Polscy penitencjarze w Loreto

Ludwik Grzebień

Polscy penitencjarze w Loreto

Studia Theologica Varsaviensia 27/1, 247-256

Studia Theol. Vars.

27 (1989) nr 1

LUDWIK GRZEBIEŃ

POLSCY PENITENCJARZE W LORETO

L o reto ob ok R zym u b y ło w X V II i X V III w ie k u g łó w n y m c e le m p ie lg r z y m e k ch rz eścija ń sk ie j E u rop y. M ia sto w ło s k ie w p r o w in cji A n k o n a , p o d n iesio n e p rzez p ap ieża S y k stu sa V w 1586 do go d n o ści s to lic y b isk u p iej, p o łą czo n e jed n a k ju ż w 1592 z są sied n ią sto ­ licą R eca n a ti, p o sia d a ło w sp a n ia łą b a z y lik ę zb u d o w a n ą w 1. 1468— 1570.1

B a z y lik a ta b y ła je d y n y m k o ścio łem m ia steczk a ; in n y c h ś w ią ­ ty ń n ie w zn oszon o, a b y n ie rozp raszać p o b o ż n y c h p ielg r zy m ó w . C o d zien n ie o d p r a w ia n o w n ie j w X V II i X V III w ie k u p on ad 150 m sz y św .

P o sz c z e g ó ln e n a ro d o w o śc i — n a cje — m ia ły tu sw o je k ap lice; istn ia ła i is tn ie je te ż k a p lica p o lsk a .2

D om ek N M P , w e d łu g le g e n d y , c u d o w n ie p r z e n ie sio n y z N a za ­ r e tu pod k o n ie c X III w ie k u i z n a jd u ją c y się w b a z y lic e , s ta ł się ośro d k iem k u ltu i lic z n y c h p ie lg r z y m e k z ca łeg o św ia ta ch rześci­ ja ń sk ieg o . Ł a sk a m i sły n ą c a sta tu a M atk i B ożej L o r eta ń sk ie j k o ­ p io w a n a w p o sta c i rzeźb i o b razów czczona b y ła w w ie lu k ra ja ch k a to lick ich .

L o reto n a w ie d z a n e b y ło często ró w n ie ż p rzez p ie lg r z y m ó w p o l­ sk ich . W ie lk ie o d le g ło śc i i zn aczn e k oszta n ie o d str a sza ły p ie l­ g rz y m ó w i w ę d r o w c ó w w sz e lk ic h sta n ó w i w a r s tw sp o łeczn y ch . Z w ła szcza p r ze b y c ie A lp b y ło w ty m czasie dla P o la k ó w n ie la d a w y siłk ie m . P r z e c ię tn ie p r z y b y w a ło z P o lsk i do R zym u od 250 do 400, a n a w e t w ię c e j osób roczn ie. L ata ju b ile u sz o w e lu b sz c z e g ó l­ n e św ię ta , jak k a n o n iza c je św . S ta n isła w a K o stk i w 1726 r. i św . Jan a K a n te g o w 1766 r. g ro m a d ziły w ię k sz ą ilo ść p ie lg r z y m ó w .3 P ie lg r z y m i p o lscy , z n a la z łsz y się w Ita lii, po z w ie d z e n iu P a d w y ,

1 M. N o w a k o w s k i ) ,

t. 23/24, Watrsaawa 1911, s. 404—406.

2 D. Ł a s i ń s k i ,

Rzym 1783, s. 93.

3 M . L o r

et,

Rzym (1930),

248 L U D W IK G R Z E B IE Ń

_[2]

W en ec ji i B o lo n ii n ie jec h a li za z w y cz a j d alej p rzez F lo r e n c ję do R zym u , a le z B o lo n ii, p rzez Im olę, R im in i, A n k o n ę zb aczali do L oreto, ab y w sa n k tu a r iu m zło ży ć h ołd N M P. Tu sk ła d a li h e t ­ m a n i i w o d z o w ie zd o b y te sz ta n d a r y i tro fea , m o żn i b o g a te w ota, u b o d zy sk rom n ą o fiarę, w s z y s c y zaś w y z w o lo n ą w sa k ra m en cie p o k u ty duszę. W sp isa c h p ie lg r z y m ó w , k tó r e p r a w ie za c a ły X V III w ie k za c h o w a ły się w A rc h iw u m H o sp icju m św . S ta n isła w a w R zy ­ m ie, p ra w ie p rzy k a żd y m n a zw isk u zazn aczon o „co n fessu s L a u - r e ti”, to zn aczy, ż e p ie lg r z y m b y ł w L o reto i tam się sp o w ia ­ dał.4

W L o reto o d b y w a ł sw o je r e k o le k c je od 12 w rz eśn ia 1643 r. k ró ­ le w ic z Jan K azim ierz, k tó r y n a stę p n ie o d b y w a ł tu jez u ic k i n o w i­ cjat pod k ie r u n k ie m o. A le g a r d i P e le g r in o . 17 w r z e śn ia 1646 r. ju ż jak o k a rd y n a ł p o żeg n a ł R zy m i p ap ieża, b y zn ó w p rzez L o ­ reto p o w ró cić do k raju . Z L oreto, z o s ta w sz y k ró lem , w e z w a ł p e - n ite n c ja r za n ie m ie c k ie g o o. K arola S o lla na sw e g o sp o w ied n ik a , a w ie lk i k u lt dla M atk i B ożej L o r eta ń sk ie j ż y w ił do k oń ca sw y c h d n i.5

H istoria w sp o m in a w ie lu P o la k ó w p ie lg r z y m u ją c y c h do L oreto. M o żem y tu w sp o m n ieć o św . S ta n isła w ie K o stce p ie lg r z y m u ją c y m tu w 1567 rok u ,6 M ik ołaju K r z y sz to fie R a d z iw ille w 1584 ro k u , k tó r y op isał sw ó j p o b y t w H ie r o s o l y m i t a n a p e r e g r i n a t i o , 7 J erzym O ssoliń sk im , p o śle k róla Z y g m u n ta III do p ap ieża w 1633 rok u ,8 k ró lo w ej M arii K a z im ier ze w 1699 rok u ,9 w o je w o d z ie m iń sk im K r zy sz to fie Z a w isz y w 1700 ro k u ,10 czy J ó z e fie L o n g o w sk im w 1747 ro k u .11

W b a z y lic e i jej sk arb cu zn a jd o w a ło się w ie le p o lsk ich p am iąr tek: zło ta la m p a 20 fu n tó w w ażąca, dar Z y g m u n ta III W azy, podob na złota lam p a k sięc ia Ja,na S ta n isła w a J a b ło n o w sk ie g o , w o je w o d y w o ły ń sk ie g o , sreb rn a lam p a k sięc ia W o jciech a S ta n i­ sła w a R a d z iw iłła , zło ta fig u r a D ziecią tk a J ezu s od Z y g m u n ta III W azy, obraz ze złota p r z e d sta w ia ją c y św . W ła d y sła w a z r e lik w ią teg o ż ś w ię te g o o fia r o w a n y przez W ła d y sła w a IV, jak też drob ­

4 Tamże, s. 176.

5 S. Z a ł ę s k i ,

t. 2, L/wów 1901, s. 479, 504,

506, 51.1, 518.

6

D. Ł a s i ń s k i ,

s. 121.

Brunsbergae 1601, s. 278.

8 S. Zał ęs ki , ,

t. 2, s. 336.

9 M. L o r et,

s. 182—183.

10 Tamże, s. 199; J. B a r t o s z e w i c z ,

Wairseaiwa 1862, s. 85

87.

[3] P O L S C Y P E N IT E N C J A R Z E 249 n ie jsz e p a m ią tk i o fia r o w a n e p rzez Jana K azim ierza, Jan a III S o ­ b ie sk ie g o (ch o rą g iew turecka), k a rd y n a ła A lb erta A u g u sta , b isk u ­ p ó w M ik ołaja P o p ła w s k ie g o i K arola F er d y n a n d a , k ró lo w ą M arię K a zim ierę, k sięż n ą K a ta rz y n ę z O stro g sk ich Z am oysk ą i in n y c h .12 W sp a n ia łe te sk a rb y sta ły się p o tem łu p e m N a p o leo n a B o n a p a r- teg o , k tó r y po za ję ciu A n c o n y w 1797 p rze ją ł sk a rb y ob liczon e na 5 m ilio n ó w sk u d ó w .13

K u lt M atk i B ożej L o r eta ń sk ie j p o w sz e c h n y b y ł w K r ó le s tw ie Polskim - i W ielk im K s ię s tw ie L ite w sk im . K op ia D om k u L o r eta ń ­ sk ie g o zo sta ła zb u d o w a n a w 1640 rok u p rzy k o śc ie le b ern a rd y n ó w na P ra d ze w W a rsza w ie z fu n d a c ji W ła d y sła w a IV, k r ó lo w e j C e­ c y lii R en a ty oraz k r ó le w ic z ó w Jana K a zim ierza i K arola F e r d y ­ n and a. B y ła m iejsc em p ielg r zy m ek lu d n o ści sto lic y . P o z n ie s ie ­ n iu k la szto ru w 1811 r. fig u r ę MB L o r eta ń sk ie j p rze n iesio n o do k o ścio ła św . A n n y , a k ap lica na P rad ze została pod op iek ą k się ż y d ie c e z ja ln y c h .14

W 1647 roku sta ra n iem i k o sztem K azim ierza L u d w ik a J e w ła - sz e w sk ie g o , k a sztela n a sm o leń sk ieg o , w p ro w a d zo n o u ro cz y śc ie f i ­ gu rk ę M B L o r eta ń sk ie j i u rząd zon o D o m ek L o r eta ń sk i w k o śc ie le jez u ic k im św . Jana w W iln ie. P o sp a len iu k o ścio ła p rzez K o z a k ó w w sie rp n iu 1655 r., w ra z z czczoną p rzez lu d n o ść fig u r k ą M B L o ­ r e ta ń sk iej, je z u ic i sp ro w a d z ili n o w ą fig u r k ę z W łoch i w 1661 r. u s ta w ili ją u ro cz y śc ie w o d b u d o w a n y m D o m k u L o r eta ń sk im .15 W jez u ic k im n o w ic ja c ie zaś p rzy k o śc ie le św . Ig n a ce g o w W il­ n ie, w k a p lic y d om ow ej, czczono fig u r k ę M B L o r eta ń sk ie j, sp ro­ w a d zon ą p rzez o. M ik ołaja Ł ę cz y ck ieg o , k tóra o b ecn ie zn a jd u je się w k a p lic y n o w ic ja tu sta r o w ie jsk ie g o .16

W K r a k o w ie zn an a b y ła k a p lica lo r eta ń sk a , w z n ie sio n a na w zór D om k u L o r eta ń sk ie g o w 1. 1712— 1719 p rzy k o śc ie le k a p u c y n ó w ,17 ró w n ie ż w k o śc ie le M ariackim , po le w e j stro n ie, istn ia ł L o r et —

S. U l a n e c k i ,

Warszawa 1862,

s. 190—193.

12 M. N o w a k o w s k i ) , airt. cyit.

14

W. M ur a wi e c ,

w:

red. H. E. W y c z a w s k i ,

Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 415—418; S. U l a n e c k i ,

Warszawa 1862, s. 271—275,

15 J. P a s z e n d a ,

„Kwart. Archiit. i Urbanistyki” 30 (1985) z. 3, s. 269; S. Ż a ł ę s k i ,

Jezuici w Polsce,

t. 4, s. 82.

16 [I.

Melldn],

Kraków 1900.

17 A. F r i d r i c h ,

t.

Kraków 1904, s. 90—92.

250

_{41

k a p lica z ob razem M B L o r eta ń sk ie j, g d z ie w so b o ty śp ie w a n o l i ­ ta n ię lo r eta ń sk ą 18.

O środ k i k u ltu M B L o r eta ń sk ie j z n a jd o w a ły się te ż w K a liszu , w k a p lic y żo łn ie r sk ie j p rzy k o śc ie le re fo rm a tó w , oraz w C hodlu k. L u b lin a , w k o śc ie le jezu ick im , a p o te m p a r a fia ln y m .19

D la o b słu g i p ie lg r z y m ó w w L oreto p a p ie że p o w o ły w a li sp e c ja l­ n y c h p e n ite n c ja r z y — sp o w ie d n ik ó w , n a jp ie r w k a r m e litó w w 1488, p o te m na ich m ie jsc e d o m in ik a n ó w , te a ty n ó w , a w 1554 roku je z u itó w , k tó r zy p r a co w a li tu p rzez n a stę p n e 220 lat, aż do k a sa ty w 1773 rok u .20 Za cza só w jez u ic k ich p ra co w a ło z w y k le p rzy b a ­ z y lic e 19 sta ły c h p e n ite n c ja r zy , .11 W ło c h ó w oraz 8 p r z e d s ta w ic ie li in n y c h nacji: H iszp an , F ran cu z, A n g lik , G rek, B e lg , S ło w e n ie c (Illiryk ) oraz P o la k.21

P e n ite n c ją r z e w y p o sa ż e n i b y li m . in. p rzez pap. K le m e n sa V III w e w ła d zę rozgrzeszan ia g rz eszn ik ó w , p o p e łn ia ją c y c h ta k ie g rz e­ ch y, k tó r y ch ro zg rz esz en ie b y ło zw ią z a n e z karą p u b liczn ą, a z a ­ tem z a r ez er w o w a n e p a p ie żo w i. P e n ite n c ją r z e p o sia d a li p rzy „spo­ w ie d n ic a c h ” n a zn ak tej w ła d z y la seczk ę, cz y li rózgę. L aseczk ą d o ty k a li p e n ite n tó w n a zn ak o d b y w a n e j p o k u ty .22

Od X V I w ie k u aż do k a sa ty zak on u jez u ic i m ie li p o w ierz o n e so b ie ob ie p en ite n c ja r ie : p rzy b a z y lic e św . P io tra w R zy m ie oraz p rzy b a z y lic e N M P w L oreto. W p e n ite n c ja r ii r z y m sk ie j p ra co w a li je z u ic i p o lsc y już od ok. 1571 rok u i p ie r w s z y m p e n ite n c ja r ze m m ia ł ta m b y ć P io tr S k a rg a .23 P o lsc y p e n ite n c ją r ze w L o r eto p o ja ­ w ili się pod k o n iec X V I w iek u . K ie d y w 1608 rok u p o d z ielo n o p ro ­ w in c ję je z u itó w p o lsk ich na p ro w in c ję p o lsk ą i lite w sk ą , d oszło też o sta te cz n ie w 1628 rok u do p od zia łu p r z y n a le żn o ści ob u p e-. n ite n c ja r ii. P e n ite n c ja r z a m i rz y m sk im i b y li od tąd je z u ic i p r o w in ­ c ji lite w s k ie j, p e n ite n c ja r za m i lo r e ta ń sk im i je z u ic i p ro w in c ji p o l­ sk iej. P ro w in cja p olsk a b y ła z ta k ie g o p o d z ia łu n iez a d o w o lo n a i j e ­ szcze w X V III w ie k u w n o siła p o stu la ty , b y o b ie p e n ite n c ja r ie ob­ sa d za n e b y ły n a p rzem ia n p rzez P o la k ó w i L itw in ó w .24 O sta teczn ie do k a sa ty zak on u za p e n ite n c ja r ię lo r eta ń sk ą o d p o w ie d z ia ln i b y li

18 S. U l a n e c k i , D om ek D zie w ic y w N azaret i Loreto, s. 77. 19 A. F r i e d r i c h , H istorye cudow n ych obrazów N a jśw ię tsze j M aryi

Pann y w /Polsce, t. 3, Kraików 1908, s. 216—217, 381—382.

20 M. N (o w a k o w s k i ) , art. cyt.; W. G a r r a t t , Loreto, N ow e N azaret, tłum. R. R e m b i e l i ń s k i , Recanati 1897, s. 70—71; S. U l a ­

n e c k i , Domek D ziew icy w Nazaret i oLreto, s. 122.

21 D. Ł a s i ń s k i , W iadom ości o D om ku N. M. Panny, s. 83, 84, 87—89.

22 D. Ł a s i ń s k i , W iadom ości o D om ku N. M. Panny, s. 91. 23 Ar oh. Rom. Soc. Jesu, Pol. 8 f. 58.

[

5

]

251

1.

1537

6

1567

1570

1572

1592

1595

28

1601

2.

1559

30 I 1587

1593

6 II 1607

17 XI 1622

3.

1580

20 III 1599

1610

(1616—1620),

1. 1626—1628

1645

14

15 IV 1650

4. Jak u b Z y c h o w ic z, u ro d zo n y ok.

1581

2 VII 1600

jął

1612

27 VIII 1619

1628

27 VIII 1631

5. K a sp er Z w o liń sk i, u ro d zo n y ok. 1593 r. w M ałop olsce, do zak o n u w s tą p ił 1 IX 1619 r. w K r a k o w ie , św ię c e n ia k a p ła ń sk ie

25 Arch, Rom. Soc. Jesu, Rom. 53 f. 221,. 228, 251v, 280v, 316; Rom. 79 f. 33, 59v; Rom. 218 f. 36v.

26 Arch. Rom. Soc. Jesu, Rom. 80 f. 7v, 25v; Rom. 2118 f. 37v, 38v; J. W i e l e w i c k i , D zien n ik sp r a w d o m u za k o n n eg o OO. J e z u itó w u św . B a r b a r y w K r a k o w ie , t. 2, s. 18, 23:4.

27 Arch. Rom. SEoc. Jesu, Lit. 6 f. 227v; Rom. 80 f. 6ćlv, 83, 106v, 127v, .351; Rom. 81 f. 28.

28

232 L U D W IK G R Z E B IE Ń

[

6

p rzy ją ł ok. 1630 roku. P r a c o w a ł jak o p en ite n c ja r z lo r e ta ń sk i od 1632 roku. Z m arł w L oreto w 1646 ro k u .29

6. P io tr S te fa n o w ic z , u ro d zo n y ok. 1605 r., do zak on u w stą p ił 16 V I 1625 r. w W iln ie, g d zie w 1636 r. p r z y ją ł św ię c e n ia k a p ła ń ­ sk ie. W 1643 lu b 1644 r. u d a ł się do R zy m u na p en ite n c ja r za w B a z y lic e św . P iotra, le cz za tr zy m a ł się czas ja k iś w L o reto p ełn ią c tam fu n k c je p en ite n c ja r za . P o b y t S te fa n o w ic z a w L oreto z w ią z a ­ n y b y ł z a p ew n e z ob ecn ością tam że Jan a K a zim ierza w n o w ic ja c ie jezu ick im , u tr z y m y w a ł zresztą na jego tem a t k o resp o n d e n c ję z b i­ sk u p em p ło ck im K a ro lem F er d y n a n d em . W R zy m ie p e łn ił o b o w ią z­ k i p en ite n c ja r za do 1653 roku, n a stę p n ie p o w r ó c ił do k raju i w 1. 1654— 1656 p e łn ił fu n k c je rek tora w R eszlu . Z m arł 27 V 1668 r. w W a rsza w ie .30

7. Jan S a p a łeck i, u rod zon y ok. 1604 r. w K r a k o w ie , do zak on u w stą p ił 14 X 1625 r. w K r a k o w ie , św ię c e n ia k a p ła ń sk ie p rzy ją ł w 1633 rok u . K a p ela n n a d w o r n y Jan a D a n iło w icz a , p o d sk a rb ieg o W ie lk ie g o K oron n ego, w y je c h a ł do L oreto ok oło 1647 r. i p e łn ił o b o w ią zk i p en ite n c ja r za do k w ie tn ia 1655 r., po czym w y r u s z y ł w d rogę p ow rotn ą do k raju , le c z z p o w o d u w o je n sz w e d z k ic h za­ trz y m a ł się w G yor (W ęgry), g d zie zm a rł 2 X II 1656 ro k u .31

8. S te fa n M alisz, u ro d zo n y 25 X II 1619 r. w M ałop olsce, do za­ k o n u w s tą p ił 1 IX 1635 r. w K r a k o w ie , św ię c e n ia k a p ła ń sk ie p rzy ­ ją ł w 1648 r. w K r a k o w ie . P e n ite n c ja r z e m w L oreto b y ł w la ta ch 1655— 1657, a n a stę p n ie p rzez k ilk a la t p e łn ił o b o w ią zk i p ro k u ra to ­ ra p ro w in cji p rzy k u rii g e n e r a ln e j w R zym ie. P o p o w r o cie do k raju p e łn ił u rząd rek tora w e L w o w ie (1671— 1672) i w K a liszu

(1672— 1675). Z m arł w B y d g o sz c z y 15 II 1697 ro k u .32

9. T om asz T h ill, u ro d zo n y 6 X II 1624 r. w M ałop olsce, do za­ k on u w stą p ił 1 I 1639 r. w K r a k o w ie , św ię c e n ia k a p ła ń sk ie p r z y ­ ją ł w 1651 r. w K r a k o w ie . P e n ite n c ja r z e m w L oreto b y ł p r a w ­ d op od ob n ie od 1659 do listo p a d a 1663 roku. W r ó c iw sz y do k raju p ia sto w a ł lic zn e u rzęd y, m. in. rek tora w J a ro sła w iu (1668— 1671), K a liszu (1675— 1678) i w e L w o w ie (1686— 1689). Z m arł 13 X I 1691 r. w L u b lin ie .33

29 Arch. Rom. Soc. Jesu, Rom. 80 f. 236, 257v, 285, 309v, 329?, 356;

Rom. 2.18 f. 41v.

30 Arch. Rom. Soc. Jesu, Rom. 81 f. 14, 43,

73v,

375

31 Arch. Rom. Soc. Jesu, HS 48

f.

82 Arch. Rom. Soc. Jesu, HS 50 f. 44; Pol. 68

f.

29 Aroh. Rom. Soc. Jesu, Rom. 80

236, 257v, 285, 309v, 329?, 356;

218 f. 44.

m

10. Teofil Rutka, urodzony 27 XII 1622 na Ukrainie, do zakonu

wstąpił 15 VIII 1643 r. w Krakowie, święcenia kapłańskie otrzy­

mał w 1662 r. w Poznaniu. Penitencjarzem w Loreto był przynaj­

mniej od listopada 1663 do marca 1664 roku. Po powrocie do kraju

zasłynął jako profesor teologii, misjonarz w Stambule, wielolet­

ni kapelan kasztelana krakowskiego Stanisława Jabłonowskiego i

przede wszystkim jako pisarz teologiczny. Zmarł 18 V 1700 roku

we Lwowie.34

11. Stanisław Niewęgłowski, urodzony 8 V 1624 r. w Małopolsce,

do zakonu wstąpił 7 IX 1642 r. w Krakowie, święcenia kapłańskie

przyjął w 1654 r. w Poznaniu. Penitencjarzem loretańskim był od

6 III 1664 r. aż do swej śmietrci 23 V 1692 roku. Przez kilka

lat pełnił też obowiązki ojca duchownego w kolegium peniten-

cjarzy.35

12. Wojciech Bartochowski, urodzony 1648 r. w Łęczyckiem, do

zakonu wstąpił 29 VII 1664 r. w Krakowie, święcenia kapłańskie

przyjął w 1675 roku. Studia teologiczne kończył w Rzymie (1675—

1677) i w drodze powrotnej do kraju, przynajmniej od 30 V 1678 r.,

pełnił czas jakiś obowiązki penitencjarza loretańskiego. W kraju

zasłynął jako kaznodzieja bpa Andrzeja Załuskiego, był też su­

periorem w Piotrkowie (1686—1689) i rektorem w Bydgoszczy

(1689—1692). Zmarł w Krakowie 26 IX 1708

13. Krzysztof Szymkiewicz, urodzony 26 I 1652 r. w Małopolsce.

do zakonu wstąpił 30 VII 1668 r. w Krakowie, święcenia kapłań­

skie przyjął w 1681 r. w Krakowie. Do Loreto przybył 13 X 1692 r.

i pełnił obowiązki penitencjarza do roku 1694. W 1. 1700—1703 był

rektorem przemyskim. Zmarł 25 I 1704 r. w Sandomierzu.37

14. Jan Cywiński, urodzony 13 II 1656 r. w Wielkópolsce, do

zakonu wstąpił 6 I 1677 r. w Krakowie, święcenia kapłańskie

przyjął w 1688 r. w Poznaniu. W Loreto przebywał trzykrotnie.

Po raz pierwszy od 4 XII 1694 do listopada 1700 roku, następnie

od 7 IX 1704 do grudnia 1707 roku pełnił obowiązki penitencjarza

dla nacji włoskiej, w końcu zastąpił Jana Juśkiewicza 21 I 1709 r.

na stanowisku penitencjarza polskiego, a równocześnie został spo­

wiednikiem kolegium penitencjarzy, doradcą rektora i prefektem

35 Arch. Rom. So;c. Jesu, HS 50 f. 31v; Rom. 82 f. 13, 32, 55v, 83, 115, 145v; Rom. 88 f. 23, 53, 81, l'12fv, 147, 183v; Rom. 91 f. 40; Rom. 94

i. 20v, 57v, 95; Rom. 218 f. 45.

36 Arcih. Rom. So;c. Jesu, Rom. 218 f. 49; S. B e d n a r s k i , Polski

S łow n ik B iograficzny, t. 1, s. 319—320.

37 Acroh. Rom. Soc. Jesu, Pol. 69 f. 97; Rom. 94 f. 133v, 180; Rom. 218 f. 51, 52.

254

zdrowia. Utrzymywał kontakty z biskupem Józefem Andrzejem

Załuskim, a powracając do kraju po pierwszym pobycie przywiózł

do Jarosławia relikwie św. Grzegorza Wielkiego. Zmarł w Loreto

11 II 1742 roku.®8

15. Jan Juśkiewicz, urodzony 29 V 1659 r. w Prusach, do za­

konu wstąpił 16 IX 1679 r. w Krakowie, święcenia kapłańskie

przyjął w 1692 r. w Krakowie. Penitencjarzem w Loreto był od li­

stopada 1700 roku do stycznia 1709 roku. Równocześnie pełnił od

17 XII 1707 r. obowiązki ojca duchownego kolegium penitencjarzy,

a od 6 V 1707 r. również doradcy rektora. Po powrocie do kraju

był rektorem domu nowicjatu krakowskiego (1715—1718) i kole­

gium lubelskiego (1721—1725), oraz prowincjałem polskim (1727—

1730). Zmarł w Krasnymstawie 8 VI 1737 roku.39.

16. Krzysztof Łabęcki, urodzony 6 IX 1699 r. w Dąbrowie w Pru­

sach, do zakonu wstąpił 7 IX 1716 r. w Krakowie, święcenia ka­

płańskie przyjął w lipcu 1728 r. w Krakowie. Profesor filozofii

i teologii w Gdańsku (1734—1740) oraz spowiednik norbertanek

w Żukowie, pełnił obowiązki penitencjarza loretańskiego od 16 III

1741 do maja 1746 roku. Po powrocie do kraju był rektorem ko­

legiów w Piotrkowie (1748—1752) oraz Toruniu (1752—1757). Po

kasacie zakonu Komisja Edukacji Narodowej przyznała mu 27 V

1779 r. dożywotnią pensję emeryta.40

17. Józef WygonowSki, urodzony 8 V 1708 r. w Wysocku, do

zakonu wstąpił 24 VIII 1725 r. w Krakowie, święcenia kapłań­

skie przyjął w 1736 r. w Lublinie. Penitencjarzem loretańskim

był od 18 V 1746 do listopada 1748 roku. Po powrocie do kraju

piastował urząd rektora w Sandomierzu (1750—-1754), Kaliszu

(1756—1760) oraz Brześciu nad Bugiem (1761—1764). W 1783 żył

jeszcze jako emeryt Komisji Edukacji Narodowej w Brześciu.41

w Jarosław iu, Lw ów 1884, s. 223; K orespon den cja Józefa A n drzeja Za­ łuskiego, 1724—1736, oprać. B. S. K u p ś ć i K. M u s z y ń s k a , Wro­

cław 1967, s. 103.

39 Arcih. Rom. S o c j Jesu, Rom. 96 f. 71v, 118, 164, 210v; Rom. 97 f. 26v, 76, 124, 172v, 22i0v; Rom. 218 f. 54v, 58.

40 Arch. Rom. Soc. Jesiu, Rom. 104 f. 76, 123v, 173, 222; Rom. 218 f. 71; Biibl. Narodowa, Warsziaiwa, rkps 3249 II k. 73—74; K om isja Edukacji

N arodow ej, wyd. T. W i e r z b o w s k i , t. 38, s. 109; M iscellanea Ż u ­ kow skie, wyd. W. S z o ł d r s k i , „Naszia Przeszłość” 6 (1957), s. 375.

Ra-[9]

₂₅₅

18. Michał Wielowieyski, urodzony 21 X 1698 r. w Wielkiej

Wsi, w parafii Jedlicze, do zakonu wstąpił 1 IX 1712 r. w Kra­

kowie, święcenia kapłańskie przyjął w 1725 r. w Krakowie. Pe-

nitencjarzem loretańskim był od 17 XI 1748 do marca 1750 ro­

ku. Po powrocie do kraju był prepozytem domu profesów w Kra­

kowie (1760—1765). Pisarz ascetyczny. Zmarł w Krakowie 3 VI

1766 roku.42

19. Antoni Saganowski, urodzony 26 V 1698 r. w Małopolsce,

do zakonu wstąpił 14 IX 1716 r. w Krakowie, święcenia kapłań­

skie przyjął w lipcu 1728 r. w Poznaniu. Kaznodzieja w Lublinie,

Kamieńcu Podolskim i Krasnymstawie. Penitencjarzem w Loreto

był od 24 III 1750 do początku 1760 roku. Po pqwrocie do kraju

piastował urząd rektora w Samborze (1760—-1763). Zmarł 18 IV

1770 we Lwowie.43

20. Jan Przyłuski, urodzony 20 III 1714 r. na Rusi Czerwonej,

do zakonu wstąpił 2 I 1732 r. w Krakowie, święcenia kapłańskie

przyjął w 1743 w Lublinie. Penitenciarzem loretańskim był od

10 II 1760 do kwietnia 1762 roku. Po powrocie do kraju pełnił

obowiązki prokuratora prowincji polskiej i rezydował w Warsza­

wie. Data śmierci nie jest znana.44

21. Dominik Wawrzyniec Łasiński, urodzony 18 VIII 1717 r.

w Kamieńcu Podolskim, do zakonu wstąpił 22 VIII 1736 r. w Kra­

kowie, święcenia kapłańskie przyjął w 1747 r. w Lublinie. Profe­

sor filozofii w Toruniu oraz teologii w Kaliszu, objął obowiązki

penitencjarza loretańskiego 29 IV 1762 i spełniał je do chwili ka­

saty w drugej połowie 1773 roku. Następnie przeniósł się do Rzy­

mu i w Hospicjum polskim przy kościele św. Stanisława spędził

resztę życia. Zmarł w 1799 roku.45

Łasiński opracował już w Loreto obszerna historię Domku Lo­

retańskiego połączoną z przewodnikiem i modlitewnikiem dla piel­

grzymów. Nie zdołał jej

w Loreto z braku polskich czcio­

nek, a potem kasaty zakonu. Dopiero w 1783 roku ogłosił ją w

Rzymie pt.

obejmującą w formacie

ósem-p o rty generalnych w izy ta to ró w szkół K o m isji E dukacji N arodow ej w W ielkim K s ię stw ie L ite w sk im (1782—1792), W rocław 1974, s. 14, 102.

42 Ar.ch. Rom. Soc. Jesu, Rom. 105 f. 176v, 228v; Rom.106 f. 26v; L. G r z e ib ii e ń, S łow n ik polskich teologów katolickich, t. 4, s. 422—

423.

43 Airch. Rom. Soc. Jesu, Pol. 89 f. 280 (nekrolog); Rom. 106 f. 26v, 79v, 138, 199v; Rom. 107 f. 18v, 60v, 100v, 140v, lS ly .

44 Areh. Rom. Soc. Jesu, Rom. 107

f.

2 5 6 L U D W IK G R Z E B IE Ń [ 1 0 ]

ki 433 stron tekstu. Cenny te.n druk należy dziś do wielkich rzad­

kości bibliograficznych.46

Przynajmniej dwóch rektorów kolegium penitencjarzy w Lore­

to związanych było z Polską. Hieronim Dandińi (1550—1634), wi­

zytator i prowincjał jezuitów polskich (1599—1602), był rektorem

przynajmniej w 1613 roku.47 Tomasz Lucidus (1581—1629), od 1603

słuchacz filozofii w Kaliszu, a od 1606 do 1610 teologii w Poznaniu,

wykładał filozofię w Kaliszu (1613—1618) i teologię w Poznaniu

(1618—1621). Opuścił Polskę w 1621 roku i przed swoją śmiercią

pełnił w Loreto urząd rektora kolegium (lipiec 1628—wrzesień

1629).48

Z Polską związany był też o. Karol Soli (Scholl), urodzony

1613 r. w Wiiirzburgu, jezuita od 10 VIII 1631 r., penitencjarz lore­

tański nacji niemieckiej od 6 VI 1644 do listopada 1648 roku. Bę­

dąc doradcą .królewicza Jana Kazimierza w okresie jego pobytu

w nowicjacie loretańskim, po wstąpieniu tego ostatniego na tron

polski sprowadzony został przez niego na spowiednika do War­

szawy i towarzyszył królowi aż do jego abdykacji w 1668 roku.

Zmarł 13 IV 1677 roku w Rzymie.49

W okresie 180 lat obecności polskich jezuitów w penitencjarii

loretańskiej (1595—1773) pracowało tam przynajmniej 21 księży,

z tych sześciu zmarło w okresie pełnienia obowiązków, inni po­

wrócili do kraju lub też zmarli na terenie Rzymu i Węgier. Nie-'

wiele można powiedzieć na razie o ich działalności w Loreto.

Przyszłe badania ukażą może więcej szczegółów nie tylko doty­

czących ich samych, ale również obecności polskiej w tym tak

ważnym centrum pielgrzymkowym świata chrześcijańskiego.

46 Egzemplarz książki posiada m. in. Biblioteka Siósftir K armelitanek w Krakowie.

47 Arch. Rom. Soc. Jesu, B S 45 f. 7v; Rom. 218 f. 37.

48 Arch. Rom. Soc. Jesu, Rom. 218 f. 33; L. G r z e b i e ń , Słow n ik

polskich teologów katolickich, t. 2, s. 544.