Jednostki gospodarki uspołecznionej w przepisach części ogólnej kodeksu cywilnego

Janina Kruszewska, Tadeusz

Jackowski

Jednostki gospodarki uspołecznionej

w przepisach części ogólnej kodeksu

cywilnego

Palestra 8/11(83), 33-43

1964

JANINA KRUSZEWSKA TADEUSZ JACKOW SKI

Jednostki gospodarki uspołecznionej w p rzepisach

c z ę śc i ogólnej kodeksu cyw ilneg o1

i

K o d e k s c y w iln y (u s ta w y z d n . 23 k w ie tn ia 1964 r. — Dz. U. N r 16, poz. 93 i 94, k tó r e w c h o d z ą w ż y c ie z d n ie m 1 s ty c z n ia 1965 r.) re a liz u je z a s a d ę je d n o ś c i p r a w a c y w iln e g o 2, r e g u lu ją c s to s u n k i c y w iln o p r a w n e m ię d z y je d n o s tk a m i g o s p o d a r k i ' u s p o łe c z n io n e j o ra z m ię d z y ty m i je d n o s tk a m i a o s o b a m i fiz y c z n y m i, a ta k ż e teg o 5 r o d z a j u s to s u n k i m ię d z y o so b a m i fiz y c z n y m i (a rt. 1 § 1 )\ M im o j e d n a k te j je d - - n o śc i u s ta w o d a w c a m u s ia ł u w z g lę d n ić s p e c y f ik ę o b r o tu w r a m a c h s e k t o r a u s p o - ■ łe c z n io n e g o o ra z p r o b le m a ty k ę p r a w n ą p o w s ta ją c ą n a s t y k u te g o s e k to r a z o so ­ b a m i fiz y c z n y m i i o s o b a m i p r a w n y m i g o s p o d a rk i n ie u s p o łe c z n io n e j. N a le ż y p rz y o k a z ji n a d m ie n ić , że w r a m a c h s e k to r a u sp o łe c z n io n e g o m ieszczą się — w s f e rz e d z ia ła n ia k o d e k s u — ró w n ie ż in s ty t u c je p a ń s tw o w e o ra z o rg a n iz a c je s p o łe c z n e * lu d u p ra c u ją c e g o , k tó r y c h z a d a n ie n ie p o le g a n a p ro w a d z e n iu d z ia ła ln o ś c i g o sp o ­

d a rc z e j (a rt. 1 § 2).

P r z y ję c ie w y m ie n io n e j z a s a d y je d n o ś c i p r a w a c y w iln e g o s p o w o d o w a ło , że k o - • d e k s z a w ie r a s z e re g p rz e p is ó w , k tó r e p rz e z n a c z o n e s ą w y łą c z n ie n a p o tr z e b y o b r o tu u sp o łe c z n io n e g o a lb o k tó r e d o ty c z ą w y łą c z n ie b ą d ź w s z y s tk ic h je d n o s te k .g o sp o d a rk i u s p o łe c z n io n e j, b ą d ź ty lk o p a ń s tw o w y c h je d n o s te k o r g a n iz a c y jn y c h (p r z e d s ię b io rs tw i in s ty tu c ji) . P r z e p is y te a lb o c a łk o w ic ie n o r m u ją d a n e z a g a d n ie ­ n ie , a lb o też o g r a n ic z a ją s ię do w p ro w a d z e n ia w y ją t k u — od u n o r m o w a ń g e n e ­ r a l n ie u ję ty c h — d la w s z y s tk ic h je d n o s te k g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j lu b ty lk o d l a p a ń s tw o w y c h je d n o s te k o rg a n iz a c y jn y c h .

J e s t rz e c z ą o c z y w istą , że p o za ty m do je d n o s te k g o s p o d a r k i u s p o łe c z n io n e j m a z a s to s o w a n ie s z e re g p rz e p is ó w k o d e k s u , k tó r e p rz e z n a c z o n e s ą ró w n ie ż d la s e k t o r a n ie u sp o łe c z n io n e g o i k tó r e z te g o w z g lę d u b ę d ą m ie ć z a s to s o w a n ie p o w s z e c h n e ; z re s z tą p rz e p is y te g o ro d z a ju p r z e w a ż a ją w k o d e k sie . N a le ż y je d n a k p o d k re ś lić , że p rz y s to s o w a n iu ty c h p rz e p is ó w k o n ie c z n a b ę d z ie s t a ła k o n f r o n ta c j a z o g ó ln y ­ m i z a s a d a m i g o s p o d a rk i p la n o w e j, g d y ż z a s a d y te d e c y d u ją o c e lu , k ie r u n k a c h i m e to d a c h d z ia ła ln o ś c i je d n o s te k g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j, a w ię c r ó w n ie ż o s to s u n k a c h u m o w n y c h , w j a k i e te je d n o s tk i w c h o d z ą . K o n f r o n ta c ja ta n ie m o że o c z y w iśc ie p ro w a d z ić do z m ia n y b r z m ie n ia i tr e ś c i p rz e p is ó w k o d e k s o w y c h , a le p o w in n a p o słu ż y ć do w ła ś c iw e j w y k ła d n i ty c h p rz e p isó w , z g o d n e j ze sp o łe c z n o -, -g o s p o d a rc z y m p rz e z n a c z e n ie m d a n y c h s to s u n k ó w p ra w n y c h . Z d ru g ie j s t r o n y k o d e k s c y w iln y z a w ie ra s z e r e g p rz e p isó w , z k tó r y c h tr e ś c i w y n ik a w s p o s ó b n ie w ą tp liw y , że n ie m o g ą o n e m ie ć z a s to s o w a n ia do s e k to r a i A r t y k u ł n i n i e j s z y j e s t p i e r w s z y m z c y k l u , w k t ó r y m c m ć w i a n e z o s t a n ą p r z e p i s y k o ­ d e k s u c y w i l n e g o d o t y c z ą c e p o d m i o t ó w g o s p o d a r k i u s p o ł e c z n i o n e j . ! J . W a s i l k o w s k i : U c h w a l e n i e k o d e k s u c y w i l n e g o . „ N o w e P r a w o ” z 1964 r . n r 6, s . 570. 3 A r t y k u ł y b e z b l i ż s z e g o o k r e ś l e n i a o z n a c z a j ą a r t y k u ł y k o d e k s u c y w i l n e g o . * — P a l e s t r a

34 J a n i n a K r u s z e w s k a — T a d e u sz J a c k o w s k i _{N r 11 (83)}

u sp o łe c z n io n e g o . N ie k ie d y z a ś k o d e k s w y ra ź n ie w y łą c z a s to s o w a n ie p e w n y c h u n o r ­ m o w a ń do te g o s e k to ra .

M o żn a je d n a k p rz y p u s z c z a ć , że p rz y s to s o w a n iu p rz e p is ó w k o d e k s u m o g ą p o ­ w s ta w a ć w ą tp liw o ś c i co do d o p u szczaln o ści i z a k re s u d z ia ła n ia p o sz c z e g ó ln y c h p rz e p is ó w w s to s u n k u do je d n o s te k g o s p o d a rk i u sp o łe c z n io n e j, a z w ła sz c z a w z w ią z k u z o b o w ią z u ją c y m i te je d n o s tk i ró żn eg o ro d z a ju p rz e p is a m i sz c z e g ó ln y m i, z a ró w n o c y w iln o p r a w n y m i, ja k i a d m in is tra c y jn o p ra w n y m i. C e le m n in ie js z e g o o p ra c o w a n ia je s t w s k a z a n ie n a p rz e p is y p rz e z n a c z o n e s p e ­ c ja ln ie d la je d n o s te k g o s p o d a r k i u sp o łe c z n io n e j o ra z o m ó w ie n ie z a s a d s to s o w a n ia do ty c h je d n o s te k p rz e p is ó w p o w sz e c h n ie o b o w ią z u ją c y c h . W to k u te j a n a liz y p o d ję te b ę d ą p ró b y r o z w a ż e n ia w ą tp liw o ś c i n a s u w a ją c y c h się co do z a k r e s u i sp o ­ s o b u s to s o w a n ia p o sz c z e g ó ln y c h p rz e p isó w d o ty c z ą c y c h je d n o s te k g o s p o d a rk i u s p o ­ łe c z n io n e j w z w ią z k u z o g ó ln y m i z a s a d a m i g o s p o d a rk i p la n o w e j i z o b o w ią z u ją ­ c y m i te je d n o s tk i p rz e p is a m i szczególnym i, z a ró w n o c y w iln o p r a w n y m i, j a k i a d m i­ n is tr a c y jn o p r a w n y m i. R o z w a ż a n ia te n a le ż y — rz e c z ja s n a — tr a k to w a ć j a k o c a łk o w ic ie d y s k u s y jn e , g d y ż w łą c z e n ie je d n o s te k g o s p o d a rk i u sp o łe c z n io n e j d o k o d e k s u c y w iln e g o s ta n o w i n o v u m , a s z e re g u n o rm o w a ń teg o k o d e k s u o d b ie g a od d o ty c h c z a s o w e g o s ta n u p ra w n e g o . W ty c h w a r u n k a c h rz e c z ą k o n ie c z n ą j e s t ro z ­ w in ię c ie d y s k u s ji, k tó r a z w ła sz c z a n a tle p r a k t y k i p o w in n a d o p ro w a d z ić i d o p r o ­ w a d z i do w ła ś c iw e j w y k ła d n i p rz e p isó w k o d e k su .

O ile a r t . 1, r e a l iz u j ą c z a s a d ę je d n o ś c i p r a w a c y w iln e g o , p r o k la m u je p o w s z e c h ­ n ą m o c o b o w ią z u ją c ą k o d e k s u w s to s u n k a c h c y w iln o p r a w n y c h , o ty le a r t . 2 w p r o ­ w a d z a p o w a ż n y w y ło m w te j p o w szech n o ści, g d y ż n a d a je p rz e p is o m k o d e k s u c h a r a k t e r d ru g o p la n o w y , n ie ja k o s u b s y d ia rn y d la ta k ie j s f e r y s to s u n k ó w c y w iln o ­ p r a w n y c h , k tó r a w n a s z e j rzeczyw istości m a p o w a ż n y c ię ż a r g a tu n k o w y i sz e ro k i z a k r e s ilo śc io w y . P r z e p is te n b o w iem u p o w a ż n ia R a d ę M in is tró w o ra z n a c z e ln e o r g a n y a d m i n is tr a c ji p a ń s tw o w e j do re g u lo w a n ia s to s u n k ó w m ię d z y je d n o s tk a m i g o s p o d a rk i u sp o łe c z n io n e j w sp o só b o d m ie n n y od p rz e p is ó w k o d e k su . Z teg o w z g lę ­ d u a r t . 2 s t w a r z a p o d s ta w ę do w y łą c z a n ia w p rz y s z ło śc i z z a k r e s u d z ia ła n ia k o ­ d e k s u c y w iln e g o ty c h lu b in n y c h d zied z in o b ro tu u sp o łe c z n io n e g o .

W y łą c z e n ie n a te j p o d s ta w ie b ę d z ie o c zy w iście z u p e łn ie w y ra ź n e . N a le ż y p o ­ p u sz c z a ć , że ró w n ie ż e w e n tu a ln e w y łą c z e n ia w tr y b ie u sta w o d a w c z y m b ę d ą ta k sa m o w y r a ź n e , a lb o w ie m tr a d y c y jn a re g u ła i n t e r p r e ta c y jn a , że p rz e p is y sz c z e g ó l­ n e u c h y la ją p r a w o o g ó ln e w ty m sa m y m p rz e d m io c ie , je s t o s ta tn io p o d w a ż a n a ja k o z a s a d a b e z w z g lę d n ie o b o w ią z u ją c a . A. O h a n o w ic z w y p o w ia d a się za u s t a le ­ n ie m w z a je m n e g o s to s u n k u n o rm y ogó ln ej i sz c z e g ó ln e j w d ro d z e w y k ła d n i n a p o d s ta w ie c e lu i f u n k c ji s p o łe c z n e j ty c h n o r m .1 J e d n a k ż e k o r z y s ta n ie ze w sp o m n ia n e g o u p o w a ż n ie n ia d la R a d y M in is tró w nie- b ę d z ie n a ra z ie k o n ie c z n e , g d y ż a r t. IX p rzep . w p ro w . k o d e k s p o z o s ta w ia w m o cy o b o w ią z u ją c e ju ż o b e c n ie a w y d a n e p rz e z te o rg a n y p rz e p is y c y w iln o p r a w n e w z a k r e s ie o b r o tu m ię d z y w s p o m n ia n y m i je d n o s tk a m i. K o d e k s w e jd z ie w ię c od r a z u w ż y c ie w s f e rz e s to s u n k ó w m ięd zy je d n o s tk a m i g o s p o d a rk i u sp o łe c z n io n a ] ty lk o o ty le , o ile b r a k b ę d z ie w p e w n y m z a k re s ie rz e c z o w y m sz c z e g ó ln y c h p r z e ­ p is ó w c y w iln o p r a w n y c h . W p ra w d z ie a r t. IX p rz e p . w p ro w . m ó w i ty lk o o a k ta c h n o r m a ty w n y c h w y d a n y c h p rz e z R a d ę M in is tró w o ra z p rz e z in n e n a c z e ln e o r g a n y a d m i n is tr a c j i p a ń s tw o w e j, a le n ie w ą tp liw ie p o z o s ta n ą w m o cy ró w n ie ż p rz e p is y c y w iln o p r a w n e d o ty c z ą c e o b r o tu u sp o łeczn io n eg o z a w a r te w o b o w ią z u ją c y c h o b e c ­ n ie u s ta w a c h i d e k r e t a c h , co w y n ik a ze z n a n e j z a s a d y in te r p r e ta c y jn e j , że p r z e

N r 11 (83) J e d n o s t k i g o s p o d . u s p o ł . w p r z e p i s a c h lę.c. ₃₅

p is y p ó ź n ie js z e o g ó ln e n ie u c h y la ją w c z e ś n ie js z y c h r ó w n o rz ę d n y c h przepisó,w

s z c z e g ó ln y c h . . . (

O k r e ś le n ie „ a k ty n o r m a ty w n e ” , u ż y te w a r t . I X p rz e p . w p ro w ., j e s t b. s z e r o k ie i z o sta ło n ie w ą tp liw ie z a s to s o w a n e d la p o d k re ś le n ia , że n a z w a i ro d z a j ź ró d ła z a w ie r a ją c e g o o d p o w ie d n ie p rz e p is y c y w iln o p r a w n e s ą o b o ję tn e d la k w e s tii jeg o m o c y o b o w ią z u ją c e j po w e jś c iu w ż y c ie k o d e k s u c y w iln e g o . P o z o s ta n ą prze,to w m o c y p r z e p is y c y w iln o p r a w n e z a w a r te w u c h w a ła c h R .M ., w z a rz ą d z e n ia c h P re z e s a R .M . o ra z w o k ó ln ik a c h i p is m a c h o k ó ln y c h P r e z e s a R .M ., a ta k ż e w z a ­

rz ą d z e n ia c h p o sz c z e g ó ln y c h m in is tr ó w i ró w n o rz ę d n y c h im n a c z e ln y c h o rg a n ó w

(P rz e w . K o m . P la n o w a n ia p rz y R.M -, p rz e w o d n ic z ą c y k o m ite tó w , n p . K o m ite tu D ro b n e j W y tw ó rc z o ś c i, K o m ite tu P r a c y i P ła c , p re z e s ó w c e n tr a ln y c h u rz ę d ó w ), je ż e li w s z y s tk ie w y m ie n io n e w y ż e j a k ty z o s ta ły o g ło sz o n e w M o n ito rz e P o ls k im . P o w y ż sz e w y lic z e n ie n ie w y m ie n ia ro z p o r z ą d z e ń R .M . i p o sz c z e g ó ln y c h m in is tr ó w o r a z r ó w n o r z ę d n y c h o rg a n ó w , g d y ż ro z p o r z ą d z e n ia w y d a w a n e są n a p o d s ta w ie d e le g a c ji u s ta w o w e j, w o b e c czego z a c h o w u ją o n e m o c n a ró w n i z o d p o w ie d n im i s z c z e g ó ln y m i u s t a w a m i i d e k r e t a m i z g o d n ie z w y ż e j w s p o m n ia n ą z a s a d ą i n t e r ­ p r e t a c y jn ą .

W ą tp liw o ś c i n a s u w a ć m o że p o d k re ś lo n e w y ż e j r o z r ó ż n ie n ie m ię d z y o g ło s z o n y m i a n ie o g ło s z o n y m i w M o n ito rz e P o ls k im a k ta m i n o r m a ty w n y m i. W y d a je się , że sa m o o k r e ś le n ie „ a k t n o r m a ty w n y ” im p lic ite z a w ie r a w so b ie w a r u n e k p r o m u l- g a c ji (o g ło szen ia ) w c e lu p o d a n ia do p o w s z e c h n e j w ia d o m o ś c i, a to n a s t ę p u je p rz e z p u b lik a c ję w M o n ito rz e P o ls k im ja k o d z ie n n ik u u rz ę d o w y m . B e z d o p e łn ie n ia tegD w a r u n k u o d p o w ie d n i p rz e p is n ie j e s t n o rm ą , m o że w ię c b y ć u w a ż a n y n a jw y ż e j z a d y r e k ty w ę lu b w s k a z ó w k ę in te r p r e ta c y jn ą . O c z y w iśc ie , m o g ą w p r a k t y c e z a c h o ­ d zić w y j ą t k i od t e j re g u ły , tz n . m o g ą s ię z d a rz y ć w y p a d k i s to s o w a n ia ró w n ie ż n ie o g ło s z o n y c h o k ó ln ik ó w i p is m o k ó ln y c h , je d n a k ż e n ie w y d a je s ię to w łaściw .a.

Z a c h o w a ją r ó w n ie ż m o c o b o w ią z u ją c ą o g ó ln e z a s a d y u m ó w , j a k n p . o ro b o ty b u d o w la n o -m o n ta ż o w e lu b o p r a c e p r o je k to w e , a ta k ż e o g ó ln e i b r a n ż o w e w a ­ r u n k i d o s ta w , g d y ż s ta n o w ią o n e z a łą c z n ik i do z a r z ą d z e ń o d p o w ie d n ic h n a c z e )- n y c h o rg a n ó w a d m i n is tr a c j i p a ń s tw o w e j. R e a s u m u ją c s tw ie r d z a m y , że je ś li p o za z a k re s e m w y ż e j w y m ie n io n y c h a k tó w n o r m a ty w n y c h i z a łą c z n ik ó w do n ic h p o z o s ta n ą n ie u r e g u lo w a n e p e w n e z a g a d ­ n ie n ia c y w iln o p r a w n e o b r o tu u s p o łe c z n io n e g o , to w ó w c z a s z n a jd ą z a s to s o w a n ie w p e łn i o d p o w ie d n ie p r z e p is y sz c z e g ó ln e k o d e k s u c y w iln e g o . II A r ty k u ł 5 s ta n o w i o d p o w ie d n ik d o ty c h c z a so w e g o a r t . 3 p.o.p.c., a le ró ż n i się w s p o s ó b is to tn y od te g o p rz e p is u , g d y ż w p ro w a d z a o b o k z a sa d w s p ó łż y c ia s p o ­ łe c z n e g o je s z c z e je d n o o g ra n ic z e n ie c z y n ie n ia u ż y tk u ze sw e g o p r a w a , a m ia n o w i­ cie s p o łe c z n o -g o s p o d a r c z e p rz e z n a c z e n ie te g o p ra w a .

N a s u w a s ię o c z y w iśc ie p y ta n ie , czy p o ję c ie z a sa d w sp ó łż y c ia sp o łe c z n e g o m a z a s to s o w a n ie w s to s u n k a c h m ię d z y je d n o s tk a m i g o s p o d a r k i u s p o łe c z n io n e j. Z a ­ g a d n ie n ie to n ie z o sta ło d o ty c h c z a s ja k o p ro b le m z a s a d n ic z y ro z w a ż o n e i ro z ­ s tr z y g n ię t e p rz e z o rz e c z n ic tw o a r b itr a ż o w e , je d n a k ż e w n ie k tó r y c h , n ie lic z n y c h z r e s z tą o rz e c z e n ia c h s p o ty k a s ię p o ję c ie z a sa d w sp ó łż y c ia ja k o w s k a z ó w k ę i n t e r ­ p r e t a c y jn ą co do u s ta le n ia z a k r e s u w z a je m n y c h o b o w ią z k ó w u c z e s tn ik ó w o b r o tu u sp o łe c z n io n e g o . M im o to w y d a je się, że p o d rz ą d e m k o d e k s u c y w iln e g o w ła ś c iw a o d p o w ie d ź n a p o s ta w io n e w y ż e j p y ta n ie m o że b y ć ty l k o n e g a ty w n a . P rz e z z a s a d y b o w ie m w s p ó łż y c ia sp o łe c z n e g o o rz e c z n ic tw o s ą d o w e r o z u m ie o p in ię sp o łe c z e ń ­ s tw a , o p in ię m a s p r a c u ją c y c h , o p a r t ą n a ic h ś w ia d o m o ś c i m o r a ln e j, n a p o s tu la ­

38 J a n i n a K r u s z e w s k a — T a d e u s z J a c k o w s k i _{N r 11 (83)} ta c h m o r a ln o ś c i s o c ja lis ty c z n e j.5 O k re ś le n ia te w s k a z u ją w ię c z u p e łn ie w y r a ź n ie n a n ie a k tu a ln o ś ć o m a w ia n e g o p o ję c ia d la u c z e s tn ik ó w o b r o tu u s p o łe c z n io n e g o . D a lsz y m u z a s a d n ie n ie m teg o p o g lą d u j e s t w p r o w a d z e n ie do a r t . 5 p o ję c ia s p o ­ łe c z n o -g o s p o d a rc z e g o p r z e z n a c z e n ia p r a w a , k tó r e to p o ję c ie n ie w ą tp liw ie m a p e łn e z a s to s o w a n ie do p r a w p rz y s łu g u ją c y c h u c z e s tn ik o m o b ro tu u s p o łe c z n io n e g o w ic h w z a je m n y c h s to s u n k a c h . O rz e c z n ic tw o a r b itr a ż o w e s t a le i k o n s e k w e n tn ie ro z w a ż a r o z s tr z y g a n e z a g a d n ie n ia s p o r n e w ła ś n ie p o d k ą te m w id z e n ia c e lu g o ­ s p o d a r c z e g o w c h o d z ą c y c h w g rę p rz e p is ó w o r a z in te r e s u o g ó ln o s p o ’ecznego. W re s z c ie za tr a f n o ś c ią o m a w ia n e g o p o g lą d u p rz e m a w ia z a m ie sz c z e n ie w k o ­ d e k s ie c y w iln y m p r z e p is u a r t . 386, k tó r y n a k a z u j e je d n o s tk o m g o s p o d a r k i u s p o ­ łe c z n io n e j w s p ó łd z ia ła ć ze so b ą p rz y z a w ie r a n i u i w y k o n y w a n iu u m ó w ze w z g lę ­ d u n a ic h o b o w ią z k i p la n o w e , e k o n o m ic z n o ść p r o d u k c ji i o b r o tu o ra z z a b e z p ie ­ c z e n ie g o s p o d a r k i n a ro d o w e j p rz e d s t r a ta m i. T e n o b o w ią z e k w s p ó łd z ia ła n ia s t a ­ n o w i p e w n e g o r o d z a ju o d p o w ie d n ik z a s a d w s p ó łż y c ia sp o łe c z n e g o m ię d z y o b y ­ w a te la m i. N a to m ia s t z a s a d y te m a ją c a łk o w ite z a s to s o w a n ie i d o n io s łe z n a c z e n ie w s t o ­ s u n k a c h m ię d z y o b y w a te la m i z je d n e j s t r o n y a je d n o s tk a m i g o s p o d a rk i u s p o ­ łe c z n io n e j z d ru g ie j — d la z a p e w n ie n ia „ w ła śc iw e g o k o ja r z e n ia in t e r e s u je d n o s tk i z in t e r e s e m s p o ’e c z e ń s tw a .” 5 M o ra ln o ść s o c ja lis ty c z n a o b e jm u je n ie w ą tp liw ie w ł a ­ ś c iw y s to s u n e k o b y w a te la d o in t e r e s u o g ó ln o s p o łe c z n e g o re p r e z e n to w a n e g o p rz e z P a ń s t w o L u d o w e . O c zy w iście ró w n ie ż i d r u g ie k r y t e r iu m d o p u sz c z a ln o śc i k o r z y ­ s t a n i a z p r a w a w p ro w a d z o n e do a r t. 5, a m ia n o w ic ie sp o łe c z n o -g o s p o d a rc z e p r z e ­ z n a c z e n ie te g o p r a w a , b ę d z ie m ie ć w c a łe j ro z c ią g ło ś c i z a s to s o w a n ie w s to s u n k a c h m ię d z y o so b a m i p r y w a tn y m i a je d n o s tk a m i g o s p o d a r k i u s p o łe c z n io n e j. W y m a g a teg o p r z y j ę ta p rz e z k o d e k s z a s a d a je d n o ś c i p r a w a c y w iln e g o o ra z p o siłk o w a ro la s e k t o r a p r y w a tn e g o w c a ło śc i g o s p o d a r k i p la n o w e j. III A r t. 33 § l e w y lic z a w sz e ś c iu p u n k ta c h r o d z a je o só b p r a w n y c h w o b rę b ie s e k t o r a u s p o łe c z n io n e g o , je d n a k ż e r o d z a je t e t r a k t u j e n ie je d n o lic ie . J e d n o s tk i w y m ie n io n e w p k t 1, 2, 4 i 5 z o s ta ły u z n a n e za o so b y p r a w n e ju ż z sa m e g o p r a w a n a m o c y te g o p rz e p is u , p r z y czy m p o d k re ś lić n a le ż y o s ta te c z n e w y ja ś n ie n ie w te n s p o s ó b o so b o w o ści p r a w n e j k ó łe k ro ln ic z y c h . N a to m ia s t je d n o s tk i g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j n a le ż ą c e do ro d z a jó w w y m ie n io n y c h w p k t 3 i 6 n ie m a ją p r z y ­ m io tu o so b o w o śc i p r a w n e j z m o cy o m a w ia n e g o p rz e p is u , n a to m ia s t m o g ą u z y sk a ć te n p r z y m io t ty lk o n a p o d s ta w ie p rz e p is ó w sz c z e g ó ln y c h . P r z e p is a m i ta k im i m ogą b y ć u s t a w y i d e k r e t y o ra z ro z p o r z ą d z e n ia w y d a n e n a p o d s ta w ie d e le g a c ji u s t a ­ w o w e j (o czy w iście t e sz c z e g ó ln e p rz e p is y m o g ą p o c h o d z ić t a k z o k r e s u p rz e d w e jś c ie m w ż y c ie k o d e k s u c y w iln e g o , j a k i p o je g o w e jś c iu ). J e d n a k ż e sam o S A . M e s z o r e r : O z a s a d a c h w s p ó ł ż y c i a s p o ł e c z n e g o , „ N o w e P r a w o ” z 1964 r ., s . 9 i n a s t . 6 „ A r t . 33. § 1. O s o b a m i p r a w n y m i s ą n a s t ę p u j ą c e j e d n o s t k i g o s p o d a r k i u s p o ł e c z n i o n e j . 1) S k a r b P a ń s t w a , 2 ) p r z e d s i ę b i o r s t w a p a ń s t w o w e i i c h z j e d n o c z e n i a o r a z b a n k i p a ń s t w o w e , 3 ) i n n e p a ń s t w o w e j e d n o s t k i o r g a n i z a c y j n e , k t ó r y m p r z e p i s y s z c z e g ó l n e p r z y z n a j ą o s o b o ­ w o ś ć p r a w n ą , 4 ) s p ó ł d z i e l n i e i i c h z w i ą z k i , k ó ł k a r o l n i c z e i ic h z w i ą z k i , 6>, i n n e o r g a n iz a - j e s p o ł e c z n e l u d u p r a c u j ą c e g o , k t ó r y m p r z e p i s y s z c z e g ó l n e p r z y z n a j ą o s o b o w o ś ć p r a w n ą . § 2 . J e d n o s t k i o r g a n i z a c y j n e n i e b ę d ą c e j e d n o s t k a m i g o s p o d a r k i u s p o ł e c z n i o n e j s ą o s o ­ b a m i p r a w n y m i , j e ż e l i p r z e p i s y s z c z e g ó l n e p r z y z n a j ą im o s o b o w o ś ć p r a w n ą . ”

N r 11 (83) J e d n o s t k i g o s p o d . u s p o ł . w p r z e p i s a c h k . c . _{3 7} u z y s k a n ie o so b o w o śc i p r a w n e j p r z e z d a n ą je d n o s tk ę n a le ż ą c ą d o je d n e g o z r o ­ d z a jó w o m ó w io n y c h w y ż e j o só b p r a w n y c h (p k t 1— 6) n a s t ę p u je d o p ie ro z c h w i l ą w p i s u ( a r t. 37) do w ła ś c iw e g o r e j e s t r u . 7 O r g a n iz a c ja s p o łe c z n a , k tó r a n a b y ła o so b o w o ść p r a w n ą p rz e z w p is do r e j e s t r u s to w a r z y s z e ń , m o że u z y s k a ć z e z w o le n ie M in is tr a F in a n s ó w n a p ro w a d z e n ie d z ia ­ ła ln o ś c i g o s p o d a r c z e j.8

D z ia ła ln o ś ć ta m o że b y ć r o z w ija n a z a ró w n o w d z ie d z in ie u s łu g , j a k i p r o d u k c j i o ra z o b r o tu to w a ro w e g o , p r z y c z y m m o ż liw e są ró ż n e fo r m y o r g a n iz a c y jn e t e j d z ia ia ln o ś c i. Z a s a d n ic z ą i n a jc z ę ś c ie j s p o ty k a n ą fo r m ą j e s t p o w o ła n ie w ty m c e lu w y o d rę b n io n e j fin a n s o w o k o m ó r k i o r g a n iz a c y jn e j, co je d n a k n ie z w a ln ia d a n e j o rg a n iz a c ji od o d p o w ie d z ia ln o ś c i za z o b o w ią z a n ia p o w s ta łe z t y t u ł u p ro w a d z e n ia d z ia ła ln o ś c i g o s p o d a rc z e j c a ły m s w o im m a ją tk ie m , n ie w y łą c z a ją c w p ły w ó w z d o ­ ta c j i b u d ż e to w y c h . K o m ó rk i te u c h w a ła n r 158 R a d y M in is tró w z d n . 16.V. 1960 r. (nie o p u b lik o w a n a ) n a z y w a „ p r z e d s ię b io r s tw a m i”, a w p r a k ty c e b y w a ją te ż o n e n a z y w a n e „ z a k ła d a m i” lu b „ c e n t r a la m i” z d o d a n ie m o k r e ś le n ia z a k r e s u d z ia ł a l­ ności. O r g a n iz a c je s p o łe c z n e m a j ą c e z e z w o le n ie M in is tr a F in a n s ó w n a p r o w a ­ d z e n ie d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j o b o w ią z a n e s ą ż r e g u ły (poza n ie lic z n y m i, ś c iś le o k re ś lo n y m i w y ją tk a m i) z a r e je s tr o w a ć się z te g o t y t u ł u w s p e c ja ln y m r e j e s t r z e p ro w a d z o n y m p rz e z M in. F in a n s ó w .9

S z c z e g ó ln ą w a r to ś ć d la p r a k t y k i m a w p ro w a d z e n ie d o k o d e k s u c y w iln e g o p rz e p is u a r t . 34, w k tó r y m k o d e k s c y w iln y r e c j p u j e s to s o w a n ą d o ty c h c z a s z a s a ­ dę, że S k a r b F a ń s t w a je s t b ie r n ie le g ity m o w a n y w e w s z y s tk ic h ty c h w y p a d k a c h , g d y ro s z c z e n ie n ie w ią ż e się z o k r e ś lo n ą czę śc ią m ie n ia o g ó ln o n a ro d o w e g o b ę d ą c ą p o d z a r z ą d e m in n y c h o k r e ilo n y c h p a ń s tw o w y c h o só b p ra w n y c h . S k a r b P a ń s t w a ja k o s t r o n a w p ro c e s ie r e p r e z e n to w a n y je s t p rz e z o r g a n y w ła d z y te r e n o w e j, z w y ­ k le — n a sz c z e b lu w o je w ó d z k im — p rz e z p re z y d ia r a d n a ro d o w y c h w o je w ó d z k ic h i m ia s t w y d z ie lo n y c h z w o je w ó d z tw . F u n k c je te w p re z y d ia c h r a d n a r o d o w y c h n a le ż ą do w y d z ia łó w fin a n s o w y c h , w k tó r y c h z a tr u d n ie n i są ra d c o w ie do s p r a w z a s tę p s tw a są d o w e g o . A rt. 35 o d s y ła do s z e r e g u p r z e p is ó w sz c z e g ó ln y c h , g d y ch o d z i o p o w s ta n ie , u s tr ó j i u s t a n ie o só b p ra w n y c h . P r z e p is ó w ta k ic h n ie m a o c z y w iśc ie w s t o s u n k u d o S k a r b u P a ń s t w a ja k o o so b y p r a w n e j, g d y ż j e s t to p o ję c ie u m o w n e , o k r e ś la ­ ją c e p a ń s tw o ja k o p o d m io t s to s u n k ó w c y w iln o p r a w n y c h . W s to s u n k u z a ś d o p r z e d s ię b io r s tw p a ń s tw o w y c h i ic h z je d n o c z e ń p rz e p is y ta k ie z a w a r te s ą w d e ­ k re c ie o p r z e d s ię b io r s tw a c h p a ń s tw o w y c h 10, a je ś li c h o d z i o b a n k i p a ń s tw o w e — w u s ta w ie o p r a w ie b a n k o w y m .11 i S ą t o n a s t ę p u j ą c e r e j e s t r y : a ) r e j e s t r y p r z e d s i ę b i o r s t w p a ń s t w o w y c h p r o w a d z o n e p r z e i M in . F i n a n s ó w o r a z w y d z i a ł y f i n a n s o w e p r e z y d i ó w r a d n a r o d o w y c h w o j e w ó d z k i c h i m i a s t , w y d z i e l o n y c h z w o j e w d z t w — r o z p . R .M . z d n . 10.1.1952 r . ( D z . U . N r 3, p o z . 22): b ) r e ­ j e s t r y s p ó ł d z i e l n i p r o w a d z o n e p r z e z s ą d y p o w i a t o w e — a r t . 5—,8 u s t a w y z d n . 17.I I . 1 61 r .. o s p 5 1 d z i e l n i a c h i ic h z w i ą z k a c h ( D z . U . N r 12, p o z . 61); c ) r e j e s t r y s t o w a r z y s z e ń p r o w a d z o n e p r z e z u r z ę d y s p r a w w e w n ę t r z n y c h p r e z y d i ó w r a d n a r o d o w y c h w o j e w ó d z k i c h o r a z m i a s t w y d z i e l o n y c h z w o j e w r d z ' w — a r t . 21— 22 p r a w a o s t o w a r z y s z e n i a c h — r o z p . z d n . 27. 1932 r . ( E z . U . N r 94, p o z . 808 z p ć ź n . z m i a n a m i ) o r a z r o z p . M i n . S p r a w W e w n . z d n . 1 0 .X I t . 1932 r. ( D z . U . N r 1 6 , p o z . 963 z p ć ź n . z m i a n a m i ) . s U c h w a l a n r V 6 R a d y M i n i s t r ć w z d n . 1 7 .X I.1958 r. w s p r a w i e d z i a ł a l n o ś c i g o s p o d a r c z e } o r g a n i z a c j i s p o ł e c z n y c h ( n i e o p u b l i k o w a n a ) : p o r . J . K r u s z e w s k a T. J a c K - i w s k i : D o s t a w y , r o b o t y i u s ł u g i , W y d a w n i c t w o P r a w n i c z e , W a r s z a w a 1964, s . 94— 98. U c h w a ł a t a n i e m a z a s t o s o w a n i a d o k ó ł e k r o l n i c z y c h , k t ó r e m o g ą p r o w a d z i ć d z i a ł a l n o ś ć g o s p o d a r c z ą b e z z e z w r l e n i a M i n i r t r a F i n a n s ó w ( p o r . j a k w y ż e 1, s . ! 9 ) . 9 U c h w a ł a n r 508 R a d y M i n i s t r ó w z d n . 2 5 .X I.1 9 6 1 r. ( M .P . N r 91, p o z . 384). 10 T e k s t j e d n o l . : D z . U . z J960 r. N r 18, p o z . 111. u D z . U . z 1960 r . N r 20, p o z . 121.

J a n i n a K r u s z e w s k a — T a d e u s z J a c k o w s k i _{N r 11 (83)}

P o w s ta n ie , u s tr ó j i u s ta n ie s p ó łd z ie ln i o ra z ic h z w ią z k ó w u n o r m o w a n e są u s ta w ie o s p ó łd z ie ln ia c h . N a to m ia s t b r a k d o ty c h c z a s p rz e p is ó w sz c z e g ó ln y c h , k t ó r e b y n o rm o w a ły t e s a m e z a g a d n ie n ia w s t o s u n k u do k ó łe k ro ln ic z y c h . I s t n i e j ą jfed y n ie s t a t u t y k ó łe k ro ln ic z y c h o p a r te n a s ta tu c i e w z o rc o w y m , w ś w ie tle k t ó ­ r y c h k ó łk o ro ln ic z e o d p o w ia d a p o ję c iu s to w a r z y s z e n ia w ro z u m ie n iu a rf . 1 p r a w a 0 s to w a r z y s z e n ia c h . N a te j p o d s ta w ie w y tw o r z y ła s ię p r a k t y k a w p is y w a n ia o m a ­ m ia n y c h k ó łe k do r e j e s t r u s to w a r z y s z e ń , p rz e z co n a b y w a ją o n e o so b o w o ść p r a w ­ n ą . R ó w n ie ż z w ią z k i k ó łe k ro ln ic z y c h d z ia ł a ją n a p o d s ta w ie s t a tu t ó w i z rz e s z o n e sfą w C e n tr a ln y m Z w ią z k u K ó łe k R o ln ic z y c h . P o n a d to k ó łk a ro ln ic z e d la r e a l i ­ z a c ji o k re ś lo n y c h z a d a ń g o sp o d a rc z y c h tw o rz ą s p ó łd z ie ln ie m ię d z y k ó łk o w e , k tó r e tteż n a le ż ą do z w ią z k ó w k ó łe k ro ln ic z y c h , c h o c ia ż p o w s ta ją o n e i d z ia ła ją n a p o d s ta w ie p rz e p is ó w u s ta w y o s p ó łd z ie ln ia c h . N a m o cy d e c y z ji N a c z e ln e j R a d y S p ó łd z ie lc z e j z dn. 13.XII.1961 r. o ra z u c h w a ły P re z y d iu m C e n tra ln e g o Z w ią z k u K ó łe k R o ln ic z y c h z dn. 27.11.1962 r. w o je w ó d z k ie z w ią z k i k ó ’e k ro ln ic z y c h u z y ­ s k a ł y c h a r a k t e r z w ią z k ó w sp ó łd z ie lc z y c h w s to s u n k u do s p ó łd z ie ln i m ię d z y k ó ł- k o w y c h .12 N ie z m ie rn ie I n te r e s u ją c y j e s t p rz e p is a r t . 36, k tó r y o k r e ś la zd o ln o ść p r a w n ą o s o b y p r a w n e j w s p o s ó b z a s a d n ic z o o d m ie n n y od s to s o w a n e g o n a ogół d o ty c h ­ cz a s w u s ta w o d a w s tw a c h c y w iln y c h . W sz c z e g ó ln o śc i z a r t . 35 i 36 p.o.p.c. w y ­ n ik a , że z d o ln o ś ć p r a w n ą o so b y p r a w n e j o k r e ś la się w y łą c z n ie n a p o d s ta w ie k r y ­ te r ió w fo r m a ln y c h : o d p o w ie d n ie j u s ta w y lu b o p a r t y c h n a n ie j p rz e p isó w . A r t. 36 k o d e k s u c y w iln e g o s to s u je w p r a w d z ie to sa m o k r y t e r iu m fo r m a ln e , lecz w f o r ­ m ie n e g a ty w n e j, a p o n a d to w p ro w a d z a k r y t e r i u m m a t e r i a ln e , ró w n ie ż w fo r m ie n e g a ty w n e j, t j . p rz e z w y łą c z e n ie z z a k r e s u z d o ln o ś c i p r a w n e j ty c h p r a w i o b o ­ w ią z k ó w , k tó r e n ie s ą z w ią z a n e z z a k re s e m z a d a ń d a n e j o so b y p r a w n e j, c h o c ia ż b y n ie z o s ta ły o n e w y r a ź n ie w y łą c z o n e p rz e z p r z e p is u s ta w o w y lu b s ta tu to w y . 1 U ję c ie ta k i e j e s t n ie w ą tp liw ie k o n s e k w e n c ją z a s a d y g o s p o d a rk i p la n o w e j, w k tó r e j k a ż d a je d n o s tk a o r g a n iz a c y jn a w s e k to r z e u s p o łe c z n io n y m m a ś c iśle o k r e ś lo n e c e le i z a d a n ia , a je d n o s tk i g o s p o d a r k i n ie u sp o łe c z n io n e j d o p u sz c z a n e s ą do d z ia ła n ia ty lk o w ś c iśle w y z n a c z o n y m d la n ic h m a r g in e s o w y m z a k re s ie . J e d n a k ż e z a s a d a t a u le g a o g ra n ic z e n iu ze w z g lę d u n a p e w n o ść i b e z p ie c z e ń s tw o e b r o t u . Z te g o w z g lę d u a r t . 36 s ta n o w i, że p r z e w id z ia n e w n im o g ra n ic z e n ie z d o l­ n o ś c i p r a w n e j o só b p r a w n y c h n ie w p ły w a n a w a ż n o ś ć cz y n n o śc i p r a w n e j p o z a je d n y m w y ją tk ie m , m ia n o w ic ie w te d y , g d y d r u g a s t r o n a w ie d z ia ła , że je j k o n ­ t r a h e n t , b ę d ą c y osobą^ p r a w n ą , w y k r a c z a p o z a z a k r e s s w o je j z d o ln o śc i p r a w n e j. W a r to n a d m ie n ić , że o s ta te c z n y p r o je k t K o m is ji K o d y fik a c y jn e j z a w ie ra ł je s z ­ cze je d e n w y ją te k : g d y d r u g a s tr o n a „z ła tw o ś c ią m o g ła się d o w ie d z ie ć ” , że je j ■ k o n tra h e n t (osoba p raw m a) w y k ra c z a p o z a z a k r e s s w o ie j z d o ln o śc i p r a w n e j. R a d a M in is tr ó w p rz e d s k ie r o w a n ie m p r o j e k tu n a d ro g ę u s ta w o d a w c z ą p rz y to c z o n e w y ­ ż e j s 'o w a s k r e ś li ła .13

S ta n o w i to z a te m w y r a ź n ą ś c ie ś n ia ją c ą w s k a z ó w k ę in t e r p r e ta c y jn ą . A le p o zo ­ s t a j e m im o to o tw a r t a k w e s tia , j a k tr a k to w a ć w y p a d k i, k ie d y ta d ru g a s tr o n a p o w in n a b y ła w ie d z ie ć , j a j d je s t z a k re s p r a w i o b o w ią z k ó w o so b y p r a w n e j, z k t ó ­ r ą z a w ie r a u m o w ę . W y d a je się, że p r a k t y k a o p o w ie się ra c z e j za tr a k to w a n ie m ta k i c h w y p a d k ó w n a ró w n i z w y p a d k a m i, w k tó r y c h d ru g a s t r o n a w ie d z ia ła , iż o so b a p r a w n a p r z e k r a c z a z a k re s s w o je j z d o ln o śc i p r a w n e j. ' I n n e g o p rz e k r o c z e n ia d o ty c z y a r t . 39 § 1, a m ia n o w ic ie p rz e k r o c z e n ia z a k re s u i* S . R i t t e r m a n : K ^ łk a r o l n i c z e , z e s z y t V I I I K u r s u u s t a w o d a w s t w a g o s p o d a r c z e g o , 1962/6"*. i Z m i a n y w p r o j e k c i e k o d e k s u c y w i l n e g o , „ P r z e g l ą d U s t a w o d a w s t w a G o s p o d a r c z e g o ” a 1963 r . T ir 4 , s . 112.

N r 11 (83) J e d n o s t k i go sp o d . u s p o l . w p r z e p i s a c h k . c . ₃₉

s w e g o u m o c o w a n ia p rz e z o so b ę w y s tę p u ją c ą ja k o o rg a n o so b y p r a w n e j. O so b a p r a w n a n ie o d p o w ia d a , rz e c z ja s n a , za z o b o w ią z a n ia , k tó r e n ie m ie ś c iły się w g r a ­ n ic a c h u m o c o w a n ia o so b y fiz y c z n e j d z ia ła ją c e j w c h a r a k t e r z e je j o rg a n u . N a to ­ m i a s t o so b a fiz y c z n a , k tó r a w c h a r a k t e r z e te g o o r g a n u z a c ią g n ę ła z o b o w ią z a n ia p r z e k r a c z a ją c e z a k re s je j u m o c o w a n ia , p o w in n a z w ró c ić k o n tr a h e n to w i to, co w z w ią z k u z ty m o tr z y m a ła , o ra z p o k ry ć m u s z k o d y p o n ie s io n e w s k u te k z a w a r c ia u m o w y , je ś li n ie w ie d z ia ł o n o b r a k u u m o c o w a n ia . T e n ż e a r t . 39 p r z e w id u je je s z c z e d w a in n e w y p a d k i, k tó r e s ta n o w ić b ę d ą z r e ­ g u ły k a r a l n e o s z u s tw o : d z ia ła n ie w c h a r a k te r z e o rg a n u o so b y p r a w n e j p rz e z o so ­ b ę fiz y c z n ą n ie b ę d ą c ą ta k im o rg a n e m o ra z d z ia ła n ie w im ie n iu n ie is tn ie ją c e j o s o b y p r a w n e j. R ó w n ie ż w p ie r w s z y m z ty c h w y p a d k ó w o so b a p r a w n a n ie b ę d z ie o d p o w ia d a ć za z o b o w ią z a n ia , a o d p o w ie d z ia ln o ś ć o só b fiz y c z n y c h d z ia ła ją c y c h w s p o s ó b o s z u k a ń c z y z o s ta ła u n o rm o w a n a w a r t . 39 z g o d n ie z o g ó ln y m i z a s a d a m i.

A r t. 40 z a w ie r a p o d s ta w o w ą k o n s e k w e n c ję o d rę b n e j o so b o w o ści p r a w n e j p r z e d ­ s i ę b io r s tw p a ń s tw o w y c h s ta n o w ią c , że S k a r b P a ń s t w a n ie p o n o si o d p o w ie d z ia l­ n o ś c i za z o b o w ią z a n ia w s z e lk ic h p a ń s tw o w y c h o só b p r a w n y c h d z ia ła ją c y c h n a z a s a d a c h r o z r a c h u n k u g o sp o d a rc z e g o , a z k o le i te o so b y p r a w n e n ie o d p o w ia d a ją z a z o b o w ią z a n ia S k a r b u P a ń s tw a . O z n a c z a to, że w ie rz y c ie le p r z e d s ię b io r s tw p a ń ­ s tw o w y c h m o g ą u z y s k a ć z a s p o k o je n ie s w y c h w ie rz y te ln o ś c i p ie n ię ż n y c h w d ro d z e p r z y m u s u ty lk o z fu n d u s z ó w p r z e d s ię b io r s tw a - d łu ż n ik a , g d y ż e g z e k u c ja z r u c h o ­ m o ś c i je s t n ie d o p u s z c z a ln a . G d y f u n d u s z ó w ta k ic h b r a k , p rz e d s ię b io rs tw o m o ż e o tr z y m a ć k r e d y t od fin a n s u ją c e g o je b a n k u , je ż e li o n o is tn ie je i p r a c u je . J e ś li zaś p r z e jd z ie w s t a n lik w id a c ji, to m a ją z a s to s o w a n ie o d p o w ie d n ie p r z e p is y o li k w i ­ d a c ji 14, k tó r e p r z e w id u ją z a s p o k o je n ie w ie rz y te ln o ś c i p ła tn y c h ju ż w ty m c z a sie o r a z p r z e k a z a n ie w ie rz y te ln o ś c i, k tó r e s ą p ła t n e po z a k o ń c z e n iu lik w id a c ji, in n e j w y z n a c z o n e j p rz e z w ła ś c iw ą w ła d z ę p a ń s tw o w e j je d n o s tc e g o s p o d a rc z e j do z a ­ p ła ty . I.V J e ś li ch o d z i o p rz e p is y d o ty c z ą c e c z y n n o śc i p r a w n y c h , n a le ż y z w ró c ić u w a g ę n a u ż y te w a r t . 56 i 65 § 1 p o ję c ie „ u s ta lo n y c h z w y c z a jó w ”. O k re ś le n ie to u ż y te je s t w s p ó łr z ę d n ie z o k re ś le n ie m „ z a sa d w sp ó łż y c ia s p o ­ ł e c z n e g o ’. J a k ju ż w y ż e j w sp o m n ia n o , n ie w y d a je się, że b y w r a m a c h o b r o tu u sp o łe c z n io n e g o p o ję c ie w sp ó łż y c ia sp o łe c z n e g o m o g ło m ie ć z a s to s o w a n ie . N a to ­ m i a s t n ie w ą tp liw ie o b ró t u s p o łe c z n io n y k s z ta łt u je p e w n e o g ó ln ie p r z y j ę te s p o ­ s o b y p o s tę p o w a n ia w d o ść c zęsto p o w ta r z a ją c y c h s ię s y tu a c ja c h , k tó r e m o ż n a o k r e ś lić ja k o u s ta lo n e z w y c z a je i n a k tó r e z te g o w z g lę d u s t r o n y m o g ą s ię ijo - w o ły w a ć w e w e n tu a ln y c h s p o ra c h . O m a w ia n e p o ję c ie o ty le n ie j e s t n o w o śc ią , że ró w n ie ż d o ty c h c z a s a r t . 189 k.z. n a k a z y w a ł w y k o n y w a ć z o b o w ią z a n ia w sp o s ó b o d p o w ia d a ją c y m .in . „ z w y c z a jo m u c z c iw e g o o b r o t u ” , p rz e p is zaś a r t . 40 p.o.p.c. (o d p o w ie d n ik a r t . 56 k.c.) s ta n o w i, że cz y n n o ść p r a w n a w y w o łu je r ó w n ie ż s k u tk i w y n ik a ją c e ze z w y c z a ju . N a to m ia s t a r t . 47 § 1 p.o.p.c., k tó r e g o o d p o w ie d n ik ie m j e s t a r t . 65 § 1 k.c., n ie w y m ie n ia ł z w y c z a ju ja k o w s k a z ó w k i in t e r p r e ta c y j n e j o św ia d c z e ń w o li, o g r a n ic z a ją c się je d y n ie do w s k a z a n ia n a z a s a d y w s p ó łż y c ia sp o łe c z n e g o w P a ń s t w i e L u d o w y m . W z w ią z k u z p rz e p is e m a r t . 60 p o w s ta je p y ta n ie , czy i w ja k im s to p n iu j e d ­ n o s tk a g o s p o d a r k i u sp o łe c z n io n e j m o ż e zło ży ć o ś w ia d c z e n ie w o li p rz e z o k re ś lo n e z a c h o w a n ie się.

P r z e d e w s z y s tk im n a le ż y s tw ie r d z ić , że w im ie n iu p r z e d s ię b io r s tw p a ń s tw o ­ w y c h i sp ó łd z ie ln i o ra z p o d m io tó w z n im i z ró w n a n y c h o św ia d c z e n ia w o li, k tó r e

40 J a n i n a K r u s z e w s k a — T a d e u s z J a c k o w s k i _{N r 11 (83)} p o w o d u ją p o w s ta n ie lu b u s ta n ie p r a w i o b o w ią z k ó w , p o w in n y b y ć s k ła d a n e p r z e z d w ie u p o w a ż n io n e do te g o o so b y (poza d z ie d z in ą s to s u n k ó w p ra c y , w k tó r y c h w y s ta r c z a je d n a t a k a oso b a). O ś w ia d c z e n ia te m o g ą b y ć s k ł a d a n e u s tn ie ty lk o w ó w c z a s, g d y p rz e p is y s z c z e g ó ln e n ie w y m a g a ją f o r m y p is e m n e j. J e ż e li w ię c d z ia ł a ją d w ie u p r a w n io n e lu b u p o w a ż n io n e o so b y fiz y c z n e i n ie m a b e z w z g lę d ­ n e g o w a r u n k u z a c h o w a n ia fo r m y p is e m n e j, to n ie m a te ż p rz e s z k ó d , ż e b y o ś w ia d ­ c z e n ie w o li w im ie n iu p rz e d s ię b io r s tw a p a ń s tw o w e g o , s p ó łd z ie ln i lu b p o d m io tó w z n im i z ró w n a n y c h zło żo n e zo sta ło p rz e z o k re ś lo n e z a c h o w a n ie się ty c h o só b fiz y c z n y c h .

F o ja w ia się je d n a k w te d y d o d a tk o w y w a r u n e k , k tó r e g o n ie m a p rz y s k ł a d a n iu p is e m n y c h o ś w ia d c z e ń w o li w im ie n iu w y ż e j w y m ie n io n y c h p o d m io tó w , m i a n o ­ w ic ie w a r u n e k je d n o c z e sn o śc i d z ia ła n ia ty c h d w ó c h le g ity m o w a n y c h do te g o o s ó b fiz y c z n y c h . W a ru n e k te n w y n ik a s t ą d , że „ z a c h o w a n ie s i ę ” — w p rz e c iw ie ń s tw ie d o zło żo n e g o p o d p is u — p r z e m ija i n ie p o z o s ta w ia ś la d u . G d y w ię c o d p o w ie d n ie z a c h o w a n ie się n ie je s t je d n o c z e s n e , to są d w a o d d z ie ln e „ z a c h o w a n ia s ię ” , p r z y c z y m n ie w ia d o m o , czy je d e n z „ z a c h o w u ją c y c h s i ę ” w ie o o d p o w ie d n im z a c h o ­ w a n iu s ię d ru g ie g o , czyli w k o n s e k w e n c ji n ie m a łą c z n e g o o ś w ia d c z e n ia w o li d w ó c h o sób, k o n ie c z n e g o do w y w o ła n ia s k u tk ó w p r a w n y c h w z g lę d e m u s p o łe c z ­ n io n e g o p o d m io tu n a le ż ą c e g o do o m a w ia n y c h k a te g o r ii. F r z e d s ta w io n a tu p ro b le m a ty k a p o w s ta je do p e w n e g o s to p n ia a n a lo g ic z n ie p r z y u s tn y c h o ś w ia d c z e n ia c h w o li w im ie n iu o só b p ra w n y c h , k tó r e m u s z ą b y ć r e p r e z e n to w a n e p rz e z d w ie o so b y fiz y c z n e , a le z tą ró ż n ic ą , że s k ła d a ją c y o ś w ia d ­ c z e n ie u s tn e m oże ró w n ie ż o z n a jm ić , że w ia d o m e m u j e s t u p rz e d n ie zło ż e n ie ta k ie g o ż o ś w ia d c z e n ia p rz e z o so b ę w s p ó łr e p r e z e n tu ją c ą , lu b z a p o w ie d z ie ć p ó ź n ie j­ sze z ło ż e n ie ta k ie g o o ś w ia d c z e n ia p rz e z tę o so b ę. R o z w a ż a n ia p o w y ż sz e p ro w a d z ą do w n io s k u , że s k ła d a n ie o ś w ia d c z e ń w o li w s p o s ó b p rz e w id z ia n y w a r t . 60 w im ie n iu ty c h o só b p ra w n y c h , w im ie n iu k tó ­ r y c h p o w in n y d z ia ła ć w ta k ic h ra z a c h d w ie lu b tr z y o so b y fiz y c z n e , n a le ż e ć b ę ­ d z ie d o r z a d k ic h w y ją tk ó w , je s z c z e rz a d s z y c h n iż s k ł a d a n ie ty c h o św ia d c z e ń u s tn ie . N a tu r a ln ie , o m ó w io n e w y ż e j p rz e s z k o d y w s k ł a d a n iu o ś w ia d c z e ń w o li p e r f a c i a c o n c l u d e n t i a n ie b ę d ą m ia ły m ie js c a w o b e c ty c h o só b p r a w n y c h i je d n o s te k o r g a n iz a c y jn y c h S k a r b u P a ń s t w a ja k o o so b y p r a w n e j, k tó r e m o g ą b y ć r e p r e z e n ­ to w a n e p rz y c z y n n o śc ia c h p r a w n y c h p rz e z je d n ą o so b ę fiz y c z n ą (k ie ro w n ik a ). P r z e p is y d z ia łu XI o z a w a rc iu u m o w y n ie b ę d ą m ie ć z a s to s o w a n ia do o b ro tu u s p o łe c z n io n e g o , k tó r y w ty m z a k r e s ie n o rm o w a n y je s t p rz e z p rz e p is y o ro z d z ie l­ n ic a c h c r a z p rz e z o g ó ln e i b ra n ż o w e w a r u n k i d o s ta w , tu d z ie ż p rz e z o g ó ln e z a ­ s a d y u m ó w o ro b o ty ró ż n e g o ro d z a ju . W s z y s tk ie te p rz e p is y sz c z e g ó ln e p r z e ­ w id u ją — o d m ie n n ie od a r t . 72 k o d e k s u c y w iln e g o — z a w a rc ie u m ó w n a w e t w r a z i e n ie u z g o d n ie n ia n ie k tó r y c h p o s ta n o w ie ń . P o s ta n o w ie n ia n ie u zg o d n io n e z o s ta ją u s ta lo n e b ą d ź p rz e z w ła ś c iw e je d n o s tk i n a d r z ę d n e , b ą d ź te ż w p o s tę p o ­ w a n iu a r b itr a ż o w y m w d ro d z e s p o r ó w p rz e d u m o w n y c h . W y m ie n io n e w y ż e j p r z e ­ p is y s z c z e g ó ln e n o r m u ją ró w n ie ż z a g a d n ie n ia fo r m y c z y n n o śc i p r a w n y c h w o b ro ­ c ie u sp o łe c z n io n y m , co e lim in u je s to s o w a n ie w r a m a c h teg o o b r o tu p rz e p is ó w d z ia łu II I . W s to s u n k a c h m ię d z y p a ń s tw o w y m i je d n o s tk a m i o rg a n iz a c y jn y m i a je d n o s tk a m i g o s p o d a rk i n ie u s p o }e c z n io n e j z a w ie r a n i e u m ó w i fo rm a c zy n n o ści p r a w n y c h u n o rm o w a n e są w u s ta w ie z dn. 28.X II.1957 r. o d o s ta w a c h , ro b o ta c h i u s łu g a c h 15 o ra z w ro zp o rze d z e n iu R a d y M in is tró w z d n . 13.1.19-58 r. 15'° i w n ie ­ k tó r y c h z a rz ą d z e n ia c h r e s o r to w y c h w y d a n y c h n a ic h p o d sta w ie . 15 D z . U . z 1958 r . N r 3, p o z . 7. 15-a T e k s t j e d n o l . : D z . U . z 1963 r . N r 26, p o z . 158.

N r 11 (83) J e d n o s t k i g o sp ó d , u s p o l . w p r z e p i s a c h k . c . ₄₁ Z p o w y ż sz e g o w y n ik a , że p rz e p is y k o d e k s u c y w iln e g o o z a w a r c iu u m o w y i o f o r m ie c z y n n o śc i p r a w n y c h b ę d ą m ie ć z a s to s o w a n ie p rz y c z y n n o ś c ia c h p r a w ­ n y c h m ię d z y n ie p a ń s tw o w y m i je d n o s tk a m i g o s p o d a rk i u s p o łe c z n io n e j (s p ó łd z ie l­ n ie , s to w a r z y s z e n ia itp .) o ra z m ię d z y ty m i je d n o s tk a m i a je d n o s tk a m i g o s p o d a r k i n ie u s p o łe c z n io n e j (rz e m ie śln ic z e sp ó łd z ie ln ie z a o p a trz e n ia i z b y tu , o so b y fiz y c z n e ). D la w y c z e r p a n ia te m a tu d o d a ć n a le ż y , że w s z y s tk ie w y m ie n io n e w y ż e j p r z e p is y s z c z e g ó ln e o ra z w a r u n k i d o s ta w i z a s a d y u m ó w p r z e w id u ją (poza n ie lic z n y m i i d ro b n y m i w y ją tk a m i) fo rm ę p is e m n ą d la o b ję ty c h n im i c z y n n o śc i p r a w n y c h , c h o ć b e z r y g o r u n ie w a ż n o ś c i. W k o n s e k w e n c ji § 44 p o s tę p o w a n ia a r b itr a ż o w e g o 16 u p o w a ż n ia w p ra w d z ie do o d m o w y d o p u sz c z e n ia d o w o d u ze ś w ia d k ó w d la u s t a le n i a f a k t u i tr e ś c i czy n n o śc i, k tó r a p o w in n a b y ć s tw ie rd z o n a n a p iś m ie , je d n a k ż e n a ­ k a z u je d o p u śc ić te n d o w ó d , ile k ro ć is tn i e ją łą c z n ie d w ie p r z e s ła n k i: a) w c h o d z i, w g rę in t e r e s g o s p o d a rk i n a ro d o w e j, w sz czeg ó ln o ści o c h ro n a w ła s n o ś c i s p o łe c z n e j, o r a z b) z o s ta ło u p ra w d o p o d o b n io n e , że c zy n n o ść b y !a d o k o n a n a . P r z e p is t e n tr z e b a b ę d z ie u w a ż a ć z a p o ś r e d n io u c h y lo n y p rz e z a r t . 72 § 2 (z d a n ie d ru g ie ), k tó r y u p o ­ w a ż n ia ró w n ie ż k o m is je a r b itr a ż o w e do d o p u sz c z e n ia d o w o d u ze ś w ia d k ó w z a w sz e , g d y „ze w z g lę d u n a sz czeg ó ln e o k o lic z n o śc i s p r a w y ” u z n a ją to z a k o n ie c z n e , a lb o ­ w ie m s f o r m u ło w a n ie to j e s t n ie w ą tp liw ie sz e rs z e od u ż y te g o w § 44 p o s tę p o w a n ia a r b itr a ż o w e g o .

M o żliw o ść u z a le ż n ie n ia s k u te c z n o ś c i cz y n n o śc i p r a w n e j od z d a r z e n ia p rz y s z łe g o i n ie p e w n e g o (w a ru n e k ) n ie is tn ie je n a ogół w o b ro c ie u sp o łe c z n io n y m , g d y ż u w a ­ r u n k o w a n ie s k u tk ó w c z y n n o śc i p r a w n e j je s t n ie z g o d n e z g o s p a d a r k ą p la n o w ą . P o d k r e ś lo n e to z o sta ło n ie je d n o k r o tn ie w o rz e c z n ic tw ie a r b itr a ż o w y m . W y ją tk i od te j z a s a d y s p o ty k a s ię w u m o w a c h o ro b o ty , k tó r y c h w y k o n a n ie u z a le ż n io n e j e s t od u z y s k a n ia d e fic y to w y c h a r t y k u !ó w i m a te r ia łó w o b ję ty c h ro z d z ie ln ic tw e m .

W d z ia le V I o p rz e d s ta w ic ie ls tw ie z w ró c ić n a le ż y u w a g ę n a d w a p rz e p is y . A rt. 96 w p r o w a d z a do d z ie d z in y p r a w a c y w iln e g o tr e ś ć p rz e p is u a r t . 16 d e k r e t u o p r z e d s ię b io r s tw a c h p a ń s tw o w y c h , k tó r y z r e g u ły w y m a g a w s p ó łd z ia ła n ia d w ó c h u p o w a ż n io n y c h o só b do s k ła d a n ia o ś w ia d c z e ń w z a k re s ie p r a w i o b o w ią z k ó w p r z e d s ię b io r s tw a . A rt. 97 p r z e w id u je je d n a k w y ją te k od te j z a s a d y , a lb o w ie m p o c z y tu je on za u m o c o w a n ą do d o k o n y w a n ia ze s k u tk ie m p r a w n y m d la p r z e d s ię ­ b io r s tw a k a ż d ą o so b ę c z y n n ą w lo k a lu p r z e d s ię b io rs tw a , g d y c h o d z i o c z y n n o śc i d o k o n y w a n e z a z w y c z a j z k lie n te lą p rz e d s ię b io rs tw a . v K o d e k s c y w iln y n ie ro z ró ż n ia p o ję ć p r z e d a w n ie n ia i p r e k l u z ji i m ia n e m p r z e ­ d a w n ie n ia o k r e ś la w s z e lk i u p ły w te r m in ó w , k tó r y p o w o d u je n ie m o ż n o ść d o c h o ­ d z e n ia ro s z c z e n ia w d ro d z e s ą d o w e j, a r b itr a ż o w e j lu b in n e j r ó w n o rz ę d n e j. J e d ­ n a k ż e p r z e d a w n ie n ie w u ję c iu k o d e k s u z b ie ż n e j e s t ra c z e j z d o ty c h c z a s o w ą p r e - k lu z ją n iż z p r z e d a w n ie n ie m . J u ż w a r t 117 § 2 z a w a r te je s t w y r a ź n e s tw ie rd z e n ie , że w o b ro c ie u s p o łe c z n io ­ n y m ro s z c z e n ia p r z e d a w n io n e w y g a s a ją . Z a s a d ę tę u s ta liło o rz e c z n ic tw o a r b i t r a ­ żow e ja k o s k u t e k p r e k l u z ji a r b itr a ż o w e j. P a r a g r a f 3 te g o ż a r t y k u ł u n a k a z u j e o rg a n o m o rz e k a ją c y m u w z g lę d n ia ć z u r z ę d u u p ły w p r z e d a w n ie n ia , co d o ty c h c z a s s to f u ie s ię ty lk o w w y p a d k a c h p r e k lu z ji. O rg a n o r z e k a ją c y m o że je d n a k n ie u w z g lp d n ić u p ’y w u ta k ie g o te r m in u p rz e d a w n ie n ia , k tó r y n ie p r z e k r a c z a tr z e c h la t, je ż e li o p ó ź n ie n ie w d o c h o d z e n iu ro s z c z e n ia je s t u s p r a w ie d liw io n e w y ją tk o w y m i o k o lic z n o śc ia m i i n ie je s t n a d m ie rn e . P o n ie w a ż w m y ś l a r t . 118 te r m i n p r z e d a w ­ n ie n ia w o b ro c ie u s p o łe c z n io n y m z r e g u ły w y n o s i je d e n ro k , p r z e to p ie r w s z y

42 J a n i n a K r u s z e w s k a — T a d e u s z J a c k o w s k i _{N r 11 (83)} z w y ż e j w y m ie n io n y c h w a r u n k ó w b ę d z ie z a w sz e z a c h o d z ił. P o z o s ta n ie w ię c d o r o z w a ż e n ia is tn ie n ie d w ó c h p o z o s ta ły c h w a r u n k ó w , a w z w ią z k u z ty m — k w e s ti a d a ls z e j m o cy o b o w ią z u ją c e j § 22 u st. 4 p o s tę p o w a n ia a r b itr a ż o w e g o .16 P rz e p is t e n b o w ie m p o z w a la ł n a p rz y w ró c e n ie u c h y b io n e g o te r m in u ro c z n e g o ( je s t to r ó w n o ­ z n a c z n e z n ie u w z g lę d n ie n ie m u p ły w u p rz e d a w n ie n ia ) „w w y ją tk o w y c h u z a s a d n io ­ n y c h p r z y p a d k a c h ”. S fo r m u ło w a n ie k o d e k s o w e n ie w y k a z u je is to tn e j ró ż n ic y , ■wobec czego n a le ż y c h y b a d o jś ć do w n io s k u , że p rz e p is § 22 u s t. 4 p o st. a r b i t r . z o s ta n ie p o ś re d n io u c h y lo n y z c h w ilą w e jś c ia w ż y c ie k o d e k s u c y w iln e g o . N a d m ie n ić tr z e b a , że z a ró w n o d o ty c h c z a so w y § 22 u s t. 1 p o st. a rb ., j a k i a r t . 118 k o d e k s u p r z e w id u ją , że o g ó ln y te r m in ro c z n y n ie m a z a s to s o w a n ia , gd y p r z e p is y .szczeg ó ln e p r z e w id u ją d la p e w n y c h ro sz c z e ń lu b s to s u n k ó w k r ó ts z e te r m in y , n a ­ to m ia s t a r t . 118 (o d m ie n n ie od § 22 u s t. 1 p o st. a r b .) d o p u sz c z a ró w n ie ż m o ż liw o ść d łu ż s z y c h te r m in ó w p r z e d a w n ie n ia w o b ro c ie u s p o łe c z n io n y m n a m o c y p rz e p is ó w sz c z e g ó ln y c h . M o żn a p rz y p u s z c z a ć , że g e n e z a te j ró ż n ic y le ż y w u s ta lo n e j p r z e z o r z e c z n ic tw o a r b itr a ż o w e z a s a d z ie d o p u sz c z a ln o śc i d o c h o d z e n ia ro s z c z e ń z a w a d y ro b ó t b u d o w la n y c h w p ię c io le tn im o k re s ie g w a r a n c y jn y m . R e a s u m u ją c , n a le ż y s tw ie rd z ić , że ró w n ie ż u s t. 1 § 22 p o st. a r b . s t a n ie się n ie a k t u a ln y p o w e jś c iu w ż y c ie k o d e k s u c y w iln e g o , n a to m ia s t b r a k b ę d z ie p o d s ta w do u z n a n ia za p o ś r e d n io u c h y lo n e p rz e p is ó w u s t. 2 i u s t. 3 te g o ż p a r a g r a f u , k tó r e p r z e w id u ją s z c z e g ó ln e w y p a d k i z a w ie s z e n ia b ie g u p rz e d a w n ie n ia w r a m a c h s e k t o r a u sp o łe c z n io n e g o ze w z g lę d ó w s p e c y f ic z n y c h d la te g o s e k to ra . R ó w n ie ż s p e c y f ik a te g o s e k to r a i o b o w ią z u ją c e j w je g o r a m a c h g o s p o d a r k i p la n o w e j sp o w o d o w a ła w p ro w a d z e n ie do k o d e k s u — w p o s ta c i § 2 a r t . 123 — u s ta lo n e j p rz e z o rz e c z n ic tw o a r b itr a ż o w e z a s a d y , że u z n a n ie ro s z c z e n ia n ie p r z e ­ r y w a b ie g u p r z e d a w n ie n ia . J e d n ą z z a sa d r o z r a c h u n k u g o sp o d a rc e g o je s t m o ż liw ie s z y b k a lik w id a c ja ro z lic z e ń i w ty m w ła ś n ie c e lu w p ro w a d z o n a b y ła in s t y t u c j a T crótkiej p r e k l u z ji a r b itr a ż o w e j. D z ia ła n ie te j p r e k l u z ji , z w a n e j w k o d e k s ie p r z e ­ d a w n ie n ie m , m o g ło b y by ć p rz e k r e ś lo n e p rz e z u z n a w a n ie ro s z c z e ń i z w le k a n ie i ic h d o c h o d z e n ie m . S zczeg ó ło w eg o o m ó w ie n ia w y m a g a § 2 a r t . 125 k o d e k s u , k tó r y u s ta la ro c z n e p r z e d a w n ie n ie ro s z c z e ń s tw ie r d z o n y c h p ra w o m o c n y m i o rz e c z e n ia m i a r b itr a ż o w y m i, b ie g n ą c e od d n ia w y k o n a ln o ś c i ty c h o rz e c z e ń . W m y ś l § 92 u st. 1 p o s t. a r b . o rz e c z e n ia p ie r w s z e j in s ta n c j i a r b itr a ż o w e j s ą n a ty c h m ia s t w y k o n a ln e , a w m y ś l § 93 u s t. 1 p re z e s k o m is ji z a o p a t r u je w y p is y w y k o n a ln y c h o rz e c z e ń w o d p o w ie d n ią k la u z u lę , n ie c z e k a ją c n a w n io s e k s tr o n y . T a k w ię c o rz e c z e n ie p ie r w s z e j i n s ta n c j i a r b i tr a ż o w e j s t a je s ię w y k o n a ln e w d a c ie , w k tó r e j z a p a d ło , lu b w c ią g u p a r u d n i po te j d a c ie , p o tr z e b n y c h n a m a n ip u la c ję b iu r o w ą z w ią z a n ą z z a o p a trz e n ie m w y p is u o rz e c z e n ia w k la u z u lę w y k o n a ln o ś c i. Z p o w y ż sz e g o w y n ik a , że k w e s tia p ra w o m o c n o ś c i o rz e c z e n ia a r b itr a ż o w e g o n ie m a ż a d n e g o z n a c z e n ia d la je g o w y ­ k o n a ln o ś c i (poza w y ją tk o w y m i w y p a d k a m i w s tr z y m a n ia w y k o n a n ia o rz e c z e n ia do c z a s u je g o u p ra w o m o c n ie n ia s ię z m o cy u st. 2 § 92 p o st. a rb .). W ty c h w a r ” -ik a c h n ie j e s t z r o z u m ia łe u ż y c ie w § 2 a r t . 125 k o d e k s u o k r e ś le n ia „ p ra w a ii.v /c n y m o r z e c z e n ie m ” i ra c z e j w y d a je się b y ć w y n ik ie m n ie p o r o z u m ie n ia , k tó r e p o p r o s tu n a d a w a ło b y s ię do s p r o s to w a n ia (z a k ła d a ją c , że z a s a d a w y k o n a ln o ś c i o rz e c z e ń p ie r w s z e j in s ta n c j i a r b itr a ż o w e j n ie u le g n ie z m ia n ie ). N a s tę p n ie tr z e b a z e s ta w ić o m a w ia n y p rz e p is § 2 a r t . 125 (z u w z g lę d n ie n ie m p ro p o n o w a n e g o s p r o s to w a n ia ) z p rz e p is a m i § 95 u s t. 4 i § 98 u s t. 2 p o st. a r b . P ie r w s z y z ty c h p rz e p is ó w p r z e w id u je n a z ło ż e n ie do b a n k u o rz e c z e n ia z k la u z u lą w y k o n a ln o ś c i te r m i n ro c z n y , k tó r y b ie g n ie od d n ia w y d a n ia te j k la u z u li, a d r u g i — r ó w n ie ż te r m i n ro c z n y , lecz b ie g n ą c y od d n ia d o rę c z e n ia o rz e c z e n ia , n a w y s tą ­

N r 11 (83) N a r u s z e n i e p r a w a m a t e r , j a k o p o d s t a w a r e w i z j i ₄₃ p ie n ie w ra z ie p o tr z e b y z w n io s k ie m o z a rz ą d z e n ie e g z e k u c ji p rz e z p r e z e s a k o m is ji. S k o r o je d n a k p o d rz ą d e m k o d e k s u ro s z c z e n ie w y n ik a ją c e z o rz e c z e n ia b ę d z ie się p o r o k u p rz e d a w n ia ć , a z a te m w y g a s a ć (a rt. 117 § 2), to e w e n tu a l n a e g z e k u c ja p o w in n a b y ć n ie w ą tp liw ie w s z c z ę ta p rz e d u p ły w e m r o k u od d n ia w y k o n a ln o ś c i o rz e c z e n ia , w o b e c czego w n io s e k o je j z a rz ą d z e n ie m u s i b y ć z ło ż o n y je s z c z e w c z e ś n ie j. R e a s u m u ją c , n a le ż y d o jś ć do w n io s k u , że p rz y z a c h o w a n iu o b o w ią z u ją ­ ce g o tr y b u w y k o n a n ia i e w e n t. e g z e k w o w a n ia ro sz c z e ń w y n ik a ją c y c h z o rz e c z e ń a r b itr a ż o w y c h te r m i n y p rz e w id z ia n e w § 95 u s t. 4 i § 98 u s t. 2 p o s t. a r b . s t a n ą s ię n ie a k t u a ln e i o d p o w ie d n ie c z y n n o śc i b ę d ą m u s ia ły b y ć d o k o n y w a n e w ta k i m c z a s ie , ż e b y się z m ie śc iły w o k re s ie p rz e d a w n ie n ia o b lic z o n y m s to s o w n ie do a r t .

125 § 2 k o d e k s u .

C a ło k s z ta łt w y ż e j p r z e d s ta w io n y c h z a g a d n ie ń i u w a g w s k a z u je n a b o g a c tw o p r o b l e m a ty k i n a s tr ę c z a ją c e j s ię p rz y s to s o w a n iu części o g ó ln e j k o d e k s u c y w iln e g o d o s to s u n k ó w p r a w n y c h , w k tó r y c h c h o ć b y je d n ą ze s tr o n są p o d m io ty g o s p o d a r k i u s p o łe c z n io n e j.

FELIKS PRUSAK

Pojęcie n aru szen ia praw a materialnego

jako podstawy rewizji w procesie karnym

N a tle p ra k ty c z n e g o p o s łu g iw a n ia s ię p rz e p is e m a r t . 371 p k t 1 k .p .k . w y ła n ia s ię p o tr z e b a b liższeg o o k re ś le n ia , j a k n a le ż y ro z u m ie ć te r m in „ p ra w o m a t e r i a l n e ”. Z a s a d n ic z y w te j m ie r z e p rz e p is a r t . 371 p k t 1 k .p .k . s ta n o w i o g ó ln ie , że p o d ­ s t a w ę r e w iz ji m o g ą s ta n o w ić z a r z u ty o b ra z y p rz e p is ó w p r a w a m a te ria ln e g o . Z ta k ie g o s f o r m u ło w a n ia u s t a w y k a rn o p r o c e s o w e j w c a le n ie w y n ik a , o j a k i e p r a w o m a t e r i a ln e t u t a j ch o d zi, in n y m i s ło w y — ja k i e p ra w o m a t e r i a ln e , o k tó ­ r y m m ó w i w s p o m n ia n y p rz e p is a r t. 371 p k t 1 k .p .k ., m o że s ta n o w ić p o te n c ja ln y p r z e d m io t o b ra z y w p o s tę p o w a n iu k a r n y m , a co z a ty m id z ie — j a k i e p r a w o m a ­ te r ia ln e m o że s ta n o w ić p o d s ta w ę r e w iz ji. S a m o b o w ie m p o ję c ie p r a w a m a t e r i a l ­ n e g o je s t b a rd z o s z e r o k ie i o b e jm u je sw y m z a się g ie m c a ły w a c h la r z r ó ż n y c h d z ie ­ d z in o b o w ią z u ją c e g o p r a w a m a te ria ln e g o .

N a sz a u s ta w a k a r n o p r o c e s o w a w a r t . 371 p k t 1 m ó w i — j a k ju ż w y ż e j w s p o m ­ n ia n o — o g ó ln ie o o b ra z ie p rz e p is ó w p r a w a m a te ria ln e g o . N a tle p o ró w n a w c z y m z a u w a ż y ć tr z e b a , że in n e u s t a w y s t a r a j ą się b liż e j o k re ś lić , o ja k i e p ra w o m a ­ t e r i a l n e ch o d zi. W y s ta rc z y t u w y m ie n ić k .p .k . R S F R R 1, k tó r y m ó w i o b łę d n y m z a ­ s to s o w a n iu u s ta w y k a r n e j . P o d o b n ie k .p .k . J u g o s ło w ia ń s k ie j F R L 2 w a r t . 341 u ż y ­ w a te r m i n u : „ n a r u s z e n ie u s ta w y k a r n e j ”. Z e w z g lę d u n a n ie s p r e c y z o w a n e b liż e j p o je c ie p rz e p is ó w p r a w a m a te r ia ln e g o , n a s z k .p .k . d o p u sz c z a w te j m ie rz e — j a k s ię w y d a je — m o ż liw o ść s to s u n k o w o 1 K o d e k s p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o R S F R R z d n i a 27 p a ź d z i e r n i k a 1960 r o k u ( o b o w i ą z u j ą c y o d 1.1.1961 r .) , „ S o w . J u s t i c y a ” 1S60, n r 15— 16. i K o d e k s p o s t ę p o w a n i a k a r n e g o J u g o s ł o w i a ń s k i e j FR L . z d n i a 10 w r z e ś n i a 1953 r o k u ( D z i e n n i k U r z ę d o w y N r 40/53).