Konstrukcja czynności prawnej

(1)

Dr Katarzyna Górska Uniwersytet Wrocławski

wykład IV.

czynności prawne

(2)

Pojęcie czynności prawnej

 Brak definicji ustawowej - mimo to; czynność konwencjonalna

 regulacja: Tytuł IV Księgi I KC

 czynność prawna a zdarzenie cywilnoprawne

 Klasyfikacja zdarzeń cywilnoprawnych

 Podstawowy instrument za pomocą którego podmioty prawa cywilnego regulują swoje stosunki cywilnoprawne

 funkcja:

 urzeczywistnienie autonomii woli podmiotów

 skutki czynności prawnej: art. 56 KC

(3)

Klasyfikacja zdarzeń cywilnoprawnych

 Zdarzenia sensu stricto – niezależne od woli człowieka

 Działania - zależne od woli człowieka

 Zmierzające do wywołania skutku prawnego

 Czynności prawne

 Konstytutywne orzeczenia sądowe

 Akty administracyjne

 Inne czyny

 Zgodne z prawem

 Niezgodne z prawem

(4)

Konstrukcja czynności prawnej

 oświadczenie woli

 konstytutywny element każdej czynności prawnej

 jedno lub kilka – w zależności od rodzaju czynności prawnej

 inne składniki

 o charakterze faktycznym, np. wydanie rzeczy, wpis do rejestru itp.

(5)

Typy czynności prawnych

 Czynności jednostronne i wielostronne

 Czynności konsensualne i realne

 Czynności zobowiązujące, rozporządzające i o podwójnym skutku

 Czynności przysparzające

 Czynności odpłatne i nieodpłatne

 Czynności między żyjącymi i na wypadek śmierci

 Czynności kauzalne i abstrakcyjne

 Czynności upoważniające

(6)

MODEL CZYNNOŚCI PRAWNEJ JEDNOSTRONNEJ REALNEJ

Oświadczenie woli

Inne

elementy

(7)

Przesłanki ważności czynności prawnych

O charakterze podmiotowym

O charakterze przedmiotowym

 Zdolność do czynności prawnych

 Złożenie oświadczenia woli nieobarczonego wadą

 brak świadomości lub swobody

 pozorność

 zgodność treści z ustawą

 niedokonanie czynności w celu obejścia ustawy

 zgodność treści z zasadami współżycia społecznego

 dochowanie formy

zastrzeżonej pod rygorem nieważności

 inne:

 Zob. m.in. art. 39 kc, art.

103 i 104 KC,

(8)

Sankcje wadliwych czynności prawnych

 bezwzględna nieważność

 względna nieważność (wzruszalność)

 bezskuteczność zawieszona

 bezskuteczność względna

(9)

Oświadczenie woli

 Art. 60 kc – definicja ustawowa

 Oświadczenie woli a inne oświadczenia (zob. art. 65¹ kc)

 funkcja

 element konstytuujący czynność prawną

 przesłanki istnienia oświadczenia woli

 Dotyczy spraw normowanych przez prawo cywilne

 Jest złożone na serio

 Jest dostatecznie wyraźne

 Jest wolne od przymusu fizycznego

 elementy konstrukcyjne

 Akt woli – decyzja podjęta w psychice osoby dokonującej czynności prawnej

 Przejaw woli

 wykładnia oświadczenia woli – art. 65 KC

(10)

Składanie oświadczenia woli



sposób złożenia oświadczenia woli

 zasada swobody formy – art. 60 kc

 Oświadczenie wyraźne lub dorozumiane

 Problem tzw. „milczącego” oświadczenia woli

 dopuszczalne tylko z ustawy (zob. art. 68² kc lub art. 830 par. 2 kc) lub z umowy

 forma szczególna



moment złożenia oświadczenia woli

 wyznacza stan związania oświadczeniem woli

 problem odwołania oświadczenia woli

 sposób ustalenia

 oświadczenia składane indywidualnemu adresatowi

 oświadczenia składane wobec ogółu

 oświadczenia nie posiadające jakiegokolwiek adresata

 oświadczenia składane w obecności świadków lub przed właściwym organem

(11)

Forma oświadczenia woli – uwagi ogólne



Pojęcie formy oświadczenia woli



Zasada swobody formy

 forma szczególna, jako odstępstwo od zasady swobody formy

 źródła obowiązku zachowania formy szczególnej

 Ustawa (forma ustawowa)

 Umowa – pactum de forma (forma umowna)

(12)

Rodzaje szczególnej formy czynności prawnych

Ze względu na sposób złożenia

oświadczenia woli Ze względu na skutki

niedochowania wymaganej formy

 Forma dokumentowa – art. 77 ² kc

 Forma pisemna – art. 78 kc

 Forma elektroniczna – art. 78¹ kc

 ustawa z 5.9.2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji

elektronicznej

 Forma pisemna z poświadczoną datą – art. 81 par. 1 kc

 Forma pisemna z poświadczonym podpisem

 Art. 96 pkt. 1 PrNot

 Forma aktu notarialnego

 Ustawa – Prawo o notariacie

 Forma pod rygorem nieważności (ad

solemnitatem) -

 Forma dla celów dowodowych (ad probationem)

 Forma dla wywołania szczególnych skutków prawnych

(13)

Zawarcie umowy – uwagi ogólne

 regulacja: podstawowe założenia dotyczące zawierania umów są zawarte w art. 66–72¹ KC (Księga pierwsza), zaś pozostałe kwestie ogólne – w art. 384–396 KC (Księga trzecia)

 Konsens – jako podstawa zawarcia umowy

 Istota: zgoda (porozumienie) stron co do zamiaru ustanowienia stosunku prawnego

 Ustalenie konsensu – w drodze wykładni

 Kodeksowe tryby zawarcia umowy

 Art. 66 – art. 72 kc

 Art. 389-390 kc - umowa przedwstępna

 Przedkontraktowe zachowania stron zmierzające do zawarcia umowy:

 List intencyjny

 Umowa o negocjacje

 Umowa ramowa

(14)

Tryby zawierania umów



Tryb ofertowy – art. 66 – 70 kc



Tryb przetargowy – art. 70

¹

– 70

⁵

kc



Tryb negocjacji – art. 72-72 kc

Co do zasady: ZASADA SWOBODY WYBORU TRYBU Brak związania konkretnym trybem w razie

zainicjowania kontraktowania w ramach jednego z nich (strony mogą swobodnie przechodzić z

jednego trybu na drugi).

(15)

Kluczowe

elementy Moment

zawarcia umowy Kwestie szczególne Tryb

ofertow y

-Pojęcie oferty – art. 66 par. 1 kc - Przyjęcie oferty

Art. 70 par. 1 – złożenie

oświadczenia o przyjęciu oferty

- Oferta a

zaproszenie do zawarcia umowy – art. 71 kc

- Skutki złożenia oferty

-Czas związania ofertą – art. 66 par. 2

-Kontroferta – art.

68 kc

Przetarg Etapy

przetargu,

1. Ogłoszenie o przetargu, 2. Składanie

ofert,

3. Wybór ofert, 4. Informacja o

wyborze

oferty (może powodować dwojakie skutki)

Złożenie

oświadczenia o przyjęciu oferty (Art. 70 par. 1 kc w zw. z art. 70 ³ par. 3 zd. 1 kc) Chyba, że – zob.

art. 70 ³par. 3 zd. 2 kc.)

- Skutki

ogłoszenia przetargu - Pojęcie i

znaczenie wadium – art.

70 ⁴kc

- Unieważnienie przetargu – art.

70⁵ kc

(16)

Aukcja - Ogłoszenie aukcji

- Postąpienia (kolejne składanie ofert)

- Przybicie (wybór

najkorzystniej szej oferty)

Art. 70 ²par. 2 – udzielenie

przybicia (co do zasady)

Art. 70² par. 3 – sytuacje

wyjątkowe

Negocja

cje Wzajemne

oddziaływania stron w celu zawarcia umowy;

Cechy

charakterystycz ne:

- brak związania stron

oświadczeniami składanymi w toku negocjacji

Art. 72 par. 1 kc Odpowiedzialność odszkodowawcza za nielojalne

kontraktowanie – art. 72 par. 2 kc, Ochrona

informacji

poufnych – art. 72¹ kc

(17)

Wady oświadczenia woli

Skutkujące bezwzględną nieważnością czynności prawnej

Skutkujące tzw.

wzruszalnością

 Brak świadomości lub swobody – art. 82 kc

 Pozorność – art. 83 kc

 Błąd – art. 84 kc.

 Podstęp – art. 86 kc

 Groźba – art. 87 kc

(18)

Pytania z zakresu czynności prawnych

1. Pojęcie i rodzaje zdarzeń cywilnoprawnych

2. Pojęcie, funkcje i skutki czynności prawnej

3. Scharakteryzuj orzeczenia sądowe, stanowiące zdarzenia cywilnoprawne.

4. Konstrukcja czynności prawnej

5. Wymień i opisz poszczególne typy czynności prawnych

6. Wymień i opisz podmiotowe przesłanki ważności czynności prawnej.

7. Wymień i opisz przedmiotowe przesłanki ważności czynności prawnej.

8. Jak rozumiesz wymóg, że czynność prawna ma być zgodna z ustawą? O zgodność z jakimi przepisami chodzi ustawodawcy w art. 58 kc?

9. Jak rozumiesz zakaz obchodzenia ustawy w rozumieniu art. 58 kc?

10. Opisz przyczyny i skutki bezwzględnej nieważności czynności prawnej

11. Opisz przyczyny i skutki względnej nieważności czynności prawnej

12. Wyjaśnij na czym polega sankcja bezskuteczności zawieszonej i kiedy powstaje.

13. Wyjaśnij na czym polega sankcja bezskuteczności względnej i kiedy powstaje.

14. Pojęcie oświadczenia woli.

15. Przesłanki istnienia oświadczenia woli

16. Opisz zasadę swobody formy czynności prawnej (swobody złożenia oświadczenia woli)

(19)

17. Jaka jest różnica pomiędzy tzw. dorozumianym a milczącym

oświadczeniem woli? Odpowiedz, czy oświadczenia woli mogą być w ten sposób skutecznie składane?

18. Jak i w jakim celu ustalamy moment złożenia oświadczenia woli? Co oznacza tzw. „teoria doręczenia”?

19. Wyjaśnij pojęcie szczególnej formy czynności prawnych.

20. Jakie są źródła obowiązku zachowania formy szczególnej?

21. Wskaż rodzaje formy szczególnej ze względu na sposób jej zachowania.

22. Wskaż i scharakteryzuj rodzaje formy szczególnej ze względu na skutki jej niedochowania.

23. Jak zachować zwykłą formę pisemną?

24. Jak zachować formę dokumentową? Wyjaśnij pojęcie dokumentu.

25. Co to jest forma elektroniczna?

26. Scharakteryzuj zawarcie umowy w trybie ofertowym.

27. Scharakteryzuj zawarcie umowy w trybie przetargu.

28. Scharakteryzuj zawarcie umowy w trybie aukcji.

29. Scharakteryzuj zawarcie umowy w trybie negocjacji.

(20)

30. Wskaż różnice pomiędzy ofertą a zaproszeniem do zawarcia umowy.

31. Co to jest przyjęcie oferty? Kiedy i w jaki sposób może nastąpić?

32. Co to jest kontroferta i jakie skutki wywołuje?

33. Pojęcie i znaczenie wadium.

34. Unieważnienie przetargu lub aukcji.

35. Wady oświadczenia woli skutkujące bezwzględną nieważnością czynności prawnej.

36. Wady oświadczenia woli skutkujące tzw. wzruszalnością.

37. Scharakteryzuj brak świadomości lub swobody jako wadę oświadczenia woli.

38. Co to jest czynność pozorna (symulowana) a co to jest czynność prawna ukryta (dyssymulowana) i jak ocenić ich ważność?

39. Kiedy dochodzi do złożenia oświadczenia woli pod wpływem błędu? Czy każda postać błędu uprawnia do uchylenia się od skutków czynności prawnej?

40. Co to jest podstęp?

41. Co to jest groźba, jako wada oświadczenia woli?

42. W jaki sposób można skutecznie uchylić się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu lub podstępu? Czym skutkuje takie uchylenie się?