Andmej SLĄCZKA
Budowa geologiczna iednosłki ślqskiei między Bilskiem a T oboszowq
(Polskie Karpaty środkowe)
WSTĘP
Omawiany o'bszar znajduje się między Łososiną a J'eziorem Rożnow.;.
$kim. N a północy graniczy on z ,terenem badanym przez K. CiszewSką,
na porudniu z dbszarem opracowywanym przez J. Burtan (fig. 1).
Z pulblikacji dotyczących zbadanego OIbszaru należy wymienić Atlas Geologicmy Gal!kji (W. Szajnocha, 1'902), pracę S. Sokołowskiego (1935) i mapę 1 : 200 000 tegoż autora opubHkowaną -w 1958 r. Mapa w pracy S. SokołowSkiego (1935) obejmuj·e tylko wąski pas wzdłuż brzegu Du- najca, ma jednak podstawowe znaczenie dla poznania geologii tego obszaru.
Badania autora wniosły uzupełnienia przede wszystkim w zakresie tektoniki.
STRATYGRAFIA
Najstarszymi warstwami wystęl'ującymi na omawianym obszarze jest górna część p i a s k o W c Ó w i s t e b n i a ń s k i c h d o l n y c h. Two- rzy je zespół gruboławicowydh, gruboziarnistych piaskowców arkozo- wych ze sporadycznymi wkładkami zlepieńców. Spoiwo skały jest ilaste~
Piaskowce zwykle są wielokrotnie warstwowane frakcjonalnie, często
ze śladami rozmyć i strukturami osuwiskowymi. Barwa skały jest jasnoszara, po zwietrzeniu rdzawa. Sporadycznie spotyka się wkładk;i cienkoławicowych, droibnoziarorristych, jasnoszarozielonych piaskowców, niekiedy z· dużą ilością detrytu roślinnego na ·po.wierzchniaCih lamin.
Piaskowce te prz€lkłiłdane są ciemnoszarymi i szarozielonymi łupkami,:
W piaskowcach, około 200 m od stropu dolnych piaskowców istelbniań
skich, występują odciski gwiaździstych form, identycznych z opisanymi przez B. Zahalkę ('1957) meduzowatymi formami z kredy beskid~kiej.
Według tego autora formy te pochodzą również z piaskowców istebniań",
skich. Nie precyzuje on jednak, czy są to piaskowce istebniańs]{ie dolne.
czy g.órne. W podobnej pozycji, jak na omawianym terenie, formy takie
.zostały znalezione przez M. Książkiewicza w Karpatach. ,Zachodnich
200 Andrzej Slączk:a
(wiadomość ustna). Na omawianym terenie występują one zarówno na górnej, jak i dolnej powierzchni oraz wewnątrz ławic piaskowca.
Ku górze kompleks piaskowców gruboławicowych przechodzi dość
szyhko w zwartą kHkudziesięciometrową serię ł u p k ó w i s t e ,b n i a ń
s k i c h d o l n y c h. Łupki są ilaste, grubołupiące się, zielone i czer- wone, z Wkładkami łupków szarych i ciemn'osżarych, sporadycznie z nie- wielkimi· sferosyderytami.
PiaSkowce przekładające łupki osiągają miąższość kilkunastocelllty-
metrową. Są one drdhnoziarniste, zwykle wapniste, z dro'bno rozproszo- nymi blaszkami miki, zielonawe, lami,nowane bądź to równoległe,· bądź..
też konwolutnie lub przekątnie. Na dolnych powierzchniach piaskowców
występują często struktury prądowe (turboglify, ślady uderzeń, wle- czenia itp.),ws'kazujące na kierunek transportu materiału ogólnie z po-
łudniowego żachodu. Oprócz mechanoglirf6w .spotyka się ślady działalno
ści organizmów. Poza pospolitymi drohnymi, pręcikowymi lub grubszy- mi wałeczkowatymi śladami żerowań, często przechodzącymi w obręb
piaskowca, obecne są formy pastorałowate, ślady typu Paleobulia, żero
wiska spirofytonów oraz gwiaździste ślady żerowania annelidów (JW. N o-
wak, 1956~. ,
Powyżej serii łupkowej przychodzi, oddzielony dość o,strą granicą
(przejście występuJe na przestrzeni kilku metrów, wśród serii łuPkowej pojawia się jedna lub dwie ławice zlepieńców), kilkusetmetrowy kom- pleks p i a s k o w c Ó w i s t e b n i a ń s k i c h gór Ił y c h. W dolnej
części tego kompleksu rozwinięta jest seria zlepieńców zmiennej miąż
szości, która na północ od Tabaszowej nie przekracza . kilkudziesięciu
metrów, natomiast na południe od Rąbkowej ma przeszło 200 m. Nie jest wykluczone, że tak duże zwiękslZenie' miąższości wywołane jest tekto- nicznym zdwojeniem serii.
Nielld!edy zlepieńce te przybierają charakter żwirowców ilastych, za-
wierających duże ilości egzotyków. Wie~kość ich waha się od paru do
kilkudziesięciu centymetrów (sporadycznie); są one na ogół dOIbrze olbto-, czone.
Reprezentowane są tugłówni,e skały krystaliczne, w mniejszym nato- ,miast .procencie skały osadowe. Obserwuje się znacznie więcej egzotyków
·skał wylewnych niż w wyżej leżących piaskowcach cię~kowic'kich
(A. Ślączka, 1963). Są to porfiry kwarcowe, granitowe, o teksturze sfero- litowej i mikrogranitowej, porfiry bezkwarcowe, spropilityzowane,
częściowo dacyta.-andezyty oraz skały felzytowe o afirowej i mikropoili- kitowej strukturze oraz zieleńce. Barwa tych skał jest szara, zielonawa lub czerwona. Skały metamorficzne reprezentowane są przez granito- gnejsy dwumikowe i biotytowe, o budowie blastokaJtaklastycznej, alaski- ty, gnejsy psefitowe i psami:l1owe, dwu:mikowe, biotytowe oraz granatowe o budowie blastokataklastycznej, epignejsy psamitowe, łupki granatowo- -mikowe oraz gnejsy porfiroidowe i szare marmury 1.
Ponadto występują beżowe i szare wapienie pelityczne z drohnymi formami planktonicznymi, wapienie dro'bnodetrytyczne bryozowo-otwor- nicowe, wapienie litotamniowe z radiolariami oraz wapienie z bu~ami
, 1 Oznaczenia głównie według .T. Wlesera.
JednoSJtka ślą'skamiędzy Bilskiem aTabaszową
Fig. l.S2Jkic geologiczny obszaru między Bilskiem aTabaszową
Geolo'gic map of the area between Bilsko and Ta'baszowa'
201
o Ik,.,.
' - '
____
~'-AfT
1 - pta9lnwce istebnll1ilskl.e dolne; 2 - łUiPki lIBtebnla.Dsk1e do1ma; 3 - plaskiowce isteb-
DJiańakle górne; 4 - łu,pld I!9tebn.laiwlklie górne; 5 - łupki pstre; 6 - pll16kDwce o1ęZko
wlcJklie; 7 - łupltl zielone 1 wa.rstwy hieroglifowe; 8 - piaslrowce ~entl!ltowe z mM- glaml globl.ge1'YllDWYm1; 9 - łuPki menW.tow.e z 'l'Ogowtea.m1; lO - grubołe.w;!oowe plaakiowce t.ro8n1e:ilek1e; '11 - ~lenlklll'.alW'1cowe :plaSkiowee ł łupki uośnl.eDsk1e z łupUm1 jasle!- aItlJQl1 (al; 12 - gliny; 13 - oeu'Wlska; 14 - nasUD4ęcre magursltle; 15 - zlum!lenta.
śr6dweJ1'Btwowe; 16 - oś syoJllt11Jny; 1.7 - pulllkty załamań !przekrojów
l - lower Istebna sandstoneB; 2 - lower Istebna sbaiLes; 3 - ,u!p!per JatebIl& sa.ndstoaJ.es;
4 - upper Istebna shales; 5 ..:. variegated sb:ales; 6 - ClężJrow!lce sand.stones; 7 - !l1l"een.
sha.l.es and. hlerogly!phlc bed8; 8 - 8ubmen!l11te aemdstoIlJes with globtge1'J,ne marls;
9 - menU1te shales wlth hornstones; 10 - tbl.ak!bed;ded Kr~SlIJ.o S8aldlStones; !lI - thln- beddlld. Krosno sandstones aDJd shales wlth the J1I6lo shalles (a); 12 - .cl6YS; 113 - ell4'th 811<1es; 14 - M~a overto1d; 15 - lntraetl'llltai loosenlng; ·16 - am ot sync11ne;
17 - bencUng pot,nts ot erosa sectlona .
krzemiennymi. W jednym z egzotyków napotkano dobrze zaohowany okaz, Perisphinctes. Spotyka się również belemnity.
Oprócz wapieni występują również szare margle, niekiedy silnie
żelaziste. W jednym przypadku w ławicy ilasto-żwirowej stwierdzono
obecność parometrowego bloku czerwonyc'h i zielonych łupków. Ławica
ta leży kilkadziesiąt metrów powyżej stropu pstrych dolnych łupków istebniańskich. Fragment ten mógł do'stać się do osadów alho dzięki
temu, że erozja ,podmorska mogła miejscami sięgać tak głębokO' w już złowne osady, albo też pochodzi O'n z dbszaru bardziej południowego,
gdzie pstre łuPki mogły zastępować. częściowO' psady piaszczys'be (A. Ślączka, 1963). Niewielkie fragmenty łupków zielonych spotyka się znacznie części'ej.
Ku górze seria niste piaskowce,
zlepieńcowa przechodzi w grulboławicowe, gruboziar- zwykle warstwowane frakcjonalnie wielokrotnie.
.202 Andrzej ·Slączka
często z rozmyciami śródwarst'Wowymi. W skład piaskowcbw wchodzą ziarna kwarców i świeżych skaleni oraz blaszki miki, częste są również
·okruchy skał metamorficznych. Piaskowiec ma spoiwo ilasto-wapniste, z lokalnymi wzibogacehiami w spoiwo wapniste i· skała wietrzejąc daje . wtedy formy kuliste. Barwa piaskoWlCów jest szara" lub ni.-ebieskoszara.
Sporadycznie występują wkładki piaskowców cienkoławicowych,
warstwowanych przekątnie, wskazujących, że materiał przyszedł z połu
dniowego zachodu.
- - - -
- - - - - 12 ---=--~-_ __=_
- - - - 120 11 ...
10 ;::::::i~~:~::: ... , ... .
300n
200 100
o
Fig. 2. Profil litOlogiczno-stratygraficzny Lithologic-stratigraiphical coluttnn
1 - 'Pla.skowce lBtebIlll.Mlakle dolne; 0 -:- łuiPIkl lstebn1a.ń~
8kl.e dołne; 3 - plaskloWce ilstebnola.l'ilskle górne; 4 - łuiPldi
llitebnlaflsk.le' górne; 5 - łupki zielone i warstwy hl.ero-·
gLUowe z łUpkami C2l~ (110); 6 - pI.alIIrowce cl\l2lkO- wiokie; 7 - maaogl-e globltrerYDOwe; 8 - pl.aE!irowoo pod-;
meniUtowe; 9 - łupk1l men4Utowe z rogowCAIDdi ' (a.);
10 - pIaskowce krośn1.eńslde g1'1lboł&w4oowe; 1J1 - slll1a.
łUpków kJrośnieńsk:lch; 12 - p1MlroW'oe c1!enlwławlcows
l łupki kl'ośnieósk;l'e z ł\liPlk.aim1' jMd;eJ.~l (a)
l - lower Lstebna. a8lniistonea; 2 - lO'i\"er lBtebna. IlihlLles;
3' - uwer Istebna. IBlI.IlIdstlon-ea; 4 - ruw~ Istebna. sh⩽
5 - green sblllles a.nid bderoglYlPhllC beda ·wdlth red aha- Les (a); 6 - , Olę:z;kow~ce sl1'Illdi9tones; 7 - gIob'Iger1ne marls; 8 - aubmeniUte sanJdBtones; 9 - men!Ute Bha.'lea wlth ,hornstones ('a); :10 - thlckbeodided Krosno SfIIIld- stonea; 11 - senes o! the KrOSllO ahales; 12 - tbilllJbedded
KT08IIIO saDdstones and sbIIIles wtth the JNłI!o ahaJ.es (a)
Powyżej piaskowców istebniańskich górnych rozwinięta jest seria l u p k ó w i s t e b n i a ń s k i c h gór n y c h od siedemdziesięciu do
stuki1kUldziesięciu metrowgrUlbości. Składają się na nią łupki ilaste,
cienkołupiące się, bezwapniste obarwa,ch ciemnych, ciemnoszarych i czarnych, przekładanych co kilka lub kilkanaście centymetrów wkła1d
karni mułowców lub piasko'WICów ciemnoszarych, bezwapnistych 00 miąż'"
,gZ'ości najwyżej paru centymetrów. Sporadycznie wy'stępują piaskowce grl).'bsze do 20 cm. Na piaskowcach tych występują niekiedy liczne ze-
społy bioglifów, reprezentowane przez wałeczkowate ślady ·żerowania, ślady typu Paleobulia oraz Ceratophycus. Oprócz piaskowców w łupkach
tych spotyka się niewielkie SO<!zewki i ławice syderytów.
Ku górze łupki czarne przechodzą powoli w kilkudziesięciometrową serię ł u p k ó w z i e lon y c h, ilastych, przykrytych około 10 metrową serią ł u P ik ó w c z e r won y c h ze sporadycznymi wkładkami zie- lonych. W okolicy Załęża seria zielOonych łupków rozrasta się do stu-
kilkudziesięciu metrów' grubości. Łupki te przekładane są cienko ławico
wymi piaskowcami. Po.nad czerwonymi łupkami występuje kUkunasto-· metrowa seria dolnych piaskowcbw ciężkowickich.
'TWorzy ją kilka ławic piaskowcowych, z którychnajgrulbsza osiąga 3 m, .
Jednostka śląska między Bilskiem aTabaszową 20~
przekładanych łupkami. zielonymi. Pias.kowce te są grwboziarniste frak- cjonowane i koficzą się' niekiedy. drobnoziarnistą warstewką warstwo-
waną .prz~kątnie. -Spoiwo piasko·wców jest ilaste, w niektórych Jedna·~
przypadkach wapn!ste i piaskowiec wietrzejący daj~ wtedy formy kuliste, podobnie jak w piaskowcach istebniańskiC'h górnych. .
W górnej części piask9wcóW Ciężkowickich dolnych . rozwinięte są.
wkładki piaskowców z licznymi bioglifami.Występują tutajponadrto rurki batysy[onów (M. Książkiewicz. 1961). . . . . .
Ponad d'Olnymi piaskowcami ciężkowickimi znajduje się seria łup-:
ków przekładanych cienkimi piaskowcami, osiągająca w okolicy Załęża
maksimum miąższości (około 10.0m). W okolicy Znamirowic nie prze- kracza ona 30 m. Redukcja ta może być . spowodowana wyciśnięciami
tektonicznymi. Łupki' są ilaste, Cienkąłupiące się, ciemnoszare, zielone i czarne, z cienkimi wkładkami syderytów. Pia~owce przekładające łupki są cienkoławicowe, sZaroziełone, drobnoziarniste, wietrzejące
rdzaw:o.
Wyżej przychodzi około 100-metrowy kompleks w y ż s z y c h p i a- s k o w c· Ó w ci ę ż k o w i c k i c h. Podobnie jak i niższy składa się
z kilku ławic, których grubość jednak jest znacznie większa i może sięgać kilkunastu metrów. Większy jest tu również udział zlepieńców.
Podobnie jak poprzednio i tutaj obserwuje się zwy'kle warstwowanie frakcjonalne, wielokrotne, częst-o z rozmyciami śródwarstwowymi. . Na wschód od Tabaszówej wyższy piaskowiec c~ężkowickL graniczy
bezpośrednio· z czerwonymi łupkami, ' ,brak jest :z;arówIiO niźszej serii
~upkowej, jak i dolnego piaskowca ciężkowickiego. Brak ten może być
spowodowany . wyciśnięciami tektonicznymi, chociaż nie można wyklu-
czyć możliwości, :że w . czasie sedymentacji wyższego piaskowcacięiko
wiekiego, podłoże uległo lokalnie erozji podmorskiej, w wyniku działrunia prądów zawiesinowych i nastąpiło połączenie się obu piaskowców.
. Ponad wyższym piaskowcem ciężkow:ickim mamy ponownie serię
szarych i zielonych łupków, przekładanych denkoławicowymi piaskow- cami. .
, Wyżej leżące ogniwa, wskutek silnych zaburzeń tektonicznych,
uległy redukcji i jedynie w południowym skrzydle antykliny Znarhiro., wic widać warstwy młodsze (fig. 1), ale dopiero od margli gldbigeryno-
'llV'Ych. .
Ponad odsłoniętymi na brze'gu Jeziora Rożnowskiego kilkunastoma, metrami łupków ilastych zielonych wyStępują grubołupiącesię, krem~
wozielone, sporadycznie brunatne m a r gJ e g lob i g e r y n o w e, kfl-
~unastometrowej miąższości. W marglach występują drobne, gałązko-
wate fukoidy. .' . .
'. . VI
najwyższej części tych marg1L pojawiają się wkładki piaskowcówokoło 30 cm, które wYżer tworzą zwarty d'Wudziestoparomętrowy kom- l'leks. są to piaskowce szare, rzadziej szarobrunatne; dro1bnb- i średnio
żiarniste,' zwykle mo'riofrakcyjne, o spowie ilasto-wapnistym . . Oprócz ziarn kwarcu zawierają drobną mikę, 'skalenie' idrobile okruchy zielo- nych łupków i margli. Poszczególne ławi'ce tych piaskowców osiągają ll1ią1ższość' do 4:tn.Wyglą{iem swoim żbHżają się do dolnej .części grubo-
ławicowych pia~owców krośnieńskich~.
L ...
204 Andrzej Slączka
Bezpośrednio pod pierwszą ławicą tego piask<JWca występuje cienka warstwa tufitu. Piaskowce te prze'kładane są łupkami czekOlladowymi i brnnatnymi, drobnołupiącY'mi się. W najwyższej części 'kompleksu pia- skowcowego, oprócz wkładek łupkowych, obecne są cienkie warstwy rogowców.
-Kompleks piaSkowcowy przykryty jest czternastometrową s e r i ą
r o g o w c o w ą. Reprezentowane są tutaj rogowce płytowe 1+2 cm
gru'bości, niekiedy o strukturze osuwiskowej, mal'gle krzemionkowe (do 14 cm grUlbości) z nieregularnymi soczewkami rogowców oraz margle krzemionkowe, pękające tabliczkowo z łuskami i fragmentami rylb.
Występujące wyżej ł u p k i m e n i l i t o we_ są silnie zredukowane, widoczne są liczne wyciśnięcia i tektoniczne zaburzenia, dlatego należy sądzić, że widOczna ich grubość, wynosząca około 2'5
m,
jest mniejsza od rzeczywistej.Na kontakcie tektonicznym z ł.!lpkami menilitowymi znajdUją się również telktonicznie zredukowane, grwboławicowe, szare, wapniste p i a- s k o w ce ok roś n i e ń s k i e. Widoczna _ ich miąższość wynosi około.
150 m. Pia'Slrowce te są zwykle frakcjonowane, w ,górnych częściach ławic FYstępują niekiedy struktury osuwiskowe. Oprócz ziarn kwarcu (do 2 mm) są _ w nich ziarna skaleni, drobne blaszki mIki oraz białawe
okruchy margli. ·W najwyższej cz-ęści tego kompleksu, oprócz opisanych
powyżej piaskowców, pojawiają się śroonioławicowe, płytowe piaskowce,
często o warstwowaniu konwolutnym.
Obecne na dolnych powierzchniach piaskowców gruboławicowych
struktury prądowe wSkazują, ż-e przynajmniej część materiału pochodzi z południa lub południowego wschodu.
W niższej c~ści gruboławicowych piaskowców krośnieńskich wystę
pują kilkumetrowe wkładki brunat~ych i szarozielonych manglistych
łupków z wkładkami zielonych piaskowców (do 1 m grUibości) z glauko- _ nitem. Struktury prądowe na dolnych ich powierzchniach wskazują, że
materiał do nich !był dostarczony z południowego wschodu. Odpowiadają
one piaskowcom magdaleńskim.
Kompleks piaskowców gruboławicowycll przytkryty jest około 40-me- trowym pakietem szarych, wap'nistych łupk6w. Dopiero powyżej nich mamy przeszło 700-metrową serię cienko- i średnioławicowych piaskow- ców i łupków, reprezentującą w yż.g z ą c z ęś ć war s t w k r o-
ś n i e ń s k i c h. Piaskowce są szare, wapniste, laminowane przekątnie
lub konwolutnie. SIady działalności prądu wskazują, że materiał do wszystkich tych piaskowców pochodził z -północnego zachodu. Wyjątek
stanowi tylko kilkumetrowy palki et piaskbWców, niczym nie różniących się od otaczających (znajduje się on około 150 m powyżej spągu tej serii),
W którym kierunki transportu materiału są wręcz przeciwne, tzn. z po-
łudniowego wschodu.
Ku górze w serii tej zanikają powoli piaskowce i staje się ona prawie
wyłącznie łupkowa .. Najwyższa jej część przykryta jest przez nasunię
cie jednostki magurskiej.
W dolnej części tej serii, około 70 m od spągu, rozwinięty jest cienki, kilkumilimetrowy poziom łupków jasielskich.
Jednostka ślą'ska między Bilskiem aTabaszową 205
TEKTONIKA
Z omówionych wyzeJ warstw zbudowane jest południowe Skrzydłą
antykliny Hoznowa, wyróim.ionej przez S. Sokołowskiego (1935), należą
cej do jednost'ki śląskiej, według M. Książkiewicza (1953~, do jej części
wewnętrznej. .
Badana część oSkrzydla antykliny Rożnowa wykazuje bardzo skompli-
kowaną :budowę, która nie jest jeszcze we wszystkich punktach jasna, co jest spowo.dQwane głównie występowaniem 'grubych (nawet do kilku- nastu metrów) pokry,v glin, maskujących budowę geologiczną podłoża.
W budowie jej zaznaczają się wyraźnie dwie części różniące się zarówno
budoiwą, Jak i kierunkami tektonicznymi.
W części p o ł u d n i o w Q - W S c h o d n i e j, obejmującej ogniwa kredowe i niższą część eocenu, dominujący jest kierunek struktur Zbli-
żony do równoleżnikowego z lokalnym odchyleniem ku SW. W zachod- niej części obszaru, zbudowanego głbwnie z warstw krośnieńskich, prze- bieg struktur jest 'z'blizony do południkowego i wykazuje kierunki z SSE
ku NNW. . . .
Ozęść pół n o c n o - z a c h o d n i a połudriiowego skrzydła anty- kliny ROZnowaciągnie się rOd Rąhkowej po Jezioro Roźno,wskie. Ma ona ogólny kierunek równoleZnikowy z lokalnymi odchyleniami; na południe
<>Ci Rąbkowej warstwy skręcają ku południowemu za'chodowi, również
ostry Skręt ku północnemu wschodowi obserwuje się na wschód od Ta- baszowej. Podobny kierunek zachowują jeszcze warstwy po drugiej stronie Jeziora Rożnowskiego (S. Sokołowski, 1935).
Część północna tego elementu ma stosunkowa pl"ostą budowę. W osi
wypiętrzenia już poza obrębem badanego obszaru ulkazują się pia'skowce godu:l'Skie (8. Sokołowski, 1935), zapadające ku południowi pod warstwy
istebniańskie dolne, przykryte przez warstwy istebniańsikie górne. Nfi.
terenie wsi Rąbkiowa skrzydło to przecina poprzeczna dysl,okacja. Na zachód od tej dyslokacji występuje dalej normalny prom do warstw
mŁodszych, na wschód natomiast istnieje zdwojenie profilu. ·Z piaskow- cami górnoistebniańskimi w części zachodniej, a z łupkami w części
wschodniej kontaktują od południa bądź to ps'tre łupki iste1bniańskie
dolne (część zachtldnia), bądź też bezpośrednio wyżej leżące piaskowce
górnoistebniańskie. Charakter tejpodłu:imej dyslokacji nie jest jasny',
wnioskując jednak z jej ·prostolinijnego przebiegu, można przyjąć, ż~
jest 'to raczej dość s'tromy uskok. W związku z 'Za'nurzaniem się ku wscho- dowi południowego skrzydła, amplituda uskoku zmniejsza się w tym kierunku. Słahe odsłonięcie terenu, 'wskutek dużej ilości osuwisk i gru- bych pokryw glin, unieriiożHwia dokładne zbadańie wschodniego za'koń··
czenia tej dysloka'cji. Dyslokacja ta albo wygasa wśród łupków isteb-
niańskich górnych, albo też,co z analizy biegów i upadów wydaje się być mniej prawdopodobne, chowa się pod leżące piaskowce ciężkowickie,
z których z'budowane jest wzniesienie w Tabaszowej (fig. 3).
Południowe Skrzydło tej dyslokacji, jak już wspomniałem, zanurza
się ku 'Wschodowi, w wyniku czego piaskowce górnoistebniańskie, odslo-
nięte w Rąbkowej na dużej przestrzeni,zanIkają . szybko w tym kie- runku, co jest spowodowane obecnością dwóch poprzecznych uSkoków ..
'Andrzej' Ślączka
Przedłużeniem tych piaskowców jest prawdopodo'bnie kilkumetrowy kompleks piaskowców, odsłonięty w Tabaszowej. Nie'jasna jest natomiast pozycja stratygraficzna i tektoniczna ,niedużego :pł.ata p~rych łupków odsłolIliętych wśród osuwi&ka Vi Tabaszowej. Nie jest wykluczone, że są
to 'Pstre łupki paleoceńskie elementu' bardziej' północnego. '
s
, Rqbl<.owa Nlnamirowice -
Tabaszowa' III
-O 1km
....
'
---'----....
IV'~ ~7tŁ2
/ .47/
r 7 1 ~3[Z]5 r?:::::16 1~=1=i~'17
~8 ~9 1:::-:',: : :'-110
~~ .. ... ' / 12 / 73 ,/ 14 A 75 F1g, 3. Przekroje poprzeczne olbsza])u .między Talbaszową a BUSkiem
Transverse cross sectiOWl through the area be1lween Taiba9Zowa and Bilsko
"- 1 - plMkowoe 1l;Itebnta.ń&kle OOl1:1e; 2 - łUJpkJ. 1steblliańBkle Jd.o:l.ne; 3 - p!.aSk~ tsteb-
IllaiIsk1e 'górne; 4 - łupki 1s:tebm&flsk1e górne; i5 - łupki pstore; 6 - plllBJtoWoe ~o
w1<l11:ie; 7- - łupki zielone 1 W411!'8t7wy hJ~owe;' 8 - lPiaslrowee ;podmenmroW&
1 m8l'gl.e gLobifgeryncwe; 9 - łuoplk:i mem'I1towe z T'OgowCłlllDJi; 10 - 1P1116kowoe lIIrośmeń
skie grUboławlloowe; '1,1 - pl81Slrowce ollm!k.ołaiwlloowe 1 łuplrt krośn:1e:ńak:ie z łU(pkaanł JBIS1elsk1m1 (al; 12 - llJ88Unlęc!.e ma.gurskle; ,13 - zlu~ellie. śr6dwlII!'sbwowe; 14 "-- 'll!Sk:oki;
l5 - pun~ E&ła~ań Pl"ZlekroJów, ,
1 - lower Istebna sandst01:les; 2 - lower Istebna shales; 3 - upper Istebna sandlltones;
4 - Ulp[per cr:stebna sb.a.les; 5 - vM1egated shalles; 6 - Otężkowlce ae;ndlstones; 1 - green eha.1es rund hieroglyophlc ,beds; 8 - sUlbmenlil1te ee.n<lstones anid gIPb~ger1ne ma4'ls;
,9 - menlil1te shales wtth horIllstcmeEl; lO - thtckbedidlld Krosno ea.ndstones; 11 - thln-
bedd.ed Krosno sa.ndBtoneEI and Krosno shales wlth the Jasł.o eha.1es (al; 'l:! ' - Magura ovei'fo1d; 13 - intrastra.tal loosen1Il1g1S; 1 4 - faults; 15 - bendlng pointa ot erosa
seotlOllB '
Joonostkaślą-ska między Bilskiem aTabaszową 207
Łupki istebniański,e górne, stanowiące nadkład piaSkowców górno-
istebniańSkioh, w części wschodniej omawianego obszaru leżą prawie
pła,S'ko, upady wynoszą najwyżej kilkanaście stopni {fig. 3), olbserwuje
się również zafałd.o'Wania o niewielkiej amplitudzie. W jądrz,e jedinej z takich antyklin ukazują się na niedużej przestrzeni zlepieńce.
Leżące wyżej pia·skowce ciężkowickie budują synklinę Załęża, o kie- run'ku równoleżnikowym, pogłębiającą się w kierunku wschodnim. Na
północ od Załęża górne piasko,wce ciężkowickie północnego skrzydła tej synkliny "wyleWliją"się ku północy, powodując Skręt biegów z równo-
leżnikowych na -południkowe. N a północ od Załęża spod tego piaSkowca ukazuje się mała antyklina z łupkami górnoistelbnią.ńSkimi w jądrze.
Od wschodu 'płat piaskowców ciężkowic'kich, przypuszczalnie wraz ze wspomnianą antykliną, pocięty jęst szeregiem dyslokacji o kierun'ku
połUdnikowym, Oibniżającychczęść wschodnią. '
Wizdłuż osi synkliny Załęża przebiega dyslokacja po'wódująca czę
ściową redukcję skrzydła południowego (fig. 3).,
Ku.- południowi synklina Załęża przechodzi w niewielką anty'klinę
Znamirowic, wynurzającą się w kierunku wschodnim. W jądrze jej
ukazują się silnie zaburzone łupki istebniańskie górne.
Północne Skrzydło tej antykliny, o początkowym przeJbiegu zaChód- wschód, na wschód od Znamirowic skręca' ku południowi, 00 powoduje
że omawiana anty'klina nabiera charakteru brachyantykliny. W tej części skrzydło północne jest prawdopodobnie przecięte jednym. lub nawet dwo- ma uskokami zrzucającymi część południ,ową.
Budowa skrzydła południowo-'Zachodnieg,o anty'kliny Znamirowic nie jest całkowicie jaS!ha, ko'ntaktują tu bowiem bezpośrednio z nadkładem
dolnego piaskowca ciężkowickiego margle globigerynGwe wraz z pod-
ścielającym je niegruibyrn kompleksem warstw hieroglifowych. Prawdo- podobnie uległ tutaj wyciśnięciu kilkusetmetrowy kompleks wyższych
piaskowców ciężkowickich (fig. 3).
, Zluźnienia śródwarstwowe występują i w wyższyoh ogniwach, powo-
dując częściową redukcję margli globigerynowych, łupków menilitowych i warstw krośnieńskich, przy czym redukcji ulegają zarówno 'kompleksy
łupko,we, jak i 'piaskowcowe. Amplituda tych zluźnień zwiększa się w kie- runku pó'ł!rlOcno-zachodnim, w wyniku czego warstwy krośnieńSkie do-
chodzą do ogniw coraz to starszych, ścinając prostopadle p:o kolei wszyst- kie opisane 'wyżej struktury (anty'klinę Znamirowic, synlklinę Załęża oraz
połud'niową część antykliny Rożnowa).
W tym ścinającym elemencie zaznacza się drugi kierunek struktur.
prawie prostopadły do pOprzednich, o przebiegu NN1W - SSE. Na <lbsza- rze zajmowanym przez ten element występują grube pdkrywy glin.
maskujące budowę podłoża, co u'trudnia dokładne jego poznanie. W czę
ści południowej, w odsłonięciach wzdłuż Jeziora RożnowSkiego, widać, że
warstwy krośnieńskie tworzą normalny nadkład antykliny Znamirowic,
zapadając -stromo ku południowi z lo~alnymi tY'lko wstecznymi oba-
~~. . . . '
W części pół:nocnej omawianego dbszarulWarstwy krośnieńskie two,rzą .
syn'klinę i jak wynika z odsłonięć wzdłuż Łososiny i jej bocznych dopły
wóW, reprezentowane jest tu prawie wyłącznie jej skrzydło zachodnie.
,
- - -- ---------
208 Andrzej Ślą czka .
Przebieg osi synkliny nie jest pewny, prZJ11puszczalnie ma kierunek po-
łudnikowy i chowa się pod wysunięty ku północy półwysep jednost'ki bardziej południowej.
Usamodzielnienie tektoniczne i zluźnienie warstw krośnieńskich względem swego podłoża oraz wytworzenie się . struktur o kierunku NNW - SSE jest ~iązane z wysuwaniem się ku północy płaszczowiny
magurskiej. W czasie jej ruchu ku północy zgarnięciu uległy tylko, war-
stwykroŚllieńskie, natomiast warstwy starsze, "jak można wnioskować
z :biegów, chowają się pod nasunięcie i przebiegają dalej pod płaszczo"':
winą magurską, ukazując się dbpiero w bloku Beskidu Małego, jak suge-
rował to już M. Książkiewicz (1953).
Na warstwy krośnieńskie nasuwa się od południowego zachodu jed ....
nost'ka bardziej południo,wa - magurska, choć nie jest wykluczone, że
reprezentowana jest tu fragmentarycznie również ~ jednostka przedma- gurska (zagadnienie to jest dokładnie opracow:ywaJIleprzez J. Burtan).
W części Pbłudniowo-wschodniej nasunięcie to, sądząc z prostolinijnego.
jego przebiegu, jest strome, dopiero dalej !ku północnemu zachotklwi wy- daje się spłaszczać i wytwarza się, wysunięty o około 1 'km ku północ
nemu wschodowi, półwysep zbudowany głównie ,zpstry'ch i zielonych
łupków.
Wzdiuż Łososiny przebiega uskok, który odcina omawiany obszar od zachodu CM. Książkiewicz, 1953). Usko~ ten ma charakter prawdopoddb,.
nie nożycowy, w części północnej 'Skrzydło wschodnie jest podniesione (w jądrze anty'kliny pokazują się piaskowce godulSkie), w części, połu
dniowej jest ono przypuszczalnie zrzucone, czym można tłumaczyĆ brak po wschodniej stroni,e Łososiny utworów eoceńskich, odsłaniającyc!h się
po stronie zachodniej w Michalczowej. Istnieje również możliwość, ż~
i w południowej części wschodnie skrzydło tego uSkoku jest podniesione, jest to możliwe w wypadku, jeżeli utw'ory eoceńskie po zachodniej stro':' nie ŁO'sosiny nie tworzą normalnego fałdu, ale są nasunięte (Id góry.
Wtedy wskutek podniesienia wschbdniego skrzydła, mogły one ulec pra- wie całkowitej 'erozji aż do podłoża Zibudowanego. z warstw krośnieńskich.
lProlblem ten wymaga jednak dalszych szczegółowych badań.'
Od wschodu i południowego wschodu omawiany obszar jest również obcięty przypusz,czalnie szeregiem dyslokacji biegnących wzdłuż doliny DunaJca. Na dyslokacjach tych zmienia się, tektonika. Na z,achodnim brzegu Dunajca warstwy są stosup.ko'Wo silnie przefałdowane, na wscho:"
dnim natamiastbudowa południo'wego Skrzydła antykliny rożnowsk'iej
jest bardziej prosta (S. Sokołowski, 1935; A. Ślączka, 1963), nie widać
tu zupełnie przedłużenia ani antykliny Znatnirowic, ani synkliny Załęża.
Zmienia się równ'ież zasadniczo bieg warstw krośnieńskich, podczas gdy na lewym brzegu mają one bieg SSE - NNW, to na prawym - SW - NE, zgodny z biegami warstw starszych. Zmniejsza się również rozmiar
zluźnienia między warstwami krośnieńskimi a podłożem. . Wydaje się prawdopodobne, że dysloU:\:acje te przedłużają sję ku połu
dniowi i z nimi związane jest występowanie kredy dolnej w Kurowie (S. Sok'ołowski, 1935).
Karpacka Stacja Terenowa I.G.
Nadesłano dnia 9 stycznia 1963 r.
Streszczenie 209
PISMIENNICTWO
KSIĄŻKlEIWiliCZ M.· (1953) - Kaa.;paty fliszowe między Odrą a Dunajcem. Regio- naLna gOOlogli.a Polski, I,z~ 2, p. 305--362. Kraków.
KSIĄZKIEWICZ M. (1961) - O ni.ektórych· sedymentacyjnych strukturach fliszu klallpackiego. RJocz. Pol. T~. Geol., 31, !p. 23-27. !KrakÓIW.
NOWAK W. (1956) - KiIka hieroglifów g'WIiaźd7Jistych z zewnętN.:nych KaTlpat fli- szowych. RJocz. Pol. Tow. Geal., 26, p. 187-211. Kraków.
SOKOŁOWSKI S. (1'935) - Geologia ,doliny DunaJca między ':Dropiem a Kurowem.
Kosmos, 60, !p. 49--93. Lwów.
SZAJNOCHAW. (1902) - Atla's Geoiogiczny Galicji. Tekst do z. 11. Komis. Fizjogr.
Akad. Umiej. Kraków.
ŚLĄC2JKA A. (1963) - Pstre łwpkIi. z Mił!koweji budowa geologi'CZDa obszaru ota- czającego. Kwart. geol., 7, p. 295--305,z. 2. Warszawa.
ZAHALKA .13. (1957) - Nalez Imoousovite fol'l1D.Y wktlide besky.dske. VestIl'ik O.U.G.;
32, p. 294--496. Praha.
rEOJIOrH'lECKOE CTPOEBJ1E CHJIE3CKOO: CTYKTYPLI ME1K~
BHJIbCKOl\l H TABAIIIOBOO:
Pe3lOMe
H3Y'IaeMaH 'iaCTb KpbIJIa aHTHKJIHHaJIH POlKHoBa xapaKTepH3yeTcH CJIO:lKHhlM l.'eoJIOrH'ieCKHM cTpoeHHeM. MO:lKHO 3.n;ecb BbI,ll;eJIHTb ,ll;Be ·'iaCTH - ceBepo-BOCTO'iHylO H IOrO-3ana,ll;HYlO - OTJIH'ialOIl{HecH KaK no CTpoeHHlO TaK H no TeKTOID1Ke. KpoMe Toro, IOrO-3ana,ll;HaH 'iaCTb OCJIa6JIeHa H Ha,ll;BHHyTa Ha ceBepo-BOCTO'iHyIO. .n;HCJIO- Ka.qHH, npOCTHpalOI.qHeCH B,ll;OJIb .n;YHata.qa H JIoCOC~'lI~hl, OT,ll;eJIHIOT 3Ty CTPYKTypy OT CMelKHbIX TeppHTOPM.
,n;peBHetawHM BbIXO,ll;RI.qHMH Ha nOBepXHOCTb 3BeHOM RBJIHlOTCH HHlKHHe H BepXHHe HCTe6HaHCKHe CJIOH, CO,ll;ep:lKaI.qHe 3K30TWIeCKHe rJIbI6bI 3<P<PY3HBHbIX (nopq:,HpbI, .n;a.qHTo-aH,ll;e3HTbI, <peJIb3HTOBble H 3eJIeHOKaMeHHble nopo,ll;bI), MeTaMOpq:,Wł€ICKHX (rpaHHTOrHetacbI, aJIHCKHTbI, nce<pHTOBble H ncaMHTOBbre rHetacbI, rpaHaTOBble CJIaH.qbI, nOP<PHpoH,ll;Hble rHeHCbI H MpaMophl) H OCa,IJ;O'iHhlX (nJIaHKTOHHble, MIIIaHKOBo-<popa- M">fiiH<pepoBble, JIHTOTaMHHeBbre, pa,ll;HOJISlPHeBbIe ~I3BecTHH:KH, a TaK:lKe H3BeCTHJIKH c aMMOHHTaMH H KpeMHSlMH) nopo,ll;. B 3THX CJIOSlX BCTpe'ieHhl pa,ll;HaJIbHbIe oTne<J:aTKH Me,ll;y3006pa3HbIX <pOPM CXO,ll;HbIX no BHeWHeMy BH,ll;y c PO,ll;OM Kirklandia C a s t e r.
B HeKOTOpbIX y'iaCTKaX 9THX CJlO€B Ha6JIIO.n;aIOTCSl MHOrO'IHCJIeHHbIe 6HOrJIH<pbI TmIa Paleobulia, Ceratophycus, Spirophyton H 3Be3,ll;o06pa3HhIe CJIe,ll;hl IIJ1TaHHSI aHHeJIH,ll;OB.
BCJIe,ll;CTBHe TeKTOHHąecKHX HapyweHHtł .qeHIIlKOBH.qKHe nec'iaHHKH 6bIJIH 'iar.TI1'iHO cOKpmqeHbI H coxpaHeHa TOJIbKO HX ID1lKHSlSl 'iaCTb. BbIwe 3aJIeralOT TOJIbIW JIHWb rJI06Hrepl1HOBble MepreJI'J1, 'iepe,ll;ylOI.qHeCSl B BepxHeta 'iacm c KPynaOCJIOHCTbIMH neC'iaHHKaMH CXO,ll;HbIMH no BHeIUHeMy 06JIHKY c KpOCHeHCKHMH uec'iaHHKaMH. 3areM CJIe,ll;yIOT CJIaH.qbI, nepeKpbIBalOIqHeCSl KpOCHeHCKHMH neC'ia·HH- KaMH.
210 Andrzej J:;lllczka
Andrzej SL..'\CZKA
GEOLOGICAL STRUCTURE OF THE SILESIAN UNIT BETWEEN' BILSKO AND TABASZOWA
S u'm m a'ry
The investIgated portion of the flank of the Rozn6w anticline reveals a' com- plicated structure. 'l1wo parts may be distinguished there, the northeastern and the southwestern, which differ in their structures and tectonic directions. Furthe- more, the southwestern part 'is loosened and overthrusted on the northeastern part.
Dislocations running along the Dunajec and the Lososina .valleys. separate this element from the nei-gh'bouring area.
The 1000er and the upper Istebna 'beds are the oldest memiber e~pO'Sed here.
They contain exotics of effusive rocks "(porphyries', dacite-andesites, felsiteS' and greenstones), metamorphic rooks (granitogneisses, alaskites, psephitic and psamrilitic gneisses, garnetiferO'US shales, porphyroi<lal -gneisses and mar.b.les) and sedimentary: rocks (planctonic, bryozoan-foraminiferal, lithotamnian and radiolarian limestones, as well as limestones with ammonites andflihts). 'In these beds radial imprints of medusa-like forms resembling genus Kirklandia Cas t e r have been discovered.
In some parts of thes.e beds, nU!IIlerous are bioglY'phs of Paleobulia, CeratophycU8 and Spirophyton types, and star-like feeding traces of annelids.
Due to the tectonic disturbances" the Ci~Zkowice sands tones had suffered
11. partial reduction, hence, only their lower part survived. Only higher up, the Globi,gerina marls oe-cur, interstratified in their upper part ,by thieikbedded sandstones :resembling those from the Krosno beds. Subsequently, the menilite shales are present, covered by the !{rosno .sands tones.
