Badania nad rozmieszczeniem przyswajalnych składników w profilach glebowych. Część II. Zawartość przyswajalnego boru, miedzi i molibdenu oraz manganu aktywnego w profilach glebowych

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X IX , Z. 1, W A R S Z A W A 1968

R O M A N C ZU BA , A N T O N I ST R A H L , W A N D A K A M IŃ SK A

BA DA NIA NAD RO ZM IESZCZEN IEM PR Z Y SW A JA L N Y C H S K Ł A D N IK Ó W W PR O FIL A C H GLEBOW YCH

"ZĘSĆ II. ZAW ARTO ŚĆ PR Z Y SW A JA LN E G O BORU, M IED ZI I M O L IB D E N U ORAZ M A N G A N U A K T Y W N E G O W P R O FIL A C H G LEBOW YCH

S tacja C h em iczn o-R oln icza, W rocław

W STĘP

W m iarę w zro stu p lonu i stosow ania coraz w iększych daw ek naw o­ zów m in e raln y c h w form ie sk o n cen tro w an y ch i bardziej czy sty ch soli, gleby system aty czn ie ubożeją w m ik ro elem en ty . Do pełnego rozpoznania sta n u zasobności gleb w te sk ład n ik i nie w y sta rc z a ją an alizy próbek gleby, po b ieran y ch tylko z w a rstw y ornej, lecz niezbędne są b adania poziom ów gen etyczn ych położonych poniżej poziom u akum ulacyjnego. S tąd coraz liczniejsze b adania ,nad zaw artością m ikroelem entów w p ro fi­ lach glebow ych zarów no w Polsce, jak i w in n y ch k raja ch .

B adania nad zaw artością m ikro elem en tó w w w arstw ie o rn ej p ro w a­ dzone są obecnie w Polsce przez stacje chem iczno-rolnicze w coraz szer­ szym zakresie. N iektó re w y n ik i ty c h b adań zostały już opublikow ane [11]. K rajo w e p u b lik a c je o zaw artości m ik roelem en tów w glebie dotyczyły przede w szystkim m eto d y k i ich oznaczania [1, 5, 6, 7, 19] oraz zaw artości m ik ro elem en tó w w p ro filach glebow ych [10, 18, 17, 24, 25, 28]. D otych­ czas jed n a k ty lk o n iek tó re w y n ik i odnoszą się do dużej liczby profilów [10, 28].

W b ad an iach n ad zaw artością m ikro elem en tów w glebach zarów no au to rz y polscy, jak zagraniczni zw racają uw agę na zależność rozm ieszcze­ nia ty c h składników i ich ilości od ty p u gleby i sk ały m acierzystej [10, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 20, 21, 23, 24, 25, 26], pH [20, 27, 29, 30], sk ład u m e­

152 R. Czuba, A. S tra h l, W. K am iń sk a

chanicznego gleby [22, 20, 32], zaw artości próchn icy w w arstw ie ornej [4, 15, 28], od pory roku, w k tó re j pró bk a została p o brana [9] i od inn y ch w łasności gleby. Na p odstaw ie opublikow anych w yników m ożna jed n ak w nioskow ać, że stw ierd zane często ko relacje m iędzy zaw artością m ik ro ­ elem entów w glebie i in n y m i w łaściw ościam i nie są regułą. D latego do poznania zasobności gleb w te sk ład n ik i niezbędne są analizy gleb, p rze ­ prow adzone na obszernym m ateriale, p rzygotow anym w sposób re p re ­ z en taty w n y .

Celem niniejszego opracow ania jest zobrazow anie sta n u zasobności w m ik ro elem en ty 280 profilów glebow ych, re p re z e n tu ją c y c h cztery ty p y gleb, zajm u jący ch ok. 60% pow ierzchni użytków ro ln y ch w woj. w roc­ ław skim

M ETO DY B A D A Ń

Zaw artość w glebie rozpuszczalnego w wodzie bo ru oznaczano m etodą d ian trim id o w ą wg O elschlägera z zastosow aniem w yciągu glebow ego wg B ergera i Truoga, zaw artość p rzy sw aja ln e j m iedzi — m etodą S c h a rre ra i Schaum löffela, przysw ajalneg o m olibdenu — m etodą G rigga i a k ty w ­ nego m an g an u — m etodą siarczynow ą wg S chachtschabela. W p racach an ality czn y ch w yk o rzy stan o uw agi i propozycje m etodyczne B o ra ty ń ­ skiego i w spółpracow ników , udostępnione w postaci p u b lik acji [1, 5, 6, 7, 19] bądź udzielone w bezpośrednich k o n su ltacjach .

Na podstaw ie w yników badań oceniono rów nież sta n zasobności gleb w m ikro elem en ty . W w ycenie p rzy ję to k ry te ria zaproponow ane dla stacji

T a b e l a 1

L ic z b y g r a n ic z n e do o c e n y z a w a r t o ś c i b o r u , m ie d z i i m o lib d en u w g le b a c h /w ppm/ L im i t in g v a l u e s f o r e s t i m a t i o n o f b o r o n , c o p p e r and molybdenum c o n t e n t i n s o i l s / i n ppm/

Z a so b n o ść C o n te n t

B or - B oron M iedź - C opper _MolybdenumM o lib d en

g le b y l e k k i e l i g h t s o i l s g le b y c i ę ż k i e h e a v y s o i l s g le b y ' l e k k i e l i g h t s o i l s g le b y c i ę ż k i e h e a v y s o i l s li c z b o w y w sk a ź n ik m o lib d . g le b y pH + / 1 0 x ppm Mo/ n u m e r ic a l in d e x o f s o i l s m olybdenum, pH + / 1 0 X ppm o f Mo/ ppm В ppm Cu d o b r a - h ig h ^ > 0 , 0 ? I > 0 , 6 0 ' ^ 5 , 6 > 2 , 6 8 , 3 ś r e d n i a - medium 0 , 1 6 - 0 , 3 0 0 , 3 1 - 0 , 6 0 2 , 1 - 3 , 5 1 , 6 - 2 , 5 6 , 3 - 8 , 2 z ł a - Iow < ^ 0 , 1 5 < ^ о , з о ^ 2 , 0 < 1>5 < 6 .2

В, Cu, Mo, Mn w p r o fila ch g leb o w y ch 153 T a b e l a 2 L ic z b y g r a n ic z n e d l a o c e n y z a s o b n o ś c i g le b w mangan /w ppm/ L im i t in g v a l u e s f o r e s t i m a t i o n o f m an ganese c o n t e n t i n s o i l s / i n ppm/ K la s a z a s o b ­ n o ś c i Z a so b n o ść pH /К С 1 / g l e b y - pH /К С 1 / o f s o i l Con­ t e n t c l a s s C o n te n t < Г б , 0 6 , 2 6 , 4 6 , 6 6 , 8 ^ 7 , 0 I I I z ł a - h ig h ^ 2 0 < 5 0 < > 0 < 5 0 < 6 0 I I ś r e d n i a - medium 1 5 - 2 5 2 1 -5 0 5 1 - 4 0 4 1 - 5 0 5 1 - 6 0 6 1 - 7 0 I d o b r a - Iow _{^ 26} > 51 > 5 1 > 61 > 7 1

chem iczno-rolniczych przez B oratyńskiego. Do oceny zaw artości boru, m iedzi i m o libd enu p rzy ję to liczby graniczne, zebrane w tab. 1. P rz y w ycenie zasobności gleb w m an g an p rzy ję to tym czasow e w artości g ra ­ niczne dla Mn siarczynow ego (pH 8) wg S chachtschabela, cytow ane ró w ­ nież przez B oratyńskiego [6] (tab. 2).

ZAW ARTO ŚĆ M IK RO ELEM ENTÓW W PR O FILA C H GLEBOW YCH

Z uw agi na dużą liczbę w yników w tab elach przedstaw iono średnie w artości dla poszczególnych typów gleb z uw zględnieniem g rup składu m echanicznego. W ykazano rów nież w artości k rańcow e dotyczące zaw ar­ tości poszczególnych m ikro elem en tó w . U w zględnienie sk ładu m echanicz­ nego w zestaw ieniu w yników b ad ań n ad zaw artością m ikroelem entów m a duże znaczenie we w nioskow aniu, liczni badacze bow iem udowodnili,, że zaw artość m ikroelem entó w jest często skorelow ana z zaw artością czę­ ści o śred n icy m niejszej niż 0,006 mm. P rz y podziale profilów glebow ych n a trz y g ru p y sk ład u m echanicznego oparto się na składzie m echanicz­ n ym poziom u próchnicznego, analogicznie jak w pierw szej części n in ie j­ szego opracow ania.

G L E B Y B R U N A T N E

Z aw artość m ikroelem en tó w w p ro filach gleb b ru n a tn y c h różni się znacznie w zależności od sk ła d u m echanicznego gleby (tab. 3, rys. 1). W pro filach gleb I g rupy sk ła d u m echanicznego w y stę p u ją znacznie m niejsze ilości poszczególnych m ik ro elem entó w niż w p ro filach gleb II i III grupy. C h a ra k te ry sty c zn a jest rów nież bardziej zróżnicow ana za­ w artość m ikroelem en tów w poszczególnych poziom ach gleb II i III g ru p y

Zawartość przyswajalnych form boru, miedzi i molibdenu oraz manganu aktywnego w glebach brunatnych Content of availab le boron»copper and molybdenum and active mange*ese forms in brown earths

Poziom p r o f il u P r o f ile Zawartość. Skład mechaniczny % 0 c z ą ste k w mm Mechanical com p osition - % pH w ln KC1 В Cu Mo Un

Content p a r t i c l e s w ith _{diam eter of:} pH in IN KC1 h o riz o n

0 ,0 2 < ^ 0 , 0 0 6

I grupa składu mechanicznego /^^10% c z ę ś c i о 0 -* ^ 0 ,0 0 6 mm/ - 3 p r o f il e glebowe . 1 s t group o f m echanical com p osition o f p a r t i c l e s w ith diam eter o f < ^ 0 ,0 0 6 mm/ - 3 s o i l p r o f i l e s

A śr e d n ia - mean 8 5 .5 ,4 0 ,1 0 0 1 ,5 5 0 ,1 0 0 2 6 ,3 krańcowa - extreme 4 -1 0 5 -6 4 ,1 -6 1 0 ,0 5 0 -0 ,1 4 0 1 ,4 0 - 1 ,8 5 0 ,0 2 - 0 ,1 6 1 0 , 0- 3 6 ,0 /В / śred n ia - mean 9 5 5 ,2 0 ,1 0 0 2 ,8 2 0 ,1 1 0 2 0 ,0 krańcowa - extreme 8 -1 0 3 -6 4 , 2 - 6 ,1 0 ,0 5 0 -0 ,1 4 0 1 ,3 0 - 5 ,6 5 0 ,0 3 -0 ,1 7 1 0 ,5 - 2 5 ,5 С śred n ia - mean 5 3 5 ,6 0 ,0 3 5 0 ,9 2 0 ,0 5 0 9 ,1 7 krańcowa - extreme 1 -8 3 -4 4 , 5 - 6 , 2 0 , 025- 0 ,0 7 0 0 ,6 0 - 1 ,1 0 0 ,0 2 -0 ,0 7 5 ,0 - 1 5 ,5 D śre d n ia - mean 3 2 5 ,7 0 ,0 3 5 1 ,2 5 0,047 9 ,1 6 krańcowa - extreme 1-5 1 -4 4 , 8- 6 ,2 0 , 025- 0 ,0 7 0 0 , 30- 2 ,2 5 0 ,0 2 - 0 ,0 6 5 , 0- 1 2 ,0 I I grupa skład u mechanicznego /11-35% c z ę ś c i о 0 < Г 0 ,0 0 6 mm/ - 31 p r o f i l i glebowych

li n d group o f m echanical com p osition / 11- 35% o f p a r t i c l e s w ith diam eter o f 0 ,0 0 6 mm/ - . 3 1 s o i l p r o f i l e s

A śr e d n ia - mean 25 13 5 ,4 0 ,3 0 3 4 ,4 8 0,1 1 2 4 7 ,8 krańcowa - extreme 11-35 7-25 3 , 9 - 7 ,6 0 ,0 6 0 -0 ,8 7 5 1 ,0 5 - 1 2 ,0 0 ,0 3 0 -0 ,2 7 0 ,1 - 2 0 0 ,0 /В / ś r ed n ia - mean 26 15 5 ,8 0 ,2 0 8 2 ,4 2 0 ,0 6 8 1 8 ,4 krańcowa - extreme 6 -5 6 3-30 4 ,4 - 7 ,6 0 ,0 2 5 -0 ,5 8 0 0 ,2 5 - 6 ,7 5 0 ,0 1 - 0 ,1 6 0 ,1 - 5 0 ,0 С śr e d n ia - mean 25 18 5 ,8 0 ,1 5 6 1 ,7 0 0,0 3 8 1 2 ,3 krańcowa - extreme 2-78 3 -6 1 4 ,0 - 7 ,2 0 ,0 2 5 -0 ,7 2 5 0 ,1 5 - 5 ,8 5 0 ,0 1 - 0 ,1 5 0 , 1- 1 2 9 ,0 D śr e d n ia - mean 26 19 5 ,7 0 ,1 6 6 1 ,6 5 0,035 1 0 ,3 krańcowa - extreme 5-72 3-58 4 , 0 - 6 ,7 0 ,0 3 0 -0 ,3 5 0 0 ,1 5 - 4 ,7 5 0 ,0 1 - 0 ,1 4 0 ,1 - 5 5 ,0 I I I grupa składu mechanicznego /<^35% c z ę ś c i о 0 <C .0,006 mm/ - 78 p r o f i l i glebowych

I l l r d group o f m echanical com position /<С[35% o f p a r t i c l e s w ith diam eter o f< ^ P i0 0 6 mm/ - 78 s o i l p r o f il e s

A śre d n ia - mean 45 20 5 ,6 0 ,4 1 2 4 ,0 6 0,117 . 5 8 ,4 krańcowa - extreme 36-60 13-40 4 , 0 - 7 , 5 0 , 120- 0 ,9 2 0 0 ,8 0 - 1 2 ,0 0 , 01- 0 ,2 5 1 0 , 5- 1 2 7 ,0 /В / śr e d n ia - mean 47 24 5 ,8 0,279 2 ,3 2 0,0 6 9 2 0 ,9 krańcowa - extreme 13-66 7-51 4 , 0 - 7 , 4 0 ,1 0 0 -0 ,6 6 0 0 ,2 0 - 8 ,0 0 0 ,0 1 -0 ,2 2 2 ,0 - 6 9 ,0 С śred n ia - mean 44 24 5 ,9 0 ,2 1 6 2 ,7 4 0 ,0 5 4 1 3 ,5 krańcowa - extreme 11-66 10-51 4 , 3 - 7 ,8 0 , 025- 0 ,5 5 0 0 ,3 0 - 5 ,4 5 0 , 01- 0 ,2 5 1 ,5 - 8 1 ,0 D śred n ia - mean 26 18 5 ,9 0 ,1 3 5 1 ,6 8 0 ,0 3 6 1 4 ,2 krańcowa - extreme 3 -7 1 6-58 З ь З -6 ,9 0 ,0 1 0 -0 ,4 3 0 0 ,2 5 - 7 ,1 0 0 ,0 1 - 0 ,1 9 0 ,1 - 6 2 ,0 15 4 R . C z u b a , A . S tr a h l, W . K a m iń s k a

В, Cu, Mo, Mn w p r o fila c h g leb o w y ch 155

R ys. 1. Ś red n ia za w a rto ść p rzy sw a ja ln y ch form boru i m o lib d en u w ppm oraz m ied zi p rzy sw a ja ln ej i m an gan u a k ty w n eg o w m g/100 g g leb y w gleb ach b ru ­

n a tn y ch na p o d sta w ie badań p r o filó w g leb o w y ch

M ean co n ten t of a v a ila b le boron and m oly b d en u m in ppm as w e ll as of a v a ila b le copper and a c tiv e m a n g a n ese in m g/100 g of so il in b row n earths, d eterm in ed

on th e basis of soil p r o file s in v e stig a te d

niż gleb I grupy. Poziom a k u m u la cy jn y zaw iera znacznie w ięcej ty ch składnikó w niż poziom y położone niżej.

Z aw artość boru jest cztery raz y m niejsza w glebach I niż III grupy, przy ty m niezależnie od g ru p y sk ład u m echanicznego w poziom ie a k u m u ­ lac y jn y m w y stę p u je 2— 3 raz y w ięcej p rzy sw aja ln e j form y tego sk ła d n i­ ka niż w głębiej położonych poziom ach genetycznych. P odobny u k ład ilościowy w y stę p u je też w odniesieniu do m iedzi. N ajw ięcej p rz y sw a ja l­ nej form y tego sk ład n ik a zaw ierają poziom y ak u m u lacy jn e. Je d y n ie w p rzy p a d k u gleb lek kich znaleziono w poziom ie (B) w ięcej tego sk ład

-156 R. Czuba, A. S tra h l, W. K am iń sk a

nika niż w poziom ie A. W m iarę w zro stu udziału części o śred n icy m n ie j­ szej niż 0,006 m m zaw artość p rzy sw ajaln ej m iedzi rów nież podnosi się. P rz y sw a ja ln y m olibden jest jed y n y m m ik ro elem en tem , którego zaw ar­ tość jest zbliżona w p ro filach gleb b ru n a tn y c h trzech grup składu m echa­ nicznego. W p rzy p ad k u gleb II i III g ru p y zaznaczają się jed n ak te n d e n ­ cje do w iększej zaw artości tego sk ład n ik a w poziom ie ak u m u la cy jn y m niż w głębszych poziom ach, n ato m iast w p rzy p a d k u I g ru p y gleb b r u ­ n a tn y c h n ajw ięcej tego sk ład n ik a w y stę p u je w poziom ie (B), a więc po­ dobnie jak w p rzy p a d k u p rzy sw ajaln ej m iedzi. Z aw artość m ang anu aktyw nego jest innego rzędu niż pozostałych oznaczonych m ik ro elem en­ tów, przew ażnie 10— 100 razy w iększa. Z aw artość tego sk ładnik a spada w raz z głębokością p ro filu glebow ego i w zrasta rów nolegle do zaw artości części o śred nicy m niejszej niż 0,006 mm.

W edług a k tu a ln ie stosow anych k ry te rió w w yceny zasobności gleb w m ik roelem enty śred n ia zasobność w bor gleb b ru n a tn y c h I g ru p y jest zła, II g ru p y sk ład u m echanicznego — śred n ia na pograniczu złej i gleb III g ru p y — śred n ia w poziom ie A, a w głębszych poziom ach zła. Z asob­ ność w m iedź jest zła w profilach I g ru p y sk ład u m echanicznego, n a to ­ m iast w p ro filach II i III g ru p y w poziom ie a k u m u la cy jn y m jest dobra, a w niższych przew ażnie średnia. Zasobność w m olibden jest śred n ia we w szystkich g ru p ach gleb. Poziom y ak u m u la cy jn e są zasobne w m angan, n atom iast głębsze są ubogie we w szy stk ich g ru p ach gleb.

C Z A R N E Z IE M IE

W sto su n k u do in n y ch gleb czarne ziem ie zaw ierają znacznie w ięcej boru. Ilość tego sk ład n ik a jest w iększa w glebach III g ru p y .niż II sk ładu m echanicznego oraz m aleje w raz z głębokością. Z aw artość boru w czar­ nych ziem iach jest zw iązana w y raźn ie z poziom em p róchnicznym (tab. 4, rys. 2). Z aw artość p rzy sw ajaln ej m iedzi jest rów nież w iększa w poziom ie a k u m u la cy jn y m niż w głębszych poziom ach profilów , ponadto zaznacza się rów nież w iększa jej zaw artość w glebach III g ru p y niż II. W p rz y ­ p ad k u m olibdenu w y stę p u ją ty lko ten d e n c je do podobnego rozm ieszcze­ nia tego sk ładn ik a w p ro filach glebow ych, jak rozm ieszczenie b o ru i m ie­ dzi, różnice w zaw artości m olibd en u nie są jed n ak ta k w yraźne. Ś redn ie ilości m an g an u zbliżone są w p ro filach obu gru p sk ład u m echanicznego gleb, jed n a k w y raźn a jest ten d e n c ja do zm niejszania się jego zaw artości w raz z głębokością p ro filu glebowego. Zasobność czarnych ziem w bo r jest w poziom ie a k u m u la cy jn y m na pograniczu średniej i dobrej, w głęb­ szych poziom ach jest zła. P odobnie k sz ta łtu je się zasohność w miedź, z tym że w czarnych ziem iach III g ru p y sk ład u m echanicznego zasobny

Zawartość prayswajalnych form boru, miedzi i molibdenu oraż manganu aktywnego w czarnych ziemiach Content o f a v a ila b le boron, copper and molybdenum and a c tiv e manganese forms in black earths

Poziom p r o f i l u P r o f i l e Zawartość C ontent S k ła d m echaniczny w % 0 c z ą s t e k w mm M ech anical c o m p o sitio n - % p a r t i c l e s w ith d ia m ete r o f: pH w In KC1 pH В Cu Mo Mn h o r iz o n in IN KC1 ppm 0 ,0 2 < ^ 0 , 0 0 6

I I grupa sk ła d u m echanicznego /11-35% c z ę ś c i <о 0 С 0 ,0 0 6 mm/ -- 8 p r o f i l i glebow ych

U n d group o f m ech a n ic a l c o m p o sitio n /11-35% o f p a r t i c l e s w ith d ia m eter o f 0 .0 0 6 mm/ - 8 s o i l p r o f i l e s

A1 ś r e d n ia - mean 27 16 5 ,9 0 ,5 5 3 4 ,4 0 0 ,0 7 8 4 3 1 ,0 krańcowa - extrem e 2 2 -3 4 1 1 -2 0 4 , 5 - 7 , 1 0 ,2 4 - 0 ,8 7 2 ,2 0 - 8 ,2 5 0 ,0 2 - 0 ,1 3 1 4 ,0 - 5 8 ,0 A1C ś r e d n ia - mean 25. 14 6 ,2 0 ,2 7 9 2 ,5 4 0 ,0 3 1 1 2 ,3 krańcowa - extrem e 1 5 -1 3 7 -1 9 4 , 3 - 7 , 1 0 ,1 2 - 0 ,7 7 0 ,8 0 - 3 ,5 5 0 , 0 1 - 0 ,1 4 2 ,0 - 3 1 ,0 С ś r e d n ia - mean 31 20 5 ,9 0 ,1 2 6 2 ,2 0 0 ,0 4 4 1 1 ,5 krańcowa - extrem e 2 2 -4 6 8 -2 4 4 , 2 - 6 , 8 0 ,0 6 - 0 ,1 9 1 , 1 0 - 4 , 5 0 0 , 0 1 - 0 ,1 5 2 , 0 - 2 8 , 0 D ś r e d n ia - mean 32 26 5 ,8 0 ,1 0 4 2 ,8 2 0 ,0 2 0 6 ,5 krailco'.va - extrem e 1 0 -6 6 5 -6 4 3 , 8 - 6 , 9 0 ,0 6 - 0 ,1 5 1 , 1 0 - 4 ,7 5 0 ,0 1 - 0 ,0 7 5 2 ,5 - 1 0 , 0

I I I grupa sk ła d u m echanicznego /^>>55% c z ę ś c i o 0<СГО,ОО6 mm/ - 41 p r o f i l i glebow ych

I l l r d group o f m e ch a n ica l c o m p o sitio n /^ > 3 5 % o f j j a r t i c l e s w ith d ia m e te r of<cr 0 .0 0 6 mm/ - 41 s o i l p r o f i l e 3

A1 ś r e d n ia - mean 51 28 6 ,3 0 ,6 2 0 6 ,1 5 0 ,0 8 9 3 6 ,5 krańcowa - extrem e 3 7 -7 4 1 9 -4 4 5 , 1 - 7 , 6 0 , 1 1 - 1 ,4 0 2 ,8 5 - 1 2 , 0 0 , 01- 0 ,3 0 1 ,2 5 - 1 3 5 ,0 A-jC ś r e d n ia - mean 52 29 6 ,5 0 ,3 8 0 4 ,2 0 0 ,0 5 0 1 7 ,7 2 krańcowa - extrem e 1 1 -6 9 6 -4 0 4 , 4 - 7 , 9 0 , 1 2 - 1 ,0 0 0 , 10- 1 1 ,3 0 0 ,0 1 - 0 ,1 4 1 , 0 0 - 4 0 ,5 С ś r e d n ia - mean 49 26 6 ,7 0 ,2 9 5 3 ,0 8 0 ,0 2 4 9 ,3 7 krańcowa - extrem e 3 -7 3 5 -5 0 5 , 8 - 7 , 9 0 , 0 6 - 1 ,9 5 0 , 4 0 - 8 , 6 0 0 , 01- 0 ,1 3 0 ,0 1 - 3 3 ,0 D ś r e d n ia - mean 48 32 6 , 9 0 ,1 6 6 2 ,8 5 0 ,0 2 9 9 ,1 0 krańcowa - extrem e .15-85 1 3 -6 5 5 , 2 - 8 , 0 0 , 0 4 - 0 ,8 9 0 , 1 0 - 7 , 9 5 0 , 0 1 - 0 ,1 3 0 ,0 1 - 2 8 ,5 B , C u , M o, M n w p r o fi la c h g le b o w y c h 1 5 7

158 R. Czuba, A. S tra h l, W. K am iń sk a 0 §

à

ł

°/o o f particles with diameter o f <0,006mm 10 20 30 40 50 90 к i § %fZ0 ^ 150

T '\3 I «

-У---X

I

- % o f particles with diameter o f <0,006mm

10 20 30 40 50 60 ! \3 i< 1 i 1 ! 4 / / / Jr tГ ! i i i i 7\ pH !\ / I \ / 1 r : / / / / I 1 / ii_> r ! : i Шаг skf. mech. ri i 111-rd group o f j! i mechn com ps./ / / / /

J

l i

!

/

i !

/

1

i

i

!

/

/ i

!

R ys. 2. Ś red n ia zaw artość p rzy sw a ja ln y ch form boru i m olib d en u w ppm oraz m ied zi p rzy sw a ja ln ej i m an gan u a k ty w n eg o w m g/100 g g leb y w czarn ych z ie ­

m iach w r o c ła w sk ic h na p o d sta w ie badań p ro filó w g leb o w y ch

M ean co n ten t of a v a ila b le boron and m o ly b d en u m in ppm as w e ll as of a v a ila b le copper and a c tiv e m a n g a n ese in m g/100 g of so il in W rocław b lack earth s, d e ­

term in ed on th e b a sis of so il p ro files in v e stig a te d

w m iedź jest rów nież poziom A\C. Zasobność w m olibden jest przew ażnie średnia, n ato m iast zasobność czarn y ch ziem w m ang an jest śred n ia lub dobra w poziom ie a k u m u la cy jn y m i zła w poziom ach głębszych p rofilów glebow ych obu g ru p sk ładu m echanicznego.

G L E B Y B IE L IC O W E

W sto su n k u do in n y ch bad an y ch typów gleb gleby bielicow e odzna­ czają się przew ażnie m niejszą zaw artością b o ru i m iedzi. Z aw artość tego sk ładnika jest zbliżona ty lk o w po ró w n an iu do gleb b ru n atn y c h . Z a w a r­ tość m olibd en u i m an ganu jest zbliżona do zaw artości ty ch sk ładn ikó w w in n y ch ty p ach gleb. Poziom a k u m u la cy jn y gleb bielicow ych zaw iera znacznie więcej p rzy sw aja ln y c h form poszczególnych m ikroelem entó w niż głębiej położone poziom y genetyczne. D otyczy to zarów no gleb bieli­ cowych II, jak i III gru p y skład u m echanicznego (tab. 5, rys. 3). Zasob­ ność gleb bielicow ych w bor jest zła. W edług a k tu a ln ie p rz y ję ty c h k ry ­ teriów ty lko poziom ak u m u la cy jn y III g rup y ty ch gleb odznacza się śred n ią zasobnością w bor, n ato m iast pozostałe poziom y profilów gleb III g ru p y i w szystkie poziom y profilów II g ru p y w y k azu ją p rzeciętn ą złą zasobność w bor. Lepsza jest n ato m iast zasobność ty ch gleb w m iedź. Poziom y ak u m u lacy jn e odznaczają się p rzeciętn ą dobrą zasobnością w ten

T a b e l a 5 Zawartość przyswajalnych 1'orm boru, miedzi i molibdenu oraz manganu aktywnego w glebach bielicow ych

Content o f a v ailab le boron, copper and molybdenum and a ctive manganese forms in podzolic s o i l s

Poziom p r o f i­ lu P r o f ile Zawartość Content Skład m echaniczny w fo 0 c z ą ste k w mm M echanical co m p o sitio n - % p a r t i c l e s w ith d iam eter o f:

pH w In KC1 pH in IN В Cu Mo Un h o r i­ zon 0 ,0 2 0 ,0 0 6 ppm

I I grupa skład u mechanicznego /1 1 -3 % c z ę ś c i o 0<C.O,OO6 ram/ - 30 p r o f i l i glebowych Ilncl group o f m echanical co m p o sitio n /1 1 -3 5 # o f p a r t i c l e s w ith d iam eter o f <cC 0 ;0 0 6 / - 30 s o i l p r o f i l e s

A1 śr e d n ia - mean 23 12 5 ,4 0 ,2 6 6 3 ,2 9 0 ,0 7 6 3 9 ,2 kranсowa - extreme 11-35 5-1 9 4 ,3 - 7 ,1 0 , 09- 0 ,6 8 1 , 4 0 - 1 2 , 0 0 ,0 2 - 0 ,1 2 1 0 ,5 - lo 9 ,0 л 2 śr e d n ia - mean 23 14 5 ,7 0 ,1 3 8 1 ,7 7 0 ,0 3 0 1 3 ,2 krańcowa - extreme 2-65 4 -5 1 4 , 5 - 6 , 7 0 ,0 1 -0 ,4 7 5 0 ,5 5 - 7 ,2 5 0 ,0 1 - 0 ,1 2 0 ,0 1 - 1 1 3 ,5 В śr e d n ia - mean 27 20 5 ,7 0 ,1 4 0 2 ,0 3 0 ,0 4 8 1 0 ,8 krańcowa - extreme 6-8 2 5-63 4 , 5 - 6 , 6 0 ,0 4 5 -0 ,4 1 0 0 ,4 0 - 5 ,9 0 0 ,0 1 - 0 ,1 8 0 ,0 1 - 6 5 ,0 С śr e d n ia - mean 28 22 5 ,4 0 ,1 0 6 2 ,1 5 0 ,0 3 7 1 0 ,2 krańcowa - extreme 4 -8 6 3 -6 6 4 , 0 - 6 , 5 0 , 025- 0 ,2 0 0 0 ,3 5 - 8 ,7 0 0 ,0 1 - 0 ,1 1 0 ,0 1 - 6 7 ,0 D śr e d n ia - :.n.can 19 14 5 ,9 0 ,0 8 8 1 ,5 0 0 ,0 3 6 7 ,4 krańcowa - extreme 5-4 0 4 -3 2 4 , 9 - 6 , 6 0 ,0 5 - 0 ,1 4 0 ,6 0 - 2 ,6 5 0 ,0 1 - 0 ,1 2 0 ,0 1 - 2 1 ,5 I I I grupa składu m echanicznego /-^ > 35# c z ę ś c i o 0 0 , 0 0 6 mm/ - 21 p r o f i l i glebowych

I l l r d group o f m echanical co m p o sitio n / J > 35/« o f p a r t i c l e s w ith d iam eter o f< C 0 .0 0 6 mm/ - 21 s o i l p r o f i l e s

A1 śr e d n ia - mean 44 20 5 ,9 0 ,4 9 7 4 ,2 3 0 ,1 1 7 5 4 ,8 krańcowa - extreme 37-5 0 15-28 5 ,0 - 6 ,7 0 ,1 9 - 0 ,8 2 2 ,5 0 - 7 ,1 0 0 ,0 1 - 0 ,2 4 4 ,5 - 1 3 6 ,5 A2 ś r e d n ia - mean 47 23 6 ,0 0 ,2 3 9 2 ,1 4 0 ,0 7 8 1 5 ,9 krańcowa - extreme 39-57 16-33 4 , 1 - 7 , 4 0 ,0 9 - 0 ,6 7 0 ,9 5 - 4 ,8 0 0 ,0 1 - 0 ,1 3 2 ,2 - 7 7 ,0 В śr e d n ia - mean 4 Э 28 5 ,8 0 ,1 6 8 2 ,1 8 0 ,0 6 8 1 1 ,0 krańcow a - ex trem e _23-59 18-43 4 , 1 - 6 ,8 0 ,0 7 - 0 ,4 4 1 ,1 0 - 5 ,4 0 0 ,0 1 - 0 ,2 5 0 , 0 1 - 4 0 , 0 С ś r e d n ia - i-ean 49 29 5 ,7 0 ,1 2 0 1 ,9 7 0,L>96 1 3 ,4 krańcowa - extreme 39-72 20-5 9 3 , 9 - 6 , 6 0 , 05- 0 ,3 1 0 ,9 5 - 4 ,2 5 0 ,0 1 - 0 ,4 3 0 , 50- 3 0 ,0 D śr e d n ia - mean 21 17 5 ,9 0 , 1 1 0 1 ,6 0 0 ,0 1 8 1 1 ,6 krańcowa - extreme 3 -5 7 3 -4 6 4 , 7 - 6 , 9 0 ,0 1 - 0 ,4 7 0 ,2 0 - 4 ,7 0 0 , 01- 0 ,0 5 0 ,0 1 - 6 9 ,5 C u , M o, M n w p r o fi la c h g le b o w y c h 15

9-160 R. Czuba, A. S tra h l, W. K am iń sk a

R ys. 3. Ś red n ia za w a rto ść p rzy sw a ja ln y ch form boru i m olib d en u w ppm oraz m ied zi p rzy sw a ja ln ej i m an gan u a k ty w n eg o w mg/100 g g leb y w b ielica ch na

p o d sta w ie bad ań p r o filó w g leb o w y ch

M ean con ten t of a v a ila b le boron and m olyb d en u m in ppm as w e ll as of a v a ila b le copper and a ctiv e m a n g a n ese in m g/100 g of so il in p od zolic soils, d eterm in ed

on th e basis of so il p ro files in v e s tig a te d

składnik, a pozostałe poziom y — średnią. Zasobność w m olibden jest na pograniczu złej i średniej w poziom ie a k u m u la cy jn y m oraz jest przew aż­ nie zła w pozostałych poziom ach genetycznych. Zasobność w m an g an jest d obra w poziom ach a k u m u la cy jn y c h obu grup gleb, n ato m iast w głęb­ szych poziom ach genetyczny ch jest przew ażnie zła.

M A D Y

Dla śred n ich w artości o b razu jący ch p rzy sw ajaln e form y m ik ro ele­ m en tó w w p ro filach m ad c h a ra k te ry sty c z n a jest duża zaw artość m iedzi i m anganu. Pozostałe dw a oznaczane m ik ro e le m e n ty w y stę p u ją w m adach w p cdcb n y ch lub m niejszy ch ilościach jak w in n y ch ty p ac h gleb (tab. 6, rys. 4). Podobnie jak w p ro filach pozostałych trz e ch typów gleb n a j­ w iększe ilości m ik roelem en tów zaw arte są w poziom ie pierw szym . Z a­ w artość ich przew ażnie zm niejsza się w raz z głębokością i w zrasta w gle­ bach III g ru p y w sto su n k u do m ad II g ru p y sk ład u m echanicznego. M ady w yk azu ją dobrą zasobność w b o r w poziom ie a k u m u la cy jn y m o raz śred n ią w głębszych poziom ach genety czn y ch p ro filu glebowego. Zasobność ty c h gleb w m iedź jest dobra we w szystkich poziom ach genetycznych p ro filu glebowego, przeciętn e w artości znacznie p rze k ra cz a ją liczby graniczne p rz y ję te do zaliczania gleb do g ru p y o zasobności dobrej. Zasobność w p rzy sw aja ln y m olibden jest śred n ia we w szystkich poziom ach

gene-R o c z n ik i g le b o z n a w c z e t. X IX ,

Zawartość przyswajalnych form boru, m iedzi i molibdenu oraz manganu aktywnego V / madach Content o f a v a ila b le boron, copper and molybdenum and a c tiv e manganese forms in a llu v ia l s o i l s Poziom p ro ­ f i l u P r o f i ­ l e h o r i­ zon Zawartość C ontent S k ła d m echaniczny w % 0 c z ą s te k w mm M ech anical co m p o sitio n - % p a r t i c l e s w ith d ia m ete r o f: pH w In KC1 pH i n IN KC1 В Cu Mo Mn ppm < 0 ,0 2 С 0 ,0 0 6

' I I grupa sk ła d u m echanicznego /1 1 - 3 % c z ę ś c i o 0 < 0 ,0 0 6 mm/ - 33 p r o f i l e glebow e

I In d group o f m ech an ical co m p o sitio n /1 1 -3 % o f p a r t i c l e s w ith diam eter o f 0 .0 0 6 / - 33 s o i l p r o f i l e s

Ai ś r e d n ia - mean 23 15 5 , 4 0 ,3 1 3 5 ,5 8 0 ,1 2 1 5 8 ,1 krańcowa - extrem e 1 2 -3 5 . 7 -2 2 4 , 0 - 7 , 8 0 ,1 5 - 0 ,8 0 1 , 6 5 - 1 2 ,0 0 ,0 1 - 0 ,2 7 0 , 9 - 2 0 0 , 0 c i ś r e d n ia - mean 20 14 5 ,5 0 ,2 2 3 3 ,8 0 0 ,0 8 7 3 9 ,0 krańcowa - extrem e 4 -4 5 3 -3 5 4 , 1 - 7 , 2 0 , 0 4 - 1 ,4 0 0 , 9 5 - 1 1 ,5 0 ,0 1 - 0 ,2 8 0 ,1 - 2 0 0 ,0 ° 2 ś r e d n ia - mean 21 18 5 ,7 0 ,1 8 6 3 ,0 6 0 ,0 6 1 2 3 ,3 krańcowa - extrem e 1 -8 8 2 -7 2 4 , 1 - 6 , 8 0 , 0 3 - 0 ,5 8 0 ,3 5 - 1 2 ,0 0 , 01- 0 ,3 1 0 , 1- 1 0 3 ,0 ° 3 ś r e d n ia - mean 20 19 5 ,7 0 ,1 6 0 3 ,2 8 0 ,0 5 1 1 1 ,4 krańcowa - extrem e 1 ,8 3 5 -7 4 3, 8 - 6 , 6 0,0 1 - 0 ,7 0 0 , 2 5 - 1 1 ,3 0 , 01- 0 ,1 3 0, 1 - 5 6 , 0 I I I grupa sk ła d u m echanicznego /J^>“35% c z ę ś c i o 0 < C 0 ,0 0 6 mm/ - 35 p r o f i l i glebow ych

I l l r d group o f m ech a n ic a l c o m p o sitio n /^ > 3 5 % o f p a r t i c l e s w ith d ia m ete r o f 0 .0 0 6 mm/ - 35 s o i l p r o f i l e s

А1 ś r e d n ia - mean 53 38 5 , 4 0 ,4 5 4 8 ,1 8 0,158 100,1 krańcowa - extrem e 36-82 1 6 -6 7 4 , 0 - 6 , 8 0 ,1 4 - 0 ,7 7 1 ,1 0 - 1 7 ,3 0 , 0 1 - 0 ,4 3 5 1 , 0 - 2 0 0 ,0 ś r e d n ia - mean 54 39 5 ,3 0 , 27o 6 ,6 9 0 ,1 4 7 8 6 ,5 krańcowa - extrem e 2 -8 3 1 0 -7 7 3 , 7 - 7 , 1 0 ,0 4 - 0 ,5 1 0 ,7 5 - 1 4 ,2 0 ,0 1 - 0 ,4 8 2,9 - 2 0 0 ,0 °2 ś r e d n ia - mean 51 37 5 ,3 0 ,2 1 7 5 ,8 4 0 ,1 1 7 58,8 krańcowa - extrem e 7 - 9 4 5 -8 5 3 , 7 - 7 , 0 0 ,0 1 - 0 ,6 1 0,8 5 - 1 2 ,8 0 , 0 1 - 0 ,4 2 5,0 - 2 0 0 ,0 ° 5 ś r e d n ia - mean 41 30 5 , 4 0 ,1 6 7 4 ,9 6 - 0 ,1 6 3 4 7 ,6 krańcowa - extrem e 2-78 4 -5 8 3 , 7 - 6 , 6 0 ,0 4 - 0 ,3 7 0 ,5 0 - 1 4 ,1 0 , 01- 0 ,5 2 5 , 5 - 1 4 9 , 0 C u , M o , M n w p r o fi la c h g le b o w y c h

162 R. Czuba, A. S tra h l, W. K am iń sk a

R ys. 4. Ś red n ia zaw artość p r z y sw a ja ln y c h form boru i m o lib d en u w ppm oraz m ied zi p rzy sw a ja ln ej i m an gan u w m g/100 g g leb y w m adach na p o d sta w ie b a ­

dań p r o filó w g leb o w y ch

M ean co n ten t of a v a ila b le boron and m o ly b d en u m in ppm as w e ll as of a v a ila b le copper and a c tiv e m a n g a n ese in m g/100 g of so il in a llu v ia l so ils, d eterm in ed in

th e b a sis of so il p ro files in v e stig a te d

tycznych profilów glebow ych zarów no II, jak i III g ru p y sk ład u m echa­ nicznego m ad. M ady III gru p y sk ład u m echanicznego odznaczają się dobrą zasobnością w całym p ro filu glebow ym , n atom iast m ady II g ru p y dobrą zasobnością w górn ych poziom ach i śred n ią w głębszych.

PO D SU M O W A N IE W Y N IK Ó W

Przeprow adzone bad ania nad zaw artością p rz y sw aja ln y c h form boru, m iedzi i m olibdenu oraz m an g an u akty w n eg o w 280 p rofilach glebow ych, rep re z en tu ją c y c h cztery ty p y gleb woj. w rocław skiego, pozw alają na sform ułow anie w stęp n ej opinii o zasobności ty ch gleb w m ik ro elem en ty oraz n akreślen ie g en eraln ej linii p erspek ty w icznej naw ożenia ty ch gleb m ik roelem entam i.

W b ad an ych pro filach glebow ych najw yższą zaw artością p rz y sw a ja l­ ny ch form m ikro elem en tów odznaczają się poziom y ak u m u lacy jn e. Róż­ nice w zaw artości ty ch skład n ik ó w w poziom ie a k u m u la cy jn y m i w głęb­ szych w arstw ach są przew ażnie duże. Do celów in w e n ta ry za c y jn y ch dla p ra k ty k i rolniczej w y starczy zatem p obieranie pró b k i gleby z w arstw y ornej, gdyż m ożna z góry założyć, że głębsze poziom y zaw ierają p rze ­ w ażnie m niej p rz y sw aja ln y c h form m ikroelem entów .

В, Cu, Mo, Mn w p r o fila c h g leb o w y ch 163

duże zróżnicow anie w zależności od ty p u glefoy i zaw artości części o śre d ­ nicy m niejszej niż 0,006 m m. N ajw ięcej bo ru przysw ajaln ego za w iera ją czarne ziemie, a najw ięcej m iedzi p rzy sw aja ln e j, p rzysw ajalnego m olib­ d e n u i m an g an u aktyw nego zaw ierają m ady.

N ajm niej przy sw ajaln eg o bo ru z aw ierają gleby b ru n a tn e i bielicow e, p rzy sw aja ln e j m iedzi — gleby bielicow e, a przysw ajalneg o m olibdenu i akty w neg o m an g an u — czarne ziemie. N iska zaw artość m a n g a n u a k ty w ­ nego w czarnych ziem iach jest praw dopodobnie zw iązana z dość w yso­ kim pH (tab. 4).

W polow ym dośw iadczalnictw ie n ależałoby zatem spraw dzić, czy rz e ­ czywiście naw ożenie borem jest n a jb a rd zie j niezbędne na glebach b r u ­ n a tn y c h i bielicow ych, m iedzią na glebach bielicow ych, a m olibdenem i m angan em n a czarny ch ziem iach.

W N IO SK I

P rzep row adzo n e b adan ia nad zaw artością p rz y sw aja ln y c h fo rm m i­ k ro elem en tó w w p ro filach czterech ty p ów gleb pozw alają na sfo rm u ło ­ w anie n a stę p u jąc y c h w niosków :

1. Poziom y a k u m u la cy jn e p rofilów glebow ych odznaczają się n a j­ w yższą zaw artością p rzy sw aja ln y c h fo rm m ik roelem entó w .

2. Z aw artość m ik ro elem entó w w glebie jest w znacznym sto p n iu u w aru n k o w a n a przez typ gleby.

3. N ajw ięcej przysw ajalnego bo ru zaw ierają czarne ziem ie, a n a jm n ie j tego sk ład n ik a — gleby bielicow e i gleby b ru n a tn e .

4. N ajw ięcej p rzy sw aja ln e j m iedzi, p rzysw ajalneg o m olibdenu i m an ­ g an u akty w n ego zaw ierają m ady, a n ajm n iej m iedzi — gleby bielicow e, a p rzysw ajaln ego m olibdenu i m an g a n u ak tyw nego — czarne ziemie.

5. N iezbędne są dalsze b ad an ia nad m ikro elem entam i, szczególnie w dośw iadczeniach polow ych. P rzed staw io n e w y n ik i stanow ią bow iem ty lko ograniczone w stęp ne rozpoznanie, przy czym e k strem aln e w arto ści znacznie odbiegają od w arto ści średnich, dlatego niezbędne są w p rz y ­ szłości szczegółowe b ad an ia nad zasobnością gleb w m ik roelem enty.

L IT E R A T U R A

[1] A d a m u s М. , B o r a t y ń s k i K . , ' K a r d a s z T.: P rzyd atn ość m eto d y sia r ­ czy n o w ej i h y d ro ch in o n o w ej ozn aczan ia m an gan u a k ty w n eg o w g le b ie do o c e ­ n y zasob n ości gleb w m angan. R oczn. G lebozn., t. X V I, z. 1.

[2] A n k e M. , G r u h n K.: D er E in flu ss des M olyb d än s au f die Z u sa m m en setz­ ung der P fla n zen . Z eitsch rift fü r la n d w ir tsc h a ftlic h e s V ersu ch s- und U n te r ­ su ch u n g sw esen , t. 8, 1962, z. 4.

164 R. Czuba, A. S trah l, W. K am iń sk a

zur E rm ittlu n g der M a g n esiu m - und M ik ro n ä h rsto ffv erso rg u n g der B öd en T h ü rin gen s. Z eitsch rift für la n d w ir s c h a ftlic h e s V ersu ch s- und U n te r su c h u n g s­ w e se n , t. 8, 1962, z. 1/2.

[4] B e r i n g e r H.: A u fn a h m e und W irkung des M ik ron n äh rstoffes K u p fer in ion ogen er und ch e la tisie r te r Form b ei G erste. Z eitsc h r ift für P fla n zen er n ä h r., D ü n gu ng und B od en k u n d e, t. 100, 1963, z. 1.

[5] B o r a t y ń s k i K. , R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a M.: B ad an ia nad p rzy ­ sto so w a n ie m do oznaczeń ser y jn y c h m eto d y G rigga słu żącej do o k reślen ia w g le b ie p r zy sw a ja ln eg o m olib d en u . R oczn. G lebozn., t. X V I, z. 2.

[6] B o r a t y ń s k i K. , R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a М.: O m etod ach c h e ­ m iczn y ch (k o lo ry m etry czn y ch ) ozn aczan ia zasob n ości gleb w m an gan p r z y sw a ­ ja ln y dla ro ślin . R oczn. G lebozn., t. X V , 1965, z. 1.

[7] B o r a t y ń s k i K. , R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a M.: Z aw artość m ied zi w różn ych w y cią g a ch g leb o w y ch . Roczn. G lebozn., t. X V I, 1966, z. 1.

[8] B u s s l e r W.: D ie B o rm a n g el-S y p to m e und ih re E n tw ick lu n g. Z eitsch rift für P fla n zen er n ä h r., D ü ngung, B od en k u n d e, t. 105, 1964, z. 5.

[9] B ü c h e l L., B e r g m a n n W.: E in ige w e ite r e E rg eb n isse zur B o rv erso rg u n g T hü rin ger A ck erb öd en . A. T h ea r-A rch iv , t. 10, 1966, z. 11.

[10] C z e k a l s k i A. , K o c i a ł k o w s k i Z.: Z aw artość n iek tó ry ch m ik r o e le m e n ­ tó w w g leb a ch W ielk op olsk i. R oczn. G lebozn., dodatek do t. X V .

[11] C z u b a R., K a m i ń s k a W. , S t r a h l A.: Z aw artość m an gan u a k ty w n eg o w gleb a ch n iek tó ry ch p o w ia tó w w o je w ó d z tw a w ro cła w sk ieg o . R oczn. G lebozn., t. X V II, 1967, z. 1.

[12] D o b r i c k a j a J. I.: O so d zierża n ji m olib d ien a w ro zliczn y ch p oczw oob ra- zu ju szczich porodach. P o c z w o w ie d ie n ., 9, 1966.

[13] D o b r i c k a j a J. I.: S o d ierża n ije m o lib d ien a i m arganca w ilisto j frak cji n iek o to ry ch p oczw . A g ro ch im ija 3, 1967.

[14] D o b r o l u b s k i j O. K. , K o z u l j a Т. M.: S o d zierża n ije m ied i w n ie k o ­ torych czarn oziem ach i sie lsk o c h o z a jstw ie n n y c h k u ltu rach juga U k rain y. A g ro ­ ch im ija, 3, 1966.

[15] D o b r z a ń s k i B.: Z ależność za w artości różn ych form boru w b ielico w ej g le b ie lek k iej od rodzaju w ie lo le tn ie g o n a w o żen ia . Z eszy ty P ro b lem o w e P ost. N auk R oln., z. 40a, 1963.

[16] E b e l i n g R., M ü l l e r K. H. , W i t t e r В., B e r g m a n n W.: E in ige erg ä n zen d e E rg eb n isse zur M oly b d en v erso rg u n g T h ü rin ger A ck erb öd en . A. T h ea r-A rch iv , t. 10, 1966, z. 12.

[17] K a b a t a - P e n d i a s A.: N iek tó re p ie r w ia stk i śla d o w e w ręd zin ach w o je ­ w ó d ztw a k ie le c k ie g o . Roczn. G lebozn., d od atek do t. X V .

[18] K a b a t a - P e n d i a s A. , G a ł c z y ń s k a B.: R o zm ieszczen ie p ierw ia stk ó w śla d o w y ch w n iek tó ry ch gleb a ch p ia szczy sty ch region u św ięto k rzy sk ieg o . Roczn. G lebozn., dodatek do t. X V .

[19] K a r d a s z T., R u z i e w i c z J.: P r z y sto s o w a n ie do a n aliz sery jn y ch m e to ­ dy S ch arrera i S c h a u m lö ffe la ozn aczan ia m ied zi w w y cią g a ch g leb o w y ch . Roczn. G lebozn., t. X V I, z. 2.

[20] K l e m m K. , B e r g m a n n W.: D ie m ik ro n ä h rsto ffv erso rg u n g der B öden der B ezirk H a lle und M agdeburg. I. M itteilu n g: A llg e m e in e Ü b ersich t. A. T h ea r-A rch iv . t. 10, 1966, z. 5.

[21] K o w a l s k i W. W. , M u r s a l j e w A. , G r i b o w s k a j a J. F.: R a stw o ri- m y je fo rm y m ied ji, m o lib d ien a i k ob alta w n iek o to ry ch tip ach poczw . A g ro ­ ch im ija, 1, 1966.

В, Cu, Mo, Mn w p ro fila ch g leb o w y ch 165

[22] L u p i n o w i c z I. S., D u b i k o w s k i G. Р.: O za w isim o sti sod ierżan ija m ik r o e le m ie n to w ot m iech a n iczesk o g o so sta w a d iern o w o p o d zo listy ch p oczw B SSR . A g ro ch im ija , 12, 1966.

[23] P i o t r o w s k a М.: P ie r w ia stk i śla d o w e w n iek tó ry ch g leb a ch le s so w y c h region u o p a to w sk o -sa n d o m iersk ieg o . R oczn. G lebozn., dodatek do t. 15, 1965. [24] N i k i t i n A. B.: S o d ierża n ije m ik ro elem ien to w w ok u ltu ron n ych d iern o w o ­

p o d zo listy ch p oczw ach . A g ro ch im ija , 12, 1966.

[25] R u s z k o w s k a М. , N u r z y ń s k a J.: P r z y sw a ja ln o ść m an gan u w n ie k tó ­ rych g leb a ch w o je w ó d z tw a k ie le c k ie g o w la ta ch 1964— 1965. Roczn. G lebozn.,

dod atek do t. X V .

[26] S i e r g i e j e w a N. G.: N iek o to ry je m ik r o e le m ie n ty w p oczw ach i tab ak ach K ubani. A g ro ch im ija , 3, 1966.

[27] S t e n u i t D.: B ezieh u n g zw isc h e n der P fh o sp h a tfo rm und dem E rtrag a u f S an d b öd en m it M angan m an gel. Z eitsch rift für P fla n zen er n ä h ru n g , D ü n gu ng und B o d en k u n d e, t. 100, 1963, z. 1.

[28] Ś w i ę c i c k i C.: Bor w ty p o w y c h g leb a ch P olsk i. Roczn. G lebozn., dodatek do t. X IV , 1964.

[29] T r o b i s c h S.: B eitra g zur A u fk lä ru n g der pH und D ü n g u n g sa n h ä n g ig k eit der M o-A u fn a h m e. A. T h ea r-A rch iv , t. 10, 1966, z. 12.

[30] W a h l H.: D ie V ersorgu n g der b ra n d en b u rg isch en B öd en m it M ik ro n ä h rsto f­ fen . I. M itteilu n g : D ie G eh alt an p fla n z e n v e r fü g b a r e m Bor. A. T h ea r-A rch iv , t. 10, 1966, z. 2.

[31] W a k u l i n A. A. , M o k i e n к о W. F.: S o d ierża n ije m ik r o e le m ie n to w w p iesk a ch N iżn ogo P a w o łża . P o c z w o w ie d ie n ., 4, 1966.

[32] W a k u l i n A. A. , S z i l i n A. W.: O z a w isim o sti sid ierża n ija csn o w y ch e le m ie n to w p ita n ija w p iesk a ch i p o czw a ch p iescza n y ch tie r ito r ii N iżn ogo P o ­ w o łża ot m in iera ln o g o so sta w a ich w y so k o d isp e rn o j frak cji. P oczw ow iedien.., 8, 1966. Р . Ч У Б А , А . С Т Р А Л Ь , В . К А М И Н Ь С К А И СС Л ЕД О ВАН И Я ПО РА С П РЕДЕЛ ЕН И Ю УС ВО Я ЕМ Ы Х ЭЛЕМ ЕНТОВ В ПО ЧВЕНН ОМ П РО Ф И Л Е Ч А С Т Ь I I . С О Д Е Р Ж А Н И Е У С В О Я Е М О Г О Б О Р А , М Е Д И И М О Л И Б Д Е Н А , А Т А К Ж Е А К Т И В Н О Г О М А Р Г А Н Ц А В П О Ч В Е Н Н Ы Х П Р О Ф И Л Я Х А г р о х и м и ч е с к а я С т а н ц и я в г. В р о ц л а в Р е з ю м е О бследовали 1171 почв енны х образцов отобранны х из 280 р азр езов п р ед ст а­ вл яю щ и х четы ре типа почв, которы е на территории В роцлавского воеводства заним аю т свы ш е 66% площ ади п ахотн ы х зем ель. В п очвенны х обр азц ах, кром е др у ги х свойств, оп р едел ял и со д ер ж а н и е усвоя ем ы х ф ор м бора, м еди и м ол и бде­

166 R. Czuba, A. S trah l, W. K am iń sk a на, а т а к ж е активный марганец. Р езультаты , в ви де ср едн и х и экстрем альны х чи сл ов ы х величин, п р и в еден ы в таб. 2 — 6 и на гр а ф и к а х 1— 4. У становили, что ак к ум уляционны е горизонты почв енны х п р оф и л ей бол ее богаты м икроэлементами, чем н и ж е л е ж а щ и е генети ческие горизонты . С о де р ж а ­ ние м икроэлементов зависит в вы сокой степени от типа почвы и ее м ех а н и ч ес­ кого состава. Н аи больш ее количество усвояем ого бора сод ер ж ат черны е почвы; наи бол ьш ее количество усвояем ой меди, усвояем ого м олибдена и активного м ар­ ганца со д ер ж а т мады. Н аи м енее бора со д ер ж а т подзол и сты е и бур ы е почвы, м еди — п одзол и сты е почвы, а м оли бден а и м арганца — черны е почвы. С ростом со д ер ж а н и я глинистой ф р ак ц и и в почве со д ер ж а н и е м икроэлем ентов в больш ей ч асти повы ш ается. О днако экстрем альны е величины зам етно отбегаю т от с р е д ­ ней для результатов определения; сл едовательно для агрономической приктики рюобходимы бол ее детальн ы е испы тания отдельн ы х участков (нив). R . C Z U B A , A . S T R A H L , W . K A M IŃ S K A

S T U D Y ON D IS T R IB U T IO N OF A V A IL A B L E ELEM ENTS IN SO IL P R O FIL E S

P A R T I I . A V A IL A B L E B O R O N , C O P P E R A N D M O L Y B D E N U M A N D A C T IV E M A N G A N E S E C O N T E N T IN S O IL P R O F I L E S

A g r o c h e m i c a l S t a t i o n in W r o c ł a w

S u m m a r y

1171 so il sam p les from 280 soil p r o file s h a v e b een in v e stig a te d , re p r e se n ta tiv e for fou r so il ty p e s in th e W rocław p ro v in ce and o ccu p y in g over 6 6°/o of a g r ic u ltu ­ ral area. In th e so il sa m p les, b esid e of other p rop erties, also th e a v a ila b le boron, copper and m olyb d en u m as w e ll as a c tiv e m a n g a n ese co n ten t has b een determ in ed . T he resu lts are p resen ted in term s o f m ean and e x trem e n u m erica l v a lu e s in T a­ b les 2— 6 and in F ig u res 1— 4.

It has b een stated th a t in th e a ccu m u la tio n h orizon s of th e so il p ro files in v e ­ stig a ted m ore m icro elem en ts h a v e b een co n ta in ed than in deeper g en etic h orizons. M oreover, th e co n ten t of m icro elem en ts depends, to a co n sid era b le degree, on soil ty p e and its m ech a n ica l com p osition . T he h ig h est a v a ila b le boron co n ten t has been sta ted in b lack earth s, th e h ig h est a v a ila b le copper and m oly b d en u m as w e ll as a c tiv e m a n g a n ese co n ten t — in a llu v ia l soils. T he lo w e st boron co n ten t sh ow ed p od zolic so ils and brow n earths, th e lo w e s t copper co n ten t — p od zolic so ils, th e lo w e s t m o ly b d en u m and m a n g a n ese c o n ten t — b lack earths. A lo n g w ith in crea sin g silty p a rticles co n ten t in so il in crea ses, as a ru le, the co n ten t of m icro elem en ts. T h e e x tr e m e v a lu e s of th e resu lts sh ow , h o w ev er, co n sid era b le d ev ia tio n s from m ean s, h en ce for th e a g ricu ltu ra l p ra ctice p u rp oses m ore d eta iled in v e s tig a tio n s on p a rticu la r fie ld s are n eeded.