MIKROFACJE I DIAGENEZA BARIEROWYCH UTWORÓW DOLOMITU GŁÓWNEGO (Ca2) NA OBSZARZE POMORZA ZACHODNIEGO

(1)

MI KRO FA CJE I DIA GE NE ZA BA RIE RO WYCH UTWO RÓW DO LO MI TU G£ÓWNEGO (Ca2) NA OB SZA RZE PO MO RZA ZA CHOD NIE GO

BAR RIER MICRO FA CIES AND DIA GE NE SIS OF THE MAIN DO LO MI TE (Ca2) STRA TA IN THE WEST PO ME RA NIA AREA

MIROS£AW S£OWAK IEWI CZ¹, ZBI GNIEW MIKO£AJEWS KI², MAG DA LE NA SIKOR SKA¹

Abs trakt. Prze pro wa dzo no mi kro fa cjaln¹ i dia ge ne tyczn¹ cha rak te ry sty kê czte rech pro fi li re pre zen tuj¹cych œro do wi sko ba rie ry ze w - nêtrz nej cechsz ty ñskie go do lo mi tu g³ów ne go (Ca2) w re jo nie plat for my wê gla no wej Ka mie nia Po mor skie go (Be ni ce-3, Ciech no wo-5) oraz plat for my po mor skiej (Czar ne-1, Gar do mi no-1). Ana li zo wa ne pro fi le sk³adaj¹ siê z do lo mi tów wy kszta³co nych w na stê puj¹cych mi kro fa - cjach: gre in sto ny i pak sto ny oo ido we, wak sto ny bio kla stycz ne, flot sto ny, rud sto ny in tra kla sto we, mad sto ny sta bi li zo wa ne mi kro bial nie oraz utwo ry bio ge nicz ne – maty mi kro bial ne i stro ma to li ty. Bar dzo czê sto wy stê pu je bio sta bi li za cja mi kro bial na. Wy ró¿ nio no dwa eta py dia ge - ne zy: eodia ge ne zê – w nie znacz nym stop niu wp³ywaj¹c¹ na pier wot nie wy sok¹ po ro wa toœæ, oraz zwi¹zan¹ ze stop nio wym po grze ba niem osa du me z odia ge ne zê, któ ra ode gra³a znacz nie wiê ksz¹ rolê w ob ni¿ e niu po ten cja³u zbior ni ko we go tych ska³. Na tym eta pie od dzia³ywa³y pro ce sy zwi¹zane z neo mor fi zmem agra da cyj nym, z kom pak cj¹ che miczn¹ oraz zró¿ ni co wan¹ ce men ta cj¹. Miej sca mi dosz³o ta k¿e do znacz ne go ze sz cze li no wa ce nia ska³, co spo wo do wa³o po wsta nie po ten cjal nych dróg mi gra cji dla wê glo wo do rów i roz two rów zmi ne ra li zo - wa nych. Prze pro wa dzo ne ba da nia po twier dzaj¹ opi niê, ¿e utwo ry do lo mi tu g³ów ne go zwi¹zane ze stre fa mi ba rier na ob sza rze Po mo rza Za - chod nie go cha rak te ry zuj¹ siê ge ne ral nie s³aby mi w³aœciwo œcia mi zbior ni ko wy mi.

S³owa klu czo we: mi kro fa cje, dia ge ne za, ba rie ra ze w nêtrz na, do lo mit g³ówny, Po mo rze Za chod nie.

Ab stract. Microfacies and diagenetic char ac ter is tics of four pro files rep re sent ing outer bar rier en vi ron ment of the Zechstein Main Do lo - mite (Ca2) have been per formed in the area of the Kamieñ Pomorski (Benice-3, Ciechnowo-5) and Pomorze (Czarne-1, Gardomino-1) car - bon ate plat forms. The pro files con tain the fol low ing types of the dolostone microfacies: ooid grainstones and packstones, bioclastic wackstones, intraclast float stones and rudstones, microbially sta bi lized mudstones and biogenic forms such as mi cro bial mats and stromatolites. Mi cro bial biostabilization is very com mon. Two stages of diagenesis have been dis tin guished: eodiagenesis – which only slightly af fected the high pri mary po ros ity and mesodiagenesis as so ci ated with the grad ual burial which played an es sen tial role in low er ing of the res er voir po ten tial of the rocks. Aggradational neomorphism, chem i cal com pac tion and di verse ce men ta tion pro cesses also acted at this stage. Frac turing of the rocks hap pened in some places caus ing for ma tion of the po ten tial mi gra tion routes for hy dro car bons and min er al ized so lu tions. The stud ies con firmed pre vi ous opin ions that the Main Do lo mite rocks de pos ited in the bar rier zones of West Pomerania have in gen eral poor res er voir prop er ties.

Key words: micro fa cies, dia ge ne sis, outer bar rier, Main Do lo mi te, West Po me ra nia.

1P añstw owy In sty tut Geo lo gicz ny, ul. Ra ko wiec ka 4, 00-975 War sza wa; mslo@pgi.gov.pl; magdalena.sikorska@pgi.gov.pl

2Pol skie Gór nic two Naf to we i Ga zow nic two SA w War sza wie, Od dzia³ w Zie lo nej Gó rze, Dzia³ Po szu ki wa nia Z³ó¿, Plac Sta szi ca 9, 64-920 Pi³a;

zbi gniew.mi ko la jew ski@pgnig.pl

(2)

WSTÊP

Na ob sza rze Po mo rza Za chod nie go (od za chod niej gra - ni cy pa ñstwa po re jon wier ce nia Czar ne-1) od kry to do tej pory 15 nie wiel kich z³ó¿ ropy naf to wej (Si kor ski, 2002, 2006), któ rych za so by s¹ w znacz nym stop niu lub ca³ko wi - cie wy eks plo ato wa ne. Z wy ko na nych w ostat nich la tach ob li czeñ (No wic ka, 2002; Wol now ski, 2002, 2006) wy ni - ka, ¿e pro gno stycz ne geo lo gicz ne za so by su row co we dla utwo rów do lo mi tu g³ów ne go na ob sza rze Po mo rza Za cho - d nie go wy nosz¹: 47 mln ton ropy oraz 5,173 mld m³ gazu (2,58 mld m³ w prze li cze niu na gaz wy so ko me ta no wy).

Ce lem opra co wa nia by³a mi kro fa cjal na i dia ge ne tycz na cha rak te ry sty ka 4 po mor skich pro fi li do lo mi tu g³ów ne go (Ca2), sta no wi¹cego dru gi po ziom wê gla no wy w wê gla no - wo -ewa po ra to wej se kwen cji cechsz ty nu. Ana li zo wa ne utwo - ry po chodz¹ z otwo rów wiert ni czych zlo ka li zo wa nych za - rów no w ob rê bie plat for my Ka mie nia Po mor skie go (Be ni - ce-3, Gar do mi no-1), jak i plat for my po mor skiej (Czar ne-1, Ciech no wo-5); fig. 1, 2. Pod wzglê dem œro do wisk de po zy cji wszyst kie re pre zen tuj¹ stre fê ba rier ze w nêtrz nych, od dzie -

laj¹cych stre fê wewn¹trz plat for mow¹ od otwar te go zbior ni - ka mor skie go (K. Ja wo row ski, inf. ust na).

Utwo ry do lo mi tu g³ów ne go z ob sza ru Po mo rza Za chod - nie go by³y przed mio tem wie lu opra co wañ ar chi wal nych (nie - pu bli ko wa ne ar chi wal ne ma te ria³y PGNiG S.A.) oraz wie lu pu bli ka cji (m.in. De pow ski i in., 1978; Pro tas, 1982, 1985, 1995; Pe ryt i in., 1989; Pro tas, Szwe min, 1995; Wi chrow - ska, 1995; Kniesz ner, Pro tas, 1996; Kniesz ner i in., 1997).

Szcze gó³owe za gad nie nia mi kro fa cjal ne by³y te ma tem je dy - nie kil ku kom plek so wych opra co wañ (Es te ban, Ju hasz, 2000; Ko tar ba red., 2000; Miko³ajew ski, 2007).

Pro ble ma ty ce do tycz¹cej dia ge ne zy utwo rów do lo mi tu g³ów ne go na ob sza rze Po mo rza Za chod nie go po œwiê co ne by³y opra co wa nia wy ko na ne g³ów nie dla po trzeb prze mys³u naf to we go (nie pu bli ko wa ne ar chi wal ne ma te ria³y PGNiG S.A.; Es te ban, Ju hasz, 2000). Za gad nie nia te by³y ta k¿e przed mio tem kil ku pu bli ka cji (m.in. G¹sie wicz, Wi chrow - ska, 1996; G¹sie wicz i in., 1998).

Fig. 1. Pa le oge ogra fia do lo mi tu g³ów ne go w re jo nie Po mo rza Za chod nie go wraz z lo ka li za cj¹ ba da nych otwo rów wiert ni czych (zmo dy fi ko wa ne wg Wa gne ra i in., 2000)

Pa le oge ogra phy of the Main Do lo mi te in the West Po me ra nia area along with the lo ca li ty of the bo re ho les stu died (mo di fied after Wa gner et al., 2000)

(3)

ME TO DYKA

Dla scha rak te ry zo wa nia utwo rów do lo mi tu g³ów ne go (Ca2) pod k¹tem wy dzie leñ mi kro fa cjal nych ska³y pod da no szcze gó³owym ob ser wa cjom w mi kro sko pie po la ry za cyj nym (270 p³ytek cien kich). W celu zo bra zo wa nia prze strze ni po - ro wej oraz iden ty fi ka cji mi ne ra³ów p³ytki cien kie zo sta³y rów nie¿ wy ko rzy sta ne do ob ser wa cji w ka to do lu mi ne scen - cji w mi kro sko pie optycz nym (CL) i w mi kro sko pie elek tro - no wym (SEM-CL). W przy pad kach w¹tpli wych iden ty fi ko - wa no mi ne ra³y ana li zuj¹c sk³ad che micz ny za po moc¹ mi - kro son dy ener ge tycz nej (EDS). Ob ser wa cje prze strzen nych

re la cji miê dzy ró¿ ny mi ce men ta mi prze pro wa dzo no na od -

³upkach skal nych w mi kro sko pie ska nin go wym.

Do ana li zy CL wy ko rzy sta no tzw. zimn¹ ka to dê – apa rat CCL 8200 mk3 fir my Cam brid ge Ima ge Tech no logy, zin te - gro wa ny z mi kro sko pem po la ry za cyj nym Opti phot 2 fir my NI KON. Ba da nia w za kre sie mi kro sko pii elek tro no wej wy - ko na no przy u¿y ciu wy so ko pró¿ nio we go mi kro sko pu fir my LEO (mo del 1430), wy po sa ¿one go w apa ra tu rê do ka to do lu - mi ne scen cji ob ra zo wej VIS-View 900, spek tro metr CL i mi - kro son dê ener ge tyczn¹ ISIS-300.

WY NI KI

BE NI CE-3

In ter wa³ Ca2: 2731,50–2814,70 m; mi¹¿szoœæ Ca2:

83,20 m

Li to lo gia: do lo mi ty

Mi kro fa cje: pro fil zbu do wa ny w wiê k szo œci z wê gla - no wych utwo rów ziar ni stych – gre in sto nów i pak sto nów oo ido wych. Utwo ry bio ge nicz ne wy stê puj¹ rzad ko i zwi¹ za - ne s¹ z wy ¿sz¹ (maty mi kro bial ne) oraz œrod kow¹ czê œci¹ pro fi lu (stro ma to li ty). W sp¹gu wy stê pu je kom pleks flot -

sto nów in tra kla sto wych, z³o¿onych za rów no z frag men tów ska³ ziar ni stych, jak i utwo rów o ge ne zie bio ge nicz nej (ø 4–256 mm). Szkie let ziar no wy sta no wi¹ g³ów nie oo idy.

Rza dziej wy stê puj¹ pe lo idy, ziar na agre ga cyj ne, on ko idy oraz ziar na ob le czo ne o œred ni cy po wy ¿ej 2 mm (pi zo idy).

Dia ge ne za: stwier dzo no efekt dzia³ania kil ku pro ce sów dia ge ne tycz nych. S¹ to: roz pusz cza nie, ce men ta cja, neo mor - fizm agra da cyj ny oraz kom pak cja (che micz na i me cha nicz - na). Ce men ta cja za cho dzi³a w dwóch eta pach: eodia ge ne zy, zwi¹za nej z pre cy pi ta cj¹ fre atycz nych ce men tów do lo mi to - Fig. 2. Pro fi le mi kro fa cjal ne z wy bra nych ba rie ro wych utwo rów wê gla no wych do lo mi tu g³ów ne go (Miko³ajew ski, 2007)

Micro fa cies logs of the bar rier car bo na te rocks of the Main Do lo mi te (Miko³ajew ski, 2007)

(4)

wych, oraz me z odia ge ne zy, zwi¹za nej z g³êb szym po grze ba - niem (ce ment an hy dry to wy oraz póŸ niej sze ce men ty flu or - ko we, kwar co we, pi ry to we). Blo ko wy ce ment do lo mi to wy oraz blo ko wy i w³ók ni sty ce ment an hy dry to wy wype³niaj¹ ca³¹ prze strzeñ po row¹, a w nie któ rych przy pad kach an hy - dryt za stê pu je ca³ko wi cie do lo mit (fig. 3a). Stwier dzo no ta k -

¿e znacz ny wp³yw pro ce su kom pak cji. Oo idy (ø 0,6–2,0 mm) i pe lo idy s¹ nie kie dy sp³asz czo ne, wyd³u¿one, miej sca mi wy ka zuj¹ de for ma cje pla stycz ne. Ich kon tak ty o cha rak te rze wci sków do wodz¹, ¿e kom pak cja me cha nicz na wyst¹pi³a na

wcze snym eta pie dia ge ne zy (Tuc ker, Wri ght, 1990). Kom - pak cja che micz na, zwi¹zana z roz pusz cza niem pod ciœ nie - niem, za cho dzi³a pod czas po grze ba nia tych utwo rów. Jej efek tem s¹ sty lo li ty i mi kro sty lo li ty. Na wcze snym eta pie dia ge ne zy dosz³o do roz pusz cze nia j¹der oo idów, w wy ni ku cze go po wsta³a po ro wa toœæ oomol dycz na. Oo idy przed ca³ ko - witym roz pusz cze niem chro ni³y ob wód ki mi kry to we (Pe ryt, Pi¹tkow ski, 1977). J¹dra roz pusz czo nych oo idów wype³nia do lo mi to wy ce ment blo ko wy oraz an hy dryt (fig. 3b). Ich po - now ne roz pusz cze nie do pro wa dzi³o do ca³ko wi te go lub czê œ -

(5)

cio we go usu niê cia wype³niaj¹cych je wcze œniej faz mi ne ral - nych (Fa e zel, Schat zin ger, 1985). Poza do lo mi tem i an hy d - ry tem w za bu do wie prze strze ni po ro wej uczest nicz¹ mi ne - ra³y ila ste, pi ryt, bi tu mi ny, kwarc i sel la it. Ten ostat ni mi ne - ra³, flu orek ma gne zu (MgF²), zo sta³ stwier dzo ny po raz pier - w szy w Pol sce (Si kor ska, 2007). Two rzy on au to mor ficz ne s³upo we krysz ta³y lub nie re gu lar ne, bar dzo drob ne sku pie - nia roz sia ne w ska le oraz wy stê pu je wzd³u¿ szwów mi kro - sty lo li to wych. Na ob ra zach CL cha rak te ry zu je siê ¿ó³t¹ barw¹ lu mi ne scen cji (fig. 3c). W CL uwi dacz niaj¹ siê cien - kie ¿y³ki do lo mi tu o po ma ra ñczo wej bar wie lu mi ne scen cji (znacz nie ja œniej szej od t³a skal ne go), po dob nie jak ce ment do lo mi to wy wype³niaj¹cy roz pusz czo ne œrod ki ziarn. W pro fi lu do lo mi tu g³ów ne go stwier dzo no ta k¿e ce men ty wska zuj¹ce na wp³yw pro ce su neo mor fi zmu agra da cyj ne go (Folk, 1965). Utwo ry te ce chuj¹ siê zwiê k szo ny mi roz mia ra - mi krysz ta³ów do lo mi tu oraz wy stê po wa niem struk tu ry zwa - nej neo mor ficz nym spa ry tem lub pseu do spa ry tem (Tuc ker, 1991; Flü gel, 2004).

W³aœciwo œci zbior ni ko we i fil tra cyj ne: po ro wa toœæ max 12%, naj czê œciej <5%; prze pusz czal noœæ – spo ra dycz nie

>10 mdcy, naj czê œciej <0,1 mdcy (fig. 4).

CIECH NO WO-5

62,00 m

Mi kro fa cje: w stro pie i w sp¹gu wy stê puj¹ ska³y bio ge - nicz ne (maty mi kro bial ne). Po zo sta³¹ czê œæ pro fi lu bu duj¹ ziar ni ste ska³y wê gla no we (gre in sto ny i pak sto ny oo ido we).

Spo ra dycz nie wy stê puj¹ wk³adki flot sto nów in tra kla sto wych z³o¿onych z frag men tów utwo rów ziar ni stych (ø 30–35 mm).

Szkie let ziar no wy zbu do wa ny jest g³ów nie z oo idów, ziarn

agre ga cyj nych oraz pe lo idów. Spo ra dycz nie wy stê puj¹ ziar - na po wy ¿ej 2 mm (pi zo idy) oraz on ko idy.

Dia ge ne za: we w nêtrz ne czê œci oo idów (ø 1,0–2,0 mm) s¹ czê sto roz pusz czo ne i wtór nie wype³nio ne do lo mi to wym lub an hy dry to wym ce men tem blo ko wym. Kor teks ziarn oto - czo ny jest do lo mi to wym ce men tem ob wód ko wym lub izo pa - chy to wym. Prze strzeñ miê dzy ziar no wa jest na ogó³ szczel nie wype³nio na do lo mi to wym i an hy dry to wym ce men tem blo - ko wym. W nie któ rych czê œciach pro fi lu ziar na do lo mi to we

Fig. 4. Za le ¿noœæ prze pusz czal no œci od po ro wa to œci w wy bra nych utwo rach ba rie ro wych do lo mi tu g³ów ne go

na Po mo rzu Za chod nim

Per me abi li ty ver sus po ro si ty plot from the bar rier rocks of the Main Do lo mi te in West Po me ra nia Fig. 3 a. Ce ment an hy dry to wy wype³niaj¹cy szczel nie prze strzeñ miê dzy ziar now¹ w do lo mi cie, Be ni ce-3, g³êb. 2781 m

b. Pseu do mor fo zy an hy dry to we po ziar nach wê gla no wych, Be ni ce-3, g³êb. 2823 m

c. Ob raz CL z mi kro sko pu optycz ne go – au to mor ficz ne krysz ta³y sel la itu (¿ó³ta bar wa CL) w oo ido wym gre in sto nie do lo - mi to wym (br¹zowo-czer wo na bar wa CL) z ce men tem an hy dry to wym (brak lu mi ne scen cji), Be ni ce-3; g³êb. 2777,5 m d. Ob raz CL z mi kro sko pu optycz ne go – pier wot ny gre in ston do lo mi to wy zast¹pio ny ma gne zy tem (ró¿ owa bar wa

CL) i an hy dry tem (brak lu mi ne scen cji), Ciech no wo-5; g³êb. 3326,4 m

e. Ob raz BSE z mi kro sko pu elek tro no we go – oo idy do lo mi to we (sza ra bar wa) czê œcio wo zast¹pio ne przez ma gne zyt (ciem no sza ra bar wa), an hy dryt – bia³a bar wa, Ciech no wo-5; g³êb. 3332,7 m

f. Ob raz CL z mi kro sko pu elek tro no we go – krysz ta³ flu ory tu; wi docz na skom pli ko wa na bu do wa we w nêtrz na œwiadcz¹ca o pro ce sach roz pusz cza nia i po now nej kry sta li za cji, Czar ne-1; g³êb. 3601,5 m

a. An hy dri te ce ment fil ling ti ghtly intra gra nu lar po ro si ty in do lo sto ne, Be ni ce-3 bo re ho le, depth 2781 m b. Pseu do mor phs of an hy dri te after car bo na te gra ins, Be ni ce-3 bo re ho le, depth 2823 m

c. Ca tho do lu mi ne scen ce (CL) ima ge ta ken at an opti cal micro sco pe – au to mor phic cry stals of sel la ite (yel low co lor of CL) in the do lo mi tic ooid gra in sto ne (brown-red co lor of CL) with an hy dri te ce ment (non-lu mi ne scent), Be ni ce-3 bo re ho le, depth 2777.5 m

d. Ca tho do lu mi ne scen ce (CL) ima ge ta ken at an opti cal micro sco pe – pri ma ry do lo mi tic ooid gra in sto ne re pla ced by an hy - dri te (non-lu mi ne scent), Ciech no wo-5 bo re ho le, depth 3326.4 m

e. Backs cat te red ima ge (BSE) ta ken at an elec tron micro sco pe – do lo mi tic oo ids (grey co lor) par t ly re pla ced by ma gne si te (darkgrey co lor), an hy dri te – whi te co lor, Ciech no wo-5 bo re ho le, depth 3332.7 m

f. Ca tho do lu mi ne scen ce (CL) ima ge ta ken at an elec tron micro sco pe – a cry stal of flu ori te; a com plex in ner struc tu re re sul ted from the dis so lu tion and re cry stal li za tion pro ces ses is well seen, Czar ne-1 bo re ho le, depth 3601.5 m

(6)

zo sta³y nie mal ca³ko wi cie zast¹pio ne przez ma gne zyt, cha - rak te ry zuj¹cy siê ró¿ ow¹ lu mi ne scen cj¹ (fig. 3d). Po twier - dze niem póŸ no dia ge ne tycz ne go po cho dze nia ma gne zy tu jest stop nio we, zgod nie z pow³oka mi w oo idach, za stê po wa nie do lo mi tu (fig. 3e). W ba da niach CL stwier dzo no obec noœæ bar dzo drob nych ziarn sel la itu i po je dyn czych au to mor ficz - nych krysz ta³ów sfa le ry tu.

W³aœciwo œci zbior ni ko we i fil tra cyj ne: po ro wa toœæ do max 10%, naj czê œciej <5%; prze pusz czal noœæ – spo ra dycz - nie ok. 0,1 mdcy, naj czê œciej <0,01 mdcy (fig. 4).

CZAR NE-1

33,50 m

Mi kro fa cje: pro fil zbu do wa ny g³ów nie z gre in sto nów i pak sto nów oo ido wych. Szkie let ziar no wy sta no wi¹ g³ów - nie oo idy, ziar na agre ga cyj ne oraz pe lo idy. W dol nej czê œci wy stê puj¹, sta bi li zo wa ne mi kro bial nie, mad sto ny z prze war - stwie nia mi wak sto nów i pak sto nów. Spo ra dycz nie wy stê - puj¹ ziar na po wy ¿ej 2 mm (pi zo idy) oraz on ko idy.

Dia ge ne za: pu ste pory zwi¹zane z roz pusz cza niem nie - sta bil nych mi ne ra lo gicz nie j¹der oo idów zo sta³y wype³nio ne przez an hy dryt. Ta k¿e wiê k szoœæ prze strze ni miê dzy ziar no - wej za bu do wu je w³ók ni sty i blo ko wy ce ment an hy dry to wy.

Oo idy (ø 0,1–2,0 mm) oto czo ne s¹ do lo mi to wym ce men tem izo pa chy to wym. Do lo mit uleg³ wy ra Ÿnej re kry sta li za cji (neo - mor fizm agra da cyj ny), tworz¹c cha rak te ry styczn¹ struk tu rê mo zai kow¹. Nie któ re oo idy uleg³y roz pusz cze niu i wy pe³ nie - niu przez ce ment an hy dry to wy. Ba da nia ka to do lu mi ne scen - cyj ne wy ka za³y ta k¿e obec noœæ flu ory tu, cha rak te ry - zuj¹cego siê in ten sywn¹ lu mi ne scen cj¹ o ciem no nie bie ska - wej bar wie. Ob ra zy SEM-CL po ka zuj¹ skom pli ko wan¹ struk tu rê we w nêtrzn¹ krysz ta³ów flu ory tu, œwiadcz¹c¹ o ich roz pusz cza niu i po now nej kry sta li za cji (fig. 3f). Flu oryt naj -

czê œciej wy stê pu je w ob rê bie gniazd an hy dry tu, lecz wy da je siê sta no wiæ póŸ niejsz¹, w sto sun ku do siar cza nu, fazê ce - men ta cji.

W³aœciwo œci zbior ni ko we i fil tra cyj ne: po ro wa toœæ 0–10%, naj czê œciej < 5%; prze pusz czal noœæ – spo ra dycz nie

GAR DO MI NO-1

22,50 m

Mi kro fa cje: pro fil bu duj¹ g³ów nie pak sto ny oo ido we o za tar tych miej sca mi ce chach struk tu ral no-tek stu ral nych (praw do po dob nie pier wot nie gre in sto ny). W czê œci stro po - wej stwier dzo no wy stê po wa nie bio kla stycz nych wak sto nów, miej sca mi o cha rak te rze muszlow ców. Szkie let ziar no wy utwo rów ziar ni stych bu duj¹ g³ów nie oo idy (ø 0,1–2,0 mm).

Spo ra dycz nie wy stê puj¹ ziar na po wy ¿ej 2 mm (pi zo idy) oraz on ko idy.

Dia ge ne za: oo idy uleg³y roz pusz cze niu i zast¹pie niu przez blo ko wy ce ment do lo mi to wy lub igie³kowy ce ment an hy d - ry to wy. Nie któ re z ziarn po sia daj¹ ob wód ki mi kry to we. Do - lo mit w nie któ rych miej scach jest pra wie ca³ko wi cie zas - t¹pio ny przez an hy dryt (pseu do mor fo zy). Prze strzeñ miê - dzy ziar now¹ wype³nia igie³kowy i w³ók ni sty ce ment an hy d - ry to wy. Ziar na s¹ nie kie dy sil nie zde for mo wa ne. Ska³a jest miej sca mi po ciê ta sie ci¹ drob nych szcze lin wype³nio nych do lo mi tem, któ re staj¹ siê bar dziej wi docz ne w ka to do lu mi - ne scen cji. ¯y³ki do lo mi to we prze ci naj¹ ziar na wraz z ich cen tra mi wype³nio ny mi ce men tem do lo mi to wym, na to miast s¹ wcze œniej sze od ce men tu an hy dry to we go. Obec ne s¹ rów nie¿ bar dzo drob ne ziar na sel la itu.

W³aœciwo œci zbior ni ko we i fil tra cyj ne: po ro wa toœæ max 15%, naj czê œciej <5%; prze pusz czal noœæ – spo ra dycz nie

POD SU MO WA NIE

Nowe ba da nia nad dia ge nez¹ i mi kro fa cja mi do lo mi tu g³ów ne go w stre fie ba rie ro wej do lo mi tu g³ów ne go na Po mo - rzu Za chod nim wy ka za³y de struk tywn¹ rolê prze obra ¿eñ dia - ge ne tycz nych w kszta³to wa niu prze strze ni po ro wej tych ut - wo rów (Dar³ak i in., 1998). Ce men ty po wsta³e na eta pie eodia ge ne zy tyl ko w nie znacz nym stop niu wp³ynê³y na pier - wot nie wy sok¹ po ro wa toœæ tych utwo rów. Znacz nie wiê k szy wp³yw na po gor sze nie w³aœciwo œci zbior ni ko wych mia³ etap me z odia ge ne zy, zwi¹za nej ze stop nio wym po grze ba niem osa du. Na tym eta pie za czê³y od dzia³ywaæ pro ce sy zwi¹zane z neo mor fi zmem agra da cyj nym, z kom pak cj¹ che miczn¹ oraz zró¿ ni co wan¹ ce men ta cj¹ (do lo mit, an hy dryt, flu oryt, sel la - it, ma gne zyt, pi ryt, sfa le ryt, kwarc oraz mi ne ra³y ila ste). Sil - ne mu za tar ciu uleg³y nie kie dy pier wot ne struk tu ry se dy men - ta cyj ne (gre in sto ny o struk tu rach za tar tych – Wri ght, 1992).

W eta pie tym dosz³o ta k¿e do ze sz cze li no wa ce nia masy

skal nej. Po wsta³y w ten spo sób sys tem szcze lin i mi krosz - cze lin w powi¹za niu z sys te mem sty lo li tów i mi kro sty lo li - tów by³ drog¹ mi gra cji roz two rów ko ro duj¹cych i roz pusz - czaj¹cych (wp³ywaj¹cych na po lep sze nie w³aœciwo œci zbior - ni ko wych), jak i ce men tuj¹cych (wp³ywaj¹cych na po gor - sze nie tych w³aœciwo œci). By³ ta k¿e po ten cjaln¹ drog¹ mi - gra cji wê glo wo do rów.

Prze pro wa dzo ne ba da nia po twier dzaj¹ opi niê, ¿e utwo ry do lo mi tu g³ów ne go, zwi¹zane ze stre fa mi ba rier na ob sza rze Po mo rza Za chod nie go, wsku tek od dzia³ywa nia pro ce sów w cza sie eo- i me z odia ge ne zy cha rak te ry zuj¹ siê ge ne ral nie s³aby mi w³aœciwo œcia mi zbior ni ko wy mi. Po lep sze nie pa ra - me trów ko lek tor skich w stre fach zwi¹za nych ze sto kiem plat form wê gla no wych jest zwi¹zene ze zja wi ska mi tek to - nicz ny mi, po wo duj¹cymi po wsta nie sys te mu szcze lin w ich obrze ¿e niu (G¹sie wicz i in., 1998).

(7)

LI TE RA TU RA

DAR£AK B., KO WAL SKA-W£ODAR CZYK M., KOBY£ECKA A., LEŒNIAK G., SUCH P., 1998 – Przegl¹d wy ni ków ba dañ w³aœciwo œci zbior ni ko wych i fil tra cyj nych wy bra nych ska³ zbior ni ko wych ba se nów m³odo pa le ozo icz nych Ni¿u Pol skie - go. Pr. Pa ñstw. Inst. Geol., 165: 147–154.

DE POW SKI S., PE RYT T.M., PI¥TKOW SKI T., WA GNER R., 1978 – Se dy men ta cja i pa le oge ogra fia cechsz ty ñskie go do lo - mi tu g³ów ne go a jego ropo- i ga zo no œnoœæ. Prz. Geol., 26, 3:

141–146.

ES TE BAN M., JU HASZ E., 2000 – Main Do lo mi te and other Zech ste in car bo na tes, Po me ra nia and West War sza wa. Arch.

PGNiG S.A., War sza wa.

FE AZEL C., SCHAT ZIN GER R.A., 1985 – Preven tion of car bo na - te ce men ta tion in pe tro leum re se rvo irs. W: Car bo na te ce ments (red. N. Sch ne ider mann, P.M. Har ris). SEPM Sp. Publ., Tul sa, Okla ho ma, U.S.A.

FLÜG EL E., 2004 – Micro fa cies of car bo na te rocks. Ana ly sis, in ter - pre ta tion and ap pli ca tion. Sprin ger Ber lin, He idel berg, New York.

FOLK R.L., 1965 – Some aspects of re cry stal li za tion in an cient li - me sto nes. W: Do lo mi ti za tion and li me sto ne dia ge ne sis (red.

L.C. Pray, R.C. Mur ray). SEPM Sp. Publ., 13: 14–48.

G¥SIE WICZ A., WI CHROW SKA M., 1996 – Se dy men ta cja i dia - ge ne za do lo mi tu g³ów ne go w za chod niej czê œci plat for my po - mor skiej. CAG Pa ñstw. Inst. Geol., War sza wa.

G¥SIE WICZ A., WI CHROW SKA M., DAR£AK B., 1998 – Se dy - men ta cja i dia ge ne za a w³aœciwo œci zbior ni ko we utwo rów do - lo mi tu g³ów ne go (Ca2) w pol skim ba se nie cechsz ty ñskim.

Pr. Pa ñstw. Inst. Geol., 165: 195–206.

KNIESZ NER L., PRO TAS A., 1996 – Pró ba okre œle nia za siê gu stref li to fa cjal nych do lo mi tu g³ów ne go w re jo nie Ry mañ–Pia s - ki–Ciech no wo–Œwid win–Ro sno wo. W: Roz wój po szu ki wañ wê glo wo do rów w pó³noc no-za chod niej Pol sce w okre sie 40-le - cia ZP NiG w Pile oraz per spek ty wy dal szych od kryæ. Mat.

Konf. Nauk.-Techn. Pi³a.

KNIESZ NER L., PO LE SZAK E., PRO TAS A., 1997 – Okre œle nie prze bie gu ba rie ry wê gla no wej do lo mi tu g³ów ne go cechsz ty nu w œrod ko wej czê œci Po mo rza na pod sta wie da nych sej smicz - nych i wiert ni czych. Naf ta, 9: 388–399.

KO TAR BA M. (red.), 2000 – Bi lans i po ten cja³ wê glo wo do ro wy do lo mi tu g³ów ne go ba se nu per m skie go Pol ski. Arch. AGH, Kra ków.

MIKO£AJEW SKI Z., 2007 – Opra co wa nie pro fi lów li to lo gicz - no-mi kro fa cjal nych dla ok. 20 od wier tów. W: Sys tem geo che - micz no-ge ne ra cyj ny utwo rów do lo mi tu g³ów ne go na ob sza rze Po mo rza Za chod nie go (red. R. Wa gner, M. Ko tar ba). Arch.

PGNiG S.A., War sza wa.

NO WIC KA A., 2002 – Ilo œcio wa oce na pro gno stycz nych za so bów geo lo gicz nych wê glo wo do rów w po zio mie do lo mi tu g³ów ne go w pó³noc no-za chod niej Pol sce. Mat. Konf. Nauk.-Techn.:

89–98. Pi³a.

PE RYT T.M., PI¥TKOW SKI T.S., 1977 – Pro ce sy neo mor ficz ne w utwo rach on ko li to wych wa pie nia cechsz ty ñskie go sy ne kli zy pe ry ba³tyc kiej. Kwart. Geol., 21, 2: 257–265.

PE RYT T.M., AN TO NO WICZ L., G¥SIE WICZ A., RO MAN S., 1989 – O fa zach se dy men ta cji do lo mi tu g³ów ne go w Pol sce pó³noc no-za chod niej. Prz. Geol., 37, 4: 187–193.

PRO TAS A., 1982 – Przy dat noœæ ba dañ mi ne ra lo gicz nych i sk³adu che micz ne go wê gla nów w ana li zie fa cjal nej na przyk³adzie do - lo mi tu g³ów ne go NW Pol ski. W: Rola ba dañ la bo ra to ryj nych w po szu ki wa niach z³ó¿ ropy naf to wej i gazu ziem ne go. Mat.

Konf. Nauk.-Techn. Wo³omin.

PRO TAS A., 1985 – W³aœciwo œci zbior ni ko we cechsz ty ñskie go do - lo mi tu g³ów ne go (Ca2) w Pol sce pó³noc no-za chod niej. Naf ta, 1: 1–6.

PRO TAS A., 1995 – The Main Do lo mi te plat form se di men ta tion in We stern Po land – fa cies, tecto ni cs and re se rvo ir pro per ties.

Con fe ren ce and Exhi bi tion Mo dern Explo ra tion and Im proved Oil and Gas Re cove ry Met hods. Kra ków.

PRO TAS A., SZWE MIN, M., 1995 – Main Do lo mi te (Ca2) – pa le o - ge ogra phic-fa cies zo nes. Fa cies sec tion trough the Ka mieñ Po - mor ski Plat form. 13th Int. Con gr. on Car bo ni fe rous–Per mian.

Gu ide to Excur sion A3 – Upper Ro tlie gend–Zech ste in: ter re - strial-ma ri ne se di men ta ry suc cession in Po lish Per mian Ba sin, 4: 38–41.

SI KOR SKA M., 2007 – Sel la ite – first fin ding in Po land. Mi ne ral.

Pol., 38, 2.

SI KOR SKI B., 2002 – Re zul ta ty po szu ki wañ w utwo rach do lo mi tu g³ów ne go. Mat. Konf. Nauk.-Techn.: 7–14. Pi³a.

SI KOR SKI B., 2006 – Re zul ta ty prac po szu ki waw czych z per spek - ty wy 50-le cia dzia³al no œci Po szu ki wañ Naf ty i Gazu „NAF TA”

sp. z o.o. w Pile. Mat. Konf. Nauk.-Techn.: 5–13. Pi³a.

TUC KER M.E., 1991 – Se di men ta ry pe tro logy: an in tro duc tion to the ori gin of se di men ta ry rocks. Blac kwell, Oxford.

TUC KER M.E., WRI GHT V.P., 1990 – Car bo na te se di men to logy.

Blac kwell Scien ce, USA.

WA GNER R., DY JA CZY ÑSKI D., PA PIER NIK B., PE RYT T.M., PRO TAS A., 2000 – Mapa pa le oge ogra ficz na do lo mi tu g³ów - ne go (Ca2) 1:500 000. W: Bi lans i po ten cja³ wê glo wo do ro wy do lo mi tu g³ów ne go ba se nu per m skie go Pol ski (red. M.J. Ko tar - ba). Arch. WG GiOŒ AGH. Kra ków.

WI CHROW SKA M., 1995 – The slo pe of the Po me ra nia car bo na - te plat form of the Main Do lo mi te (Ca2). Sequ en ces from the Czar ne-1 and Czar ne-2 bo re ho les. 13th In tern. Con gr. on Car bo ni fe rous–Per mian. Gu ide to Excur sion A3 – Upper Ro t - lie gend–Zech ste in: ter re strial-ma ri ne se di men ta ry suc cession in Po lish Per mian Ba sin, 4: 41–45.

WOL NOW SKI T., 2002 – Pro gno za za sob no œci do lo mi tu g³ów ne - go w ba se nie per m skim Ni¿u Pol skie go w œwie tle no wych tech nik po szu ki waw czych. Mat. Konf. Nauk.-Techn.: 15–28.

Pi³a.

WOL NOW SKI T., 2006 – Per spek ty wy po szu ki wañ z³óz ropy naf - to wej i gazu ziem ne go na Ni¿u Po Lskim (po 50 la tach po szu ki - wañ). Mat. Konf. Nauk.-Techn.: 15–33. Pi³a.

WRI GHT V.P., 1992 – A revi sed clas si fi ca tion of li me sto nes. Se dim.

Geol., 76: 177–185.