Lech Krzyżanowski
"Zabytki i środowisko naturalne
Pragi" - międzynarodowe sympozjum
w Pradze
Ochrona Zabytków 29/2 (113), 140-141
1976
2. K r zyżo w ice koło Brzegu, kościół filialny, prezbiterium , ściana północna, f r a g m e n t sceny F oklonu Trzech Króli; stan po odsłonięciu i zabezpieczeniu m alow idła {zdjęcia Z. Czarnecki)
zentow ał nowo odk ry te m alow idło w Z iębicach, w y k o n an e w la ta c h osiem dziesiątych XV w., w fo rm ach w yw odzących się z nid erlan d zk ieg o
n u rtu m a la rstw a te j epoki.
R odzaje zależności m a low ideł ścien n ych od g ra fik i om ów iła doc. dr E. C hojecka (Kraków ).
Objazd, m ający na celu o b ejrz e
n ie wiielu nowo od k ry ty ch i nie publik o w an y ch jeszcze m alow ideł ściennych Śląską, w yw ołał żywą d y sk u sję n a te m a t konserw acji tego ty p u obiektów . P oruszono n a j p ie rw p roblem d o kum entacji. Dr E. B a ch e r p oinform ow ał zebranych, że w A u strii opracow ano schem at k o rp u su średniow iecznego m a la r stw a ściennego n a w zór korpusu
w itraży średniow iecznych. Koledzy czescy ośw iadczyli, że prace nad k o rpusem m alow ideł ściennych te j epoki w Słow acji są ju ż ukończo n e i tom zn a jd u je się w d ruku. W In sty tu c ie H istorii S ztu k i UAM jest gotowy katalog gotyckich m alow ideł ściennych Ś ląska historycznego; p rac e będą kontynuow ane. Dr J. F rycz postulow ał w ykonyw anie szczegółowej do k u m en tacji — łącz nie z teoretyczną re k o n stru k c ją 0- b iektów zaraz po zakończeniu prac ko n serw ato rsk ich , przed w y b la k nięciem obiektów , któ re ostatnio następ u je szczególnie szybko w o bec zanieczyszczenia atm osfery, zw łaszcza w m iastach. D rugim problem em , k tó ry w yw ołał żywą dyskusję była dopuszczalna in g e ren c ja ko n serw ato ró w w zakresie tzw. scalania, uzu p ełn ian ia i r e t u szow ania dzieł zachow anych szcząt kowo. Dr J. B aier, E. B acher, A. K am zow a uw ażali, źe każdy obiekt jest d o kum entem historycznym , a uzupełnianie je st jego fałszow a niem . Doc. d r J. K ębłow ski, d r J. F rycz, m gr W. Tom aszkiew icz p o stu lo w ali dostosow anie ty p u prac do fu n k cji społecznej, jak ie obiek ty p ełn ia obecnie.
Tezy re fe ra tó w oraz obszerne w y pow iedzi w d y sk u sji d r V. D vora- kow ej, doc. M. K u tzn e ra (Toruń), a także innych uczestników k o n fe re n c ji pozw oliły określić podobień stw o w zakresie treści i form y m a la rstw a ściennego w E uropie śro d kow o ws с h odn ie j.
W om aw ianej epoce stanow iły te ziem ie, ja k m niem am y, w dużym stopniu sam odzielny region a r ty styczny.
Alicja K a r ło w sk a -K a m zo w a
„z a b y t k i i Śr o d o w i s k o n a t u r a l n e p r a g i” — m i ę d z y n a r o d o w e s y m p o z j u m w p r a d z e
Z ad a n iem sym pozjum , k tó re o d b y ło się w dniach 21—24.Х.1975 r. było podsum ow anie trz y d z ie s to le t nich p rac i dośw iadczeń w dzie dzinie k o n se rw ac ji zab y tk ó w i o ch rony n a tu ra ln e g o środow iska. W obec w iodącego znaczenia p r a s kich k o n se rw ato ró w w Czechosło w acji sp o tk a n ie to fak ty czn ie d o konało podsum ow ania całej p ro b le m aty k i k o n se rw a to rsk ie j n a szych południow ych sąsiadów . U d ział 250 u czestników (w ty m 16 zagranicznych — z Polski, NRD, R um unii, W ęgier i ZSRR), bogata te m a ty k a w ygłoszonych re fe ra tó w oraz d y sk u sja n ad a ły p rask ie m u sp o tk a n iu w ysoką rangę. Był to w ielki sukces P rask ieg o P a ń stw o wego In s ty tu tu O chrony Z ab y tk ó w i P rz y ro d y (P rażske S tre d isk o S tś t- ni P a m a tk o v é P eće a O chrany P rirody) i jego d y re k to ra Z dzislava B urivala. Języ k iem o b rad b ył czeski, ale na bieżąco w szystkie w ypow iedzi były tłum aczone na
fra n c u sk i, niem iecki i rosyjski. Pozw oliło to gościom zagranicznym dokonyw ać w ygodnego w y b o ru ję zyka in te resu ją cy c h referató w . U dział w ysoko postaw ionych osobi stości w uroczystym o tw arciu, sp o t k an ie części uczestników z b u rm i strze m P ra g i oraz w K om itecie P ra sk im KPC były dodatkow ym i, w ażkim i akcentam i. Zjazd u chw alił rezo lu cję w sp raw ie oceny d orob ku. i w ytyczenia dalszych k ie ru n ków działań. Z am ierzona p u b lik a cja
m a te ria łó w k o n feren c ji w krótce n a stą p i i czytelnicy polscy będą m ogli się zapoznać z pełną do k u m en tacją. A oto ty tu ły re fe ra tó w w kolejności w ygłaszania:
Z dzislav B urival: T rzydzieści lat ochrony z a b y tk ó w Pragi i je j z n a czenie w ochronie środowiska,
Jo se f P ro k û p e k : Udział działań k o n
se rwato rskic h na pra sk im z a m k u w ochronie środowiska,
V lad im ir N ovotny: P a ń stw o w a o
chrona za b y tk ó w a Praga,
Blahomiir B oroviöka: Przyszłość z a
b y t k ó w w środowisku na tu ra ln ym Pragi,
D obroslav Libal: Praga — archite
ktoniczny fe n o m e n Europy,
K o n sta n tin V ukov (Budapeszt): B a
dania historycznych kon s tru k c ji w z w ią z k u z konserwacją z a b y tk ó w X I X i X X wieku,
S tan isław B rzostow ski (W arszawa):
Problemy adaptacji z a b y tk ó w na potrzeby współczesne,
Ja ro m ir S trejćek: Ochrona k r a jo
brazu i terenów zielonych w as pekcie ochrony środowiska natu ral nego,
Lech K rzyżanow ski (W arszawa):
Z a b y tk i a świadomość społeczeń
stwa, '
M arie Beneśovś: W p ły w za b y tk ó w
na psychikę,
Jc se f M ayer; Społeczne w y k o r z y s ta
nie za by tków ,
E m anuel Poche: Dorobek trz y d zie
stoletnich badań historii sztu ki w historyc znym obrazie Pragi,
E ra n tiśek B rabec: Zadania specja
listycznego in sty tu tu związane z proolem ami ochrony za b y tk ó w i środowiska naturalnego,
Miklós H orler (Budapeszt): Po zdrowienie w im ieniu ICOMOS-u,
J a ro sla v Ś tohanzl: W y n ik i pracy
Przedsiębiorstwa Budowlanego
„Praga” w odnowie praskich z a b y t kó w architektu ry,
K o n stan tin Iw anow icz M uraszow (Moskwa): Dobra k u l t u r y w gene
ra ln y m planie rozbudow y M oskw y,
C hristian M oisescu (Bukareszt):
Odnawianie historycznych z a b y t kó w Bukare sztu,
V ladim ir Ś lap eta: Uwagi do k o n
cepcji ochrony zabytków ,
D uśan R iedel: Środowisko k u l tu r o
we i zabytki,
G o tthard Voss (Halle nad Salą):
R ekonstrukcja Czerwonego H ełm u w Halle,
Libor Cernik: W yty czn e do pracy
okręgowego ośrodka ochrony z a b y t k ó w i jego w k ła d u w ochronę śro dowiska,
J a n a H ornekova: Port praski, jego
w y k o r z y s ty w a n ie i ochrona,
v ia stim il Jifik : Sto sunek nowoczes
nej arc hite ktury do zabytków ,
M arie F ridrichovâ: Środowisko a za b y tk i w archeologii,
Jo sef K ru śin a: Potrzeba konserw a
cji z a b y tk ó w będących pry w atną własnością,
Eva Sadova: Z a b y tk i ruchów re
w olucyjnych jako element praskie go środowiska,
M. L ibal: W p ł y w handlu i t u r y s t y
ki na regenerację centrum histo ry cznego Pragi,
V ladim ir Pisa: P roblem y znalezisk
archeologicznych w mieście,
J a rm ila E ibalovâ: P roblemy ochro
n y środowiska naturalnego w o krę gu Neustadt,
Ja n Jirâsek : Podsta w y praw ne o
chrony i przekształcania środowiska naturalnego i ochrony zaby tków ,
W erner H einrich (Drezno): R e w ita
lizacja późnogotyckiego dom u w Miśni,
O ldrich Blażicek: P o m n iki i ele
m e n t y plastyczne jako elem en t śro dowiska praskiego,
S andor Szalkai (Budapeszt): M o dernizacja centrum Budapesztu a za b y tki historyczne,
O tokar Novÿ: Stara Praga w Pra
dze współczesnej,
Ja ro slav W egner: Znaczenie z a b y t
k ó w militarnych,
Dobroslav Libal: Dobra k u l tu r y i
naturalne środowisko w nowo u tw orzonym okręgu Pragi,
Hugo Rokyta: Środowisko praskich
za b y tkó w i k o n t a k ty m ięd z yn a ro dowe,
Alois Doleżal: Pojęcie „zabytek” i
„żyjąca Praga”.
Spis tytu łó w tylko w części oddaje różnorodność podejm ow anych z a gadnień. Dodać trzeba, że o rg a n i zatorom udało sią zrealizow ać p o rządek obrad bez opóźnień, co d o w odzi między innym i znakom itej dyscypliny uczestników . Mimo tak obfitego p ro g ra m u jedno p o połud nie zostało przeznaczone na zw ie
dzenie najw ażniejszych zabytków „zaotej P ra g i”.
irra sk i p rzykład ukazał, że m ożna skutecznie realizow ać koncepcję w ielkiej k o n feren c ji o ch a rak te rz e m iędzynarodow ym i uzyskać pełny sukces przy bardzo obfitym p ro gram ie (40 referatów ). O całości przesądził tra fn y dobór referentów , k tórzy podejm ow ali problem y zw ię źle, trafn ie , n ie jed n o k ro tn ie z p o lem icznym i uw agam i. Z apew nienie udziału gości zagranicznych pozw o liło nie tylko wzbogacić tem atykę, ale i dało okazję do interesu jący ch k onfrontacji, a tak że do n a w ią z a nia bezpośrednich k ontaktów . N a leży chyba żałować, że w ysunięty przed kilkom a la ty p ro je k t zo rg a nizow ania ta k iej konferencji m ię dzynarodow ej w W arszawie, został uznamy przez ówczesnego g e n e ra l nego k o n se rw ato ra zabytków za przedw czesny. W arto chyba jeszcze do te j koncepcji powrócić.
Kolegom p rask im w y p ad a w yrazić uznanie za tra fn e podsum ow anie swoich w ielkich, trzydziestoletnich osiągnięć, połączone z oceną s y tu a cji i w ytyczeniem k ie ru n k ó w d a l szych działań łączących ochronę za bytk ó w i n atu raln eg o środow iska. Na pew no ła tw iej będzie im teraz realizow ać am bitny p ro g ra m ochro ny zabytków P ra g i i otoczenia, k tó ry już w ro k u ubiegłym uzyskał pozytyw ną ocenę w ładz stolicy Cze chosłowacji.
Lech K r zyża n o w ski
„ARCHITEKTURA X IX I XX W IEK U ” — SESJA NAUKOWA W KRAKOW IE W dniach od 6 do 8 listopada 1975 r.
odbyła się w K rakow ie sesja p o św ięcona zagadnieniom a rc h ite k tu ry drugiej połow y X IX w . oraz pierw szej połow y naszego stulecia. O rganizatoram i se sji byli: In sty tu t H istorii S ztuki U niw ersytetu J a giellońskiego, O środek D okum enta cji Z abytków oraz k rak o w sk i od dział P K Z. • P rogram se sji obejm ow ał n a s tę p u jące refe ra ty :
M. Porębski: W iek X I X —zagadnie
nie sty lu epoki;
A. K. Olszew ski: Próba określenia
poszczególnych „stylów” w architek turze X X w i e k u na przykła dzie W a r
szawy;
J. Bogdanowski: Urbanistyka X I X w iek u w Malopolsce;
J. Rozpędowski: K o nstrukc ja a fo r ma w architektu rze X I X wieku;
P. K rakow ski: Fasada dziew iętnasto
wieczna;
E. Niem czyk: M oderniz m w a rchitek
turze Wrocławia;
1 E. P a n o f s k y , T h e F ir s t P a g e o f G io r g io V a s a r i s „ L ib r o ” , (w :) M e a n in g
J. Ross: A rchitek tura uzdrow isk m a
łopolskich;
W. K a.inow ski: A rc h ite k tu ra prze
mysłow a X I X wieku;
J. Lepiarczyk: Restauracja S u k i e n
nic w latach 1875—1879;
Z. B eiersdorf: Rejestracja a rc h ite k
tu ry X I X i X X wieku;
Z. K ajzer: Warsztat historyka s ztu
k i — d o ku m e n ta lis ty za b y tk ó w w Ł o d zi:
W. K alinow ski: Ogólna polityka w
ewidencji zabytków .
P onadto zorganizow ano zw iedzanie w yb ran y ch obiektów w K rakow ie o r-z jednodniow y objazd d o Śląsku. Od k ilk u czy nawet, k ilk u n a stu lat. n a ra sta ła św iadom ość konieczności rebab ilitacii sztoki d r^aiei t>oło'” 'v X IX w., a już w szczególności a rc h i te k tu ry . Znane je st bow iem w dzie jach zjaw isko, że k olejne epoki s ty lowe rzu cają a n a te m ę na bezpo średnio poprzedzające je okresy, a k centując zarazem a n aw e t g lo ry fi kując wcześniejsze. W ciągu w
ie-i n t h e v ie-is u a l A r t s , G a rd en C ie-ity (N .r.),
1955; V a s a r i i n o w o ż y t n a h is to r i o g r a fia
1. K raków , ul. Pijarska, krata z końca X I X w.
ków, zgodnie z ogólnym p rzy sp ie szeniem rozw ojow ym ludzkości, owe okresy w yklęć i re h a b ilita c ji tr w a ją coraz krócej. N egacja śred n io wiecza, zapoczątkow ana w połowie XVI w. przez V a sa rie g o ł, p an o w a ła po okres rokoka, załam ała się dopiero w A nglii w p ierw szej
poło-s z t u k i , a n to lo g ia , o p r. Z. W a ź b iń s k i, W r o c ła w — W a r sz a w a — K r a k ó w — G d a ń sk 1975, z w ła sz c z a s. 67 n.
