Armia krajowa
Autorzy prezentacji: Wioletta Kocik, Fundacja Wspólnota Pokoleń
„Byłaś dla nas radością i dumą, jak stal prężna, jak żywioł surowa, ustom – pieśnią, sercu – krwawą łuną, ARMIO KRAJOWA.”
ppłk Zbigniew Kabata „Bobo”
Armia
krajowa
Armia Krajowa lub Siły Zbrojne w Kraju, kryptonim „PZP”
zakonspirowane siły zbrojne
Polskiego Państwa Podziemnego w latach II Wojny Światowej,
powstałe z przemianowania
Związku Walki Zbrojnej rozkazem Naczelnego Wodza generała
broni Władysława Sikorskiego z 14 lutego 1942 roku.
Armia
krajowa
Założenie
14 lutego 1942 r., Polska.
Lojalni wobec
Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie.
Operacje
polski ruch oporu w czasie II Wojny Światowej, II Wojna Światowa,
Powstanie Warszawskie.
rOTA aRMII kRAJOWEJ
„W obliczu Boga Wszechmogącego i Najświętszej Maryi Panny, Królowej Korony Polskiej, kładę swe ręce na ten Święty Krzyż, znak męki i Zbawienia.
Przysięgam być wierny Ojczyźnie mej, Rzeczypospolitej Polskiej.
Stać nieugięcie na straży Jej honoru, o wyzwolenie z niewoli walczyć ze wszystkich sił aż do ofiary mego życia.
Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Naczelnemu Wodzowi i wyznaczonemu przezeń Dowódcy Armii Krajowej będę bezwzględnie posłuszny, a tajemnicy niezłomnie dochowam, cokolwiek by mnie spotkać miało.
Tak mi dopomóż Bóg.”
Geneza
27 września 1939 r.
powołanie Służby Zwycięstwu Polski.
13 listopada 1939 r.
przemianowanie na Związek Walki Zbrojnej.
14 lutego 1942 r.
przemianowanie rozkazem Naczelnego Wodza Polskich
Sił Zbrojnych, gen. Władysława Sikorskiego na Armię Krajową.
19 stycznia 1945 r.
rozwiązanie AK.
„W ślad za moim rozkazem (…) z dnia 3 IX 1941 r.
1. Znoszę dla użytku zewnętrznego nazwę ZWZ.
Wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w Kraju stanowią »Armię Krajową« podległą Panu Generałowi
[Stefanowi Roweckiemu] jako jej dowódcy.
2. Stanowisko Pana Generała nosi nazwę Dowódcy Armii Krajowej.”
Rozkaz Władysława Sikorskiego
powołujący Armię Krajową:
Geneza
Wywodziła się ze Związku Walki Zbrojnej i Polskiego Związku
Powstańczego, ale w skład jej weszło wiele mniejszych organizacji, np.:
· Narodowa Organizacja Wojskowa od 1942 (częściowo)
· Konfederacja Narodu od sierpnia 1943
· Narodowe Siły Zbrojne od 1944 (częściowo)
· Bataliony Chłopskie (częściowo)
· Gwardia Ludowa WRN (oddziały przedwojennej
Polskiej Partii Socjalistycznej) od 1943.
Główne zadania
Prowadzenie oporu zbrojnego
przeciwko okupantowi hitlerowskiemu i przygotowanie mającego wybuchnąć w sposobnej chwili ogólnokrajowego powstania.
Działalność
ARMII KRAJOWEJ
Na początku AK koncentrowała się na działaniach wywiadowczych, organizacyjnych i neutralizujących niemieckie represje. W okresie późniejszym nastąpiło stopniowe przechodzenie do działań dywersyjno-
partyzanckich.
Jedną z najważniejszych akcji AK było zlokalizowanie
ośrodka badawczego w Peenemünde na wyspie Uznam, gdzie Niemcy produkowali rakiety V-1 i V-2. Dzięki informa- cjom polskiego wywiadu, alianci dokonali nalotu, który
opóźnił masową produkcję tych pocisków niemal o rok.
Armia Krajowa wykonywała zamachy na
funkcjonariuszy hitlerowskiego aparatu policji i bezpieczeństwa, więziennictwa i administracji, wyróżniających się szczególnym okrucieństwem.
Wykonywała też wyroki podziemnych sądów Polskiego Państwa Podziemnego na konfidentach i zdrajcach.
Żołnierze AK organizowali także akcje odbijania więźniów.
Ilość
operacji
Oddziały AK dokonały w latach 1942- -1945 ponad 110 tysięcy większych akcji zbrojno-dywersyjnych, z czego 6243 akcje zostały przeprowadzone przez większe siły partyzanckie.
Działalność podziemnej armii wiązała w sposób znaczący siły niemieckich policji, żandarmerii, Wehrmachtu i Gestapo.
W walce zabito ponad 150 tysięcy żołnierzy i policjantów niemieckich oraz kolaborantów.
Akcja
„Burza”
W momencie wkroczenia Armii Czerwonej na terytorium
II Rzeczpospolitej (styczeń 1944 r.) rozpoczęto realizację Akcji „Burza”, czyli zbrojnego wystąpienia na tyłach wojsk niemieckich bezpośrednio przed nacierającymi siłami radzieckimi.
Celem było wystąpienie na
wyzwolonych ziemiach Rzeczpospolitej w roli gospodarza.
Częścią Akcji „Burza” było Powstanie Warszawskie.
struktura
organizacyjna
Armia Krajowa składała się z siedmiu oddziałów:
· I Organizacyjnego
· II Informacyjno-Wywiadowczego
· III Operacyjno-Szkoleniowego
· IV Kwatermistrzostwa
· V Łączności
· VI Biura Informacji i Propagandy (BiP)
·VII Finansowego.
Miała też własną służbę duszpasterską.
Jako odrębny wydział utworzono
w styczniu 1943 r. Kedyw (Kierownictwo Dywersji), przeprowadzający akcje
dywersyjne i specjalne.
liczebność i uzbrojenie
W momencie maksymalnej zdolności bojowej (lato 1943 r.) siły AK liczyły ok. 380 tys. osób, w tym ponad 10 tys. oficerów.
Kadrę oficerską sprzed wojny
uzupełniano absolwentami tajnych kursów oraz przerzucanymi
do kraju cichociemnymi.
AK zaopatrywała się w sprzęt na drodze akcji bojowych
(wyposażenie niemieckie) i własnej produkcji.
komendanci
Komendant AK podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych
na obczyźnie.
Funkcję tę pełnili:
gen. Stefan Rowecki "Grot"
od 14 lutego 1942 r.
do aresztowania 30 czerwca 1943 r.
gen. Tadeusz Komorowski "Bór"
od 30 czerwca 1943 r.
do upadku powstania warszawskiego 2 października 1944 r.
gen. Leopold Okulicki "Niedźwiadek"
od 2 października 1944 r.
do rozwiązania AK 19 stycznia 1945 r.
liczebność i uzbrojenie
W momencie maksymalnej zdolności bojowej (lato 1943) siły AK liczyły
ok. 380 tys. osób, w tym ponad 10 tys. oficerów.
Kadrę oficerską sprzed wojny
uzupełniano absolwentami tajnych kursów oraz przerzucanymi
do kraju cichociemnymi.
AK zaopatrywała się w sprzęt na drodze akcji bojowych
(wyposażenie niemieckie) i własnej produkcji.
Struktura terenowa
Organizacja terenowa dzieliła się
na Okręgi, te na Obwody i Placówki.
Z grubsza miało to odpowiadać przed- wojennej strukturze administracyjnej (województwo-powiat-gmina).
Część Okręgów grupowano w Obszary:
· Białostocki
· Lwowski
· Warszawski-prawobrzeżny
· Warszawski-lewobrzeżny
· Zachodni
Istniały też Okręgi Wydzielone (np. miasto Warszawa), oraz Podokręgi i Inspektoraty, grupujące po kilka Obwodów.
AK miała też struktury na terenie
III Rzeszy – w tym Berlinie i Wrocławiu – oraz na Węgrzech.
rozwiązanie
Po wyparciu wojsk niemieckich wspomagające Armię Czerwoną oddziały AK były rozbrajane,
a ich żołnierze aresztowani przez NKWD i siły bezpieczeństwa
tzw. Polski Lubelskiej.
19 stycznia 1945 roku w Częstochowie, w obliczu represji NKWD
i w porozumieniu z Rządem RP
na uchodźstwie, gen. Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek” wydał rozkaz
o rozwiązaniu AK i zwolnieniu żołnierzy z przysięgi.
działalność
po rozwiazaniu
Część żołnierzy AK kontynuowała działalność niepodległościową w ramach m.in.:
· Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”
· organizacji „NIE”
· Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj
· Ruchu Oporu Armii Krajowej
· Konspiracyjnego Wojska Polskiego i innych organizacji podziemnych.
Żołnierze Wyklęci
Członkowie tych organizacji
prowadzili działalność wywiadowczą, propagandową i stricte wojskową, wymierzoną w aparat represji
i administrację przychylną Sowietom.
W latach 1945-1947 miało miejsce ok. 2 000 akcji zbrojnych, jak bitwy, potyczki, ataki na posterunki
wojskowe i milicyjne, ataki na więzienia.
Masowe prześladowania członków tych organizacji, określanych
w późniejszym okresie również mianem „żołnierzy wyklętych”,
trwały przez cały okres stalinowski.
Represje
Wielu z nich zostało skazanych na niesprawiedliwe wyroki,
w tym także karę śmierci.
Jedną z takich postaci był generał August Emil Fieldorf, pseudonim "Nil", stracony przez powieszenie 24 lutego 1953 roku.
Straty
Straty poniesione w walce:
· około 100 tys. poległych
· 50 tys. wywiezionych do ZSRR i uwięzionych.
