Typy gleb wyróżniane w klasyfikacji bonitacyjnej i ich odpowiedniki w 6. wydaniu Systematyki gleb Polski

(1)

115 Typy gleb wyró¿niane w klasyfikacji bonitacyjnej i ich odpowiedniki w 6. wydaniu Systematyki gleb Polski

SOIL SCIENCE ANNUAL

Vol. 70 No. 2/2019: 115–136

DOI: 10.2478/ssa-2019-0011

http://ssa.ptg.sggw.pl/issues/2019/702 * Dr hab. B. Smreczak, bozenas@iung.pulawy.pl

WSTÊP

Klasyfikacja bonitacyjna (nazywana równie¿ klasyfikacj¹ jakoœciow¹ gleb) polega na okreœleniu na podstawie cech morfologicznych budowy profilu glebowego oraz niektórych w³aœciwoœci fizycznych (sk³ad granulometryczny poszczególnych poziomów zró¿nicowania) i chemicznych (pH, obecnoœæ wêglanów, obecnoœæ konkrecji ¿elazistych i mangano-wych) potencjalnych mo¿liwoœci produkcyjnych gleb u¿ytkowanych rolniczo. Zespó³ tych cech, a tak¿e (w pewnym zakresie) wysokoœæ nad poziom mo-rza, decyduje o zaliczeniu gleby do odpowiedniej klasy bonitacyjnej okreœlonej w umownej skali. Od 1956 r. zgodnie z przepisami krajowymi (Rozporz¹-dzenie 1956, Rozporz¹(Rozporz¹-dzenie 2012) obowi¹zuje kilkustopniowa skala bonitacji, która zale¿y od poszczególnych kategorii u¿ytków gruntowych. Na przyk³ad, dla ³¹k trwa³ych i pastwisk trwa³ych oraz lasów, klasy bonitacyjne oznaczane s¹ cyframi rzym-skimi od I do VI. Dla gruntów ornych wyró¿niane s¹ dodatkowe klasy bonitacyjne, tj. IIIa i IIIb, IVa i IVb oraz VIz (Rozporz¹dzenie 1957, Komentarz 1963, Rozporz¹dzenie 2012).

Powszechna gleboznawcza klasyfikacja gruntów mia³a na celu: (a) stworzenie podstaw dla

wiarygod-nego i rzetelwiarygod-nego wymiaru œwiadczeñ na rzecz pañstwa (podatku gruntowego); (b) dostarczenie danych niezbêdnych do prowadzenia planowej, zrejonizowanej i bardziej intensywnej produkcji rolnej; (c) za³o¿enie jednolitej ewidencji gruntów i budynków oraz (d) dostarczenie informacji do prac badawczych z zakresu gleboznawstwa i agrotechniki (Czarnowski 1966). Jak zauwa¿a KuŸnicki et al. (1979) w klasyfikacji bonitacyjnej zosta³ wprowadzo-ny uproszczowprowadzo-ny system zbierania informacji o glebach, poniewa¿ opracowano go dla potrzeb wykonania map klasyfikacyjnych dla celów rolniczych i wykonania map ewidencyjnych dla celów fiskalnych, a nie do uchwycenia zmiennoœci pokrywy glebowej kraju. Powszechna gleboznawcza klasyfikacja gruntów by³a wielkim osi¹gniêciem polskich gleboznawców i klasyfikatorów gleb, poniewa¿ w latach 1956–1967 przeprowadzono po raz pierwszy w naszym kraju na tak szerok¹ skalê szczegó³owe badania profili glebowych w wykonanych odkrywkach. W wyniku tych prac zgromadzone zosta³y szczegó³owe dane na temat m.in. przestrzennego rozmieszczenia gleb u¿yt-kowanych rolniczo w naszym kraju, ich uziarnienia, stosunków wodnych, zwiêz³oœci, odczynu, nasilenia erozji wodnej oraz innych dodatkowych informacji przydatnych dla rolnictwa. Nale¿y podkreœliæ, ¿e w BO¯ENA SMRECZAK1*_{, ANDRZEJ £ACHACZ}2

1 _{Instytut Uprawy Nawo¿enia i Gleboznawstwa – Pañstwowy Instytut Badawczy (IUNG-PIB), Zak³ad Gleboznawstwa Erozji} i Ochrony Gruntów,

ul. Czartoryskich 8, 24-100 Pu³awy

2 _{Katedra Gleboznawstwa i Rekultywacji Gruntów, Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie} Plac £ódzki 3, 10-727 Olsztyn

Typy gleb wyró¿niane w klasyfikacji bonitacyjnej

i ich odpowiedniki w 6. wydaniu Systematyki gleb Polski

Streszczenie: Celem pracy jest przedstawienie korelacji pomiêdzy typami gleb wyró¿nionymi w Systematyce gleb Polski wydanie 6. (SGP6 2019) i klasyfikacji bonitacyjnej. Porównania przeprowadzono dla dwóch kategorii u¿ytków: gruntów ornych oraz ³¹k trwa³ych i pastwisk trwa³ych. Mapy bonitacyjne stanowi¹ w naszym kraju jedne z najstarszych opracowañ gleboznaw-czych sporz¹dzonych w sposób jednolity, na podstawie terenowej oceny profili glebowych. Zosta³y one wykonane zgodnie z zasa-dami przyjêtymi w klasyfikacji bonitacyjnej, obejmuj¹cymi m.in. identyfikacjê typów gleb w oparciu o odpowiedni¹ sekwencjê poziomów genetycznych w profilu glebowym. W roku ukazania siê szóstego wydania Systematyki gleb Polski podjêto próbê przy-pisania jednostek glebowych wyszczególnionych w obu opracowaniach. Pomimo wyró¿nienia w Systematyce gleb Polski (SGP6 2019) nowych jednostek glebowych, korzystanie z map oraz operatów klasyfikacyjnych nie powinno nastrêczaæ wiêkszych trudno-œci w odniesieniach do typów gleb, co wskazuje na mo¿liwoœæ wprowadzenia, podobnie jak w roku 2012, terminologii dostosowa-nej do wymagañ wspó³czesdostosowa-nej wiedzy gleboznawczej bez powodowania istotnych zmian w tabeli klas gruntów.

(2)

116 BO¯ENA SMRECZAK, ANDRZEJ £ACHACZ

tamtym czasie nie by³o pañstwa tej wielkoœci co Polska, które by³oby w posiadaniu wielkoskalowych gleboznawczych materia³ów kartograficznych wykonanych w jednym czasie i przy zastosowaniu jednolitej metodyki. Mapy bonitacyjne i operaty klasyfikacyjne znajduj¹ siê m.in. w Powiatowych Oœrodkach Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficz-nej, stanowi¹c czêœæ Pañstwowego zasobu geodezyj-nego i kartograficzgeodezyj-nego (Rozporz¹dzenie 2013).

W pracach klasyfikacyjnych obowi¹zywa³y ustalo-ne zasady (Zarz¹dzenie 1956) opisaustalo-ne w instrukcji (Instrukcja 1956). Obejmowa³y one m.in. podzia³ rolniczej przestrzeni produkcyjnej na: (a) tereny wy¿ynne i nizinne oraz tereny górskie, (b) rodzaje u¿ytków i (c) przypisane do tych u¿ytków odpowiednie klasy bonitacyjne, typy oraz rodzaje i gatunki gleb. Wprowadzono te¿ regu³y przygotowania operatu klasyfikacyjnego (projektu ustalenia klas gruntów) oraz opracowania szkicu polowego zawieraj¹cego trzy g³ówne rodzaje informacji: zasiêgi rodzajów u¿ytków i klas gleb uzupe³nione o zapis rodzaju i gatunku gleby, zasiêgi typów gleb oraz lokalizacjê odkrywek podstawowych i podobnych (Fedorowski i Nowosielski 1957). Materia³y kartograficzne i opisowe zgromadzone w trakcie klasyfikacji bonitacyjnej by³y w kolejnych latach wykorzystane do opracowania mapy glebowo-rolniczej (MGR) w ró¿-nych skalach i mapy glebowo-przyrodniczej (MGP) oraz innych opracowañ przegl¹dowych, syntetycznych i kartograficznych (Strzemski et al. 1973). Legendy do MGR i MGP wykazuj¹ wiêkszy poziom szczegó³owoœci, poniewa¿ zawieraj¹ znacznie wiêcej jednostek glebowych odpowiadaj¹cych typom i podtypom gleb w porównaniu do typu gleby wska-zanego na mapie bonitacyjnej.

Klasyfikacj¹ bonitacyjn¹ obejmuje siê gleby wystêpuj¹ce na ró¿nych u¿ytkach gruntowych (Uchwa³a 1956, Rozporz¹dzenie 2001). Do u¿ytków tych zaliczane s¹: grunty orne, ³¹ki trwa³e i pastwiska trwa³e (wczeœniej nazywane równie¿ trwa³ymi u¿ytka-mi zielonyu¿ytka-mi), grunty zrekultywowane z przeznacze-niem na grunty orne, lasy bêd¹ce w³asnoœci¹ prywatn¹, grunty zadrzewione i zakrzewione, grunty pod stawa-mi rybnystawa-mi, nieu¿ytki oraz pozosta³e kategorie grun-tów, które s¹ szczegó³owo wymieniane w kolejnych Rozporz¹dzeniach Rady Ministrów (Rozporz¹dzenie 1956, Rozporz¹dzenie 1957, Rozporz¹dzenie 2012) oraz Komentarzu do tabeli klas gruntów (1963), a wynikaj¹ z prawa geodezyjnego i kartograficz-nego (Dekret 1955, Ustawa 1989).

Podstawowym aktem prawnym, który pozwala na ustalenie klasy gruntu jest urzêdowa tabela klas gruntów (TKG), stanowi¹ca najczêœciej za³¹cznik do Rozporz¹dzenia Rady Ministrów (Rozporz¹dzenie

2012). Tabele klas gruntów zosta³y opublikowane w 1956 roku (Rozporz¹dzenie 1956), 1957 roku (Roz-porz¹dzenie 1957) i 2012 roku (Roz(Roz-porz¹dzenie 2012), a dodatkowo w 1963 roku ukaza³o siê uzupe³nienie do tabeli klas gruntów w postaci Komentarza do tabeli klas gruntów (Komentarz 1963). TKG nie zawiera opisów wszystkich mo¿liwych przyk³adów budowy profili glebowych z przypisaniem do w³aœciwej klasy bonitacyjnej, ale charakterystykê profili „wzorcowych” reprezentuj¹cych dan¹ klasê. W szczegó³owych opisach profili glebowych jest te¿ bardzo czêsto odwo³anie do rzeŸby terenu, mi¹¿szoœci warstwy próch-nicznej czy warunków wodnych – czynników wp³ywa-j¹cych na jakoœæ rolnicz¹ gleb. Nale¿y zauwa¿yæ, ¿e pojêcie „gatunku gleb” stosowane w TKG nie odnosi siê do uziarnienia, a do opisu profili wzorcowych nale¿¹cych do danej klasy bonitacyjnej oznaczonych kolejnymi (pojedynczymi lub podwójnymi) ma³ymi literami alfabetu ³aciñskiego. Jednym z g³ównych czynników decyduj¹cych o klasie bonitacyjnej jest rodzaj ska³y macierzystej i uziarnienie utworów glebowych. W tabeli klas gruntów obowi¹zuje podzia³ frakcji i grup granulometrycznych zaproponowany w 1956 roku przez Polskie Towarzystwo Gleboznaw-cze (Przyrodniczo-genetyczna klasyfikacja gleb Polski 1956), który (oprócz pewnych wyj¹tków) nie jest bezpoœrednim odwzorowaniem podzia³u utworów mineralnych przyjêtego przez PTG w 2008 roku (Systematyka gleb Polski 2012). Ponadto w tabeli klas gruntów, w opisach gatunków gleb wystêpuj¹ okreœlenia dla kategorii agronomicznych, na przyk³ad „gleby p³owe wytworzone z glin, lekkie”, które wska-zuj¹ na spiaszczenie górnych warstw gleby.

G³ówn¹ jednostk¹ glebow¹, wymienian¹ w tabeli klas gruntów, niezbêdn¹ do ustalania klasy bonitacyj-nej jest typ gleby. Jest to pierwszy wskaŸnik, który po ustaleniu kolejnych dziesiêciu cech cz¹stko-wych pozwala na wyszukanie w TKG „wzorca” tej gleby i nadanie w³aœciwej klasy jakoœciowej. Wykazy typów gleb zamieszczone w kolejnych wydaniach tabeli klas gruntów nawi¹zuj¹ do trzech wydañ Systematyk gleb Polski. Pierwszy wykaz typów gleb (Rozporz¹dzenie 1956) zosta³ opracowany na podstawie Przyrodniczo-genetycznej klasyfikacji gleb Polski (1956), drugi wykaz, podany w Komenta-rzu do tabeli klas gruntów (Komentarz 1963) na-wi¹zywa³ do Systematyki gleb Polski wyd. II z 1959 roku (Genetyczna klasyfikacja gleb Polski 1959), natomiast trzeci wykaz odnosi³ siê do czwartego wydania Systematyki gleb Polski (1989). Ostatnie uzupe³nienie tabeli klas gruntów odby³o siê na mocy Rozporz¹dzenia Rady Ministrów (Rozporz¹dzenie 2012), w którym zachowano dotychczasowe historycz-ne regu³y identyfikacji typów gleb na podstawie

(3)

budowy morfologicznej profili glebowych. Nie zmie-ni³y siê te¿ zasadniczo zasady prowadzenia prac tere-nowych i wykonywania map bonitacyjnych oraz projektów ustalenia klas gruntów. Kolejne wydania Systematyki gleb Polski, to jest wydanie pi¹te (Syste-matyka gleb Polski, 2012) i wydanie szóste – SGP6 (Systematyka gleb Polski 2019) odzwierciedlaj¹ œwia-towe trendy w nauce o glebie, wprowadzaj¹c szczegó-³owe zasady wydzielania typów i podtypów oraz odmian gleb na podstawie wystêpowania zdefiniowa-nych poziomów, cech i w³aœciwoœci diagnostyczzdefiniowa-nych w profilu glebowym. Zró¿nicowanie informacji glebo-wej pomiêdzy klasyfikacj¹ bonitacyjn¹, a SGP6 wyma-ga odpowiedzi na pytania czy jednostki glebowe wy-stêpuj¹ce w TKG s¹ skorelowane z SGP6 oraz w ja-kim zakresie terminologia stosowana w SGP6 mo¿e byæ w przysz³oœci wprowadzona do TKG, nie zmie-niaj¹c jej istoty, to jest schematu przyporz¹dkowania do klas bonitacyjnych gleb o okreœlonych potencjal-nych mo¿liwoœciach produkcyjpotencjal-nych. Celem pracy jest przedstawienie najbardziej prawdopodobnych odpo-wiedników z Systematyki gleb Polski wydanie 6. dla jednostek glebowych wymienionych w tabeli klas gruntów z 2012 roku. Korelacje wykonano dla dwóch grup u¿ytków: gruntów ornych oraz ³¹k trwa³ych i pastwisk trwa³ych.

JEDNOSTKI GLEBOWE WYRÓ¯NIANE

W KLASYFIKACJI BONITACYJNEJ

Analizuj¹c system klasyfikacji bonitacyjnej pod wzglêdem podzia³u na typy gleb nale¿y odwo³aæ siê do lat 50. ubieg³ego wieku oraz ówczesnego stanu wie-dzy gleboznawczej, znajomoœci pokrywy glebowej naszego kraju w nowych, powojennych granicach. W tamtym okresie wa¿ny wp³yw na postrzeganie podzia³u typologicznego gleb wywiera³y koncepcje W.W. Do-kuczajewa i jego nastêpców z rosyjskiej szko³y glebo-znawstwa genetycznego (Musierowicz 1951) oraz przedwojenne propozycje podzia³u gleb Polski wed³ug propozycji Miklaszewskiego (1935) oraz Mieczyñskie-go (1938). W latach 50. ubieg³eMieczyñskie-go wieku zosta³a tak-¿e wydana przegl¹dowa mapa gleb Polski w skali 1:1 000 000 pod redakcj¹ prof. J. Tomaszewskiego (1950) oraz bardziej szczegó³owa mapa w skali 1:300 000 pod redakcj¹ Musierowicza (Mapa gleb Polski 1958), dokumentuj¹ce zró¿nicowanie pokrywy glebowej naszego kraju. W projekcie klasyfikacji gleb Polski (1955), który ukaza³ siê przed opublikowaniem pierwszego wydania Systematyki gleb Polski (Przyrod-nicgenetyczna klasyfikacja gleb Polski 1956), zo-sta³y podane zasady, na których mia³ byæ zbudowany ówczesny system klasyfikacyjny. £¹czy³ on kryteria: genetyczne, geologiczno-petrograficzne oraz

fizjograficzne. Z za³o¿enia mia³ to byæ system uprosz-czony, ³atwy do zastosowania w warunkach tereno-wych, niewymagaj¹cy dodatkowych analiz laborato-ryjnych, a rozró¿nianie typów gleb i zebrane w tere-nie informacje o glebie, jej w³aœciwoœciach czy usytu-owaniu w rzeŸbie terenu mia³y przede wszystkim s³u-¿yæ do nadania jej w³aœciwej klasy bonitacyjnej (Musierowicz 1954). Nale¿y zaznaczyæ, ¿e tak ambitne przedsiêwziêcie wymaga³o równie¿ wykszta³-cenia w krótkim czasie nowej grupy klasyfikatorów gruntów i gleboznawców.

Wykaz typów gleb oraz zasady ich kodyfikacji na mapach klasyfikacyjnych by³y zawarte w kolejnych tabelach klas gruntów (Rozporz¹dzenie 1956, Rozpo-rz¹dzenie 1957, RozpoRozpo-rz¹dzenie 2012) oraz w Komen-tarzu do tabeli klas gruntów (1963). Komentarz do tabeli klas gruntów (1963) nie stanowi³ aktu prawne-go, ale w latach 1963–2012 by³ podstaw¹ do wyko-nywania klasyfikacji bonitacyjnej. W TKG z uwagi na warunki dla produkcji rolniczej, rolnicza przestrzeñ produkcyjna kraju zosta³a podzielona na dwa obszary: tereny wy¿ynne i nizinne oraz tereny górskie. Kodyfikacja typów gleb przyjêta w klasyfikacji bonitacyjnej odzwierciedla nie tylko obszar wystê-powania, ale te¿ rodzaj u¿ytku i ska³ê macierzyst¹ gleb. Na przyk³ad na terenach wy¿ynnych i nizinnych poszczególnym typom gleb ornych odpowiadaj¹ symbole od „A” do „G” (tab. 1), a na terenach górskich od „H” do „M”. W pierwszym wydaniu tabeli klas gruntów na gruntach ornych wydzielono nastêpuj¹ce typy gleb: gleby bielicowe, gleby brunatne, czarno-ziemy, czarne ziemie, gleby bagienne, rêdziny i mady, a na obszarach górskich dodano gleby pocz¹tko-wego stadium rozwojopocz¹tko-wego o niewykszta³conym profilu oraz wyró¿niono gleby bielicowe i brunatne, mady i rêdziny, ale nie wymieniono czarnoziemów, czarnych ziem oraz gleb bagiennych. Nie zamieszczo-no równie¿ wykazu typów gleb dla trwa³ych u¿ytków zielonych (Rozporz¹dzenie 1956). W klasyfikacji bonitacyjnej przyjêto równie¿ zasadê ³¹czenia nie-których typów gleb w grupy. Na terenach wy¿ynnych i nizinnych tak¹ grupê stanowi³y gleby bielicowe i gleby brunatne wytworzone ze ¿wirów i piasków, a na terenach górskich równie¿ gleby bielicowe i gleby brunatne wytworzone z ró¿nych utworów macierzystych (tab. 1).

Komentarz do tabeli klas gruntów (Komentarz 1963) wprowadzi³ kilka istotnych zmian w wydziela-niu i symbolice jednostek glebowych. W instrukcjach regionalnych dla terenów górskich, które stanowi³y oddzielne opracowania, poza g³ówn¹ tabel¹ klas gruntów dodano w kategorii gruntów ornych dwa nowe typy: czarne ziemie oraz gleby bagienne.Uzupe³niono równie¿ tabelê klas gruntów dla u¿ytków zielonych

(4)

TABELA 1. Wykaz typów gleb i grup typów gleb oraz ich symboli zastosowanych w tabelach klas gruntów TABLE 1. List of soil types and subtypes as well as their symbols applied in soil-valuation tables

w ó p y t y p u r g b u l b e l g y p y T i j c a k i f y s a l k w b e l g j e n j y c a t i n o b l o b m y S Rokwydaniatabeliklasgruntów 6 5 9 1 1963 2012 e n n i z i n i e n n y ¿ y w y n e r e T . 1 e n r o y t n u r G . 1 . 1 e w o c i l e i b y b e l G A + h c y n ¿ ó r z e n o z r o w t y w h c y t s y z r e i c a m w ó r o w t u + h c y n ¿ ó r z e n o z r o w t y w h c y t s y z r e i c a m w ó r o w t u + w ó k s a i p z e n o z r o w t y w luŸnych h c y t s a i n i l g o b a ³ s w ó k s a i p i e w o ³ p y b e l G A – – o k a j u p y t d o p e z d n a r w ( ) e w o c i l e i b o d u e s p y b e l g + h c y n Ÿ u l w ó k s a i p m e i k t ¹ j y w z h c y t s a i n i l g o b a ³ s i e n t a n u r b y b e l G B + h c y n ¿ ó r z e n o z r o w t y w h c y t s y z r e i c a m w ó r o w t u + h c y n ¿ ó r z e n o z r o w t y w h c y t s y z r e i c a m w ó r o w t u + h c y n Ÿ u l w ó k s a i p m e i k t ¹ j y w z h c y t s a i n i l g o b a ³ s i e w a z d r y b e l G B – – + h c y n Ÿ u l w ó k s a i p z e n o z r o w t y w h c y t s a i n i l g o b a ³ s i e w o c i l e i b y b e l G e n t a n u r b y b e l g i B A + w ó r i w ¿ e z e n o z r o w t y w w ó k s a i p i + w ó r i w ¿ e z e n o z r o w t y w w ó k s a i p i – y b e l g , e w o c i l e i b y b e l G e n t a n u r b y b e l g , e w o ³ p e w a z d r y b e l g i B A – – + w ó k s a i p i w ó r i w ¿ e z e n o z r o w t y w y m e i z o n r a z C C + w ó s s e l z e n o z r o w t y w + w ó s s e l z e n o z r o w t y w + w ó s s e l z e n o z r o w t y w e i m e i z e n r a z C D + + + e n n e i g a b y b e l G E + + – e n n e i g a b y b e l G e n n e i g a b o p y b e l g i E – – + y d a M F + + + y n i z d ê R G + + + e ³ a w r t a k s i w t s a p , e ³ a w r t i k ¹ £ . 2 . 1 e w o c i l e i b y b e l G brak u l o b m y s – – – e w o ³ p y b e l G brak u l o b m y s – – – e n t a n u r b y b e l G BZ – + + e w o j e l g e n t a n u r b y b e l G BZ(G) – + + e w a z d r y b e l G BZ – – + h c y n Ÿ u l w ó k s a i p z e n o z r o w t y w h c y t s a i n i l g o b a ³ s i y m e i z o n r a z C CZ – + + e w o j e l g y m e i z o n r a z C CZ(G) – + + e i m e i z e n r a z C DZ – + + e w o j e l g e i m e i z e n r a z C DZ(G) – + + e n n e i g a b y b e l G EZ – + – y b e l g i e n n e i g a b y b e l G e n n e i g a b o p Z E – – + y d a M FZ – + + e w o j e l g y d a M FZ(G) – + + y n i z d ê R GZ – + + e w o j e l g y n i z d ê R GZ(G) – + +

(5)

wydzielaj¹c w zasadzie te same typy gleb co dla gruntów ornych, z t¹ ró¿nic¹, ¿e by³y oznaczone dwiema du¿ymi literami alfabetu na przyk³ad gleby brunatne – BZ, czarne ziemie – DZ (tab. 1). W tej kategorii u¿ytków wprowadzono jako samodzielne jednostki równie¿ typy gleb glejowych, a do ich opisu zastosowano symbole trzyliterowe na przyk³ad czarne ziemie glejowe – DZ(G), gleby brunatne glejowe – BZ(G) (tab. 1). Nowym rozwi¹zaniem zaproponowanym w Komentarzu do tabeli klas gruntów (Komentarz 1963) by³ podzia³ gleb na podtypy bez wprowadzania dodatkowej symboliki dla tych jednostek, ale z mo¿liwoœci¹ zamieszczenia takiej informacji w opisie odkrywki glebowej, w

rubry-ce „Uwagi”. W typie gleb bielicowych wyró¿niono dwa podtypy: gleby bielicowe w³aœciwe i gleby pseudobie-licowe, a dla gleb brunatnych podtypy: w³aœciwe, wy³ugowane i kwaœne. W czarnoziemach i czarnych ziemiach wyró¿niono podtypy: w³aœciwe i zdegrado-wane, a mady i rêdziny podzielono na trzy podtypy: o niewykszta³cownym profilu glebowym, brunatne i czarnoziemne (próchnicze). Podzia³y te obowi¹zywa-³y dla ca³ego obszaru kraju bez wzglêdu na wysokoœæ nad poziom morza. Najbardziej liczn¹ grupê podtypów wydzielono w typie gleb bagiennych. Zaliczono do nich: (1) gleby glejowe, (2) gleby torfowe, gleby tor-fowo-mu³owe i gleby torfiaste, (3) gleby murszowe na torfach, (4) gleby murszowe na pod³o¿u mineralnym cd. tabeli 1 w ó p y t y p u r g b u l b e l g y p y T i j c a k i f y s a l k w b e l g j e n j y c a t i n o b l o b m y S Rokwydaniatabeliklasgruntów 6 5 9 1 1963 2012 e i k s r ó g y n e r e T . 2 e n r o y t n u r G . 1 . 2 m u i d a t s o g e w o k t ¹ z c o p y b e l G -³ a t z s k y w e i n o o g e w o j o w z o r u l i f o r p m y n o c H + + + e w o c i l e i b y b e l G I + + + e w o ³ p y b e l G – – + e n t a n u r b y b e l G + + + y d a M J + + + y n i z d ê R K + + + e i m e i z e n r a z C L – + + e n n e i g a b y b e l G M – + – e n n e i g a b y b e l G e n n e i g a b o p y b e l g i M – – + e n o l e i z i k t y ¿ u e ³ a w r T . 2 . 2 m u i d a t s o g e w o k t ¹ z c o p y b e l G -³ a t z s k y w e i n o o g e w o j o w z o r u l i f o r p m y n o c Z H – + + e w o c i l e i b y b e l G IZ – + + e w o ³ p y b e l G – – + e n t a n u r b y b e l G – + + e w o j e l g e w o c i l e i b y b e l G e w o j e l g e n t a n u r b y b e l g i ) G ( Z I – + – , e w o j e l g e w o c i l e i b y b e l G e w o j e l g e w o ³ p y b e l g e w o j e l g e n t a n u r b y b e l g i ) G ( Z I – – + y d a M JZ – + + e w o j e l g y d a M JZ(G) – + + y n i z d ê R KZ – + + e i m e i z e n r a z C LZ – + + e n n e i g a b y b e l G MZ – + – e n n e i g a b y b e l G e n n e i g a b o p y b e l g i Z M – – +

(6)

i gleby murszaste (murszowate). Nale¿y jednak pamiê-taæ, ¿e w tamtym okresie jednoczeœnie z bonitacj¹ gleb przebiega³y prace zwi¹zane z opracowaniem mapy glebowo-rolniczej w skali 1:5000. Podzia³ gleb na podtypy dotyczy³ g³ównie MGR i nie wprowadza³ ¿adnych istotnych zmian w klasyfikacji bonitacyjnej (Komentarz 1963). W pracach klasyfikacyjnych podzia³ typów gleb na podtypy funkcjonuje do chwili obecnej, poniewa¿ u³atwia klasyfikatorom rozpozna-nie gleb w warunkach terenowych oraz jest zawarty w TKG w szczegó³owych opisach wielu „gatunków gleb”.

Zasady symboliki dla typów gleb na mapach kla-syfikacyjnych wprowadzone w 1956 i 1963 roku zosta³y utrzymane tak¿e w tabeli klas gruntów z 2012 roku. Jednak zwiêkszono liczbê typów gleb i w ran-dze g³ównych jednostek glebowych dodano gleby p³owe i gleby rdzawe w nawi¹zaniu do w³aœciwoœci ska³ macierzystych, w których mog¹ przebiegaæ procesy p³owienia i rdzawienia. Gleby b³otne potrak-towano jako grupê typów gleb bagiennych i pobagien-nych pozostawiaj¹c w niej podtypy z 1963 roku (Roz-porz¹dzenie 2012). Obowi¹zuj¹ca tabela klas gruntów zawiera równie¿ czêœæ poœwiêcon¹ ocenie jakoœci gleb po rekultywacji przeznaczonych na grunty orne, w których nie wydzielono typów i s¹ one wspólnie ozna-czane symbolem ZR.

PORÓWNANIE TYPÓW GLEB

WYRÓ¯NIANYCH W KLASYFIKACJI

BONITACYJNEJ I SYSTEMATYCE

GLEB POLSKI, WYDANIE 6.

Rozwój wiedzy gleboznawczej i intensywne badania pokrywy glebowej prowadzone w naszym kraju przez ostatnie dziesiêciolecia pozwoli³y na opra-cowanie szóstego wydania Systematyki gleb Polski (2019). Wykorzystanie tego systemu w praktyce m.in. do opracowañ kartograficznych w ró¿nych skalach bêdzie wymagaæ umiejêtnoœci wykorzystania materia³ów archiwalnych i prawid³owej ich interpre-tacji, poniewa¿ ze wzglêdów ekonomicznych ma³o prawdopodobne jest przeprowadzenie badañ glebo-znawczych w skali, jak¹ uwzglêdniono w klasyfikacji bonitacyjnej i przygotowaniu MGR. Ze wzglêdu na od-mienne zasady stosowane w klasyfikacji bonitacyjnej i SGP6 zosta³a przygotowana tabela 2, która ma u³a-twiæ w³aœciwe korzystanie z obu tych opracowañ oraz wskazaæ czy i które nowe typy gleb wyró¿nione w SGP6 mog¹ w przysz³oœci zostaæ wprowadzone do tabeli klas gruntów, wzorem wczeœniejszych opraco-wañ (Komentarz 1963, Rozporz¹dzenie 2012).

Klasyfikacja bonitacyjna obejmuje tylko gleby u¿ytkowane rolniczo i niektóre grunty leœne (Ustawa 1989) i jest systemem uproszczonym, nie tylko w po-równaniu do aktualnych opracowañ gleboznawczych, ale równie¿ wczeœniejszych wydañ systematyk gleb Polski (Przyrodniczo-genetyczna klasyfikacja gleb Pol-ski 1956). Od wprowadzenia zasad klasyfikacji boni-tacyjnej, g³ówn¹ jednostkê glebow¹ stanowi typ gleby, uwzglêdniony bezpoœrednio na mapach bonita-cyjnych i opisach odkrywek glebowych stanowi¹cych za³¹cznik do projektu ustalenia klasyfikacji (Czarnow-ski 1966) nazywanego we wczeœniejszych przepisach operatem klasyfikacyjnym (Czarnowski 1966, KuŸnic-ki et al. 1979). Dodatkowe informacje daj¹ce podsta-wê do bardziej szczegó³owych odniesieñ s¹ zakodowa-ne pod cyfr¹ arabsk¹ (od 1 do 6) odpowiadaj¹c¹ skale macierzystej, z której na terenach wy¿ynnych i nizin-nych wytworzy³y siê gleby rdzawe, gleby brunatne, gleby bielicowe i gleby p³owe (typy AB, A i B) oraz ma³ych liter alfabetu ³aciñskiego poczynaj¹c od litery „a”, odpowiadaj¹cych „gatunkom gleb” reprezentuj¹-cych poszczególne typy gleb i klasy bonitacyjne. Po-równanie informacji glebowej stosowanej w klasyfika-cji bonitacyjnej i jej odniesienie do SGP6 wskazuje, ¿e znalezienie w³aœciwych odpowiedników w obu syste-mach bêdzie dosyæ proste na przyk³ad dla czarnozie-mów czy czarnych ziem, natomiast dla innych typów gleb znacznie utrudnione, wymagaj¹ce skorzystania z informacji nie tylko zawartej w opisach „gatunków gleb”, ale te¿ korzystania z oryginalnych opisów odkrywek glebowych. G³ówne ró¿nice wystêpuj¹ w przypadku (tab. 2): (a) typów gleb, które w aktual-nym wydaniu Systematyki gleb Polski s¹ wymienione w randze typów, natomiast w klasyfikacji bonitacyj-nej by³y wymieniane jako jednostki ni¿szej rangi (na przyk³ad rêdziny w³aœciwe, rêdziny brunatne i rêdziny czarnoziemne); (b) typów gleb, które nie by³y wyró¿niane w klasyfikacji bonitacyjnej (na przyk³ad wertisole, gleby kulturoziemne, gleby technogeniczne); (c) typów gleb, w których nast¹pi³a zasadnicza zmiana rozpoznania cech diagnostycznych (na przy-k³ad gleb, w których podpowierzchniowy poziom B by³ rozpoznawany jako poziom brunatnienia, a obecnie jest rozpoznawany jako poziom wmycia i³u koloidalnego, co powoduje zaliczenie gleby jako p³owej zerodowanej); (d) wprowadzenie w SGP6 kryte-rium mi¹¿szoœci dla gleb organicznych ≥30 cm, nie jak w przypadku klasyfikacji bonitacyjnej ≥20 cm; (e) wyró¿nianie gleb organicznych na podstawie m.in. œciœle okreœlonej zawartoœci wêgla organicznego (≥12%), a nie tylko cech substancji organicznej wskazuj¹cych na powstawanie w warunkach nadmier-nego uwilgotnienia oraz (f) wyró¿nienie w randze typu gleb deluwialnych, podczas gdy w klasyfikacji

(7)

bonitacyjnej gleby deluwialne s¹ uwidocznione jako odmiany (na przyk³ad czarnoziemy deluwialne, czarne ziemie deluwialne) – tabela 2.

Podczas porównywania jednostek glebowych wydzielonych w klasyfikacji bonitacyjnej z jednostka-mi glebowyjednostka-mi wyró¿nionyjednostka-mi w SGP6 nale¿y pamiêtaæ, ¿e bonitacja gleb zawiera wiele iloœciowych parametrów s³u¿¹cych do zaliczania danej gleby do odpowiedniej klasy bonitacyjnej (Prusinkiewicz 1994). Na przyk³ad autorzy Komentarza do tabeli klas gruntów (1963) wskazywali, ¿e: „wielka ró¿norodnoœæ

i zmiennoœæ gleb wystêpuj¹cych w terenie powoduje to, ¿e niemo¿liwe jest podanie opisów dla wszystkich gatunków (odmian) gleb napotykanych w trakcie wy-konywania prac klasyfikacyjnych w polu”. Dlatego „(…) do gatunków (odmian) tych nale¿y zaliczyæ wszystkie zbli¿one do nich i ró¿ni¹ce siê tylko w ma-³ym stopniu zasadniczymi cechami gleby o jednako-wej potencjalnej wartoœci u¿ytkowo-rolniczej”.

Ponad-to w TKG sPonad-tosowano pewne uogólnienia dotycz¹ce szczególnie wskaŸników iloœciowych i niektórych jakoœciowych, które s¹ istotne w nowoczesnych systematykach gleb, a w klasyfikacji bonitacyjnej wskazywa³y na potencjaln¹ produkcyjnoœæ gleb rolniczych. W wyjaœnieniach zawartych w Komenta-rzu do tabeli klas gruntów (1963) wyraŸnie zaznaczo-no, ¿e „w trakcie wykonywania prac klasyfikacyjnych

nie nale¿y mechanicznie i bezkrytycznie odnosiæ siê do poszczególnych cech gleby podanych w opisach ga-tunków (odmian) gleb (…), np. do iloœci centymetrów przedstawiaj¹cych mi¹¿szoœæ poziomu próchniczne-go lub mi¹¿szoœæ innych poziomów lub warstw o ró¿nym sk³adzie mechanicznym, do iloœci centymetrów przedstawiaj¹cych g³êbokoœæ wystêpowania plam glejowych itp. Natomiast zawsze nale¿y mieæ synte-tyczne podejœcie do klasyfikowanej gleby i na podsta-wie wszystkich charakterystycznych jej cech wyrobiæ sobie pogl¹d na potencjaln¹ u¿ytkowo-rolnicz¹ wartoœæ tej gleby".

Za³o¿enia te w pewien sposób determinuj¹ mo¿li-woœæ wspó³czesnego korzystania z dokumentacji kla-syfikacyjnej, wskazuj¹c, ¿e w wielu przypadkach mo¿e ona stanowiæ materia³ pogl¹dowy, wymagaj¹cy do g³êbszych analiz wykorzystania map glebowo-rolni-czych w ró¿nych skalach.

Warto w skrócie przypomnieæ te zasady, dlatego w pracy przytoczono kilka przyk³adów zapisów stosowanych w klasyfikacji bonitacyjnej wraz z ich odniesieniem do SGP6. Zapis R-IVa/AB/2/e oznacza grunty orne (R) terenów wy¿ynnych i nizinnych klasy IVa, na których mog¹ wystêpowaæ gleby bielicowe, gleby p³owe, gleby rdzawe lub gleby brunatne wytwo-rzone z piasków (AB/2). W tabeli klas gruntów (Roz-porz¹dzenie 2012) pod liter¹ „e” znajduje siê zapis

„Piaski s³abo gliniaste, niekiedy z domieszk¹ ¿wiru, na przepuszczalnej glinie wystêpuj¹cej nie g³êbiej ni¿ 70 cm. Poziom próchniczny o mi¹¿szoœci oko³o 25 cm. S¹ to gleby ¿ytnio-ziemniaczane. W latach o du¿ej iloœci opadów nadaj¹ siê równie¿ pod uprawê pozo-sta³ych zbó¿”. Szczegó³owy opis profilu wskazuje, ¿e

z du¿ym prawdopodobieñstwem bêdzie to gleba rdza-wa, chocia¿ nie mo¿na wykluczyæ zaliczenia jej do gleb bielicowych o ile w opisie odkrywki klasyfikator uwzglêdni³ wystêpowanie poziomu wymycia.

Zapis R-IIIb/A/3/b oznacza grunty orne (R) tere-nów wy¿ynnych i nizinnych klasy IIIb, gleby p³owe wytworzone z glin (A/3) opisane w TKG pod liter¹ „b” jako: „Gleby p³owe wytworzone z glin, lekkie. Poziom

próchniczny o mi¹¿szoœci oko³o 25 cm. Mi¹¿szoœæ warstw spiaszczonych do gliniastego pod³o¿a siêga 60–80 cm. Gleby te s¹ zmeliorowane lub nie wyma-gaj¹ melioracji. Przy odpowiednim nawo¿eniu daj¹ dobre plony wszystkich roœlin uprawnych”.

Najwa¿-niejsze informacje dotycz¹ce tych gleb s¹ zawarte w ich symbolu oraz kategorii agronomicznej. Symbol A oznacza, ¿e w trakcie oceny tej gleby przez klasyfi-katora w jej profilu musia³ wystêpowaæ poziom prze-mycia (oznaczony symbolem A2), który kwalifikowa³ tê glebê do gleb p³owych, a nie poziom wzbogacenia (argik) jak to ma miejsce w SGP6. Ponadto zapis

„gleby wytworzone z glin, lekkie” oznacza nie tylko

spiaszczenie warstwy górnej, ale utwory powierzch-niowe posiadaj¹ce uziarnienie od piasków gliniastych lekkich do piasków gliniastych mocnych pylastych. Analiza szczegó³owych danych zawartych w opisie odkrywki glebowej mo¿e z du¿ym prawdopodobieñ-stwem wskazaæ w³aœciwy podtyp tej gleby.

Kolejny przyk³ad to R-IVb/B/6/d oznacza grunty orne (R) zlokalizowane na terenach wy¿ynnych i nizinnych klasy IVb, na których wystêpuj¹ gleby brunatne wytworzone z lessów (B/6). Zapis pod liter¹ „d” charakteryzuje „Gleby brunatne lessowe,

namy-te, nisko po³o¿one na nieprzepuszczalnym pod³o¿u. Poziom glejowy ju¿ od g³êbokoœci 40 cm w g³¹b profilu glebowego. Niezmeliorowane. Gleby zimne, w sprzyjaj¹cych warunkach atmosferycznych mog¹ daæ dobre plony. Nadaj¹ siê w szczególnoœci pod uprawê mieszanek, owsa i roœlin pastewnych”

(Roz-porz¹dzenie 2012). Pomimo, ¿e na mapie klasyfikacyj-nej gleba ta jest opisana symbolem B, to typem gleb, który w SGP6 z du¿ym prawdopodobieñstwem bêdzie odpowiadaæ temu opisowi jest typ gleby gruntowo-glejowe. Na pewno nie bêd¹ to gleby brunatne, nawet w podtypie gruntowo-glejowe, poniewa¿ poziom glejowy w opisanym przypadku wystêpuje znacznie wy¿ej (40 cm) w profilu glebowym ni¿ wynika to z opisu w SGP6 dla gleb brunatnych gruntowo-glejo-wych (≤ 80 cm). Pomimo informacji o wystêpowaniu

(8)

warstwy namytej w profilu tej gleby, nie mo¿na zakwa-lifikowaæ jej do typu gleb deluwialnych w podtypie gruntowo-glejowe ze wzglêdu na wystêpowanie ca³kowitego oglejenia ju¿ na g³êbokoœci 40 cm. W klasyfikacji bonitacyjnej oglejenie ca³kowite jest równoznaczne z poziomem glejowym.

Sekwencja znaków R-IIIb/K/d odpowiada gruntom ornym (R), klasie IIIa oraz rêdzinom (K) zlokalizowa-nych na terenach górskich opisazlokalizowa-nych jako gatunek „d”:

„Rêdziny wytworzone z wapnistych ³upków ilastych lub i³ów marglistych, o mi¹¿szoœci nie mniejszej ni¿ 70 cm. Uziarnienie glin ciê¿kich. S¹ to gleby trudniej-sze do uprawy (wêglan wapnia wystêpuje w ca³ym profilu glebowym). Gleby te s¹ po³o¿one poni¿ej 450 m n.p.m. na stokach o nachyleniu do 20°, o wy-stawie po³udniowej lub po³udniowo zachodniej. Poziom próchniczny o mi¹¿szoœci 20–30 cm o zabar-wieniu szarym z ¿ó³tym odcieniem, ni¿ej przewa¿a barwa ¿ó³ta. Przy dobrych stosunkach wodno-po-wietrznych nadaj¹ siê pod uprawê wiêkszoœci roœlin uprawnych” (Rozporz¹dzenie 2012). Na podstawie

opisu tej gleby mo¿na wnioskowaæ, ¿e odpowiednikiem w SGP6 bêd¹ rêdziny w³aœciwe (chocia¿ mi¹¿szoœæ profilu glebowego jest nieco wiêksza ni¿ przewidzia-na w SGP6 dla tego typu gleb) lub rêdziny bruprzewidzia-natne, pomimo, ¿e w opisie nie wspomniano o wystêpowa-niu poziomu brunatnienia. W klasyfikacji bonitacyj-nej jako poziom kambik traktowano zwietrzelinê wapienia, która najczêœciej przyjmuje barwê brunatn¹ i jest cech¹ korzystn¹ dla uprawy roœlin zwiêkszaj¹c polow¹ pojemnoœæ wodn¹ gleby. Potencjalnie mo¿na tê glebê równie¿ zaliczyæ do rêdzin czarnoziemnych, chocia¿ opis barwy poziomu próchnicznego bezpoœred-nio nie wskazuje na wystêpowanie mollika.

Opis £-VI/DZ(G)/a oznacza ³¹ki trwa³e (£) klasy VI i czarne ziemie glejowe (DZ(G)) odpowiadaj¹ce opisowi gatunku pod liter¹ „a”: „Czarne ziemie

wy-tworzone z piasków luŸnych lub s³abo gliniastych, ca³-kowite, o stale za wysokim poziomie wody gruntowej. W poziomie próchnicznym wystêpuje storfia³a próch-nica. Po³o¿enie w zag³êbieniach bezodp³ywowych. Oglejenie wystêpuje powy¿ej g³êbokoœci 20 cm, wy-raŸnie zaznaczone. W pod³o¿u wystêpuje warstwa ru-dawca. Gleby te s¹ trudno dostêpne, zakrzaczone”

(Rozporz¹dzenie 2012). Ze wzglêdu na g³êbokoœæ wystêpowania „wyraŸnie zaznaczonego oglejenia” najbardziej prawdopodobnym odpowiednikiem tej gle-by w SGP6 jest typ: glegle-by gruntowo-glejowe, a nie czarne ziemie. Ponadto „storfia³a próchnica” wyklucza wystêpowanie mollika, ale te¿ nie wskazuje na obecnoœæ histika i murszika, poniewa¿ gleba ta nie zosta³a zaliczona do typu gleb bagiennych i pobagien-nych (EZ).

Pokrywa glebowa cechuje siê zmiennoœci¹ prze-strzenn¹ i ulega przekszta³ceniom w czasie. W ujêciu przestrzennym stanowi kontinuum sk³adaj¹ce siê z licznych form poœrednich, dlatego próba objêcia wszystkich tych form mog³aby skutkowaæ nadmiernym rozdrobnieniem systemu klasyfikacyjnego oraz wymu-siæ zmianê kodyfikacji gleb na mapach. Aktualny stan wiedzy o glebach, podsumowany w SGP6, tak¿e umo¿-liwia wyodrêbnienie wielu cech gleby, które maj¹ prak-tyczne znaczenie dla okreœlenia jej jakoœci (bonitacji). Na przyk³ad, precyzyjne definicje powierzchniowych poziomów diagnostycznych, zw³aszcza poziomu mollik. W klasyfikacji bonitacyjnej (Komentarz 1963) wa¿ne znaczenie przy zaliczaniu gleb do odpowiednich klas ma mi¹¿szoœæ poziomu próchnicznego, jego barwa, struktura i uk³ad (Strzemski 1972, Strzemski et al. 1973). W glebach zaliczonych do najwy¿szych klas bonitacyjnych (I, II) mi¹¿szoœæ ta wynosi ponad 30 cm, w klasach IIIa, IIIb najczêœciej oko³o 30 cm, w ni¿szych klasach 25–20 cm. Bardzo istotne znacze-nie w SGP6 dla oceny jakoœci gleb ma doprecyzowa-nie w³aœciwoœci gruntowo-glejowych i opadowo-glejowych, które w sposób zasadniczy wp³ywaj¹ na zró¿nicowan¹ ocenê przydatnoœci rolniczej gleb ornych oraz ³¹k trwa³ych i pastwisk trwa³ych.

Analiza definicji typów i podtypów gleb wyró¿nio-nych w SGP6 pokazuje, ¿e mo¿liwe jest dopasowanie niemal wszystkich jednostek SGP6 do uproszczonych kodów literowo-cyfrowych stosowanych w tabeli i na mapach klasyfikacyjnych. Oznacza to, ¿e SGP6 mo¿e byæ stosowana, podobnie jak SGP4 przy wyró¿-nianiu typów gleb na potrzeby klasyfikacji bonitacyj-nej. Nowe typy i podtypy gleb, które wystêpuj¹ w SGP6, a nie by³y dotychczas wyró¿niane w klasyfi-kacji bonitacyjnej musz¹ zostaæ objête standardowy-mi symbolastandardowy-mi, zgodnie z zasadastandardowy-mi przyjêtystandardowy-mi w kla-syfikacji bonitacyjnej. Na przyk³ad, literami D lub DZ mog¹ byæ oznaczane nie tylko czarne ziemie, ale równie¿ wertisole oraz gleby szare bêd¹ce w rolniczym u¿ytkowaniu. Rozszerzenie znaczenia tradycyjnych symboli nie jest niczym nowym, gdy¿ od dawna, podobnie jak w obecnie obowi¹zuj¹cej tabeli klas gruntów (Rozporz¹dzenie 2012) akceptuje siê, ¿e litera A opisuje nie tylko gleby bielicowe, ale i gleby p³owe, a litera B obejmuje nie tylko gleby brunatne, ale i gleby rdzawe. Takie rozwi¹zanie bêdzie wyma-gaæ zmian prawnych i rzetelnego sprawdzenia popraw-noœci jego stosowania. îród³em problemów nie jest nowy schemat podzia³u i wiêksza liczba typów gleb, ale przede wszystkim odmienna klasyfikacja uziarnie-nia oraz potrzeba w³aœciwej identyfikacji gleb w warunkach terenowych bez koniecznoœci stosowania dodatkowych badañ laboratoryjnych. Ten ostatni problem wydaje siê mniej istotny na poziomie typu

(9)

123

T

ypy gleb wyró¿niane w klasyfikacji bonitacyjnej i ich odpowiedniki w 6. wydaniu Systematyki gleb Polski

TABELA 2. Korelacje pomiêdzy jednostkami glebowymi wyró¿nionymi w Systematyce gleb Polski, wydanie szóste (2019) a typami gleb wyró¿nianymi w klasyfikacji bonitacyjnej TABLE 2. Correlation between soil classification units listed in the Polish Soil Classification (6th edition, 2019) and soil types included in the soil quality classification

) 9 1 0 2 ( 6 P G S Klasyfikacjabontiacyjna(2012) b e l g y p y T Podtyp Gruntyorne(R) £¹kitrwa³e(£),Pastwiskatrwa³e(Ps) b e l g y p y T Klasa a n j y c a ti n o b i g a w U Typygleb Klasa a n j y c a ti n o b i g a w U ) S ( e n a w o t ³ a t z s k u o b a ³ s y b e l G . 1 d ¹ z R e n l a j c i n i y b e l G . 1 . 1 ) I S ( ) k s I S ( e l o s o ti L Brakodpowiednika y b e l g u p y t a l d – Nieu¿ytkowanejako e n r o y b e l g a k i n d e i w o p d o k a r B y b e l g u p y t a l d – Nieu¿ytkowanejako a k s i w t s a p i e ³ a w r t i k ¹ ³ e ³ a w r t ) s r I S ( e t s il a k s e n l a j c i n i y n i z d ê R ) r r I S ( e w o z s o m u r e n l a j c i n i y n i z d ê R ) d m I S ( e n l a j c i n i y d a M ) m r I S ( e w o z s o m u r e n l a j c i n i y b e l G ) u l I S ( e n Ÿ u l e n l a j c i n i y b e l G Naterenach h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w B A w ó p y t a p u r g z I V , I V Rzadkou¿ytkowane e n r o y t n u r g o k a j ) Q S ( y r e k n a R . 2 . 1 Rankerytypowe(SQt) Brakodpowiednika y b e l g u p y t a l d – Nieu¿ytkowanejako e n r o y b e l g ) Z H ( e n l a j c i n i y b e l G V,VI S³abeibardzos³abe e i k s r ó g a k s i w t s a p ) h Q S ( e n z c i n h c ó r p y r e k n a R V ) r b Q S ( e ³ a i n t a n u r b z y r e k n a R Niektóreodmiany ) Z I ( h c y n t a n u r b b e l g I V , V ) b Q S ( e n a w o c il e i b z y r e k n a R – – – ) t b Q S ( e w o n i w t u b y r e k n a R Glebyinicjalne(HZ) V,VI S³abeibardzos³abe e i k s r ó g a k s i w t s a p y n i z d ê R . 3 . 1 ) R S ( e w i c œ a ³ w ) t R S ( e w o p y t e w i c œ a ³ w y n i z d ê R Rêdziny(G)na n i z i n i n y ¿ y w h c a n e r e t ) K ( y n i z d ê r z a r o h c a r ó g w I V – b I I I Wzale¿noœciod i c œ o k o b ê ³ g , a i n e i n r a i z u ³ a k s u j a z d o r , u li f o r p -o w o t e l e i k z s , a ¿ o ³ d o p u k o t s a i n e l y h c a n ,i c œ a n ) Z G ( y n i z d ê R n i z i n i n y ¿ y w h c a n e r e t ) Z K ( y n i z d ê r z a r o h c a r ó g w I V – I I I Bontiacjawzale¿noœci , u li f o r p i c œ o k o b ê ³ g d o , a ¿ o ³ d o p ³ a k s u j a z d o r ,i c œ o w o t e l e i k z s u k o t s a i n e l y h c a n ) a p R S ( e w i c œ a ³ w y n i z d ê r a r a P IIIb–IVb III,IV ) m r R S ( e w o z s o m u r e w i c œ a ³ w y n i z d ê R Rêdziny(K) h c i k s r ó g h c a n e r e t w I V Rêdziny(KZ) h c a r ó g w I V S³abepastwiska e i k s r ó g ) il R S ( e n r o i z e j o p e w i c œ a ³ w y n i z d ê R Czarneziemie(D)na , n i z i n i n y ¿ y w h c a n e r e t ¹ j u p ê t s y w e i n h c a r ó g w b V I – b I I I Czarneziemie(DZ)na , n i z i n i n y ¿ y w h c a n e r e t ¹ j u p ê t s y w e i n h c a r ó g w V I , I I I Bontiacjazale¿yod h c y n d o w w ó k n u s o t s ) h R S ( e n z c i n h c ó r p e w i c œ a ³ w y n i z d ê R Rêdziny(G)na n i z i n i n y ¿ y w h c a n e r e t ) K ( y n i z d ê r z a r o h c a r ó g w a V I – b I I I Rêdziny(GZ)na n i z i n i n y ¿ y w h c a n e r e t ) Z K ( y n i z d ê r z a r o h c a r ó g w V I , I I I Wzale¿noœciod a ¿ o ³ d o p ³ a k s u j a z d o r i c œ o w o t e l e i k z s i ) t b R S ( e w o n i w t u b e w i c œ a ³ w y n i z d ê R Brakodpowiednika y b e l g u p y t a l d – Rêdziny(KZ) h c a r ó g w I V , V S³abepastwiska

(10)

124 BO¯ENA SMRECZAK, ANDRZEJ £ACHACZ c.d. tabeli 2 ) 9 1 0 2 ( 6 P G S Klasyfikacjabonitacyjna(2012) b e l g y p y T Podtyp Gruntyorne(R) £¹kitrwa³e(£),Pastwiskatrwa³e(Ps) b e l g y p y T Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U Typygleb Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U y d a M . 4 . 1 e w i c œ a ³ w ) M S ( ) t M S ( e w o p y t e w i c œ a ³ w y d a M Mady(F)naterenach z a r o n i z i n i n y ¿ y w h c a r ó g w ) J ( y d a m V – b I I I Bonitacjazale¿yod a i n e i n r a i z u ) Z F ( y d a M n y ¿ y w h c a n e r e t a n ) Z J ( y d a m z a r o n i z i n i h c a r ó g w V I , I I I Bonitacjazale¿yod a i n e i n r a i z u ) h M S ( e n z c i n h c ó r p e w i c œ a ³ w y d a M IIIa–IVa III,IV e w o j e l g -o w o t n u r g e w i c œ a ³ w y d a M ) g g M S ( V – b I I I III,IV e w o j e l g -o w o d a p o e w i c œ a ³ w y d a M ) g o M S ( a V I – a I I I III y b e l G . 5 . 1 e n l a i w u l e d ) L S ( e w i c œ a ³ w e w o p y t e w i c œ a ³ w e n l a i w u l e d y b e l G ) t L S ( ¹ j u p ê t s y W h c a n a i m d o w h c a p y t h c y n ¿ ó r w b e l g b I I I , a I I I – – III Najczêœciej o k a j e n a w o k t y ¿ u e ³ a w r t i k ¹ ³ e n z c i n h c ó r p e w i c œ a ³ w e n l a i w u l e d y b e l G ) h L S ( a I I I II–III e w o f r o t a n e w i c œ a ³ w e n l a i w u l e d y b e l G ) t n L S ( b V I – b I I I I–III -o w o t n u r g e w i c œ a ³ w e n l a i w u l e d y b e l G ) g g L S ( e w o j e l g b V I – b I I I III -o w o d a p o e w i c œ a ³ w e n l a i w u l e d y b e l G ) g o L S ( e w o j e l g a V I – a I I I III U¿ytkowanejako a k s i w t s a p e ³ a w r t e l o s o n e r A . 6 . 1 ) N S ( ) t N S ( e w o p y t e l o s o n e r A Glebybielicoweigleby e n o z r o w t y w e w a z d r a n , ) B A ( w ó k s a i p z n i z i n i n y ¿ y w e z r a z s b o I V , V – Brakodpowiednika y b e l g u p y t a l d – – ) t m N S ( e t a w o z s r u m e l o s o n e r A Glebybagienne a n ) E ( e n n e i g a b o p i , n i z i n i n y ¿ y w e z r a z s b o h c a r ó g w ¹ j u p ê t s y w e i n V – b V I – Glebybagienneipo -a n ) Z E ( e n n e i g a b n i z i n i n y ¿ y w e z r a z s b o , h c a r ó g w ¹ j u p ê t s y w e i n V , V I ) h N S ( e n z c i n h c ó r p e l o s o n e r A Glebyrdzawe w ó k s a i p z e n o z r o w t y w e z r a z s b o a n ) B A ( e i n , n i z i n i n y ¿ y w h c a r ó g w ¹ j u p ê t s y w V – Glebyrdzawe w ó k s a i p z e n o z r o w t y w a n Z B j e i c œ ê z c j a n ( ) n i z i n i n y ¿ y w e z r a z s b o V ) d r N S ( e w a z d r e l o s o n e r A V – Brakodpowiednika y b e l g u p y t a l d – – ) b N S ( e n a w o c i l e i b z e l o s o n e r A Brakodpowiednika y b e l g u p y t a l d – Nieu¿ytkowanejako e n r o y b e l g ) g g N S ( e w o j e l g -o w o t n u r g e l o s o n e r A Glebyrdzawe w ó k s a i p z e n o z r o w t y w e z r a z s b o a n ) B A ( e i n , n i z i n i n y ¿ y w h c a r ó g w ¹ j u p ê t s y w V – Glebyrdzawe w ó k s a i p z e n o z r o w t y w h c a r a z s b o a n ) Z B ( h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w V –

(11)

125

T

c.d. tabeli 2 ) 9 1 0 2 ( 6 P G S Klasyfikacjabonitacyjna(2012) b e l g y p y T Podtyp Gruntyorne(R) £¹kitrwa³e(£),Pastwiskatrwa³e(Ps) b e l g y p y T Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U Typygleb Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U e l o s o g e R . 7 . 1 ) Y S ( ) t Y S ( e w o p y t e l o s o g e R Glebyp³oweigleby h c a r ó g w ) I ( e n t a n u r b I V , V – Glebyp³oweigleby h c a r ó g w ) Z I ( e n t a n u r b I V , V – ) m r Y S ( e w o z s o m u r e l o s o g e R Brakodpowiednika y b e l g u p y t a l d – – Brakodpowiednika y b e l g u p y t a l d – Nieu¿ytkowanejako a k s i w t s a p i i k ¹ ³ ³ a w r t ) h Y S ( e n z c i n h c ó r p e l o s o g e R G³ówniegleby ) I ( e n t a n u r b h c a r ó g w V – G³ówniegleby ) Z I ( e n t a n u r b h c a r ó g w V U¿ytkowanejako a k s i w t s a p e ³ a w r t ) r b Y S ( e ³ a i n t a n u r b z e l o s o g e R VI – VI Marginalneznaczenie e z c i n l o r ) b Y S ( e n a w o c i l e i b z e l o s o g e R Brakodpowiednika y b e l g u p y t a l d – Nieu¿ytkowanejako e n r o y b e l g a k i n d e i w o p d o k a r B y b e l g u p y t a l d – Nieu¿ytkowanejako a k s i w t s a p i i k ¹ ³ e ³ a w r t ) B ( w n m e i z o n t a n u r b y b e l G . 2 d ¹ z R y b e l G . 1 . 2 ) B B ( e n t a n u r b ) w B B ( e w i c œ a ³ w e n t a n u r b y b e l G Glebybrunatne(AB) w ó k s a i p z e n o z r o w t y w , p l p ,l p m e i k t ¹ j y w z ( h c y n n i z z a r o ) p s p , s p a n h c y w o h c u r k o ³ a k s n i z i n i n y ¿ y w e i n e r e t ) I ( e n t a n u r b y b e l g z a r o e i k s r ó g b I I I , a I I I – Glebybrunatne(BZ) n i z i n i n y ¿ y w e i n e r e t a n e n t a n u r b y b e l g z a r o e i k s r ó g ) Z I ( I I I , I I – ) y w B B ( e n a w o g u ³ y w e n t a n u r b y b e l G IIIa,IIIb II,III – ) i b B B ( e n a w o c i l e i b z e n t a n u r b y b e l G Brakodpowiednika y b e l g u p y t a l d – Nieu¿ytkowanejako e n r o y b e l g a k i n d e i w o p d o k a r B y b e l g u p y t a l d – Nieu¿ytkowanejako a k s i w t s a p i i k ¹ ³ e ³ a w r t ) w k B B ( e n œ a w k e n t a n u r b y b e l G Glebybrunatne(AB) w ó k s a i p z e n o z r o w t y w , p l p ,l p m e i k t ¹ j y w z ( h c y n n i z z a r o ) p s p , s p a n h c y w o h c u r k o ³ a k s n i z i n i n y ¿ y w e i n e r e t ) I ( e n t a n u r b y b e l g z a r o e i k s r ó g a V I , b I I I – Glebybrunatne(BZ) n i z i n i n y ¿ y w e i n e r e t a n e n t a n u r b y b e l g z a r o e i k s r ó g ) Z I ( V I , I I I Bonitacjamo¿ebyæ u k d a p y z r p w a n o ¿ i n b o o g e n t s y z r o k e i n a i n e ¿ o r g a z i a i n e ¿ o ³ o p ¹ n d o w ¹ j z o r e ) h B B ( e n z c i n h c ó r p e n t a n u r b y b e l G II,IIIa I–III e w o j e l g -o w o t n u r g e n t a n u r b y b e l G ) g g B B ( b V I , a V I IV,V e w o j e l g -o w o d a p o e n t a n u r b y b e l G ) g o B B ( b V I – b I I I III,IV ) m r B B ( e w o z s o m u r e n t a n u r b y b e l G Brakodpowiednika y b e l g u p y t a l d – Nieu¿ytkowanejako e n r o y b e l g – V,VI –

(12)

126 BO¯ENA SMRECZAK, ANDRZEJ £ACHACZ c.d. tabeli 2 ) 9 1 0 2 ( 6 P G S Klasyfikacjabonitacyjna(2012) b e l g y p y T Podtyp Gruntyorne(R) £¹kitrwa³e(£),Pastwiskatrwa³e(Ps) b e l g y p y T Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U Typygleb Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U y n i z d ê R . 2 . 2 ) R B ( e n t a n u r b ) t R B ( e w o p y t e n t a n u r b y n i z d ê R Rêdziny(G)na n i z i n i n y ¿ y w h c a n e r e t h c a r ó g w ) K ( z a r o b V I – b I I I – Rêdziny(GZ)na n i z i n i n y ¿ y w h c a n e r e t h c a r ó g w ) Z K ( z a r o V I , I I I Vklasa–gdyglebys¹ e i k t y ³ p ) a p R B ( e n t a n u r b y n i z d ê r a r a P IIIa–IVa – III,IV Wzale¿noœciod a i n e l y h c a n i a i n e i n r a i z u u k o t s ) m r R B ( e w o z s o m u r e n t a n u r b y n i z d ê R Brakodpowiednika y b e l g u p y t a l d – Nieu¿ytkowanejako e n r o y b e l g ) Z K ( y n i z d ê R h c a r ó g w V , V I Rzadkowu¿ytkowaniu m y z c i n l o r ) h R B ( e n z c i n h c ó r p e n t a n u r b y n i z d ê R Rêdziny(G)na n i z i n i n y ¿ y w h c a n e r e t h c a r ó g w ) K ( z a r o a V I – a I I I – Rêdziny(GZ)na n i z i n i n y ¿ y w h c a n e r e t h c a r ó g w ) Z K ( z a r o V I , I I I Ps–gdyszkieletowe y d a M . 3 . 2 ) F B ( e n t a n u r b ) t F B ( e w o p y t e n t a n u r b y d a M Mady(F)naterenach ) J ( z a r o n i z i n i n y ¿ y w h c a r ó g w b V I – b I I I Bonitacjazale¿y a i n e i n r a i z u d o ) Z F ( y d a M n y ¿ y w h c a n e r e t a n ) Z J ( z a r o n i z i n i h c a r ó g w V I , I I I Bonitacjawzale¿noœci -o z s ¿ ¹ i m i a i n e i n r a i z u d o h c y w o i n h c z r e i w o p i c œ h c y w o d a m w t s r a w b u l h c y t s a i n i l g ( ) h c y t s a i n i l g -o w o ³ y p ) d r F B ( e w a z d r y d a M IVa–V IV,V G³ówniepastwiska ) h F B ( e n z c i n h c ó r p e n t a n u r b y d a M IIIa–IVa III,IV – e w o j e l g -o w o t n u r g e n t a n u r b y d a M ) g g F B ( b V I – b I I I II–IV G³ówniepastwiska e w o j e l g -o w o d a p o e n t a n u r b y d a M ) g o F B ( b V I – b I I I III,IV Bonitacjawzale¿noœci oduziarnienieimi¹¿szoœ -h c y w o i n h c z r e i w o p i c h c y w o d a m w t s r a w b u l h c y t s a i n i l g ( ) h c y t s a i n i l g -o w o ³ y p y b e l G . 4 . 2 ) H B ( e w o r h c o ) t H B ( e w o p y t e w o r h c o y b e l G Glebyrdzawe(AB) w ó k s a i p z e n o z r o w t y w w ó k s a i p i h c y n Ÿ u l a n h c y t s a i n i l g o b a ³ s n i z i n i n y ¿ y w e z r a z s b o I V – V Rzadkou¿ywane e n r o y b e l g o k a j ) Z B ( e w a z d r y b e l G w ó k s a i p z e n o z r o w t y w w ó k s a i p i h c y n Ÿ u l a n h c y t s a i n i l g o b a ³ s n i z i n i n y ¿ y w e z r a z s b o V – V I Rzadkou¿ytkowane a k s i w t s a p e ³ a w r t o k a j ) h H B ( e n z c i n h c ó r p e w o r h c o y b e l G IVb–V IV,V e w o j e l g -o w o t n u r g e w o r h c o y b e l G ) g g H B ( V – b V I IV,V

(13)

127

T

c.d. tabeli 2 ) 9 1 0 2 ( 6 P G S Klasyfikacjabonitacyjna(2012) y p y T Podtyp Gruntyorne(R) £¹kitrwa³e(£),Pastwiskatrwa³e(Ps) b e l g y p y T Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U Typygleb Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U e w a z d r y b e l G . 5 . 2 ) V B ( ) t V B ( e w o p y t e w a z d r y b e l G Glebyrdzawe(AB) e n o z r o w t y w h c y n Ÿ u l w ó k s a i p z o b a ³ s w ó k s a i p i e z r a z s b o a n h c y t s a i n i l g n i z i n i n y ¿ y w I V , V – Glebyrdzawe(BZ) w ó k s a i p z e n o z r o w t y w w ó k s a i p i h c y n Ÿ u l a n h c y t s a i n i l g o b a ³ s n i z i n i n y ¿ y w e z r a z s b o – Rzadkou¿ytkowane a k s i w t s a p e ³ a w r t o k a j ) r b V B ( e n t a n u r b -o w a z d r y b e l G IVb,V ) b V B ( e n a w o c i l e i b z e w a z d r y b e l G – ) h V B ( e n z c i n h c ó r p e w a z d r y b e l G V ) g g V B ( e w o j e l g -o w o t n u r g e w a z d r y b e l G V V,VI ) L ( e n m e i z o c i l e i b y b e l G . 3 d ¹ z R y b e l G . 1 . 3 ) A L ( e w o c i l e i b ) t A L ( e w o p y t e w o c i l e i b y b e l G Glebybielicowe(A) h c a r a z s b o a n , h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w , p l p ,l p z e n o z r o w t y w y b e l g z a r o p s p i s p a n ) I ( e w o c i l e i b h c i k s r ó g h c a r a z s b o – Nieu¿ytkowanejako e i n w ó ³ g , e n r o y b e l g e n œ e l y b e l g a k i n d e i w o p d o k a r B h c a n e r e t a n u p y t a l d , h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w ) Z I ( e w o c i l e i b y b e l g h c i k s r ó g h c a r a z s b o a n – Nieu¿ytkowanejako , a k s i w t s a p i i k ¹ ³ e ³ a w r t e n œ e l y b e l g e i n w ó ³ g ) i b A L ( e c i l e i B ) i b g A L ( e c i l e i b o j e l G ) b g A L ( e w o c i l e i b o j e l g y b e l G ) i b s A L ( e c i l e i b o n g a t S ) b s A L ( e w o c i l e i b o n g a t s y b e l G ) o t A L ( e w o f r o t e w o c i l e i b y b e l G ) u m A L ( e w o z s r u m e w o c i l e i b y b e l G ) t m A L ( e t a w o z s r u m e w o c i l e i b y b e l G ) f t A L ( e t s a i f r o t e w o c i l e i b y b e l G ) r o A L ( e w o n y t z s r o e w o c i l e i b y b e l G ) y s A L ( e w o c i l e i b o t y r k s y b e l G ) m r A L ( e w o z s o m u r e w o c i l e i b y b e l G ) P ( e n m e i z o w o ³ p y b e l G . 4 d ¹ z R e w o ³ p y b e l G . 1 . 4 ) P P ( ) t P P ( e w o p y t e w o ³ p y b e l G Glebyp³owe(AB) w ó k s a i p z e n o z r o w t y w , p l p ,l p m e i k t ¹ j y w z ( ps, y b e l g z a r o ) p s p ³ powe(A)wytworzone -o h c u r k o ³ a k s h c y n n i z n y ¿ y w e i n e r e t a n h c y w e w o ³ p y b e l g z a r o n i z i n i u k d a p y z r p W . e i k s r ó g ) I ( -a w o d o r e h c y w o ³ p b e l g e n a w o k i f y t n e d i , h c y n ) B ( e n t a n u r b y b e l g o k a j h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n a n ) I ( z a r o h c y n n i z i n i h c i k s r ó g h c a n e r e t b I I I , a I I I Brakodpowiednika h c a n e r e t a n u p y t a l d ; h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w ) Z I ( e w o ³ p y b e l g h c i k s r ó g h c a n e r e t w w ó s i p o k a r B b e l g w ó k n u t a g – h c y w o ³ p h c a s a l k w h c y n j y c a t i n o b a n s P i £ h c a n e r e t h c y n n y ¿ y w z a r o h c y n n i z i n i h c a n e r e t h c i k s r ó g – ) r e P P ( e n a w o d o r e z e w o ³ p y b e l G IIIa,IIIb RzadziejII ) w d P P ( e n l e i z d u w d e w o ³ p y b e l G IVa,IVb Wzale¿noœciod ; u k s a i p i c œ o z s ¿ ¹ i m b I I I e z s p e l j a n ) l I P P ( e w o l l e m a l e w o ³ p y b e l G IVb,V – ) h P P ( e n z c i n h c ó r p e w o ³ p y b e l G II–IIIb PodtypPPdw-hlub ¹ t s y z c z s a i p z h -l P P -o i n h c z r e i w o p ¹ w t s r a w b V I b u l a V I – ¹ w ) r b P P ( e ³ a i n t a n u r b z e w o ³ p y b e l G IIIa,IIIb – ) d r P P ( e w a z d r e w o ³ p y b e l G IIIb–IVa(IVb) – ) b P P ( e n a w o c i l e i b z e w o ³ p y b e l G – – ) v P P ( e w o k i t r e w e w o ³ p y b e l G II–IVa –

(14)

128 BO¯ENA SMRECZAK, ANDRZEJ £ACHACZ c.d. tabeli 2 ) 9 1 0 2 ( 6 P G S Klasyfikacjabontiacyjna(2012) b e l g y p y T Podtyp Gruntyorne(R) £¹kitrwa³e(£),Pastwiskatrwa³e(Ps) b e l g y p y T Klasa a n j y c a ti n o b i g a w U Typygleb Klasa a n j y c a ti n o b i g a w U ) m p P P ( e ³ k o m d o p e w o ³ p y b e l G IVa,IVb ) g g P P ( e w o j e l g -o w o t n u r g e w o ³ p y b e l G IIIb,IVa, b V I j e i z d a z r ) g o P P ( e w o j e l g -o w o d a p o e w o ³ p y b e l G IIIb;IVa,IVb ) c z P P ( e w o k e i c a z e w o ³ p y b e l G IIIa–IVb – ) C ( e n m e i z o n r a z c y b e l G . 5 d ¹ z R y m e i z o n r a z C . 1 . 5 ) C C ( ) t C C ( e w o p y t y m e i z o n r a z C Czarnoziemy(C) h c a n e r e t a n , h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w h c i k s r ó g h c a n e r e t w o n o l e i z d y w e i n b e l g u p y t o g e t I RzadziejII Czarnoziemy(CZ) h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n h c a n e r e t a n , h c y n n i z i n i o n o l e i z d y w e i n h c i k s r ó g b e l g u p y t o g e t I I , I – ) y w C C ( e n a w o g u ³ y w y m e i z o n r a z C II,IIIa – – – ) li C C ( e n l a i w u li y m e i z o n r a z C II,IIIa I,II – ) r b C C ( e ³ a i n t a n u r b z y m e i z o n r a z C II,IIIa – – ) g o C C ( e w o j e l g -o w o d a p o y m e i z o n r a z C IIIb–IVb II,III Wytworzonezlessu h c y n l a z c z s u p e z r p e i n a n h c a ¿ o ³ d o p e i m e i z e n r a z C . 2 . 5 ) D C ( ) t D C ( e w o p y t e i m e i z e n r a z C Czarneziemie(D)na n i z i n i n y ¿ y w h c a n e r e t ) L ( e i m e i z e n r a z c z a r o h c i k s r ó g h c a n e r e t w a V I – I Bontiacjazale¿yod y w t s r a w i c œ o z s ¿ ¹ i m z a r o j e n z c i n h c ó r p a i n e i n r a i z u i c œ o k o b ê ³ g i a i n a w o p ê t s y w j e w o t n u r g y d o w ) Z D ( e i m e i z e n r a z C n y ¿ y w e i n e r e t a n e n r a z c z a r o n i z i n i a n ) Z L ( e i m e i z h c i k s r ó g h c a n e r e t I I I – I Rzadziejjako£,Ps ) t m D C ( e t a w o z s r u m e i m e i z e n r a z C IVa,IVb III,IV Bontiacjazale¿yod y w t s r a w i c œ o z s ¿ ¹ i m , j e n z c i n h c ó r p i c œ o k o b ê ³ g i a i n e i n r a i z u a i n a w o p ê t s y w j e w o t n u r g y d o w u k o t s a i n e l y h c a n z a r o ) y w D C ( e n a w o g u ³ y w e i m e i z e n r a z C II–IVa – ) m p D C ( e ³ k o m d o p e i m e i z e n r a z C IVa–V Czarneziemieglejowe e i n e r e t a n ) ) G ( Z D ( n i z i n i n y ¿ y w I V , I I I ) li D C ( e n l a i w u li e i m e i z e n r a z C IIIa–IVa Czarneziemie(DZ) n i z i n i n y ¿ y w e i n e r e t a n ) Z L ( e i m e i z e n r a z c z a r o h c i k s r ó g h c a n e r e t a n V I – I I ) r b D C ( e ³ a i n t a n u r b z e i m e i z e n r a z C II–IVa ) v D C ( e w o k i t r e w e i m e i z e n r a z C II–IVa Czarneziemieciê¿kie, w ó ³i z e n o z r o w t y w ) k c D C ( e w o k i c l a k e i m e i z e n r a z C II–IVa –

(15)

129

T

c.d. tabeli 2 ) 9 1 0 2 ( 6 P G S Klasyfikacjabonitacyjna(2012) b e l g y p y T Podtyp Gruntyorne(R) £¹kitrwa³e(£),Pastwiskatrwa³e(Ps) b e l g y p y T Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U Typygleb Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U y n i z d ê R . 3 . 5 e n m e i z o n r a z c ) R C ( ) t R C ( e w o p y t e n m e i z o n r a z c y n i z d ê R Rêdziny(G)na h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t y n i z d ê r z a r o h c y n n i z i n i h c a n e r e t a n ) K ( h c i k s r ó g I I , I IIIa–IIIb,gdyp³ytsze e w o t e l e i k z s j e i n l i s i h c a n e r e t a n ) Z G ( y n i z d ê R h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w ) Z K ( y n i z d ê r z a r o h c i k s r ó g h c a n e r e t a n w ó s i p o k a r B w ó k n u t a g n i z d ê r h c y n m e i z o n r a z c h c a s a l k w h c y n j y c a ti n o b s P i £ h c a n e r e t a n h c y n n y ¿ y w h c y n n i z i n i h c a n e r e t i h c i k s r ó g e n a w o k t y ¿ u e i n w ó ³ G e n r o y t n u r g o k a j ) i l R C ( e n r o i z e j o p e n m e i z o n r a z c y n i z d ê R Czarneziemie(D)na h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t h c y n n i z i n i a V I – a I I I R–podwarunkiem a i n a w o l u g e r u h c y n d o w w ó k n u s o t s ) Z D ( e i m e i z e n r a z C h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n h c y n n i z i n i e ³ a i n t a n u r b z e n m e i z o n r a z c y n i z d ê R ) r b R C ( -e r e t a n ) G ( y n i z d ê R -n i z i n i h c y n n y ¿ y w h c a n y n i z d ê r z a r o h c y n (K) ) h c i k s r ó g h c a n e r e t a n b I I I – I – Rêdziny(GZ)natere -i z i n i h c y n n y ¿ y w h c a n n -) Z K ( y n i z d ê r z a r o h c y n h c i k s r ó g h c a n e r e t a n y d a M . 4 . 5 e n m e i z o n r a z c ) F C ( ) t F C ( e w o p y t e n m e i z o n r a z c y d a M Mady(F)naterenach h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w ) J ( y d a m z a r o h c a r ó g w b I I I – I – Mady(FZ)naterenach h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w h c a r ó g w ) Z J ( y d a m z a r o I I – I – e ³ a i n t a n u r b z e n m e i z o n r a z c y d a M ) r b F C ( b I I I – I I–II ) d r F C ( e w a z d r e n m e i z o n r a z c y d a M IIIb–IVb – e w o j e l g -o w o t n u r g e n m e i z o n r a z c y d a M ) g g F C ( b V I – a I I I Niektóreodmianymad ) ) G ( Z F ( h c y w o j e l g h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n d a m z a r o h c y n n i z i n i ) ) G ( Z J ( h c i k s r ó g h c a n e r e t a n I I I , I I e w o j e l g -o w o d a p o e n m e i z o n r a z c y d a M ) g o F C ( a V I – a I I I II,III y b e l G . 5 . 5 e n l a i w u l e d e n m e i z o n r a z c ) L C ( e w o p y t e n m e i z o n r a z c e n l a i w u l e d y b e l G ) t L C ( ) C ( y m e i z o n r a z C h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n h c a n e r e t w , h c y n n i z i n i e i n h c i k s r ó g o n o l e i z d y w b e l g u p y t o g e t a I I I – I – Czarnoziemy(CZ)na h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t h c a n e r e t w , h c y n n i z i n i o n o l e i z d y w e i n h c i k s r ó g b e l g u p y t o g e t I I I – I – e n m e i z o n r a z c e n l a i w u l e d y b e l G ) t n L C ( e w o f r o t a n a V I – I I – e n m e i z o n r a z c e n l a i w u l e d y b e l G ) g g L C ( e w o j e l g -o w o t n u r g a V I – I I Czarnoziemyglejowe h c a n e r e t a n ) ) G ( Z C ( , h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w e i n h c i k s r ó g h c a n e r e t w b e l g u p y t o g e t o n o l e i z d y w I I – I e n m e i z o n r a z c e n l a i w u l e d y b e l G ) g o L C ( e w o j e l g -o w o d a p o a I I I – I Czarnoziemy(CZ) h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n h c a n e r e t w , h c y n n i z i n i o n o l e i z d y w e i n h c i k s r ó g b e l g u p y t o g e t I I – I

(16)

130 BO¯ENA SMRECZAK, ANDRZEJ £ACHACZ c.d. tabeli 2 ) 9 1 0 2 ( 6 P G S Klasyfikacjabonitacyjna(2012) b e l g y p y T Podtyp Gruntyorne(R) £¹kitrwa³e(£),Pastwiskatrwa³e(Ps) b e l g y p y T Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U Typygleb Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U y b e l G . 6 . 5 ) U C ( e t a w o z s r u m ) t U C ( e w o p y t e t a w o z s r u m y b e l G Grupaglebbagiennych ) E ( h c y n n e i g a b o p i h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n a m a s a t z a r o h c y n n i z i n i a n ) M ( b e l g a p u r g h c i k s r ó g h c a n e r e t V – a V I – Grupaglebbagiennych ) Z E ( h c y n n e i g a b o p i h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n a m a s a t z a r o ) h c y n n i z i n i ) Z M ( b e l g a p u r g h c i k s r ó g h c a n e r e t a n V I , I I I – ) s m U C ( e t s a z s r u m y b e l G IVb,V III,IV ) d r U C ( e w a z d r e t a w o z s r u m y b e l G IVb,V – ) c b U C ( e w o c i l e i b e t a w o z s r u m y b e l G V IV,V Rzadkowu¿ytkowaniu ) s P ( m y z c i n l o r ) u r U C ( e w o c w a d u r e t a w o z s r u m y b e l G (IVa)IVb,V IV,V G³ównieu¿ytkowane s P o k a j ) m p U C ( e ³ k o m d o p e t a w o z s r u m y b e l G IVb,V IV e r a z s y b e l G . 7 . 5 ) S C ( ) t S C ( e w o p y t e r a z s y b e l G Czarneziemie(D) h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n ) h c y n n i z i n i b I I I , a I I I – Czarneziemie(DZ) h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n h c y n n i z i n i – Ni¿szaklasa a n j y c a t i n o b u k d a p y z r p w o g e n t s y z r o k e i n a i n e ¿ o r g a z i i n e ¿ o ³ o p ¹ n d o w ¹ j z o r e ) m u S C ( e l o s i r b m U – PsIII,IV – ) r b S C ( e ³ a i n t a n u r b z e r a z s y b e l G IIIa,IIIb, , a V I j e i z d a z r b V I w ó s i p o k a r B w ó k n u t a g h c a s a l k w h c y n j y c a t i n o b s P i £ – ) l i S C ( e n l a i w u l i e r a z s y b e l G IIIa,IIIb ) c b S C ( e w o c i l e i b e r a z s y b e l G – PsIV Rzadkowu¿ytkowaniu m y z c i n l o r ) g g S C ( e w o j e l g -o w o t n u r g e r a z s y b e l G IIIa–IVb Niektóreodmiany m e i z h c y n r a z c ) ) G ( Z D ( h c y w o j e l g h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n h c y n n i z i n i I I I – ) g o S C ( e w o j e l g -o w o d a p o e r a z s y b e l G IIIa–IVa Czarneziemie(DZ) h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n h c y n n i z i n i I I I

(17)

131

T

c.d. tabeli 2 ) 9 1 0 2 ( 6 P G S Klasyfikacjabonitacyjna(2012) b e l g y p y T Podtyp Gruntyorne(R) £¹kitrwa³e(£),Pastwiskatrwa³e(Ps) b e l g y p y T Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U Typygleb Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U ) W ( e c ¹ j e i n z c ê p y b e l G . 6 d ¹ z R e l o s i t r e W . 1 . 6 ) W W ( ) t W W ( e w o p y t e l o s i t r e W Niektóregleby z a r o ) A ( e w o ³ p ) B ( e n t a n u r b y b e l g w ó ³ i z e n o z r o w t y w h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n ; h c y n n i z i n i y n a i m d o e r ó t k e i n ) I ( b e l g h c y t h c i k s r ó g h c a n e r e t a n a V I – a I I I – Glebybrunatne(BZ) w ó ³ i z e n o z r o w t y w h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n e r ó t k e i n ; h c y n n i z i n i b e l g y n a i m d o ) Z I ( h c y n t a n u r b h c i k s r ó g h c a n e r e t a n I I I – ) z c W W ( e n m e i z o n r a z c e l o s i t r e W Czarneziemie(D) e n o z r o w t y w e i k ¿ ê i c h c a n e r e t a n w ó ³ i z ; h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w ) L ( e i m e i z e n r a z c i e n o z r o w t y w e i k ¿ ê i c h c a n e r e t a n w ó ³ i z h c i k s r ó g b I I I – I I Czarneziemieciê¿kie w ó ³ i z e n o z r o w t y w h c a n e r e t a n ) Z D ( ; h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w e i k ¿ ê i c e i m e i z e i n r a z c i w ó ³ i z e n o z r o w t y w h c a n e r e t a n ) Z L ( h c i k s r ó g I I I , I I ) g g W W ( e w o j e l g -o w o t n u r g e l o s i t r e W G³ównieglebybrunatne w ó ³ i z e n o z r o w t y w ) B ( h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n e r ó t k e i n ; h c y n n i z i n i ) I ( b e l g h c y t y n a i m d o h c i k s r ó g h c a n e r e t a n b V I – b I I I Glebybrunatneglejowe w ó ³i z e n o z r o w t y w h c a n e r e t a n ) ) G ( Z B ( ; h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w e w o j e l g e n t a n u r b y b e l g w ó ³i z e n o z r o w t y w h c a n e r e t a n ) ) G ( Z I ( h c i k s r ó g I I I

(18)

132 BO¯ENA SMRECZAK, ANDRZEJ £ACHACZ c.d. tabeli 2 ) 9 1 0 2 ( 6 P G S Klasyfikacjabonitacyjna(2012) b e l g y p y T Podtyp Gruntyorne(R) £¹kitrwa³e(£),Pastwiskatrwa³e(Ps) b e l g y p y T Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U Typy gleb Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U ) G ( e n m e i z o j e l g y b e l G . 7 d ¹ z R y b e l G . 1 . 7 e w o j e l g -o w o t n u r g ) G G ( ) t G G ( e w o p y t e w o j e l g -o w o t n u r g y b e l G Brakodpowiednika . G K T w y b e l g u p y t a l d e n o z c i l a z æ a t s o z ¹ g o M b e l g u p y t o g e t o d y n a i m d o e r ó t k e i n h c y n l a r e n i m b e l g b e l g e i p y t w h c y n n e i g a b ) E ( h c y n n e i g a b o p i h c a r a z s b o a n h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w . h c a r ó g w ) M ( z a r o j e i z d a z r , I V , V b V I a k i n d e i w o p d o k a r B y b e l g u p y t a l d . G K T w e n o z c i l a z æ a t s o z ¹ g o M b e l g u p y t o g e t o d y n a i m d o e r ó t k e i n h c y w o j e l g h c y n t a n u r b , ) ) G ( Z B ( m e i z h c y n r a z c , ) ) G ( Z D ( h c y w o j e l g b e l g y n a i m d o e i p y t w h c y n l a r e n i m h c y n n e i g a b b e l g ) Z E ( h c y n n e i g a b o p i I V – I I I Wzale¿noœciod y d o w u m o i z o p j e w o t n u r g e n d o w d o p e w o j e l g -o w o t n u r g y b e l G ) w p G G ( w ó s i p o k a r B w ó k n u t a g h c a s a l k w h c y n j y c a t i n o b h c y n r o b e l g w ó s i p o k a r B w ó k n u t a g h c a s a l k w h c y n j y c a t i n o b s P i £ ¹ n a d a n æ e i m ¹ g o M o k a j ¹ n j y c a t i n o b ê s a l k h c y n b y r w ó w a t s a n d w ó w o r b u l h c y n j y c a r o i l e m e w o f r o t e w o j e l g -o w o t n u r g y b e l G ) o t G G ( a i n a w o k t y ¿ u u l e c W ¹ j a g a m y w o g e z c i n l o r i j c a r o i l e m e w o i t y g e w o j e l g -o w o t n u r g y b e l G ) y g G G ( I V , V III,IV e w o ³ u m e w o j e l g -o w o t n u r g y b e l G ) ³ m G G ( – III,IV e w o z s r u m e w o j e l g -o w o t n u r g y b e l G ) u m G G ( V III,IV e t a w o z s r u m e w o j e l g -o w o t n u r g y b e l G ) t m G G ( V , b V I III,IV e t s a i f r o t e w o j e l g -o w o t n u r g y b e l G ) f t G G ( V III,IV e n z c i n h c ó r p e w o j e l g -o w o t n u r g y b e l G ) h G G ( V , b V I III,IV e n a w o c i l e i b z e w o j e l g -o w o t n u r g y b e l G ) b G G ( – – e w o c w a d u r e w o j e l g -o w o t n u r g y b e l G ) u r G G ( V , b V I III,IV

(19)

133

T

c.d. tabeli 2 ) 9 1 0 2 ( 6 P G S Klasyfikacjabonitacyjna(2012) b e l g y p y T Podtyp Gruntyorne(R) £¹kitrwa³e(£),Pastwiskatrwa³e(Ps) b e l g y p y T Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U Typygleb Klasa a n j y c a t i n o b i g a w U y b e l G . 2 . 7 e w o j e l g -o w o d a p o ) O G ( ) t O G ( e w o p y t e w o j e l g -o w o d a p o y b e l G Brakodpowiednika . G K T w y b e l g u p y t a l d e n o z c i l a z æ a t s o z ¹ g o M b e l g u p y t o g e t o d b e l g y n a i m d o e r ó t k e i n ) A ( h c y w o ³ p h c a r a z s b o a n h c y n n i z i n i h c y n n y ¿ y w ) I ( h c y w o ³ p b e l g z a r o h c a r ó g w b V I – b I I I – Brakodpowiednika . . G K T w y b e l g u p y t a l d e n o z c il a z æ a t s o z ¹ g o M b e l g u p y t o g e t o d b e l g y n a i m d o e r ó t k e i n ) Z B ( h c y n t a n u r b h c a r a z s b o a n h c y n n y ¿ y w h c y n n i z i n i ) Z I ( h c y n t a n u r b z a r o . h c a r ó g w V I , I I I Najczêœciej , £ o k a j e n a w o k t y ¿ u h c a r ó g w s P ) g e O G ( e w o j e l g i p e y b e l G – IV,V ) m a O G ( e w o j e l g i f m a y b e l G IVa,IVb III–V e w o z s r u m e w o j e l g -o w o d a p o y b e l G ) u m O G ( w ó s i p o k a r B w ó k n u t a g h c a s a l k w h c y n j y c a t i n o b h c y n r o b e l g V – V I – e t s a i f r o t e w o j e l g -o w o d a p o y b e l G ) f t O G ( V , V I Najczêœciej , £ o k a j e n a w o k t y ¿ u h c a r ó g w s P e n a w o c i l e i b z e w o j e l g -o w o d a p o y b e l G ) b O G ( – – ) O ( e n z c i n a g r o y b e l G . 8 d ¹ z R e w o f r o t y b e l G . 1 . 8 ) T O ( ) i f T O ( e w o r b i f e w o f r o t y b e l G Grupaglebbagiennych ) E ( h c y n n e i g a b o p i h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n h c y n n i z i n i w ó s i p o k a r B w ó k n u t a g h c a s a l k w h c y n j y c a t i n o b h c y n r o b e l g e n a w o k t y ¿ u e i N o z c i n l o r h c y n n e i g a b b e l g a p u r G ) Z E ( h c y n n e i g a b o p i h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n h c y n n i z i n i w ó s i p o k a r B w ó k n u t a g h c a s a l k w h c y n j y c a ti n o b s P i £ – ) e h T O ( e w o m e h e w o f r o t y b e l G – ) a s T O ( e w o r p a s e w o f r o t y b e l G – ) u m T O ( e w o z s r u m e w o f r o t y b e l G IV,V Niedawno e n a w o r o i l e m z ) e ³ a z s r u m z o k t y ³ p ( ) y g T O ( e w o i t y g e w o f r o t y b e l G Brakopisów w ó k n u t a g h c a s a l k w h c y n j y c a ti n o b s P i £ – ) ³ m T O ( e w o ³ u m e w o f r o t y b e l G ) t n T O ( e w o f r o t a n y b e l G IV,V Rzadkowu¿ytkowaniu m y z c i n l o r e w o n m i l y b e l G . 2 . 8 ) J O ( ) y g J O ( e w o i t y g y b e l G Grupaglebbagiennych a n ) E ( h c y n n e i g a b o p i i h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t h c y n n i z i n b V I – b I I I Wzale¿noœciod h c y n d o w w ó k n u r a w h c y n n e i g a b b e l g a p u r G ) Z E ( h c y n n e i g a b o p i h c y n n y ¿ y w h c a n e r e t a n h c y n n i z i n i V – I I Wzale¿noœciod h c y n d o w w ó k n u r a w ) ³ m J O ( e w o ³ u m y b e l G IIIa–IVb II–V ) w p J O ( e n d o w d o p e w o n m i l y b e l G – Nieu¿ytkowane o z c i n l o r – Nieu¿ytkowane o z c i n l o r ) o t J O ( e w o f r o t e w o n m i l y b e l G IIIa–V Wzale¿noœciod h c y n d o w w ó k n u r a w V – I I G³ównieu¿ytkowane i k ¹ ³ o k a j ) u m J O ( e w o z s r u m e w o n m i l y b e l G IVa,IVb II–IV