prof. zw. dr hab. Mirosława Buchholtz 25 czerwca 2014 r.
Ocena dorobku naukowego i dydaktycznego dr. Tomasza Sikory w postępowaniu habilitacyjnym
w dziedzinie nauk humanistycznych w dyscyplinie literaturoznawstwo
Na przedstawiony do oceny dorobek naukowy pana dr. Tomasza Sikory składają się następujące publikacje: dwie monografie w języku angielskim, sześć współredagowanych monografii zbiorowych, trzy współredagowane monograficzne numery czasopism, jedna współredakcja nietematycznego numeru czasopisma, 37 artykułów naukowych w czasopismach oraz rozdziałów w książkach (w tym dwa w druku i trzy inne we współautorstwie), siedem wstępów do współredagowanych prac, sześć recenzji i kilka szkiców. Z wyjątkiem pięciu artykułów, jednej współredakcji i jednego szkicu, wszystkie te prace ukazały się drukiem (i / lub w sieci) po uzyskaniu przez Habilitanta stopnia doktora, co
świadczy o systematycznej, a od kilku lat intensywnej aktywności naukowej. Przedstawiony dorobek stanowi znaczny wkład w rozwój dyscypliny, jaką jest literaturoznawstwo sprzężone z kulturoznawstwem, a szerzej – w rozwój obszaru nauk humanistycznych.
doktora, pan dr Sikora awansował na stanowisko adiunkta i został zatrudniony w Katedrze Pedagogiki i Psychologii, skąd rok później przeniósł się do Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej, podejmując także zatrudnienie w Wyższej Szkole Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych w Katowicach. Od 2007 roku Habilitant pracuje jako adiunkt w Instytucie Neofilologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Cenne doświadczenie zdobył też zapewne prowadząc przez rok seminarium magisterskie w Ośrodku Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego. Peregrynacje te w połączeniu ze znacznym obciążeniem dydaktycznym spowolniły zapewne pracę nad habilitacją. Były jednak bez wątpienia rozwijające. Znacznie trudniej, ale i ciekawiej, jest zmierzyć się z nowym środowiskiem naukowym niż spędzić cały naukowy
żywot od matury do emerytury w jednym ośrodku naukowym, co ciągle jeszcze niestety pozostaje polskim standardem.
Główni wierzyciele Autora to Deleuze i Guattari. Im zawdzięcza zarówno wiodącą ideę transwersalności, jak i strukturę kłącza przyjętą jako sposób konstruowania argumentacji. Choć praca składa się z kawałków (wstęp, poszczególne rozdziały, zakończenie) dotyczących różnych zjawisk literatury oraz kultury i wykorzystujących różnorodną metodologię na poziomach makro, mikro i pomiędzy, a każdy z tych kawałków składa się z mniejszych kawałków, Autor zadbał o to, by czytelnik dostrzegał, skąd każda część, albo odrośl, wyrasta. Programowo wręcz nie stara się systematyzować, bo to epistemologiczna przemoc (s. 19). Autor dotrzymuje też słowa, tworząc nowe zestawienia nie tyle querbeet („na chybił trafił” skoro już mowa o germańskim źródłosłowie angielskiego, a obecnie ponadnarodowego czy etnicznego, „queer”), co raczej quer durchs Beet (czyli „w poprzek grządki”). Ciekawy i wart rozpropagowania jest krótki wykład na temat teorii queerowych (s. 18-19). Wersje deregulujących odczytań, które Autor proponuje rzeczywiście są dobrym ćwiczeniem intelektu, choć w prawdziwej powodzi obecnego krnąbrnego czytelnictwa nie zaskakują. Są rozsądne i spójne z głównym założeniem pracy. Interesujący wątek stanowi powtarzający się motyw muzealnictwa, czy raczej „umuzealniania”. Muzeum to zdaje się wróg, tak samo jak skostniały liberalny humanizm. Czy jednak kanadyjska polityka wielokulturowości (no i biedny stary Roman Ingarden, któremu też się oberwało za zachodnioeuropejskie myślicielstwo) to jedyne muzeum i jedyny locus liberalnego humanizmu, jaki Autor ma na myśli?
siły własnej elokwencji, para się akademickim uwodzicielstwem, korzystając zresztą w tym względzie z najlepszych wzorców.
Od początku do końca i zwłaszcza w tych dwóch miejscach ujawnia się autorefleksyjność i autoteliczność tej rozprawy. Te cechy tekstu jak najlepiej świadczą o szerokości horyzontów Autora, skoro jest On w stanie objąć krytyczną refleksją nie tylko rozliczne przedmioty/podmioty badań, różnorodne metodologie, ale też własne działania. Istotny jest w tej rozprawie jej walor językowy. Autor osiąga miejscami stylistyczne mistrzostwo, w którego skład wchodzą: piękna angielszczyzna, klarowność i umiejętność konstruowania argumentacji. Potoczystość wymowy jest godna podziwu, ale w słabszych momentach może być dla Autora niebezpieczna: silny nurt własnej elokwencji może Go porwać. Tak jest zdaje się w przypadku zdania: „Bodies fail us and/because they exceed us…” (s.10). Choć dalsza część tego zdania wyjaśnia, o co Autorowi chodzi, tajemnicą pozostaje słowo “us”. Nadaje wypowiedzi kaznodziejski ton, bo przecież nie jest to pluralis maiestatis. Takie „us” pojawia się też później: „Ultimately, it is matter, and particularly the materiality of the body, that haunts us” (s. 40). Mimo dużej i długiej już sympatii dla Thoreau, jako czytelnik nie mam obowiązku identyfikować się z jego dylematami.
Opublikowana rozprawa doktorska Virtually Wild: Wilderness, Technology and the Ecology of Mediation (Bielsko-Biała, Wydawnictwo Akademii Techniczno-Humanistycznej, 2003, 127 stron) jest zdecydowanie bardziej spoista niż rozprawa habilitacyjna, choć i tu widać już szeroki zasięg zainteresowań Autora i aktualność poruszanych kwestii. W obydwu książkach ujawnia się pasja badawcza i gotowość kompleksowego, możliwie pełnego zbadania problemu. Autora fascynują zjawiska, które omawia i stara się je zrozumieć w możliwie jak najszerszym kontekście filozoficznym, politycznym, społecznym i kulturowym. Virtually Wild to dobra książka, choć oczywiście czytelnik nie ma obowiązku zgadzać się z każdą zawartą w niej myślą. Z wieloma zapewne sam Autor też się już nie identyfikuje. Co ważne, mimo upływu lat, poruszone tam zagadnienia pozostają aktualne i są przedmiotem nowych prac naukowych i popularnonaukowych. Te fakty jak najlepiej świadczą o żywym intelekcie Autora. Potępia skostnienie i sam robi dużo, by nie skostnieć.
orientacje seksualne w perspektywie gender / A Queer Mixture: Gender Perspectives on Minority Sexual Identities (Katowice, Wydawnictwo Naukowe Śląsk, 2002), Parametry pożądania: kultura odmieńców wobec homofobii (Kraków, UNIVERSITAS, 2006) oraz Out Here: Local and International Perspectives in Queer Studies (Newcastle: Cambridge Scholars Press, 2006). Od 2006 roku zespół ten współredaguje punktowane pismo InterAlia: A Journal of Queer Studies. W pierwszym tomie przeważają artykuły w języku polskim, ale jest też kilka w języku angielskim. Drugi tom jest obszerniejszy i wyłącznie w języku polskim, a trzeci wyłącznie w języku angielskim. W pierwszym tomie pan dr Tomasz Sikora zamieścił także swój artykuł na temat znanej noweli Henry’ego Jamesa. Nie zamierzam rozliczać Autora z tej dawnej przecież pracy. Myślę, że sam zauważyłby dziś luki w swojej argumentacji. Bez wątpienia wartościowa jest współredagowana praca pt. Embracing Otherness: Canadian Minority Discourses in Transcultural Perspectives (Toruń, Adam Marszałek, 2010), którą miałam przyjemność recenzować oraz Towards Critical Multiculturalism: Dialogues Between/Among Canadian Diasporas/ Vers un multiculturalisme critique: dialogues entre les diasporas canadiennes (Katowice, PARA, 2011), którą współrecenzowałam.
Habilitanta jest nie tylko wprowadzenie do polskiego dyskursu akademickiego teorii queerowych, ale i ciągłego ich rozwijania. Większość przedstawionych do oceny artykułów o tym rozwoju świadczy.
Od 1997 roku, pan dr Tomasz Sikora uczestniczył w 40 konferencjach naukowych (w tym 32 po uzyskaniu stopnia doktora), głównie w Polsce (27 po i 6 przed uzyskaniem stopnia doktora), ale także w Portugalii, Niemczech, Wielkiej Brytanii i Kanadzie, a przed doktoratem także w Stanach Zjednoczonych i Austrii. Brał udział w organizacji dwunastu międzynarodowych i krajowych konferencji naukowych. Występował jako główny prelegent na dwóch konferencjach organizowanych w Polsce. Jest też zapraszany do prowadzenia wykładów i kursów gościnnych w polskich ośrodkach (Canadian Studies Centre UMK, 2011; Sekcja Gender Koła Naukowego WolnoMISHlicieli Uniwersytetu Śląskiego, 2012; Szczecin Canadian Studies Group, 2012; Ośrodek Studiów Amerykańskich UW, 2011 i 2013) oraz w ośrodkach zagranicznych (Słowenia, 2005; Cypr, 2009; Hiszpania, 2011; Macedonia, 2013). Organizował też wykłady gościnne. Imponująco prezentuje się zatem współpraca i aktywność międzynarodowa Habilitanta obejmująca także pozyskiwanie grantów i stypendiów, w tym grantu na kwerendę w MIT library, Cambridge (2009), grantu JFK Institute w Berlinie (2007), grantu umożliwiającego uczestnictwo w School of Criticism and Theory w Cornell University, USA (2006), grantu Faculty Enrichment Program w Kanadzie (2003) oraz stypendium Civic Education Project (2001-2003). Pan dr Sikora odbył także staże w Institute for Queer Theory w Berlinie (Niemcy, 2009), a przed doktoratem w Western Michigan University (USA, 1999), na Uniwersytecie Sztokholmskim (Szwecja, 1999) oraz Uniwersytecie im. Palacky’ego w Ołomuńcu (Czechy, 1998).
Aktywność naukowa Habilitanta została doceniona przez Jego pracodawców. W 2003 roku pan dr Tomasz Sikora otrzymał nagrodę Rektora Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej za osiągnięcia naukowe (publikację monografii Virtually Wild: Wilderness, Technology and the Ecology of Mediation), a w latach 2009-2011 pan dr Sikora pobierał stypendium Rektora Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Warto wskazać na intensywną działalność popularyzatorską Habilitanta. Jak sam przyznaje w Autoreferacie, chętnie publikuje „w czasopismach i na portalach o charakterze popularnonaukowym, artystyczno-kulturowym lub publicystyczno-społecznościowym”. Współprowadzi także blog pod nazwą Hodowla Idei. Uczestniczy w dyskusjach panelowych poświęconych różnym tematom kulturowo-społecznym, w audycjach radiowych, festiwalach, warsztatach, spotkaniach poświęconych nowym publikacjom. Zestawienie obejmuje 16 wydarzeń tego rodzaju w latach 2007-2013, co rzeczywiście świadczy o bardzo dużej aktywności. Skierowane do szerokiej grupy odbiorców, zapewne często niechętnych przedstawianym ideom, działania te potwierdzają, że myśl napędzająca pracę naukową Habilitanta jest ściśle związana z Jego osobistymi przekonaniami. Pan dr Tomasz Sikora ma także na swoim koncie przekład na język polski pięciu książek i trzech artykułów.
Działalność dydaktyczna Habilitanta obejmuje obecnie teorię literatury i kultury, teorię filmu, problematykę wielokulturowości, literaturę krajów anglojęzycznych oraz seminaria dyplomowe. Pan dr Tomasz Sikora był promotorem ponad 100 prac magisterskich na różnych uczelniach, na których prowadził seminaria dyplomowe (a należą do nich: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie, Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych w Katowicach oraz Uniwersytet Warszawski). W latach 1996-2001 współprowadził Koło Naukowe Anglistów oraz Dyskusyjny Klub Filmowy przy Instytucie Kultury i Literatury Brytyjskiej i Amerykańskiej Uniwersytetu Śląskiego.
Działalność organizacyjna Habilitanta to przede wszystkim współtworzenie w latach 2002-2006 Katedry Kultur i Literatur Anglojęzycznych (obecnie Katedry Anglistyki) w Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej. Wiązały się z tym starania o pozyskiwanie
