Jerzy Ciabach
Właściwości i zastosowanie
Paraloidu B-72
Ochrona Zabytków 35/1-2 (136-137), 111-112
8. W. J a w o r s k a , P roblem elek tryc zn o śc i sta ty c zn e j w e
w łó k ie n n ic tw ie i m e to d y je j zw alczania, „T echnik W łó
kien n iczy ”, 7, 1967.
9. K atalog fir m y R hone — Poulenee, D erives C a tia n i- gues.
10. V. K r e n t z , M. S o d n i k , S tö re n d er E in flu ss u n d
N ach w e is m ö g lic h k e ite n v o n P röporationen a u f s y n th e tics — T e x til — P raxis, 3 i 4, 1971.
11. B. K u b i a k , W. M i e r o s ł a w s k i , W p ły w s tr u k
tu r y w y ro b ó w w łó k ie n n ic zy c h na ich w łasności e le k tro sta tyczn e, ' „P rac e I n s ty tu tu W łókiennictw a”, 1970.
12. W. L o b e 1, E lektro sta tisch e P roblem e in der T e x til
in d u strie, „D eutsche T e x tilte c h n ik ”, 16, z. 4, 1966, s. 241.
13. J. L u b c z a k , W. S z 1 e z y n g i e r, P róby w y ja ś n ie
nia działania śro d k ó w a n ty e le k tro sta ty c zn y c h w p o lim e rach, „P rze m y sł C hem iczny”, 256, 3, 1977.
14. M. M a j n u s z, D. N o w a k , Ś ro d e k a n ty e le k tro sta
ty c z n y z ch lo rku e ty le n u , „P rzem ysł C hem iczny”, 2, 1973.
15. P ra c a zbiorow a, W yk a ń cza ln ictw o w łó kien n icze, W a r szaw a 1967.
16. P ra c a zbiorow a, Przerób w łó k ie n chem icznych, W a r szaw a 1967.
17. E. M. R a m e r , G. R. R i c h a r d s , C orrelation o f th e
E lektrical R e sistiv itie s of F abries W ith T h eir A b ility to D evelop and to Hold E lectrostatic Charges, „T e x til R e
search J o u rn a l”, 1, 1968, s. 28—35.
18. W. S z l e z y n g i e r , J. L u b c z a k , A n ty e le k tr o sta -
ty k a tw o rzy w sztu czn y ch , „P rzem y sł C hem iczny”, 55/12,
1976, s. 582—584.
19. U z d o w s k i , W. M i e r o s ł a w s k i , Badania w skali
labo ra to ryjn ej w p ły w u preparatów na w łasności przero bow e oraz elektro p rze w o d n ic tw o w łó k ie n sy n te ty c z n y c h ty p u Elana i A nilana, „P rac e In s ty tu tu W łókiennictw a”,
X X III, 1972, s. 306.
TH E E FF E C T OF ELECTRO STA TIC PHEN O M ENA ON TH E SO ILIN G OF V ARNISH ES FROM SYN TH ETIC RESINS
The article is a su m m ary of th e w o rk pu b lish ed in ac a dem ic books of th e C opernicus U n iv ersity in T oruń. B asing on th e o bservations a n d exp erien ce th e a u th o rs p u t fo rw a rd a hypothesis th a t th e m a in rea so n of a ra p id soiling of v arn ish e s fro m sy n th e tic resins is th e ir proneness to pro d u ce a n d ac cu lm u la te elec tro static c h a r ge.
It has b ee n p ro v ed ex p e rim e n ta lly th a t th a t is so; m o reover, th e fac to rs d eterm in in g th e level of th e charge accu m u lated have b een determ ined.
F u rth e r in th e w ork th e au th o rs m ade an a tte m p t to em ploy in d u s tria l m ethods of th e elim in a tio n of eelectro - sta tic ch arg e fo r co n serv atio n purposes. A fter selecting a m ethod of a n tie le c tro sta tic p re p a ra tio n an d e s ta b lish ing th e criterio u s w hich should be m et by p re p a ra tio n s seven su b stan ce s have b een chosen. Then, th e effec ti veness of th e ir e lec tro static a c tiv ity has b een checked on film s of th re e v arn ish e s th a t a re used m ost fre q u e n tly as co n serv atio n varn ish es. T he analysis of th e resu lts
obtained in in d iv id u al stages of w o rk m ade it possible to sta te th a t th e orig in al an d m ost im p o rta n t cause of th e soiling of v a rn ish e s is th e ir elec tro static ch arging th a t in p rac tic e ta k e s p lace ev en u n d e r th e effect of th e rm o g ra v ita tio n a l m ovem ents of th e air. T he d irt r e m aining on th e su rfa ce of th e w a rn is h stays g lued into it because of low m eltin g te m p e ra tu re s of sub stan ces used to m ake v arn ish e s.
I t is d ifficu lt fo r co n serv ato rs alone to elim in a te th is g rea t d isa d v an tag e of sy n th e tic v arn ish e s. T h e ir m a n u fac tu re s m u st also w o rk on th is p ro b lem an d it is from th em th a t one should expect w orks on th e possibilities of m odifying e lec tro static resin s alre a d y a t th e stage of th e ir polym erization.
If th is p ro b lem is n ot solved th a n it w ill be n ecessary once ag a in to ask a b o u t p ro fits a n d losses a n d th u s about a ju stific a tio n for th e use of v arn ish e s fro m sy n th e tic resin s in conservation.
JER ZY CIA BA CH
WŁAŚCIWOŚCI I ZASTOSOWANIE PARALOIDU В-72
Paraloid B-72 jest kopolimerem m etakrylanu ety
lu (70%) i akrylanu m etylu (30%) l, produkow a
nym przez am erykańską firm ę Rohm and H a a s2.
W handlu w ystępuje w dwóch postaciach: jako
100-procentowa granulow ana ży w ica3 i 50-pro-
centowy roztw ór w to lu en ie4.
Rozpuszcza się w wielu cieczach organicznych,
takich jak węglowodory aromatyczne, chlorowco
pochodne węglowodorów alifatycznych i arom a
tycznych, estry, ketony i etery, dając roztw ory
o stosunkowo niedużej lepkości. Nie rozpuszcza
się w węglowodorach alifatycznych (benzyna la
kowa, terpentyna itp.). W 96-procentowym alko
holu rozpuszcza się powoli, dając lekko mętne
ro ztw o ry 5. Miesza się z żywicami winylowymi,
estram i celulozy, niektórym i żywicami silikono
wymi i typowym i zmiękczaczami (ftalan dwubu-
tylowy, sebacynian dw uoktylow y)e. Według
Mi-tanova i T odorova7 miesza się także z Cosmolo-
idem 80H i damarą.
Stopień polimeryzacji Paraloidu B-72 wynosi o
koło 900, a tem peratura zeszklenia 40°C. W tem
peraturze 70—75°C mięknie, a w tem peraturze
145—150°C uplastycznia się (płynie). Rozkład
term iczny zachodzi w tem peraturze 250—300°C,
zależnie od szybkości ogrzew ania8. Spośród in
nych żywic term oplastycznych Paraloid B-72
wyróżnia się szczególnie dobrą odpornością na
działanie światła (nie żółknie, wykazuje dużą od
porność na sieciowanie)9. Zdaniem wielu autorów
Paraloid B-72 jest jedną z najlepszych żywic te r
moplastycznych, jakim i dysponuje obecnie kon
serwacja zabytków. Stosuje się go do otrzym y
wania werniksów ochronnych10, farb artystycz
nych (tzw. polim erow ych)u, utrw alania malowi
deł ściennych12 i strukturalnego wzmacniania m a
i l i
T abela 1. C h a ra k te ry sty k a rozpuszczalności P araloidu B-72 w n ie k tó r y c h cieczach organicznych *
PR Z Y PISY
Table 1. T h e C haracteristic of th e S o lu b ility of Paraloid B-72 in S o m e O rganic F luids
N azw a cieczy L epkość roztw oru, m P as 40%, 25°C__ 10%, 20°C C hlorek m ety le n u 960 — C hlorek ety len u 1300 8,13 T ró jch lo ro ety len 4800 6,64 9 . O ctan e ty lu 500 3,74 O ctan p ro p y lu 480 — O ctan b u ty lu 560 6,11 O ctan izobutylu 660 — O ctan am y lu 850 —■ D ioksan 1300 11,82 C ellosolve 2300 — T oluen 590 5,79 K sylen 980 6,09 A ceton 200 2,68 M etyloetyloketon 250 4,46 D w um etyloform am id 850 6,94 B enzen — 7,13 C hlorobenzen — 8,94 C ykloheksanon — 21,31 A lkohol benzylow y 59,12
* „B u lle tin of R ohm a n d H aa s Co”., N r C-335, 1976; W. D o m a s ł o w s k i , „A cta U niv. N. C opernici”, 8, 3, 1979.
1 E. de W i t t e , M. G o e s s e n s - L a n d r i e , E. J. G o e t h a l s , R. S i m o n d s , „ICOM Com m , fo r C ons”., 78, 16, 3.
2 N a ry n k u am ery k a ń sk im p ro d u c e n t używ a nazw y A cryloid B-72.
3 Do ro k u 1975 P a ra lo id B-72 m ia ł p o sta ć n ie re g u la r nych, b ia ław y c h b ry łe k o dość in te n sy w n y m zapachu m onom erów akrylow ych. O becnie p ro d u k o w a n a żyw ica je st b ez b a rw n a i bezw onna.
4 O m aw iany k o polim er w y stę p u je ta k ż e w p o sta ci dys p e rs ji w odnej. W ty m je d n a k w y p a d k u u żyw a innych nazw : P rim a l AC-33 n a ry n k u eu ro p e jsk im i R hoplex AC-33 n a ry n k u am ery k ań sk im .
5 Z aleca się rozpuszczanie w te m p e ra tu rz e 65—70°C p o d czas ciągłego m ieszania. Ż yw ica p ro d u k o w a n a do ro k u 1975 („stary ” P aralo id ) w y trą c a się częściowo z roz tw o ru po jego ochłodzeniu (patrz p rzy p is 1).
8 P ro d u c e n t zaleca stosow anie w ła sn y c h zm iękczaczy: R hoplex G-30, G-33 i G-50.
7 P. M i t a n o v , V. T o d o r o v , „ICOM Comm. for. Cons”., 78, 17, s. 31—10.
8 „B u lle tin of R ohm a n d H aas Co” , N r C-335, 1976. 9 R. L. F e l l e r , „ICOM Comm, fo r C ons”., 75, 22, 4; J. С i a b a с h, B adania nad siecio w a n iem ży w ic te rm o
p la sty c zn y c h pod w p ły w e m p ro m ien io w a n ia n a d fio leto w ego, ro z p ra w a do k to rsk a, T o ru ń 1980, m aszynopis w
p o sia d an iu B iblioteki U n iw ersy te ck ie j U M K w T o ru niu.
Tabela 2. L epkość ro ztw o ró w P araloidu B-72 w to luenie i tró jch lo ro e ty len ie *
T able 2. V iscosity o f th e Solu tio n s o f Paraloid B-72 in T oluen an d T richloroacetylene
S tężenie roztw o Lepkość, m P as, 20°C r u % to lu e n tró jc h lo ro e ty le n
5 2,11 2,21
10 5,79 6,64
15 13,84 13,56
20 29,52 28,58
10 E. C. H u m 1 e r, C onservation o f P a in tin g s and th e G raphis A rts, IIC — Congres, L isbon 1972, s. 211; E. de
W i t t e , „Roy. P a trim . A rt. B u lle tin ”, 14, 140, 1973. 11 V. J. M u r e e l , „S tud, in C ons”., 16, 95, 1971.
12 O. P h i 1 i p p о t, P. M o r a , R aport ICOM , R eunion
m ix te de W a shington e t N e w Y o rk , 1965 (w edług T.
S t a m b о 1 o w, J. R. J. von A s p e r e n de B o e r , T he
D eterioration and C onservation of Porous B u ild in g M a terials in M o n u m en ts, ICC, R om a 1972); E. C. W e l s h ,
„Am. In st. Cons. P re p rin ts ”, M ay 1980, s. 141.
13 J. R i e d e r e r , „M altechnik — R e sta u ro ”, 3, 193, 1973. 14 W. D o m a s ł o w s k i , „A cta U niv. N. C opernici”, 8, 3, 1979.
* W. D o m a s ł o w s k i , „A cta U niv. N. C opernici”, 8, 3, 1979.
teriałów p orow atych13. Do nasycenia wapieni za
lecane jest stosowanie 5—10-procentowych roz
tworów w trójchloroetylenie, chlorku etylenu,
ksylenie lub toluenie. Niewskazane jest stosowa
nie roztworów w acetonie, metyloetyloketonie
i dwumetyloformamidzie (znaczna migracja ży
wicy) 14.
d r J e rzy Ciabach In s ty tu t Z d b y tk o zn a w stw a i K o n serw a to rstw a U M K w T oru n iu P R O PE R T IE S AND TH E USE OF P A R A LO ID B-72 The a rtic le discusses b asic p ro p e rtie s of P aralo id B-72 such as solubility, m iscibility w ith soften in g agents and th e rm o p lastic resins, b eh a v io u r d u rin g h eatin g (tem p era tu re s of v itrific atio n , softening, p la stic iza tio n and d isin tegration).E xam ples of m a jo r ap plications an d d etailed lite ra tu re on th e use of P aralo id B-72 have also b een given.
