencjalnymi inwestorami tak Īe sposobnoĞü poszukiwania oferty, która odpowiada kryteriom spo áecznej odpowiedzialnoĞci.
Zgodnie z definicj ą EKES fundusz moĪna okreĞliü jako spoáecznie odpowie- dzialny, je Īeli dokonuje on starannego wyboru inwestycji zgodnie z odpowiednimi kryteriami etycznymi, spo áecznymi i kryteriami dotyczącymi áadu korporacyjnego.
Ze wzgl Ċdu na fakt, Īe duĪa czĊĞü inwestycji funduszy skupia siĊ na akcjach spóáek, istotna staje si Ċ zdolnoĞü funduszu do wyáonienia przedsiĊbiorstw speániających wska- zane kryteria, co pozwala zachowa ü tym samym wyĪsze standardy i przyczynia siĊ do rozwoju zrównowa Īonego. Podobnie jak w innych przedstawionych definicjach, EKES podkre Ğla, Īe obok wymienionych kryteriów nie moĪna pomijaü istotnych kwestii ryzyka i rentowno Ğci. RentownoĞü funduszy SRI nie powinna byü z zaáoĪenia ni Īsza, a związane z inwestowaniem ryzyko wiĊksze niĪ w przypadku inwestowania w tradycyjnym funduszu inwestycyjnym.
Spo áecznie odpowiedzialne fundusze inwestycyjne naleĪy odróĪniü od tzw. so- lidarnych funduszy inwestycyjnych, które wprawdzie przekazuj ą okreĞlony odsetek swoich zysków podmiotom spo áecznym, jednak w procesie analizy potencjalnych inwestycji nie musz ą kierowaü siĊ kryteriami ESG. Kryteria te stanowią wiĊc bazowy warunek okre Ğlania funduszy jako fundusze SRI.
W samym procesie inwestowania spo áecznie odpowiedzialnego wskazuje siĊ równie Ī duĪą rolĊ specjalistów zatrudnianych przez instytucje finansowe, w tym rów- nie Ī przez fundusze SRI. EKES zaleca, aby specjaliĞci kierowali siĊ dáugoterminową wizj ą, dbaáoĞcią o interes ogólny oraz cechowali siĊ wiarygodnoĞcią i dyscypliną analityczn ą. Zalecenie to podkreĞla, Īe za SRI stoi nie tylko instytucja finansowa lub produkt inwestycyjny ale równie Ī – lub moĪe przede wszystkim – osoby, które na jej rzecz pracuj ą.
Nale Īy zauwaĪyü, Īe rynek instytucji wspólnego inwestowania w UE jest ryn- kiem zharmonizowanym na poziomie wspólnotowym, oznacza to, Īe fundusze, które zosta áy utworzone zgodnie z dyrektywami z grupy UCITS
7mog ą, posáugując siĊ tzw.
jednolitym paszportem, oferowa ü swoje tytuáy uczestnictwa we wszystkich paĔstwach UE pod warunkiem uzyskania odpowiedniej zgody. Tym samym fundusze UCITS mog ą prowadziü dystrybucjĊ swoich tytuáów uczestnictwa na terenie wszystkich pa Ĕstw czáonkowskich bez koniecznoĞci ubiegania siĊ o odrĊbne zezwolenie w kaĪ- dym z krajów cz áonkowskich.
7 UCITS – ang. Undertakings for Collective Investments in Transferable Securities.
Istotnym krokiem wydaje si Ċ wiĊc zalecenie EKES skierowane do Komisji Eu- ropejskiej i pa Ĕstw czáonkowskich dotyczące propagowania rozwoju inwestowania spo áecznie odpowiedzialnego, aby przez odpowiednie przepisy finansowe i podatkowe doprowadzi ü do standaryzacji i konsolidacji aktualnych systemów zarządzania tymi produktami, stosuj ąc wspieranie przejrzystoĞci informacji, porównywalnoĞci analiz inwestycyjnych, szkole Ĕ technicznych i wymiany sprawdzonych rozwiązaĔ. Efektem tych dzia áaĔ moĪe byü w przyszáoĞci harmonizacja funkcjonowania funduszy SRI na poziomie wspólnotowym.
Brak standaryzacji w sektorze inwestycji odpowiedzialnych spo áecznie podkreĞla równie Ī organizacja wspierająca funkcjonowanie instytucji wspólnego inwestowania w Europie – EFAMA. Organizacja ta podj Ċáa juĪ pierwsze kroki w tym kierunku, wprowadzaj ąc do Europejskiej Klasyfikacji Funduszy (European Funds Classification – EFC) oznaczenia dla funduszy stosuj ących strategie spoáecznej odpowiedzialnoĞci.
EFAMA opowiada si Ċ za wprowadzeniem wytycznych do budowania standardów dla funduszy SRI na poziomie europejskim. Tego rodzaju rozwi ązania przyczyniáyby si Ċ do wzrostu przejrzystoĞci rynku funduszy inwestycyjnych w Europie, co znacz- nie u áatwiáoby klientom poszukującym produktów z zakresu SRI podejmowanie bardziej Ğwiadomych decyzji i uáatwiáoby wybór spoĞród oferowanych obecnie na poziomie wspólnotowym ponad 6500 funduszy. Wst Ċpne prace EFAMA zamiesz- czone zosta áy w raporcie
8w postaci opisu ram prawnych i ró Īnych inicjatyw sektora prywatnego w stosunku do odpowiedzialnego inwestowania w wybranych krajach europejskich.
Wobec braku jednolitej standaryzacji kwalifikowania produktów inwestycyjnych, które mo Īna uznaü za odpowiedzialne spoáecznie, w kolejnej czĊĞci opracowania przedstawiono szacunkowe dane dotycz ące rynku funduszy SRI.
3. Rynek funduszy SRI
Poziom áącznych aktywów inwestowanych w sposób odpowiedzialny na miĊ- dzynarodowym rynku finansowym przekroczy á w 2010 roku 7 bln euro. Prawie 5 bln EUR dotyczy áo rynku europejskiego, a 2,141 bln EUR (3,07 bln USD) rynku Stanów Zjednoczonych. Dla porównania w 2008 roku warto Ğü globalnego rynku SRI wynosi áa ok. 5 bln EUR, z czego 53% przypadaáo na EuropĊ, 39% – na USA i 8%
– na pozosta áe paĔstwa
9. Rynek europejski oraz rynek USA bardziej szczegó áowo zaprezentowane zostan ą w kolejnych podrozdziaáach. Bardzo optymistyczny wariant rozwoju rynku SRI przedstawi áo Robeco wraz z Booz & Company
10. Prognozy te
8 EFAMA Report on Responsible Investment, EFAMA, 8.04.2011.
9 I. Kwiatkowska, SRI – odpowiedzialne inwestycje w Europie. Badanie 2008, 1.01.2008, www.
odpowiedzialne-inwestowanie.pl.
10 T. Liebert, Ch. Teschner, Responsible Investing: a Paradigm Shift. From Niche to Mainstream, Robeco, Booz & Company, 22.10.2008, s. 8.
wskazuj ą, Īe do 2015 roku SRI przestanie byü kojarzony z niszą. Aktywa rynku SRI w Europie wzrosn ą do 14,2 bln USD, w USA do 9,5 bln USD, istotny wzrost nast ąpi równieĪ na rynku azjatyckim – do 2,8 bln USD. Szacuje siĊ, Īe inwestycje spo áecznie odpowiedzialne bĊdą stanowiü okoáo 20% wszystkich zarządzanych aktywów.
Europa 66%
USA 28%
Kanada 5%
Australia i Oceania 1%
Japonia 0%
Rys. 1. ĝwiatowy rynek SRI w poáowie 2010 roku
ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie Eurosif, Social Investment Forum, Associate for Sustainable and Responsible Investment in Asia.
3.1. Fundusze SRI w Stanach Zjednoczonych
W Stanach Zjednoczonych inwestycje z zakresu SRI ros áy w szybszym tempie ni Ī tradycyjne aktywa inwestycyjne, na koniec 2010 roku wartoĞü aktywów caáego rynku inwestycji spo áecznie odpowiedzialnych szacowano na 3,07 bln USD, co oznacza wzrost o ponad 380% w porównaniu z 639 mld USD w 1995 roku
11. W tym samym okresie áączna wartoĞü aktywów netto bĊdących w profesjonalnym zarządzaniu wzrosáa o 260% z 7 bln USD do 25,2 bln USD. Bardzo istotny dla rozwoju segmentu inwestycji spo áecznie odpowiedzialnych byá okres ostatniego kryzysu finansowego. Na koniec 2010 roku w porównaniu z 2007 rokiem ogólna warto Ğü profesjonalnie zarządzanych aktywów nie uleg áa znaczącym zmianom. Kwota ta zawiera jednak aktywa (ponad 3 bln USD), które zosta áy zainwestowane z uwzglĊdnieniem strategii SRI.
11 1995 Trends Report, After South Africa: The State of Socially Responsible Investing in the United States, Social Investment Forum Foundation.
Znacznie szybszy wzrost puli aktywów zaanga Īowanych w inwestycje z zakresu SRI spowodowany by á napáywem Ğrodków finansowych do wczeĞniej istniejących produktów SRI, rozwojem nowych produktów oraz przyj Ċciem strategii SRI przez instytucje, które wcze Ğniej nie uwzglĊdniaáy w szczególny sposób tego rodzaju dzia áalnoĞci.
W kwocie tej mie Ğci siĊ wartoĞü rynku funduszy inwestycyjnych, które posáugują si Ċ kryteriami ESG. WartoĞü aktywów oraz liczbĊ funduszy w latach 1995–2010 przedstawiono na rysunku 2. Do funduszy tych zalicza si Ċ zarówno fundusze typu otwartego (mutual fund), fundusze typu zamkni Ċtego i ETF-y (exchange traded fund).
12 96 154 136 151 179 202
569
55
144 168 181 200 201
260 493
0 100 200 300 400 500 600
0 100 200 300 400 500 600
1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2010
li cz ba
m ld U S D
warto Ğü aktywów (mld USD) liczba funduszy
Rys. 2. Liczba i aktywa funduszy inwestycyjnychw USA uwzglĊdniających czynniki ESG w latach 1995–2010
ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie 2010 Report on Socially Responsible Investing Trends in the United States, Social Investment Forum Foundation.
Warto Ğü aktywów rynku funduszy SRI w USA od 2007 roku wzrosáa o 282% do
569 mld USD, natomiast liczba funduszy w tym okresie uleg áa niemal podwojeniu,
na koniec 2010 roku funkcjonowa áy 493 tego rodzaju podmioty. Grupa ta liczyáa 250
funduszy otwartych (mutual fund) z áączną wartoĞcią aktywów netto 316 mld USD,
26 ETF z aktywami w wysoko Ğci 4 mld USD, 5 funduszy zamkniĊtych o áącznych
aktywach 202 mln USD oraz 177 inwestuj ących odpowiedzialnie alternatywnych
wehiku áów inwestycyjnych tworzonych zazwyczaj dla zamoĪnych inwestorów in-
dywidualnych (warto Ğü aktywów to 37,8 mld USD), do których naleĪaáy gáównie
fundusze hedge, venture capital, private equity, fundusze nieruchomo Ğci.
3.2. Fundusze SRI w Europie
Europejski rynek inwestycji spo áecznie odpowiedzialnych od 2007 roku wzrósá prawie dwukrotnie i szacowany by á na 5 bln EUR, z czego 1,2 bln EUR stanowiáy inwestycje okre Ğlane jako core SRI, a pozostaáa czĊĞü, okoáo 3,9 bln EUR, to inwe- stycje w zakresie tzw. broad SRI.
Raport Vigeo, firmy monitoruj ącej rynek funduszy SRI w Europie, wskazuje na znaczny wzrost zarówno liczby, jak i aktywów funduszy.
11 14 12 19 24
34
49 49 53 75
159
280 313 354 375 388
437 537
683 879
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
0 10 20 30 40 50 60 70 80
1999 2001 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
li cz ba
m ld E U R
wartoĞü aktywów funduszy SRI zarejestrowanych w Europie (mld EUR) liczba funduszy
Rys. 3. Liczba i aktywa funduszy SRI w Europie w latach 1999–2010
ħródáo: Opracownie wáasne na podstawie Green, Social and Ethical Funds in Europe. 2010 Review, Vigeo, 08.2010.
W 2010 roku liczba funduszy wynosi áa 879 i byáa dwukrotnie wyĪsza niĪ w 2007 roku (rysunek 3). Podobnie jak u USA równie Ī w Europie okres kryzysu finansowego nie wp áynąá negatywnie na wartoĞü aktywów funduszy SRI, w 2010 roku fundusze zarz ądzaáy aktywami w wysokoĞci 75 mld EUR, czyli o ponad 50% wiĊkszymi niĪ w 2007 roku.
Spektakularny wzrost aktywów i liczby funduszy dotyczy á przede wszystkim
Francji, Szwajcarii, Niemiec i Belgii. Najwi Ċkszy udziaá pod wzglĊdem aktywów
(36%) w europejskich funduszach SRI w 2010 roku mia áa Francja (rysunek 4),
w której 215 funduszy zarz ądzaáo áącznymi aktywami w wysokoĞci 26,5 mld EUR,
kolejne miejsca zajmowa áy Wielka Brytania (11,4 mld EUR w 98 funduszach),
Szwajcaria (9,9 mld EUR w 86 funduszach) oraz Belgia (9,1 mld EUR w 227
funduszach).
Francja 36%
Wielka Brytania 15%
Szwajcaria 13%
Belgia 12%
Niemcy 7%
Szwecja 6%
Holandia 4%
Austria 4%
Wáochy 3%
Dania 0%
Hiszpania 0%
Rys. 4. Aktywa funduszy SRI wedáug paĔstw w poáowie 2010 roku (w %)
ħródáo: Opracownie wáasne na podstawie Green, Social and Ethical Funds in Europe. 2010 Review, Vigeo, 08.2010.
Nale Īy dodaü, Īe paĔstwem, które odnotowaáo najwiĊkszy przyrost aktywów (ponad 92%) w stosunku do 2009 roku, by áa Francja, zaĞ najwiĊkszy wzrost liczby funduszy zanotowano w Belgii (z 143 w 2009 roku do 227 w 2010 roku).
Na dynamicznie rozwijaj ącym siĊ rynku SRI w Stanach Zjednoczonych fundusze inwestycyjne coraz cz ĊĞciej wykorzystują czynniki ESG do analiz inwestycyjnych, podejmowania decyzji i budowy portfela, odpowiadaj ąc na rosnące zainteresowanie inwestorów indywidualnych i instytucjonalnych produktami oraz us áugami spoáecznie odpowiedzialnymi. Natomiast zgodnie z prognozami Eurosif zdecydowana wi ĊkszoĞü inwestorów SRI przewiduje, Īe gáównym motorem dla popytu SRI w ciągu najbliĪ- szych trzech lat b Ċdzie popyt ze strony inwestorów instytucjonalnych, w nastĊpnej kolejno Ğci znajduje siĊ zainteresowanie inwestycjami SRI ze strony inicjatyw miĊ- dzynarodowych (UNPRI), organizacji pozarz ądowych oraz ze strony inwestorów detalicznych. Badanie przeprowadzone przez Eurosif
12, identyfikuj ące wzrastającą ĞwiadomoĞü i istotĊ czynników ESG wĞród klientów HNWI, przekáada siĊ w prak- tyce na widoczny wzrost popytu ze strony zamo Īnych klientów indywidualnych na inwestycje spo áecznie odpowiedzialne, w tym równieĪ na fundusze SRI.
Zako Ĕczenie
Zaufanie inwestorów do firm oferuj ących usáugi finansowe znacznie ucierpiaáo w okresie kryzysu finansowego. Obecnie instytucje finansowe, oferuj ąc spoáecznie
12 2010 High Net Worth Individuals & Sustainable Investment, Eurosif 2010.
