Skale muzyczne. Skala cygańska i góralska
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z pojęciem skali. Omówienie historii i pochodzenia skali cygańskiej i góralskiej.
Wskazanie podstawowych cech skal oraz omówienie ich budowy. Wskazanie miejsc występowania półtonów oraz wysłuchanie brzmienia poszczególnych skal. Rozpoznawanie skal muzycznych przez uczniów w partyturze i słuchowo.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Wyjaśnić pojęcie skali muzycznej.
2. Wskazać pochodzenie skali cygańskiej i góralskiej.
3. Omówić budowę skali cygańskiej i góralskiej.
4. Zapisać poszczególne skale w zeszycie nutowym.
5. Po wysłuchaniu skali muzycznej rozpoznać jej nazwę.
6. Wskazać skale muzyczne w znanych utworach.
2. Metoda i forma pracy
Metoda pogadanki. Lekcja ćwiczeniowa.
3. Środki dydaktyczne
a. Podręcznik: F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A, Kraków 2002.
b. Stanowisko do tworzenia muzyki: fortepian.
c. Zeszyt nutowy.
d. Karta pracy ucznia.
e. Nagranie ludowej muzyki góralskiej.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno-porządkowe.
2. Powtórzenie wiadomości z trzech ostatnich lekcji poprzez odpytanie dwóch uczniów.
3. Podanie tematu lekcji.
(10 min.)
b. Faza realizacyjna
1. Wprowadzenie uczniów w temat lekcji metodą pogadanki. Wyjaśnienie pojęcia skali muzycznej. Zapoznanie uczniów z historią i pochodzeniem skali góralskiej i cygańskiej.
Wskazanie podstawowych rodzajów skal oraz omówienie ich budowy. Zapoznanie uczniów z
ilością półtonów znajdujących się w danej skali muzycznej.
Notatka:
Skale – cygańska i góralska pochodzą z muzyki ludowej. Skala cygańska w swojej budowie posiada dwie sekundy zwiększone oraz interwały charakterystyczne dla tej skali. Istnieją dwa rodzaje skal cygańskich.
W pierwszym typie sekunda zwiększona przypada między stopniami: III-IV oraz VI-VII. Skala ta jest podobna do minorowej harmonicznej skali z podwyższonym IV stopniem.
W drugim typie skala cygańska posiada sekundę zwiększoną między stopniami: II-III oraz VI- VII i odpowiada naszej skali majorowej harmonicznej z obniżonym II stopniem.
W skalach cygańskich ośrodkiem tonalnym jest najczęściej V stopień.
W muzyce góralskiej, zarówno polskiej jak i obcej, spotykamy skalę z półtonami między stopniami IV-V oraz VI-VII.
2. Zapoznanie uczniów z zapisem skali cygańskiej i góralskiej w zeszycie nutowym. Ćwiczenia związane z liczeniem półtonów i określeniem rodzaju interwałów w skalach na papierze nutowym.
3. Ćwiczenie polegające na słuchowym rozróżnianiu zagranych przez nauczyciela skal muzycznych.
4. Wysłuchanie i percepcja muzyki ludowej. Wskazanie przez uczniów elementów brzmieniowych skali cygańskiej góralskiej. Omówienie właściwości i brzmienia omawianych skal.
5. Omówienie przez uczniów różnic związanych ze skalami. Porównanie omawianych skal ze skalami modalnymi, kościelnymi.
(40 min.)
c. Faza podsumowująca
Podsumowanie wiadomości omówionych na lekcji (metodą pogadanki). Ćwiczenia związane z wysłuchaniem skali muzycznej i określeniem jej cech charakterystycznych.
Nauczyciel na fortepianie gra przykładowe skale, poznane również na wcześniejszych lekcjach, a uczniowie zgadują, która z tych skal jest góralska i cygańska.
(5 min.)
5. Bibliografia
a. F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A, Kraków 2002.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Skale muzyczne. Skala cygańska i góralska.
b. Zadanie domowe
