Z. P.
Z okazji trzechsetlecia Francuskiej
Akademii Nauk
Studia Philosophiae Christianae 2/2, 301-303
m eta fizy k i w te k sta c h ep istem o lo g iczn y ch A r y sto te le sa i T om asza. J. J em io ł zakłada w tym m iejscu , że m eta fizy k a A r y sto te le sa i T o m asza sto su je się do ich ep istem o lo g iczn y ch p o stu la tó w .
Z godnie z a p o d y k ty czn o -d ed u k c y jn ą k on cep cją nauki, p o jęcie p ier w otn e, w tym w y p a d k u p o jęcie b ytu , m u si sp ełn ia ć p o stu la t k o n iecz ności i u n iw ersa ln o ści. A b y p o ję c ie b y tu m ogło ten p o stu la t sp ełn iać, m usi u w zg lęd n ia ć ty lk o isto to w e , k w id d ita ty w n e sk ła d n ik i b ytu .
J. C h a lca rz K o m u n i k a t z p o s i e d z e n ia n a u k o w e g o A T K z dn ia 18. V. 1966 r.
P o sied zen ie to, zo rg a n izo w a n e przez W yd ział F ilo z o fii Chrześcijań sk iej, zostało p o św ię c o n e za gad n ien iom p raw a n atu raln ego. N a ży w e zain teresow an ie tym tem a tem w d zisiejszy m ś w ie c ie n a u k o w y m zw ró cił u w a g ę w p rzem ó w ien iu w stę p n y m d ziekan W yd ziału F ilo zo ficzn eg o ATK, prof. dr K. K łósak .
W ygłoszono trzy od czyty:
I. D oc. dr H a n n a W a śk iew icz Z K U L u — Z a g a d n ien ie p raw a n a tu ra ln eg o w ś w ie c ie w sp ó łczesn y m ,
II. D oc. dr H. W a śk iew icz — T eoria p raw a n atu raln ego w u jęciu ks. J. L eclercq a,
III. D oc. dr S ta n isła w O lejn ik — Z a k w e stio n w a n ie p raw a n a tu raln ego w e w sp ó łc z e sn e j e ty c e sy tu a cy jn ej.
O d p ow ied n ie a rty k u ły ukażą s ię w n a stęn y ch n u m erach naszego pism a.
Z o k a z j i tr z e c h s e t le c i a F ra n c u s k i e j A k a d e m i i N a u k
R ok 1966 je s t trzech setn y m rok iem istn ie n ia F ran cu sk iej A k a d em ii Nauk. W zw ią zk u z tą rocznicą zain au gu row an o ju b ile u sz o w e u roczy stości. W p ierw szy m dniu o g ó ln y ch u ro czy sto ści w z ię li udział: p r e z y dent R ep u b lik i F ran cu sk iej g en era ł de G au lle, czło n k o w ie rządu, c zło n k ow ie A k a d em ii N auk, p ro feso ro w ie u n iw e r sy te tó w fra n cu sk ich i liczn i przed staw iciele ak ad em ii n auk in n y ch krajów . G ości oraz czło n k ó w A kadem ii N a u k p o w ita ł p rezes A k a d em ii M. M aurice R oy. W p rzem ó w ien iu in a u g u ra cy jn y m , po k rótk im p rzed sta w ien iu h isto r ii A k a d em ii Nauk, w sk a z a ł on n a r o lę ja k ą F A N od egrała w k sz ta łto w a n iu sp o łeczeń stw a fra n cu sk ieg o , jeg o k u ltu ry m a teria ln e j i d u ch o w ej, k u ltu ry innych k rajów , a n a w e t k o n ty n e n tó w św ia ta . R o lę tę F ran cu sk a A k a demia N auk r e a liz o w a ła w drodze ro zw ija n ia i d osk on alen ia pozn an ia naukow ego. K rótk o p rzem ó w ił ta k że gen . d e G au lle. P r z e m a w ia li r ó w nież p r z e d sta w ic ie le in n y ch a k a d em ii nauk. W śród n ich M. M. Bord Chain, b ioch em ik , rep rezen ta n t A n g ie lsk ie j A k a d em ii N au k oraz P o la k W acław S ierp iń sk i, m a tem a ty k , p r z e d sta w ic ie l P o lsk ie j A k a d em ii N auk.
U ro czy sto ści ju b ile u sz o w e F ran cu sk iej A k a d em ii N au k obchodzono w e F ran cji po raz p ierw szy . T ak się jak oś sk ła d a ło , że an i p ierw sze stu le c ie jej istn ie n ia an i d ru gie n ie b y ło sp ecja ln ie w yróżn ian e. Stąd w ie lk ie b o g a ctw o program u tegoroczn ych u roczystości.
P r a w ie w k ażd ym p rzem ó w ien iu n a w ią zu ją cy m do h isto ry czn y ch p o czą tk ó w F ran cu sk iej A k a d em ii N auk, w sk a zy w a n o na k lim a t in te le k tu a ln y X V II w ie k u jako na zasad n iczy elem en t d ecy d u ją cy o jej p o w sta n iu . F a k ty czn ie, F ran cu sk ą A k a d em ię N au k nazw ać m ożn a — jak to zresztą p od k reśla prasa fra n cu sk a — córą d ucha n au k ow ego, jak i zrod ził się w X V II w ie k u . J e st rzeczą dobrze w iad om ą, że w ie k X V II gd y ch od zi o o sią g n ięcia w d zied zin ie n au k i i teo rii n a u k i u chodzi za w ie k rew o lu cy jn y . W praw dzie n ie w sz y sc y h isto ry cy n auk zgadzają się na taką o cen ę w ie k u X V II, jed n a k n ie je s t ona bez p od staw . W iek X V II o g ó ln ie uchodzi za w ie k w ie lk ic h p rzeobrażeń w d zied zin ie p o zn an ia i teo rii p ozn an ia n au k ow ego. W tym w ie k u w w y żej w y m ie n io n y ch d zied zin ach dok on ała się rew o lu cja . Z p u n k tu w id zen ia h isto rii n au k i dok on ała się ona d zięk i lu d ziom sta w ia ją cy m p y ta n ia , na k tóre m ożn a zn aleźć od p ow ied ź w drodze ek sp ery m en tu , o g ra n icza ją
cym sw o je bad an ia raczej do p rob lem ów fiz y k a ln y c h a n iżeli m e ta fi zy czn ych , k o n cen tru ją cy m u w a g ę na dokładnej o b serw a cji rzeczy, k tóre zn ajd u ją się w św ie c ie p rzyrody, oraz na z w ią zk u za ch o w a n ia się je d nej rzeczy z za ch o w a n iem się in n ej, a n ie na b ad an iu ich natury. Z w ra ca li on i u w a g ę raczej na p rzy czy n y n a jb liższe, a w szczeg ó ln o ści u w z g lę d n ia li te a sp ek ty św ia ta fizy czn eg o , które m ożna w y ra zić w fo r m ie m a tem a ty czn ej. C echy ch a ra k tery sty czn e dla św ia ta rzeczy r e a l n ych , d a ją ce się u jąć za pom ocą w a g i, m iary m ożn a p orów n yw ać, w y rażać jako w ie lk o ś c i lu b ilość i w ten sposób p rzed sta w ia ć w g otow ym s y te m ie g eo m etrii, a ry tm ety k i lu b algeb ry, w k tórym w drodze w y p row ad zan ia w n io sk ó w o d k ryw a się n o w e sto su n k i p om ięd zy zd an iam i, a n a stę p n ie za leżn o ści te m ogą b yć sp raw d zon e za pom ocą ob serw acji. In n e a sp ek ty m a terii b y ły raczej p om ijan e. S y stem a ty czn e sto so w a n ie m eto d y m a tem a ty czn ej, ja k ró w n ież ek sp ery m en ta ln ęj, p rzy sp ieszy ło p o w a ż n ie tem p o p o stęp u nauki. D o w p ro w a d zen ia m etod e k sp e r y m e n ta l n y ch oraz m a tem a ty czn y ch w u p ra w ia n iu n au k p r zy czy n ił s ię g łó w n ie w w ie k u X V II G alileu sz. S tw o r z y ł on p o d sta w y n ie ty lk o dla n o w o ży tn ej m ech a n ik i i a stro n o m ii le c z p rzep row ad ził m etod ologiczn ą r e fle k s ję nad n a u k a m i p rzyrod n iczym i. Z asad n iczy jed n a k w p ły w na roz w ój n o w y ch p o g lą d ó w n a n a u k ę oraz na p o w sta n ie n o w y ch w stosu n k u do tra d y cji sp o so b ó w u p ra w ia n ia n au k w e F ra n cji w y w a r li tacy, jak: K a rtezju sz, P a sca l, M ersenn, R ob erv a ll, H u y g h en s, M ariotte. P errau lt. W yżej w y m ie n ie n i r e p rezen to w a li m a tem a ty czn o -em p iry czn y sposób u p ra w ia n ia n a u k i o ś w ie c ie realn ym . N ie w sz y sc y ty lk o w jed n ak ow ej m ierze a k c e n to w a li m o m en ty em p iryzm u , czy m atem atyzm u , w sz y sc y n a to m ia st o d b ieg a li od d o ty ch cza so w ej tra d y cji filo z o fic z n e j. N ajb ar
d ziej ra d y k a ln e w tym w zg lęd zie sta n o w isk o rep rezen to w a ł K artezjusz. P o d a w a ł się on b o w iem za m y ślic ie la , k tóry zd ecy d o w a n ie o d b ieg ł od zastanej trad ycji filo z o fic z n e j, zerw a ł z p o zo sta ło ścia m i sch o la sty k i i rozpoczął b u d ow ę n a u k i na z u p e łn ie in n y ch niż dotąd pod staw ach . Tak d alece w p ły n ą ł na rozw ój n o w o ży tn ej n au k i, że h isto ry cy filo z o fii n ie w ah ają się go n a zy w a ć „ojcem n o w o ży tn ej n a u k i”. D ok oła niego, jeg o p oglądów , k o n cen tro w a li się w y żej w y m ie n ie n i m y ś lic ie le . N a j bardziej oddanym K a rtezju szo w i i jego p ogląd om b y ł M ersenn. I w ła śn ie w o k ó ł M ersen n a, jako rep rezen ta n ta p o g lą d ó w K a rtezju sza i jego jed n ego z n a jlep szy ch p rzyjaciół, zb iera li się tacy, jak: E tien n e P ascal, k tóry na p o sied zen ia n a u k o w e p rzy ch o d ził z d w u n a sto letn im sw y m s y nem B la ise ’m R o b erv a l, H u y g h en s, C laude P errau lt, M ariotte, G assendi. W yżej w y m ie n ie n i u rząd zali p o sied zen ia n a u k o w e, k o rzy sta ją c n a jp ierw z g o ścin y M. M ersenna, a gd y jeg o zabrakło o rg a n izo w a li j e u M. de M ontm ora i u T h even ota. Z eb ran ia n a u k o w e w raz z d o k on yw an ym i na nich d y sk u sja m i o d b y w a ły s ię w o k reślo n y ęh d niach tygod n ia. To w ła śn ie „sp on tan iczn e” u g ru p o w a n ie lu d zi p o w ią za n e cela m i n a u k o w y m i oraz zw ią zk a m i sy m p a tii i p rzyjaźn i sta ło się p o d sta w ą do u tw o rzenia F ran cu sk iej A k a d em ii N auk. W łaśn ie w y żej w sp o m n ia n e u gru p ow an ie w sam ych p oczątk ach jeg o p o w sta n ia n azy w a n o ju ż A k ad em ią M ontm ora, a n ied łu go p óźn iej, bo w 1654 r., E tien n e P a sc a l o k reśla ł je n azw ą „A k ad em ia P a r y sk a ”.
P rzez w ie le la t u czen i teg o u gru p ow an ia p racow ali, n ie m ając dla sw ej szk oły o ficja ln ej n azw y. D op iero L u d w ik X IV d o k on u jąc reo rg a n izacji szk o ln ictw a w y ższeg o w y żej w y m ien io n em u u g ru p o w a n iu nadał oficjaln ą n a zw ę „K ró lew sk iej A k a d em ii N a u k ”. M iejscem zebrań sta ła się n a ja k iś czas b ib lio tek a k ró lew sk a . R ok 1666 je s t o ty le w a ż n y dla p ow stan ia F ran cu sk iej A k a d em ii N auk, że w tym w ła śn ie roku n a stą piło p ierw sze o fic ja ln e p o sied zen ie n a u k o w o -o rg a n iza cy jn e zap rotok óło w an e przez p ierw szeg o sek retarza J. B. du H am ela. L u d w ik X IV w 1699 r. czyn i z A k a d em ii N au k o ficja ln ą in s ty tu c ję p a ń stw o w ą , n a dając jej u rzęd ow y statu t.
