SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI USŁUG

(1)

W OLSZTYNIE

S PRAWOZDANIE Z REALIZACJI USŁUG OPIEKUŃCZYCH W FORMIE

TELEOPIEKI W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO - ^MAZURSKIM

W LATACH 2018-2019

Opracowanie:

Biuro ds. pomocy i integracji społecznej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej

Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Olsztyn, kwiecień 2020 r.

(2)

SPIS TREŚCI:

WSTĘP ... 3

WNIOSKI ... 5

1. WDRAŻANIE TELEOPIEKI W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM W LATACH 2018-2019 r. ... 8

2. SPRAWOZDANIE MERYTORYCZNE ... 11

2.1. Realizacja usług opiekuńczych w formie teleopieki w województwie warmińsko- mazurskim w 2019 r. ... 11

2.2. Odbiorcy usług opiekuńczych w formie teleopieki w województwie warmińsko- mazurskim w 2019 r. ... 12

2.3. Działania podejmowane w ramach organizacji usług teleopiekuńczych ... 14

2.4. Plany dotyczące kontynuacji zadania ... 15

2.5. Trudności związane z wdrażaniem usług teleopiekuńczych w 2019 r. w województwie warmińsko-mazurskim ... 16

3. SPRAWOZDANIE FINANSOWE ... 19

SPIS MAP ... 22

SPIS RYSUNKÓW ... 22

SPIS WYKRESÓW ... 22

(3)

WSTĘP

Samorząd Województwa Warmińsko-Mazurskiego obserwując zachodzące przemiany demograficzne oraz rosnące zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze, w 2017 r. wystąpił z inicjatywą uruchomienia, we współpracy z samorządami lokalnymi, pilotażowego programu wdrożenia usług teleopiekuńczych, oferując gminom 50% wsparcie finansowe z budżetu Województwa. Przy czym należy tu podkreślić, że świadczenie usług opiekuńczych jest ustawowym zadaniem własnym gmin.

Dzięki podjętym działaniom, w latach 2018-2019 łącznie 51 gmin uruchomiło dla swoich seniorów nowoczesną formę usług, obejmując tym samym wsparciem łącznie 1008 osób starszych. Na koniec 2019 r. usługę realizowało 48 gmin. Trzy gminy, które uruchomiły usługi teleopiekuńcze w 2018 r. odstąpiły od ich kontynuowania w 2019 roku.

Należy zaznaczyć, że Samorząd Województwa przekazywał dofinansowanie wyłącznie na uruchomienie usług teleopiekuńczych, w kolejnych latach gminy będą finansowały to zadanie z własnych budżetów. Celem takiego działania Województwa jest umożliwienie uruchomienia usług teleopiekuńczych w jak największej liczbie gmin regionu.

Powodem do zastosowania nowoczesnego rozwiązania, jakim jest teleopieka, jest m.in. wzrastające zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze dla osób starszych oraz rosnące koszty opieki instytucjonalnej finansowane ze środków publicznych, głównie samorządowych. Ponadto należy zauważyć, że tradycyjny model opieki rodzinnej ma zastosowanie coraz rzadziej, a z drugiej strony model stacjonarnej opieki instytucjonalnej jest najmniej pożądanym przez samych zainteresowanych. W takiej sytuacji najwłaściwszym rozwiązaniem jest wzmocnienie systemu opieki środowiskowej świadczonej w miejscu zamieszkania seniora, a idąc dalej zastosowanie teleopieki domowej, która umożliwia wydłużenie okresu samodzielności osoby starszej we własnym domu.

Teleopieka w wersji podstawowej to system przywoławczy działający w domu podopiecznego przez 24 h/dobę, 365 dni w roku. Osoba potrzebująca wyposażona zostaje w telefon oraz do wyboru brelok, wisiorek lub bransoletkę z przyciskiem SOS, który w razie jakiegokolwiek zagrożenia (upadek, nagłe pogorszenie stanu zdrowia, pożar,) po naciśnięciu powoduje automatyczne uruchomienie połączenia w trybie głośnomówiącym z centrum monitoringu, w którym operator zadecyduje o stosownym rodzaju interwencji. Powyższa forma usług opiekuńczych jest alternatywą dla pobytu osób starszych w zakładzie opiekuńczo-pielęgnacyjnym czy domu pomocy społecznej oraz wsparciem dla rodzin osób samotnie zamieszkujących.

Podjęte działania wynikają również z realizacji zapisów programu „Polityka senioralna województwa warmińsko-mazurskiego na lata 2014-2020”, a także z ustawy o pomocy społecznej, która przypisuje Samorządowi Województwa zadanie polegające na inspirowaniu i promowaniu nowoczesnych rozwiązań w zakresie pomocy społecznej.

Każda gmina, która otrzymała w latach 2018-2019 wsparcie finansowe z budżetu Województwa Warmińsko-Mazurskiego na uruchomienie usług teleopiekuńczych złożyła sprawozdanie i rozliczyła się z przekazanej dotacji po zakończeniu roku budżetowego.

(4)

Ponadto gminy, które wdrożyły usługi opiekuńcze w formie teleopieki w 2018 roku zostały poproszone o wypełnienie ankiety dotyczącej kontynuacji tych usług w roku 2019.

Działanie takie miało na celu zmonitorowanie trwałości zadania rozpoczętego w roku poprzednim, a także pozwoliło na ocenę stanu usług teleopiekuńczych świadczonych w województwie warmińsko-mazurskim.

W oparciu o złożone przez gminy sprawozdania jednostkowe oraz ankiety nadesłane z ośrodków pomocy społecznej, które kontynuowały realizację ww. usług w 2019 roku z własnych środków finansowych opracowano Sprawozdanie z realizacji usług opiekuńczych w formie teleopieki w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2018-2019.

(5)

WNIOSKI

1. Odbiorcami usług opiekuńczych w formie teleopieki w latach 2018-2019 były przede wszystkim osoby w wieku powyżej 80 r.ż. (46,43%) oraz w wieku 70-80 lat (32,24 %). Jak widać grupa osób w wieku 70+ staje się coraz bardziej istotna w kontekście planowania działań opiekuńczych z wykorzystywaniem usług opartych na nowoczesnych technologiach, tj. teleopieka i telemedycyna.

Wydłużanie się przeciętnego trwania życia wpływa na proces starzenia się społeczeństwa. Prognozy demograficzne potwierdzają, że w ciągu najbliższego dziesięciolecia będzie wzrastała liczba i udział osób w wieku 60-79 lat w ogóle ludności, a począwszy od 2026 r. rozpocznie się dynamiczny wzrost liczby osób w wieku 80 lat i więcej.¹ W tym kontekście kluczowe jest podejmowanie działań mających na celu zapewnienie im opieki i poczucia bezpieczeństwa. Wzrastające zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze dla osób starszych oraz rosnące koszty opieki instytucjonalnej, finansowanej ze środków publicznych, głównie samorządowych powinny skłaniać gminy do inwestowania w rozwój wielu różnych form wsparcia, pozwalających jak najdłużej pozostawać osobom starszym we własnym środowisku.

2. Odbiorcami usług teleopiekuńczych były przede wszystkim kobiety, które stanowiły niemal 80% seniorów objętych teleopieką w latach 2018-2019. Biorąc pod uwagę powyższe trendy, należy wnioskować, że to kobiety stanowić będą w przyszłości główną grupę docelową usług opartych na nowoczesnych technologiach.

Powyższe potwierdza fakt, że wśród populacji osób starszych przeważają kobiety.

Rosnący wraz z wiekiem udział kobiet w populacji wynika przede wszystkim z nadumieralności mężczyzn oraz zróżnicowania długości życia przedstawicieli obydwu płci. Dane demograficzne dla Polski wskazują, że kobiety osiągające wiek 60 lat mają przed sobą o 5 lat więcej dalszego trwania życia niż mężczyźni. Przewaga liczebna kobiet rośnie w kolejnych grupach wiekowych, tj. w grupie 60-64 lata, kobiety stanowią ponad 53% zbiorowości, a wśród osób co najmniej 85-letnich już ponad 72%.²

3. Usługami teleopiekuńczymi w latach 2018-2019 zostały objęte przede wszystkim osoby mieszkające samotnie, które stanowiły niemal 90% seniorów korzystających z teleopieki. Mając na uwadze prognozy demograficzne na najbliższe lata, z których jednoznacznie wynika, że liczba seniorów w województwie warmińsko-mazurskim, szczególnie w najstarszych grupach wiekowych, w tym seniorów samotnych, będzie się systematycznie zwiększać, należy przypuszczać, że tym samym zwiększać się będzie grupa odbiorców usług teleopiekuńczych/telemedycznych.

1Informacja o sytuacji osób starszych w Polsce za rok 2018, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, s. 10-12.

2 Tamże, s. 7.

(6)

Wśród osób starszych – aż 2/3 to osoby owdowiałe, w tym ponad 90% to samotnie żyjące kobiety. Jak wcześniej wspomniano, przedstawione tendencje wynikają, ze zjawiska wyższej umieralności mężczyzn, która – w konsekwencji – powoduje częstsze owdowienia kobiet. Starsi mężczyźni najczęściej do końca życia pozostają żonaci, a starsze kobiety są wdowami.³ Teleopieka, a dalej telemedycyna z założenia powinna obejmować przede wszystkim seniorów żyjących samotnie, którzy mają ograniczone możliwości przemieszczania się, a ich aktywność ogranicza się do własnego mieszkania.

4. Osoby starsze, które zdecydowały się na skorzystanie z usług teleopiekuńczych doceniają korzyści wynikające ze stosowania tego typu nowoczesnych rozwiązań – w większości gmin seniorzy chętnie korzystali z zaproponowanej formy wsparcia, co pozwala sformułować wniosek, że należy kontynuować realizację tego rodzaju usług.

Pomimo wskazywanych przez gminy problemów oraz początkowego oporu seniorów przed teleopieką, ogólny odbiór usług teleopiekuńczych jest dobry. Seniorzy, którzy zdecydowali się przystąpić do programu w większości przypadków byli zadowoleni z otrzymanego wsparcia. Teleopieka podniosła poziom ich bezpieczeństwa głównie poprzez świadomość możliwości użycia „przycisku życia“ i w razie konieczności otrzymania niezbędnej pomocy. Również rodzina osób korzystających z usług teleopieki jest spokojniejsza o swoich bliskich, ponieważ ewentualna pomoc zostanie udzielona zdecydowanie szybciej.

5. Ponad 61% osób starszych objętych usługami teleopiekuńczymi to osoby zamieszkujące tereny miejskie.

Związane jest to przede wszystkim z faktem, że do programu w latach 2018-2019 przystąpiły głównie gminy miejskie oraz miejsko-wiejskie. W kontekście kompleksowego, systemowego rozwoju usług opiekuńczych w formie teleopieki ważne jest, aby w kolejnych etapach zachęcać pozostałe gminy, w szczególności gminy wiejskie, w których gęstość zaludnienia jest niewysoka, co z kolei powoduje, że samotni seniorzy mieszkają w znacznym oddaleniu od innych domostw, a tym bardziej od ośrodków miejskich

6. Z rozmów przeprowadzanych z seniorami, którzy za pomocą tzw. przycisku życia kontaktowali się z Centrum Operacyjno-Alarmowym wykreował się katalog potrzeb nie będących potrzebami ratującymi życie, ale jak się okazuje ważnymi z ich punktu widzenia i mającymi wpływ na jakość życia i poczucie bezpieczeństwa seniorów.

Były to głównie:

a) zgłoszenia awarii telefonu, zmiany numeru telefonu dedykowanego do usług teleopieki, prośba o dodanie nowej osoby do kontaktu;

3Informacja o sytuacji osób starszych w Polsce za rok 2018, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, s. 18.

(7)

b) potrzeby około-medyczne, np.: zamówienie karetki transportowej, konsultacje w sprawie zażywania leków, porady medyczne, umówienie wizyty u lekarza, zakup i dostarczenie leków, odnowienie recepty;

c) prośby o pomoc w codziennych sprawach – np. zgaszenie lampki nocnej, poszukiwanie kontaktu do rodziny spoza miasta, pytania typu: „gdzie można załatwić ....”, „kto mógłby mi pomóc w ....”;

d) prośby o pomoc w zażegnaniu awantury domowej, uskarżanie się na sąsiadów.

Wskazane powyżej potrzeby powinny być brane pod uwagę przy budowaniu systemowego wsparcia seniorów i katalogu usług dla tej grupy społecznej, przez wszystkie instytucje i podmioty zajmujące się osobami starszymi.

7. Koszty uruchomienia i wdrażania usług teleopiekuńczych w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2018-2019.

1) Całkowity koszt uruchomienia i wdrażania (kontynuowania) usług teleopiekuńczych w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2018-2019 wyniósł 838 788,51 zł.

a) koszt opłat abonamentowych wyniósł łącznie 525 264,62 zł, co stanowiło 62,62%

kosztów wdrożenia teleopieki w województwie.

b) koszt zakupu telefonów stacjonarnych wyniósł 58 159,96 zł (6,93%).

c) koszt zakupu telefonów komórkowych – 252 263,93 zł (30,07%).

d) pozostałe koszty na inne wydatki (tj. dzierżawę kart SIM oraz konfigurację urządzeń) - 3 100 zł (0,37%).

2) Koszty poniesione ze środków własnych gmin wyniosły łącznie 570 697,64 zł, w tym:

a) na uruchomienie usług teleopiekuńczych w latach 2018-2019 - 301 203,68 zł.

b) kontynuowanie w 2019 r. usług teleopiekuńczych uruchomionych w 2018 r. – 269 493,96 zł.

3) Łączna wysokość dotacji Samorządu Województwa przekazanych na uruchomienie usług teleopiekuńczych w latach 2018-2019 wyniosła 301 209 zł w tym:

a) w roku 2018 – 216 991 zł, b) w roku 2019 – 84 218 zł.

Wysokość wsparcia przekazanego gminom wyniosła do 50% kosztów zapewnienia potrzebującym mieszkańcom gmin dostępu do usług teleopieki. W każdej gminie wsparciem objęty został koszt opłaty dostępowej oraz zakup niezbędnych urządzeń.

(8)

1. WDRAŻANIE TELEOPIEKI W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM W LATACH 2018-2019

Usługi opiekuńcze w formie teleopieki w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2018-2019.

Edycja I (2018) II (2018) III (2019 )

Podstawa prawna

Uchwała

Nr XXXIII/735/17 Sejmiku Województwa Warmińsko- Mazurskiego z dnia 28 grudnia 2017 r. w sprawie: udzielenia pomocy finansowej dwudziestu gminom w województwie warmińsko-mazurskim w formie dotacji celowych z przeznaczeniem

na realizację zadań

własnych gmin związanych z organizowaniem

i świadczeniem usług opiekuńczych w formie teleopieki w 2018 roku

Uchwała

Nr XXXVIII/817/18 Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego z dnia 26 czerwca 2018 r.

w sprawie udzielenia pomocy finansowej czternastu gminom w województwie warmińsko-mazurskim w formie dotacji celowych

z przeznaczeniem na realizację zadań własnych gmin związanych z organizowaniem i świadczeniem usług opiekuńczych w formie teleopieki w 2018 roku.

Uchwała Nr

VII/127/19 Sejmiku Województwa Warmińsko-

Mazurskiego z dnia 28 maja 2019 r.

w sprawie: udzielenia pomocy finansowej siedemnastu gminom w województwie warmińsko-mazurskim w formie dotacji celowych

z przeznaczeniem na realizację zadań własnych gmin związanych z organizowaniem i świadczeniem usług opiekuńczych w formie teleopieki w 2019 roku

(9)

Gminy

20 gmin, tj.:

Gmina Miejska Bartoszyce;

Gmina Miasta Braniewa;

Gmina Pasłęk;

Gmina Miasto Ełk;

Gmina Gołdap;

Gmina Miejska Iława;

Gmina Orneta;

Gmina Miasto Mrągowo;

Gmina Miejska Nowe Miasto Lubawskie;

Gmina Olecko;

Gmina Biskupiec;

Gmina Miejska Ostróda;

Gmina Pisz;

Gmina Miejska Szczytno;

Gmina Węgorzewo;

Gmina Miasto Elbląg;

Gmina Olsztyn;

Gmina Miejska Lidzbark Warmiński;

Gmina Gietrzwałd;

Gmina Morąg;

14 gmin, tj.

Gmina Banie Mazurskie;

Gmina Biała Piska;

Gmina Dobre Miasto;

Gmina Frombork;

Gmina Miejska Giżycko;

Gmina Wiejska Iława;

Gmina Jeziorany;

Gmina Miejska Lubawa;

Gmina Wiejska Lubawa;

Gmina Miłki;

Gmina Miłomłyn;

Gmina Wiejska Mrągowo;

Gmina Ruciane Nida;

Gmina Stawiguda;

17 gmin, tj.:

Gmina Barciany;

Gmina Dubeninki;

Gmina Dywity;

Gmina Kolno;

Gmina Lidzbark;

Gmina Miejska Górowo Iławeckie;

Gmina Miasto Działdowo;

Gmina Miejska Kętrzyn;

Gmina Olsztynek;

Gmina Płośnica;

Gmina Pozezdrze;

Gmina Purda;

Gmina Ryn;

Gmina Srokowo;

Gmina Tolkmicko;

Gmina Wiejska Bartoszyce;

Gmina Wiejska Kętrzyn;

Całkowity koszt usług

teleopiekuńczych (w zł)

271 046 133 510

164 738

Wysokość przekazanej

dotacji (łącznie) 143 870 73 121 84 218

Wysokość wykorzystanej dotacji (łącznie)

132 367 56 364 79 359

Data podpisania

umowy 17 stycznia 2018 r. 13 lipca 2018 r. 5 czerwca 2019 r.

Ogólne zasady

Wysokość wsparcia przekazanego gminom wyniosła do 50% kosztów zapewnienia potrzebującym mieszkańcom gmin dostępu do usług teleopieki.

W każdej gminie wsparciem objęty został koszt opłaty dostępowej oraz zakup niezbędnych urządzeń.

(10)

Spośród wymienionych w powyższej tabeli 34 gmin, które uruchomiły usługi w 2018 roku przy wsparciu finansowym Województwa, 31 z nich kontynuowało to zadanie w 2019 r., finansując je ze środków własnych. Były to niżej wymienione gminy:

1. Gmina Banie Mazurskie 2. Gmina Pasłęk

3. Gmina Orneta 4. Gmina Pisz

5. Gmina Wiejska Iława;

6. Gmina Wiejska Lubawa 7. Gmina Miłki

8. Gmina Wiejska Mrągowo;

9. Gmina Stawiguda

10. Gmina Miejska Bartoszyce 11. Gmina Miasto Ełk

12. Gmina Miejska Iława 13. Gmina Miasto Mrągowo 14. Gmina Olecko

15. Gmina Biskupiec

16. Gmina Miejska Szczytno

17. Gmina Miasto Olsztyn

18. Gmina Miejska Lidzbark Warmiński 19. Gmina Morąg

20. Gmina Dobre Miasto 21. Gmina Frombork 22. Gmina Jeziorany

23. Gmina Miejska Lubawa

24. Gmina Miejska Nowe Miasto Lubawskie 25. Gmina Ruciane Nida

26. Gmina Gołdap

27. Gmina Miejska Ostróda 28. Gmina Miłomłyn

29. Gmina Miejska Giżycko 30. Gmina Węgorzewo 31. Gmina Miasto Elbląg

Mapa 1. Gminy województwa warmińsko-mazurskiego, w których uruchomiono usługi teleopiekuńcze w latach 2018-2019.

Źródło: Opracowanie własne Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

(11)

2. SPRAWOZDANIE MERYTORYCZNE

2.1. Realizacja usług opiekuńczych w formie teleopieki w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2018-2019 r.

Gminy, które na podstawie umów podpisanych z Samorządem Województwa Warmińsko-Mazurskiego, otrzymały dofinansowanie na realizację usług teleopiekuńczych zobowiązane były do wyboru operatora, w sposób gwarantujący zachowanie uczciwej i wolnej konkurencji oraz przestrzeganie zasad równego traktowania i przejrzystości. Niemal wszystkie gminy realizujące usługi opiekuńcze w formie teleopieki, na operatora świadczącego usługi teleopiekuńcze wybrały Polskie Centrum Opieki Sp. z o. o z siedzibą w Gdyni, jedna gmina zdecydowała się na współprace z firmą ABAKUS Systemy Teleinformatyczne Spółka z o. o. z siedzibą w Bielsku Białej.

Jednostkami odpowiedzialnymi za organizację usług teleopiekuńczych, w tym między innymi rekrutację uczestników, były przede wszystkim ośrodki pomocy społecznej.

W dziewięciu przypadkach działania w tym zakresie przejęły urzędy gmin, które realizowały usługę samodzielnie bądź we współpracy z ośrodkami pomocy społecznej – mapa 2.

Mapa 2. Realizatorzy usług opiekuńczych w formie teleopieki w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2018-2019 r.

(12)

Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Polskie Centrum Opieki Sp. z o.o z siedzibą w Gdyni oraz przez firmę ABAKUS Systemy Teleinformatyczne Spółka z o.o. z siedzibą w Bielsku Białej w latach 2018-2019 r. odnotowano 4220 połączeń, z czego 198 były to połączenia alarmowe, 1815 połączenia aktywacyjne i testowe oraz 2207 połączeń przypadkowych– rysunek 1.

Rysunek 1. Połączenia odnotowane w latach 2018-2019 r. przez Polskie Centrum Opieki Sp. z o. o oraz ABAKUS Systemy Teleinformatyczne Spółka z o. o.

Źródło: Opracowanie na podstawie informacji przekazanych przez Polskie Centrum Opieki w Gdyni oraz firmę ABAKUS Systemy Teleinformatyczne

Potrzeby zgłaszane przez seniorów podczas rozmów, nie będące zgłoszeniami alarmowymi, to w głównej mierze:

e) zgłoszenia awarii telefonu, zmiany numeru telefonu dedykowanego do usług teleopieki, prośba o dodanie nowej osoby do kontaktu;

f) potrzeby około-medyczne, np.: zamówienie karetki transportowej, konsultacje w sprawie zażywania leków, porady medyczne, umówienie wizyty u lekarza, zakup i dostarczenie leków, odnowienie recepty;

g) prośby o pomoc w codziennych sprawach – np. zgaszenie lampki nocnej, poszukiwanie kontaktu do rodziny spoza miasta, pytania typu: „gdzie można załatwić ....”, „kto mógłby mi pomóc w ....”;

h) prośby o pomoc w zażegnaniu awantury domowej, uskarżanie się na sąsiadów.

2.2. Odbiorcy usług opiekuńczych w formie teleopieki w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2018-2019.

Jak wynika ze sprawozdań oraz ankiet nadesłanych przez gminy realizujące usługi opiekuńcze w formie teleopieki, z tej formy wsparcia skorzystało 1008 seniorów z województwa warmińsko-mazurskiego. Prawie połowa spośród nich to osoby powyżej 80 r.ż. (46,43%). Niemal co trzeci odbiorca usług był w wieku 70-80 lat. Seniorzy w wieku 65-70 lat stanowili ponad 11%, a w wieku 60-65 lat blisko 10 % - wykres 1. Odbiorcami

Łącznie:

4220

połączenia alarmowe:

198 (4,69%)

połączenia aktywacyjne i testowe:

1815 (43,01%)

połączenia przypadkowe:

2207 (52,30%)

(13)

usług były przede wszystkim kobiety, które stanowiły prawie 80% seniorów objętych teleopieką w latach 2018-2019 r. - wykres 2.

Wykres 1. Odbiorcy usług teleopieki wg wieku Wykres 2. Odbiorcy usług teleopieki wg płci

Usługami teleopiekuńczymi zostały objęte przede wszystkim osoby mieszkające samotnie, które stanowiły niemal 90% seniorów korzystających z teleopieki – wykres 3.

Ponadto ponad 61% osób starszych objętych usługą to osoby zamieszkujące tereny miejskie – wykres 4. Związane jest to przede wszystkim z faktem, że do projektu wdrażania usług teleopiekuńczych w latach 2018-2019 r. przystąpiły głównie gminy miejskie i miejsko- wiejskie.

Wykres 3. Odbiorcy usług teleopieki wg sytuacji rodzinnej

Wykres 4. Odbiorcy usług teleopieki wg miejsca zamieszkania

9,72%

11,61%

32,24%

46,43%

p.60 - 65 p. 65 - 70 p. 70-80 p. 80 r.ż

79,37%

20,63%

Kobiety Mężczyźni

89,38%

10,62%

os. Samotne os.m. z rodziną

61,21%

38,79%

Miasto Wieś

(14)

Podsumowując: przeciętny odbiorca usług opiekuńczych w formie teleopieki w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2018-2019 to kobieta, w wieku powyżej 80 lat, mieszkająca samotnie na terenach miejskich.

W oparciu o przedstawione sprawozdania oraz ankiety nadesłane przez ośrodki pomocy społecznej można stwierdzić, że osoby starsze, które zdecydowały się na skorzystanie z usług teleopiekuńczych doceniają korzyści wynikające ze stosowania tego typu nowoczesnych rozwiązań – w większości gmin seniorzy chętnie korzystali z zaproponowanej formy wsparcia.

2.3. Działania podejmowane w ramach organizacji usług teleopiekuńczych

Rekrutacja osób do objęcia usługami opiekuńczymi w formie teleopieki spoczywała w głównej mierze na pracownikach socjalnych. Seniorów zgłaszały również rodziny oraz same osoby starsze wyrażały chęć uczestniczenia w realizowanym projekcie.

W pojedynczych przypadkach w proces rekrutacji angażowali się : radni gminy oraz sołtysi.

(wykres 5).

Wykres 5. Osoby zgłaszające seniorów do objęcia usługą teleopieki w latach 2018-2019 (liczba gmin).

ODBIORCA USŁUG TELEOPIEKUŃCZYCH

WIEK POW. 80 r.ż (46,43%)

MIESZKANIEC MIASTA (61,21%)

OSOBA MIESZKAJĄCA SAMOTNIE

(89,38%) KOBIETA

(79,37%)

51

63

25

80

23 0

20 40 60 80 100

same osoby starsze

rodzina sąsiedzi pracownik socjalny

inne

(15)

W ramach realizacji usług teleopiekuńczych gminy podejmowały szereg różnorodnych działań promocyjnych. Należały do nich przede wszystkim:

 spotkania indywidualne oraz grupowe z osobami starszymi, podopiecznymi ośrodków pomocy społecznej;

 publikacje informacji o teleopiece na stronach internetowych urzędów gmin, ośrodków pomocy społecznej;

 publikacje informacji o teleopiece na portalach społecznościowych (np. Facebook);

 informacje na temat wdrażania usług teleopiekuńczych w lokalnych mediach (prasa, radio, telewizja);

 plakaty informacyjne na tablicach ogłoszeń;

 ulotki informacyjne dla seniorów;

 przekazanie informacji do m.in.: placówek służby zdrowia,

 kontakt z seniorami poprzez: pielęgniarki środowiskowe, sołtysów.

Po ustaleniu docelowej grupy spełniającej wymagania dotyczące możliwości i zasadności korzystania ze wsparcia (stan zdrowia, możliwości techniczne, chęć przystąpienia do usługi), szczegółowo zapoznano seniorów z zasadami obsługi sprzętu i funkcjonowania systemu teleopieki.

Polskie Centrum Opieki z Gdyni zorganizowało również szkolenia dla pracowników urzędów gmin oraz ośrodków pomocy społecznej odpowiedzialnych za wdrażanie usług teleopiekuńczych.

2.4. Plany dotyczące kontynuacji zadania

Z informacji uzyskanych ze sprawozdań oraz ankiet wynika, że w roku 2020 usługi opiekuńcze w formie teleopieki kontynuować zamierza 48 gmin, z usług skorzysta ok. 960 seniorów z województwa warmińsko-mazurskiego – mapa nr 3.

Mapa 3. Gminy planujące realizację usług teleopiekuńczych w roku 2020 z liczbą osób.

(16)

2.5. Trudności związane z wdrażaniem usług teleopiekuńczych w latach 2018-2019 r. w województwie warmińsko-mazurskim

W sprawozdaniach oraz ankietach z realizacji teleopieki w województwie warmińsko- mazurskim w latach 2018-2019 r. gminy wskazywały na problemy pojawiające się podczas wdrażania usług teleopiekuńczych. Dla przejrzystości podzielono je na trzy kategorie:

problemy techniczne (głównie związane z działaniem sprzętu), problemy organizacyjne oraz leżące po stronie seniorów.

Poniżej przedstawiono najczęściej pojawiające się trudności w czasie realizacji usług opiekuńczych w formie teleopieki w latach 2018-2019 r. w województwie warmińsko- mazurskim.

(17)

• niewielkie kłopoty z montażem urządzeń stacjonarnych (konieczność zasilania urządzeń z sieci elektronicznej i stosowanie przedłużaczy);

• słaby zasięg operatora telefonii komórkowej, słaby zasięg telefonów stacjonarnych w zakresie głośnika zamontowanego w samym aparacie.

• trudności z porozumieniem się z operatorem, gdy telefon stacjonarny znajduje sie w innym pomieszczeniu;

• wadliwe aparaty telefoniczne;

• sprzęt mało wytrzymały na upadek z wysokości, co grozi uszkodzeniem urządzenia.

Trudności techniczne

• długa, czasochłonna rekrutacja, brak chętnych;

• szybka rezygnacja osób starszych z udziału w programie;

• w przypadku niektórych samotnych seniorów brak osób do pierwszego kontaktu (co jest konieczne do uruchomienia usługi).

Trudności organizacyjne

• niechęć i brak akceptacji dla nowoczesnych rozwiązań;

• obawa przed użyciem przycisku "sos";

• obawa osób korzystających, że bedą ponosić koszty finansowe za korzystanie z usługi;

• problemy z obslugą techniczą telefonów przez podopiecznych,

• niezdecydowanie klientów oraz obawa, że nie poradzą sobie z obsługą urządzeń.

Trudności leżące po

stronie seniorów

(18)

Pomimo wskazywanych przez gminy niedoskonałości, ogólny odbiór usług teleopiekuńczych jest dobry. Jak wcześniej wspomniano seniorzy, którzy zdecydowali się przystąpić do programu w większości przypadków byli zadowoleni z otrzymanego wsparcia.

W złożonych sprawozdaniach często podkreślano, że teleopieka podniosła poziom poczucia bezpieczeństwa, zarówno beneficjentów wsparcia, jak również ich rodzin.

Uczestnicy programu usług teleopiekuńczych to osoby starsze, przeważnie schorowane, mieszkające samotnie, których aktywność ograniczona jest do własnego mieszkania. Często więc sama świadomość możliwości użycia „przycisku życia“ i w razie konieczności otrzymania niezbędnej pomocy medycznej czy też wezwania członka rodziny bądź sąsiada, powoduje znaczny wzrost poczucia bezpieczeństwa. Również rodzina osób korzystających z usług teleopieki jest spokojniejsza o swoich bliskich, ponieważ ewentualna pomoc zostanie udzielona zdecydowanie szybciej.

(19)

3. SPRAWOZDANIE FINANSOWE

Po analizie sprawozdań i rozliczeniu udzielonych dotacji, stwierdzono, że gminy, które przystąpiły do programu wdrażania usług opiekuńczych w formie teleopieki w latach 2018-2019 r., wykorzystały łącznie 268 091 zł, co stanowiło 89% udzielonych dotacji.

Na mapie zamieszczonej poniżej przedstawiono odsetek dotacji na wdrażanie usług teleopiekuńczych wykorzystanej przez poszczególne gminy.

Mapa 4. Odsetek dotacji na uruchomienie usług teleopiekuńczych wykorzystanej przez gminy, które przystąpiły w latach 2018-2019 do programu.

Zgodnie z umowami zawartymi pomiędzy gminami, które przystąpiły do programu uruchamiania usług teleopiekuńczych w latach 2018-2019 r., a Samorządem Województwa Warmińsko-Mazurskiego, udzielona dotacja przeznaczona została na pokrycie kosztów opłaty abonamentowej/dostępowej oraz zakup sprzętu, tj. telefonów komórkowych i stacjonarnych.

W latach 2018-2019 w ramach dotacji otrzymanych z budżetu Województwa Warmińsko- Mazurskiego sfinansowano niżej wymienione wydatki:

a) opłaty abonamentowe/dostępowe - 120 542,43 zł, co stanowiło 44,96% otrzymanych dotacji,

(20)

b) zakup telefonów komórkowych - 116 941,27 zł, co stanowiło 43,62% otrzymanych dotacji,

c) zakup telefonów stacjonarnych - 30 337,17 zł, co stanowiło 11,32% otrzymanych dotacji, d) ponadto ze środków budżetu Województwa sfinansowano inne wydatki (tj. dzierżawa kart

SIM oraz konfiguracja urządzeń) w wysokości 270 zł co stanowi 0,10% - rysunek 2.

Rysunek 2. Struktura wydatków poniesionych przez gminy w ramach otrzymanych dotacji na wdrażanie usług teleopiekuńczych w latach 2018-2019.

Całkowity koszt uruchomienia i wdrażania (kontynuowania) usług teleopiekuńczych w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2018-2019 wyniósł 838 788,51 zł, w tym:

a) koszt opłat abonamentowych wyniósł łącznie 525 264,62 zł, co stanowiło 62,62%

kosztów uruchomienia i wdrażania (kontynuowania) wdrożenia teleopieki w województwie,

b) koszt zakupu telefonów stacjonarnych wyniósł 58 159,96 zł (6,93%), c) koszt zakupu telefonów komórkowych – 252 263,93 zł (30,07%),

d) ponadto, gminy przeznaczyły kwotę 3 100 zł (0,37%) na inne wydatki (tj. dzierżawę kart SIM oraz konfigurację urządzeń).

Koszty poniesione ze środków własnych gmin wyniosły łącznie 570 697,64 zł, w tym:

a) na uruchomienie usług teleopiekuńczych w latach 2018-2019 - 301 203,68 zł, b) kontynuowanie w 2019 r. usług teleopiekuńczych uruchomionych w 2018 r. –

269 493,96 zł.

Łączna wysokość dotacji Samorządu Województwa przekazanych na uruchomienie usług teleopiekuńczych w latach 2018-2019 wyniosła 301 209 zł w tym:

a) w roku 2018 – 216 991 zł, b) w roku 2019 – 84 218 zł.

Łącznie:

268 090,87

opłaty

dostępowe/abonamentowe:

120 542,43zł (44,96%)

zakup telefonów stacjonarnych:

30 337,17zł (11,32%)

zakup telefonów komórkowych:

116 941,27zł (43,62%)

inne wydatki 270 zł (0,10%)

(21)

Wykres 6. Struktura wydatków poniesionych przez gminy w ramach uruchomienia i wdrażania (kontynowania) usług teleopiekuńczych w województwie warmiński-mazurskim w latach 2018-2019.

62,62%

6,93%

30,07%

0,37%

ŁĄCZNY KOSZT OPŁATY DOSTĘPOWEJ

ŁĄCZNY KOSZT ZAKUPU TELEFONÓW STACJONARNYCH ŁĄCZNY KOSZT ZAKUPU TEL. KOMÓRKOWYCH

INNE KOSZTY PONIESIONE W 2019 (DZIERŻAWA KART SIM)

(22)

SPIS MAP

Mapa 1. Gminy województwa warmińsko-mazurskiego, w których wdrożono usługi

teleopiekuńcze w latach 2018-2019. ... 10

Mapa 2. Realizatorzy usług opiekuńczych w formie teleopieki w województwie warmińsko- mazurskim w latach 2018-2019. ... 11

Mapa 3. Gminy planujące realizację usług teleopiekuńczych w roku 2020 wraz z liczbą osób ... 15

Mapa 4. Odsetek dotacji na uruchomineie usług teleopiekuńczych wykorzystanej przez gminy, które przystapiły w latach 2018-2019 do programu ... 19

SPIS RYSUNKÓW

Rysunek 1. Połączenia odnotowane w latach 2018- 2019 przez Centrum Opieki Alarmowej ... 12

Rysunek 2. Struktura wydaktów poniesionych przez gminy w ramach otrzymanych dotacji na wdrażanie usług teleopiekuńcznych w latach 2018-2019 ... 20

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Odbiorcy usług teleopieki wg wieku ... 13

Wykres 2. Odbiorcy usług teleopieki wg płci ... 13

Wykres 3. Odbiorcy usług teleopieki wg sytuacji rodzinnej ... 13

Wykres 4. Odbiorcy usług teleopieki wg miejsca zamieszkania ... 13

Wykres 5. Osoby zgłaszające seniorów do objęcia usługą teleopieki w latach 2018- 2019 (liczba gmin) ... 14

Wykres 6. Struktura wydatków poniesionych przez gminy w ramach wdrażania usług teleopiekuńczych w województwie warmiński-mazurskim w latach 2018- 2019 ... 21

SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI USŁUG