TREŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Treść czynności prawnych to uprawnienia i obowiązki wynikające z czynności prawnej.
Wyróżniamy:
1. essentalia negotii (elementy przedmiotowo istotne) 2. naturalia negotii (elementy nieistotne)
3. accidentalia negotii (podmiotowo istotne, dodatkowe)
OŚWIADCZENIE WOLI – CIĄG DALSZY Art. 60 KC
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).
Przesłanki zaistnienia
decyzja wynikająca z zachowania podmiotu musi dotyczyć spraw normowanych przez prawo cywilne
oświadczenie woli musi być na tyle zrozumiałe, żeby przynajmniej w drodze wykładni dało się ustalić jego sens
oświadczenie woli musi zostać złożone na serio
oświadczenie woli nie może powstać w warunkach przymusu fizycznego Jeśli te przesłanki są spełnione, zachowanie podmiotu można uznać za oświadczenie woli.
Który z nich ma dominującą rolę?
Ze względu potrzebę zachowania pewności i zaufania obrotu, uznaje się, że decydującą rolę odgrywa przejaw woli.
Akt woli ogrywa decydującą rolę tylko na podstawie szczególnego przepisu ustawy (np. art. 948 kc – wykładnia testamentu).
Art. 61 KC Chwila złożenia oświadczenia woli
§ 1. Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego
oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej.
§ 2. Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.
Wykładnia oświadczeń woli
przeprowadzenie pewnego procesu myślowego w celu ustalenia treści i sensu danego oświadczenia woli
prowadzi do określenia decyzji, jaką ma wyrażać dane zachowanie się w przedmiocie kształtowania się stosunku prawnego
Ogólne dyrektywy wykładni:
Art. 65. Zasada wykładni oświadczenia woli
§ 1. Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.
§ 2. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.
Kombinowana metoda wykładni Art. 56. Skutki czynności prawnej
Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów.
KLASYFIKACJA CZYNNOŚCI PRAWNYCH
czynności jednostronne i wielostronne
czynności konsensualne i realne
czynności między żyjącymi i na wypadek śmierci
czynności zobowiązujące, rozporządzające i o podwójnym skutku
czynności przysparzające
czynności kauzalne i abstrakcyjne
czynności upoważniające
Czynności powiernicze
FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH
art. 60 k.c. - forma dowolności formy (nawet per pacta concludentia – przez dorozumiane oświadczenie woli)
Wyjątki: wola legislatora albo stron umowy (pactum de forma)
Podział form czynności prawnych:
pisemna, dokumentowa, elektroniczna – formy równoważne
formy szczególne (kwalifikowane):
o pisemna z datą pewną
o pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym o akt notarialny
Akt notarialny:
podnosi zaufanie publiczne
sporządzony akt ma spełniać wszystkie wymogi i niezbędne informacje
notariusz lub inna osoba w jego obecności odczytuje treść aktu
notariusz upewnia się czy strony dokładnie rozumieją jego treść i czy odpowiada ona ich woli
następnie podpisywany przez notariusza, strony, inne obecne osoby
strony dostają wypisy traktowane jako oryginał, a oryginał zostaje u notariusza
Poświadczenie podpisu
Poświadczenie własnoręczności podpisu wymaganego dla zachowania formy pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym
Data pewna – art. 81 k.c.
urzędowe poświadczenie daty
czynność posiada datę pewną, jeżeli jej dokonanie jest stwierdzone w jakimkolwiek dokumencie urzędowym, od daty wystawienia dokumentu urzędowego
w razie umieszczenia na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego albo przez
notariusza – od daty wzmianki
w razie śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie datę złożenia przez tę osobę podpisu na dokumencie uważa się za pewną od daty śmierci tej osoby
Przykład: umowa sprzedaży samochodu została stwierdzona w dokumentach podczas procedury rejestracji samochodu
Forma pisemna zostanie zachowania zarówno wtedy, gdy strony zastosują się do wymogów określonych w art. 78-79, jak i w wypadkach niewadliwego posłużenia się którąkolwiek z kwalifikowanych form pisemnych.
Forma pisemna: wymogi minimalne – sporządzenie dokumentu obejmującego treść oświadczenia woli i jego podpisanie. Materiał – papier i inne trwałe nośniki.
Funkcje podpisu: identyfikowanie osoby składającej oświadczenie woli, potwierdzenie stanowczości decyzji wywołania skutków złożonego oświadczenia, wskazanie, że oświadczenie zostało zakończone.
Cechy charakteryzujące podpis:
1) jest to, jak całe pismo, powtarzalny słowny znak graficzny, stosowany dla potwierdzenia tożsamości osoby znakiem tym się posługującej,
2) znak ten powinien być postawiony własnoręcznie
3) treść podpisu – co najmniej nazwisko, także w postaci skróconej i niekoniecznie czytelnej, natomiast podanie imienia nie jest konieczne.
4) podpis usytuowany jest pod tekstem oświadczenia woli
Powyższych kryteriów nie spełniają inicjały, które mają z reguły charakter parafy – znak stwierdzający jedynie, że dokument został przygotowany do złożenia na nim podpisu.
Forma dokumentowa:
Do jej zachowania wystarczy spełnienie koniunkcyjnie dwóch przesłanek:
sporządzenie dokumentu (prywatnego lub publicznego), którego treść odzwierciedla fakt złożenie oświadczenia woli określonego podmiotu (lub obu stron czynności prawnej)
sposób ujęcia wspomnianego oświadczenia (oświadczeń) w dokumencie powinien umożliwiać ustalenie tożsamości osób je składających.
Dokument – nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią.
Prima facie – każdy nośnik informacji, umożliwiający się zapoznanie z treścią – czyli oświadczeniem woli.
Wąskie rozumienie – czyli takie, które nie spełniają wymogów pozostałych form.
KWESTIA SPORNA W DOKTRYNIE!
Forma dokumentowa: sms, e-mail, kamień, plik w komputerze, nagrana rozmowa telefoniczna itd.
FORMA DOKUMENTOWA – IDEA I SPORY W DOKTRYNIE
Uzasadnienie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego dla wprowadzenia formy dokumentowej. (…) O potrzebie jej uregulowania zadecydowały dwie podstawowe przyczyny. Po pierwsze, w niektórych przypadkach może ona zastąpić formę pisemną, liberalizując w ten sposób nadmierny rygoryzm prawny. Po drugie, wprowadzenie tej regulacji prowadzi do stworzenia prawnych ram funkcjonowania formy, która obecnie jest już w obrocie powszechnie stosowana, a z uwagi na coraz bardziej dynamiczny rozwój nowych technologii, stale zyskuje na znaczeniu. Skoro aktualnie art. 78 § 2 KC (w ujęciu dotychczasowym) reguluje postać formy elektronicznej, której praktyczne zastosowanie w obrocie cywilnoprawnym jest całkowicie znikome, to brak uzasadnienia dla normatywnego ignorowania formy, tak żywej w obrocie obecnym, jak np. poczta elektroniczna lub SMS.
(…) Forma dokumentowa jest pośrednia pomiędzy formą pisemną lub elektroniczną (z którą jest związany duży rygoryzm prawny) a ulotną wypowiedzią ustną (zaliczaną w doktrynie do formy ustnej).
Źródło: Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Gołaczyński, D. Szostek
Z KOMENTARZA DO KODEKSU CYWILNEGO K.OSAJDY:
„W piśmiennictwie trafnie zwraca się uwagę, że pojęcia dokument użyte w treści art. 772 KC oraz innych przepisach (np. art. 78 KC), nie mają takiego samego znaczenia (tak J.
Strzebinczyk, w: Gniewek, Machnikowski, Komentarz, 2016, Nb 1, s. 219).
Dokumentem jest nośnik informacji, który umożliwia zapoznanie się z treścią oświadczenia woli. Wbrew literalnemu brzmieniu przepisu, nośnik zawierający informacje, która nie jest treścią oświadczenia woli, ale inną informacją (np. data przydatności do spożycia na produkcie spożywczym), nie jest dokumentem. Trafne jest spostrzeżenie, że dokument musi być wytworem zachowań ludzkich (J. Grykiel, w: Gutowski, Komentarz, t. I, 2016, Nb 7, s. 544).
Według obecnej definicji dokument może, ale nie musi, mieć formy pisemnej, dokumentem będzie także nośnik, na którym treść oświadczenia woli utrwalona została w sposób inny niż za pomocą pisma.
Skutki prawne niezachowania formy dokumentowej reguluje art. 74 KC, zgodnie z przywołanym przepisem, jeśli zastrzeżenie formy dokumentowej nie zostało dokonane pod rygorem nieważności, forma dokumentowa zastrzeżona jest jedynie dla celów dowodowych (ad probationem).”
Stosunek formy dokumentowej do innych form pisemnych – polemika z wrocławskim poglądem na formę dokumentową!
„Ze względu na szerokie ujęcie definicji dokumentu każde oświadczenie woli wyrażone w zwykłej formie pisemnej (art. 78 KC) lub w szczególnej formie pisemnej (z datą pewną, z podpisem notarialnie poświadczonym, w formie aktu notarialnego) JEST DOKUMENTEM – tak trafnie W. J. Kocot, Dalsza modernizacja kodeksowej regulacji formy pisemnej czynności prawnej, PPH 2016, Nr 10, s. 9. W piśmiennictwie prezentowany jest pogląd, zgodnie z którym komentowany przepis wykładany powinien być w sposób zawężający. Zdaniem J. Strzebinczyka odrzucić należy literalne brzmienie przepisu, zgodnie z którym dokumentem byłoby zarówno oświadczenie woli w formie elektronicznej, jak i oświadczenia w formie pisemnej zwykłej i formach pisemnych kwalifikowanych (np. aktu notarialnego). Zdaniem przywołanego autora szerokie rozumienie pojęcia dokument nie byłoby trafne w świetle reguł wykładni systemowej, dlatego pojęcie dokumentu powinno być
rozumiane zawężająco, jako nośnik informacji, który nie spełnia wymogów pozostałych form czynności prawnych (a zatem dokument z wyłączeniem formy pisemnej zwykłej, formy elektronicznej i form pisemnych kwalifikowanych) – tak J. Strzebinczyk, w: Gniewek, Machnikowski, Komentarz, 2016, Nb 2, s. 219). Pogląd ten jest nietrafny, pomiędzy poszczególnymi formami nie istnieje zasada rozłączności. Oświadczenie w formie aktu notarialnego spełnia wymogi formy pisemnej zwykłej. Gdyby rozłączność taka występowała, czynność, dla której ustawodawca zastrzegł wymóg formy dokumentowej (np. pożyczka na kwotę ponad tysiąca złotych) nie mogłaby być dokonana w formie pisemnej zwykłej lub formie aktu notarialnego. Zbiór nośników informacji, które umożliwiają zapoznanie się z treścią oświadczenia woli, obejmuje wszystkie dokumenty w formie pisemnej zwykłej i pisemnych kwalifikowanych.
Komentowany przepis nie stanowi, że nośnik informacji, który stanowi dokument powinien mieć charakter trwały. W piśmiennictwie zwraca się uwagę, że w świetle kodeksowej definicji dokumentu będzie nim nośnik, który ulegnie zniszczeniu lub stanie się nieczytelny natychmiast po odczytaniu (W. J. Kocot, Dalsza modernizacja, s. 9). Oświadczenie jest skutecznie złożone w formie dokumentowej, jeśli zostało w niej złożone, nawet w sytuacji, gdy nośnik użyty do jego utrwalenia jest pozbawiony cechy trwałości i ulegnie zniszczeniu natychmiast po utrwaleniu informacji. Brak wymogu trwałości dokumentu może utrudniać lub uniemożliwiać wykorzystanie go jako środka dowodowego w postępowaniu sądowym”.
Źródło: Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Legalis, Warszawa 2017
Z UZASADNIENIA DO ZMIAN W KODEKSIE CYWILNYM ODNOSZĄCYCH SIĘ DO FORMY DOKUMENTOWEJ:
„Nowelizacja art. 73–74 k.c. oraz art. 76 k.c. stanowi konsekwencję propozycji wprowadzenia do kodeksu cywilnego formy dokumentowej jako nowego typu formy szczególnej.
Przewidziano, że w przypadku zastrzeżenia formy dokumentowej skutki jej niedochowania będą uregulowane analogicznie do skutków niedochowania formy pisemnej. Forma dokumentowa zastrzeżona w ustawie będzie miała charakter formy ad solemnitatem tylko wówczas, gdy rygor nieważności zostanie wyraźnie określony w ustawie (art. 73 § 1 k.c.).
W przeciwnym przypadku będzie miała charakter formy zastrzeżonej ad probationem (art. 74 k.c.). Strony, zastrzegając w umowie formę dokumentową, powinny określić jej skutek.
W razie braku takiego postanowienia w umowie, forma ta będzie traktowana jako zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych. Jeżeli nie została zachowana forma pisemna lub dokumentowa zastrzeżona dla jednostronnej czynności prawnej, to druga strona nie może ponosić negatywnych konsekwencji niezachowania wymaganej formy. Dlatego, na jej żądanie, będzie dopuszczalny dowód ze świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania tej czynności.
Termin „dokument” jest używany w przepisach prawa cywilnego do określenia różnorodnych dokumentów zarówno pod względem rodzajowym, jak i pod względem realizowanych funkcji. Ten stan rzeczy dodatkowo potęguje fakt, że ustawodawca na równi z pojęciem dokumentu używa wielokrotnie takich wyrażeń, jak np. „pismo”, „pisemna forma czynności prawnej”, „pokwitowanie” „akt notarialny”. Wprowadzenie ustawowej definicji dokumentu, przez ustalenie znaczenia jednego z podstawowych terminów prawa cywilnego, realizuje cele porządkowe, a przy okazji jednoznacznie zrywa z tradycyjnym rozumieniem tego pojęcia jako informacji utrwalonej wyłącznie w postaci pisma, dając w ten sposób wyraz szerokiemu ujęciu dokumentu.
Projektowana regulacja definiująca dokument w art. 772 sformułowana została przy zastosowaniu kryterium mieszanego, przedmiotowo-funkcjonalnego.
Przede wszystkim nawiązuje ona do ujęcia dokumentu jako przekazu woli ludzkiej (informacja możliwa do odtworzenia), co bazuje na etymologii słowa documentum, stanowiącego połączenie łacińskich wyrazów: do, dare − dawać, przekazywać, i mens − oznaczających myśl, zamiar. Konstytutywną cechą dokumentu w świetle projektowanego przepisu jest zatem jego intelektualna zawartość, czyli informacja – treść obejmująca różnego rodzaju oświadczenia, w tym oświadczenia woli. Treść ta musi zostać odpowiednio utrwalona w sposób umożliwiający jej odtworzenie. W takim ujęciu, dla bytu dokumentu nie ma znaczenia to, czy jest on podpisany. Podpis nie jest zatem koniecznym elementem dokumentu.
Pod względem sposobu sporządzenia dokumentu, zaproponowana definicja jest technologicznie neutralna. Treść dokumentu może zostać zatem dowolnie ujawniona (np.
znaki graficzne, dźwięk, obraz), a także utrwalona na dowolnym nośniku (np. papier lub plik)
i za pomocą dowolnych środków (pióro, komputer, telefon komórkowy). Granicę tej neutralności wyznacza jednak realizowana przez dokument funkcja dowodowa, która wymaga, aby sposób utrwalenia informacji umożliwiał jej zachowanie i odtworzenie.
Aby informacja mogła zostać odtworzona, musi zostać odpowiednio zapisana. Oba elementy razem, tj. informacja możliwa do odtworzenia oraz nośnik, stanowią dokument. Informacja bez nośnika nie jest dokumentem. Nie jest nim też niezapisany informacją nośnik. Definicja nie przesądza o rodzaju nośnika, uwzględniając nowoczesne nośniki zapisu. W odniesieniu do dokumentów mających postać elektroniczną należy odróżnić nośnik, w którym jest zapisana informacja, od informatycznego nośnika danych, na którym jest zapisany dokument.
W odniesieniu do dokumentu sporządzonego w postaci elektronicznej nośnikiem jest plik, czyli jednostka zapisu i przechowywania informacji. Natomiast informatyczny nośnik danych, na którym utrwalono (zapisano) taki dokument, należy (posługując się terminologią dotyczącą dokumentów tradycyjnych) traktować jako kopertę lub teczkę, w której znajduje się dokument.
Sens tej regulacji polega na ustaleniu konstytutywnych cech, jakimi powinien odznaczać się każdy dokument. Nie ulega natomiast wątpliwości, że w pewnych sytuacjach, z uwagi na określony kontekst prawny, sporządzenie dokumentu może wymagać zachowania określonej postaci. Na przykład w przypadku sporządzenia oświadczenia woli w formie pisemnej dokument będzie musiał przybrać postać pisma, na którym będzie umieszczony własnoręczny podpis osoby dokonującej czynności prawnej.
Zgodnie z przyjętymi założeniami nowy typ formy szczególnej, jaką ma być forma dokumentowa, ma stanowić formę o niższym stopniu sformalizowania niż forma pisemna, co przede wszystkim przejawia się w braku konieczności złożenia własnoręcznego podpisu. Wystarczające będzie ustalenie osoby składającej oświadczenie woli, przy czym nie ma znaczenia, czy nastąpi to na podstawie samej treści dokumentu, czy po sprawdzeniu np.
informatycznego nośnika danych lub urządzenia, za pomocą którego złożono oświadczenie.
Przewidziano możliwość zastrzegania formy dokumentowej zarówno jako formy ustawowej, jak i umownej. Początkowo forma dokumentowa może posiadać większe zastosowanie jako forma umowna. Ponieważ jednak nie ma powodów, dla których forma ta nie mogłaby być zastrzegana w ustawie, nie można wykluczyć, że z czasem rozszerzy się jej zakres jako formy ustawowej. Z pewnością będzie to służyć ogólnemu trendowi odformalizowania obrotu
prawnego oraz przygotuje grunt pod planowane w przyszłości zniesienie wymogu zachowania formy dla celów dowodowych. Forma dokumentowa, jako forma ustawowa, została zaprojektowana w art. 77 § 2 k.c. w odniesieniu do formy czynności następczych.
Pierwowzorem uregulowania formy dokumentowej stała się znana w prawie niemieckim forma tekstowa, która jest zastrzeżona w przypadku, gdy nie ma potrzeby dokonania czynności w formie pisemnej lub elektronicznej, a wystarczający jest „ślad pisemny”
pozwalający na określenie osoby składającej oświadczenie woli (np. e-mail, telefaks itp.).
Forma tekstowa jest w prawie niemieckim formą pośrednią między formą pisemną (elektroniczną) a ustną. Zaproponowane w projektowanej ustawie ujęcie formy dokumentowej jest szersze niż ujęcie formy tekstowej w prawie niemieckim. W formie dokumentowej będą składane nie tylko oświadczenia wyrażone przy użyciu tekstu, ale również np. dźwięku lub obrazu”.
Źródło: https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/177283/177315/177316/dokument109786.pdf
Forma elektroniczna:
Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu;
Zrównana z formą pisemną; ale mogą być wyjątki w ustawie i związane z pactum de forma Z art. 131 ustawy z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1579) w zw. z art. art. 3 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. z 2013 r. poz. 262, ze zm.):
Podpis elektroniczny – dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone lub z którymi są logicznie powiązane, służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny
Bezpieczny podpis elektroniczny – podpis elektroniczny, który:
A) jest przyporządkowany wyłącznie do osoby składającej ten podpis,
B) jest sporządzany za pomocą podlegających wyłącznej kontroli osoby składającej podpis elektroniczny bezpiecznych urządzeń służących do składania podpisu elektronicznego i danych służących do składania podpisu elektronicznego,
C) Jest powiązany z danymi, do których został dołączony, w taki sposób, że jakakolwiek późniejsza zmiana tych danych jest rozpoznawalna.
Skutki niedochowania formy:
1) pod rygorem nieważności (ad solemnitatem) 2) dla celów dowodowych (ad probationem)
3) dla wywołania określonych skutków prawnych (ad eventum)
1) ad solemntitatem:
- bezwzględna nieważność
- forma zastrzeżona pod rygorem nieważności jest zachowana już wtedy, gdy co najmniej elementy konstytuujące daną czynność zostały wyrażone w tej formie (essentalia negotii).
2) i 3):
- swoboda co do ich stosowania
- niezachowanie formy nie niweczy samej czynności prawnej
- ad probationem: utrudni, a czasami nawet uniemożliwi, wykazanie przy pomocy innych środków dowodowych fakt dokonania czynności prawnych
- ad eventum: tylko konkretnie wskazane skutki w przepisie nie zostaną osiągnięte, a niekiedy zostaną one zastąpione innymi konsekwencjami, niezamierzonymi przez strony
Forma pisemna, dokumentowa, elektroniczna – jeśli napisane pod rygorem nieważności, to wtedy nieważna! – jednoznacznie zastrzeżony skutek, np. 99 § 2 KC. Jeśli nie ma rygoru nieważności – art. 74 KC.
Inne formy szczególne: nie trzeba wyraźnie zaznaczać sankcji nieważności, czynność jest nieważna ex tunc.
Przykład: umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości i przenosząca własność nieruchomości w wykonaniu wcześniej istniejącego zobowiązania jest nieważna, gdy nie zostanie zachowana forma aktu notarialnego, chociaż art. 158 KC takiej sankcji wprost nie przewiduje. Wynika ona z art. 73 § 2 KC.
Zwykła forma pisemna, forma dokumentowa i elektroniczna mogą występować we
wszystkich trzech postaciach: pod rygorem nieważności, dla wywołania określonych skutków prawnych, dla celów dowodowych. Dwie pierwze konsekwencje muszą być określone wprost w przepisach
Forma ad eventum: skutek ten powstaje jedynie wówczas, gdy obowiązek zastosowania którejś z form szczególnych, innych niż zwykła forma pisemna, dokumentowa albo elektroniczna, został wprowadzony tylko dla wywołania skutków prawnych, zastrzeżenie będzie to wynikało wprost z przepisów. (np. art. 590 KC, 660 KC).
Każdy wypadek zastrzeżenia zwykłej formy pisemnej bez sprecyzowania rygoru jej niezachowania jest kwalifikowany jako forma dla celów dowodowych (ad probationem).
Czynność dokonana z naruszeniem w ten sposób określonego wymogu będzie co prawda wiązać strony, wywołując wszystkie założone przez nie skutki, jednak w razie sporu sądowego niedopuszczalne byłoby – co do zasady – przeprowadzenie dowodu ze świadków lub z przesłuchania stron, wyłącznie jednak dla udowodnienia faktu dokonania tej czynności prawnej (chyba ze żadna ze stron nie kwestionuje tego faktu). Właśnie bowiem dla bezspornego przyjęcia przez sąd, że fakt ten zaistniał, ustawodawca zastrzega wymóg zachowania formy ad probationem. Ostateczną konsekwencją braku wymaganej formy i niedopuszczalności wykorzystania w takim wypadku przez strony środków dowodowych będzie niemożliwość udowodnienia okoliczności o podstawowym znaczeniu dla kierunku rozstrzygnięcia sporu sądowego. Zważywszy na kształt słowny art. 6 KC, niezachowanie formy przewidzianej dla celów dowodowych utrudni niewątpliwie sytuację podmiotu wszczynającego postępowanie sądowe. Prawdopodobnie w takim wypadku, prawomocne orzeczenie oddalające żądanie zmieni sytuacje stron o tyle, że nie będzie możliwa przymusowa realizacja uprawnień i obowiązków w ramach stosunku prawnego wynikającego z czynności prawnej dokonanej bez zachowania formy ad probationem. Natomiast ich dobrowolne wykonanie – czego nie można wykluczyć – doprowadzi do wygaszenia tego stosunku.
Od 8 września 2016 r. w czterech sytuacjach ustawodawca dopuszcza dowód ze świadków lub z przesłuchania stron, mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych:
1) jeżeli obie strony wyrażają na to zgodę
2) jeżeli żąda tego konsument pozostający w sporze sądowym z przedsiębiorcą 3) jeżeli fakt dokonania czynności prawnej zostanie uprawdopodobniony za
pomocą dokumentu
4) na żądanie każdej ze stron, mimo że forma ad probationem została – w konkretnej sytuacji – zastrzeżona dla oświadczenia jednej tylko strony.
NOWOŚĆ – jeżeli forma ad probationem została przewidziana jedynie dla oświadczenia jednej ze stron, która wymogu tego nie zachowała, rozważane żądanie prowadzenia dowodów zastępczych może skutecznie zgłosić także druga strona (nieobarczona obowiązkiem zachowania formy dla własnego oświadczenia).
Zaistnienie któregokolwiek z wymienionych przypadków obliguje sąd do dopuszczenia wnioskowanych przez strony (stronę) dowodów ze świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności prawnej.
Pactum de forma:
W wypadku zastrzeżenia wymogu szczególnej formy przez same strony należy rozróżnić dwie czynności prawne. Pierwszą stanowi sama umowa, w której takie zastrzeżenie poczyniono (pactum de forma), drugą zaś definitywna czynność prawna, której strony zamierzają dokonać.
Ustawodawca nie wskazuje konkretnej formy dla pierwszej z wymienionych czynności.
W konsekwencji wypada przyjąć, że utrzymał w tym zakresie zasadę dobrowolności formy.
W odniesieniu do formy szczególnej w ramach pactum de forma dla czynności planowanej w przyszłości obowiązuje generalna zasada, że czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Ustawodawca nie wprowadził tu sankcji bezwzględnej nieważności na wypadek niezachowania przez strony uzgodnionej przez siebie formy szczególnej. Jest to czynność nieistniejąca.
Jedyny wyraźny wyjątek od dopiero przedstawionej konsekwencji dotyczy wypadku niezachowania zwykłej formy pisemnej, zastrzeżonej przez samych zainteresowanych dla czynności definitywnej , bez określenia jednak skutków niezachowania tej formy. W razie wątpliwości poczytuje się, że każda z wymienionych form wykorzystana przez strony w pactum de forma była w takiej sytuacji zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych. Ta
jednoznacznie konsekwencje niewywiązania się w tym wypadku z pactum de forma, co wyeliminuje wszelkie w tym zakresie wątpliwości. Przewidując zwykłą formę pisemną czynności ostatecznej (również formę dokumentacyjną albo elektroniczną), strony mogą ją zastrzec pod każdym rygorem
Czynności następcze (art. 77) – czynności pozostającE w związku z wcześniej już zawartą czynnością prawną.
Czynności następcze dzielą się na czynności modyfikujące pierwotną umowę i czynności zmierzające do zakończenia stosunku umownego.
Przepis semiimperatywny – wyznacza minimum wymogów formalnych dotyczących czynności następczych , bezwzględnie wiążących zainteresowanych. Strony mogą jednak zastrzec formę surowszą, zarówno w odniesieniu do pierwotnej umowy, co będzie miało automatyczne odniesienie także względem co najmniej niektórych czynności modyfikujących w ujęciu art. 77 KC, jak i w odniesieniu do samych tylko czynności modyfikujących.
Forma modyfikujących czynności prawnych:
- zasada pełnej tożsamości form: pierwotnej i modyfikującej;
- ekwiwalentność form należy rozpatrywać w dwóch aspektach: wykorzystanie identycznego sposobu wyrażenia woli, a drugi – w przyporządkowaniu identycznych konsekwencji niezachowania przy dokonywaniu czynności modyfikujących formy przewidzianej dla umowy pierwotnej;
- dotyczy także umów o formie.
Forma czynności prawnych kończących stosunki umowne:
- rozwiązanie umowy pisemnej za zgoda obu stron, odstąpienie od tak zawartej umowy lub jej wypowiedzenie powinno być także stwierdzone pismem (dokumentowej, elektronicznej), - jeżeli pierwotna umowa została zawarta w innej formie szczególnej, forma czynności kończących stosunek umowny zależy przede wszystkim od rodzaju czynności. Jeżeli w wypadku zgodnego rozwiązania umowy przez strony ustawodawca zastrzegł tożsamość (ekwiwalentność) formy, w obu aspektach (tożsamość sposobu przejawienia woli oraz skutków niezachowania nakazanej formy); do odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia wystarczy w każdym wypadku zachowanie dowolnej formy pisemnej
Osoba niemogąca pisać może złożyć oświadczenie woli w formie pisemnej w ten sposób, że:
1) uczyni na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku osoba przez nią upoważniona wypisze jej imię i nazwisko oraz złoży swój podpis, albo
2) w ten sposób, że zamiast składającego oświadczenie podpisze się osoba przez niego upoważniona, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza, wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie osoby niemogącej pisać.
