O zapobieganiu przestępczości i
zadaniach ekspertyzy sądowej :
[recenzja artykułu S. Mitriczewa
opublikowanego w "Socyalisticzeskoj
Zakonnosti", 1961, nr 12]
Palestra 6/3-4(51-52), 151-152
Z ZAGRAIMiCZNEJ PRASY fft/% WIMICZEJ
O obrończej mowie oskarżonego
Taki >tytuł nosi polem iczny artyfcuł O. P a z d n i a k o w a , zam ieszczony w nrze 23 „Sowietskoj Ju sticyi” z grudnia ub. r.
U wagi sw e rozpoczyna autor od stw ierdzenia, że w praktyce organów proku ratury i sądów ZSRR m ożna spotkać szereg spornych problem ów związanych z zapew nieniem podejrzanem u (oskarżonemu) prawa do obrony. Jednym z nich jest praw o do w ygłoszenia przed sądem m ow y obrończej, o czym w łaśnie traktuje om aw iany artykuł.
A rtykuł 295 k.p.k. RSFRR stanowi, że p o zakończeniu przewodu sądowego sąd przystępuje do w ysłuchania przem ówień sądowych, n a które Składają się głosy: oskarżyciela, powoda i pozw anego cyw ilnego lub ich przedstaw icieli, obrońców i oskarżonego, jeżeli obrońca nie uczestniczy w posiedzeniu. Na tle powyższego przepisu p ow stała w ątp liw ość, czy sąd może udzielić głosu oskarżonemu dla w y głoszenia przem ówienia, jeżeli w procesie n ie b ierze udziału an i prokurator, afii też powód czy pozwany cyw ilny oraz adwokat pełniący funkcje obrońcy oskar żonego.
Praktyka sądow a różną d aw ała odpow iedź na to pytanie, przy czym stano w iska poszczególnych sądów b yły ze sobą sprzeczne. Autor podaje szereg przy kładów w ziętych z orzecznictw a sądow ego (sądów niższych instancji), kiedy oskar żonemu w takiej sytuacji nie udzielono ostatniego głosu. Jest to jednak praktyka, zdaniem autora, całkow icie niepraw idłow a, Z apew nienie podejrzanem u i oskar żonem u prawa do obrony stanow i bowiem jediną z podstaw ow ych zasad radziec kiego procesu karnego, czem u d aje w yraz rów nież K onstytucja ZSRR (art. 111). Zakres praw oskarżonego je st jasno Określony w u staw ie i n ie zależy b ynaj mniej od 'uczestnictwa prokuratora w postępow aniu sądowym .
Pozbaw ienie w takiej sytuacji oskarżonego praw a do w ygłoszenia m owy obroń czej stanow i pow ażne naruszenie przepisów praw a procesow ego. Pogląd, że udzie lenie oskarżonemu głosu d la w ygłoszenia obrony w procesie, w którym nie b ie rze udziału prokurator i adwokat, byłoby sprzeczne z zasadą równości, jest
całkow icie bezpodstaw ny.
Zasada rów ności bowiem, realizow ana w sferze stosunków kam oprocesow ych, ma na celu w szechstronne zbadanie okoliczności danej .sprawy. Funkcja tej za sady — to ochrona p raw osób uczestniczących w postępow aniu, w tym także i prawa oskarżonego do obrony za pomocą w szystk ich przewidzianych przez u sta w ę środków. W ygłoszenie m ow y obrończej stanow i nieodłączny i istotny e le m ent zespołu upraw nień oskarżonego i d latego powinno ono być dopuszczone przez sąd w każdym postępow aniu karnym.
O zapobieganiu przestępczości i zadaniach ekspertyzy sqdowej
pisze na łam ach nru 12 „Socyalisticzeskoj Zakormosti” z 1961 r. S. M i t r i c z e w. Zdaniem autora radzieiccy uczeni 'specjalizujący się w problem atyce k rym inali stycznej zbyt m ało pośw ięcali dotychczas uwagi podkreślonym w Programie KPZR
152 Z z a g r a n i c z n e j p r a s y p r a w n i c z e j N r 3—4 (51— 52)
zadaniom w dziedzinie w alki z przestępczością, polegającym na zaipobieganiu przestępstw om . W w ięk szości prac om aw iających ten tem at pisze Się tylko, że w system ie środków stosow anych w w a lc e z przestępczością ma czoło w ysuw ają się te, których celem jest jej zapobieganie. Praktycznie jednak zagadnienie to n ie było dotychczas szerzej badane, m im o że zarów no organy państw ow e, jak i organizacje społeczne oczekują od przedstaw icieli krym inalistyki opracowań w tej m aterii. W szczególności chodzi o opracow anie urządzeń sygnalizacyjnych, specjalnych środków ochrony w ażnych obiektów, o zapobieganie podrabianiu do kum entów , o organizację zew nętrznej służby strażniczej itd.
S p ecjaliści iz zakresu krym inalistyki m ogą, zdaniem autora, na podstaw ie m a teriałów ispraw karnych n ie tylko opracow ać techniczne m etody zapobiegaw cze, lecz także — przez w skazani« źródeł przestępczości — um ożliw ić skuteczną w a l kę z przestępstw am i.
Sądy i organy śledcze bardzo często korzystają z ek sp ertyzy sądowej. Stąd też in stytu ty zajm ujące się- tym i spraw am i p ow inn y izwracać w iększą uw agę na roz w iązyw an ie zagadnień zw iązanych z zapobieganiem przestępczości. Jeżeli n aw et w e w niosku o dokonanie ek sp ertyzy brak jest p ytan ia w tej m aterii, ekspert pow inien w yjść, zdaniem autora, poza granice żądań organu odw ołującego się do ekspertyzy sądowej i w yjaśnić w swej op in ii przyczyny i warunki, które um ożli w iły dokonanite danego czynu przestępnego.
Autor podaje n astępn ie kilka przykładów tych osiągnięć, jak ie uzyskały z e społy badaw cze in stytu tów krym inalistycznych w dziedzinie zapobiegania prze stępczości. Na przykład C entralne Laboratorium K rym inalistyczne, uogólniając doświadczenie i praktykę w ielu zakładów krym inalistycznych, w ykazało, że je dnym z istotnych warunkowy stw arzających podatny grunt do dokonywania gra bieży m ienia społecznego jest pow szechnie stosow ana niepraw idłow a praktyka sporządzania dokum entów , stw ierdzających obrót wartości m aterialnych i środ ków pieniężnych w n iew łaściw ej, zbyt uproszczonej form ie (nip, w skutek skła dania przez w łaściw e osoby n ieczytelnych podpisów w form ie jakichś znaków, n ie pozw alających na odczytanie ich nazw iska). W rezu ltacie przestępcom udaje się bardzo łatw o podrabiać tego rodzaju dokumenty. Laboratorium to dokon?ło także bardzo pożytecznego uogólnienia praktyki w ym iaru spraw iedliw ości i d o św ia d cz eń krym inalistycznych w d ziedzinie przestępczości zw iązanej z ruchem
pojazdów m echanicznych, przyczyniając s ię dzięki swym pracom do w prow a dzenia szeregu nowych środków zm ierzających do lepszego zapobiegania prze stępstw om kom unikacyjnym .
Z faktów tych autor w zakończeniu sw ych rozw ażań w ysu w a generalny w n-o- sek, że zadania, jak ie stoją przed w szystkim i, coraz liczniejszym i w ZSRR in stytucjam i ek sp ertyzy sądowej, p olegają p rze d e w szystkim ma podnoszeniu po ziomu naukow ego prowadzonych przez n ie badań oraz na w szechstronnym rozw i janiu prac w dziedzinie zapobiegania przestępczości.
Prace kodyfikacyjne i projekt nowego kodeksu karnego W ęgierskiej Republiki Ludowej
Zagadnienia te om awia S. H a ł a s z w opracow aniu opublikowanym w A cta Juridica (T. III, rur 3— 4 1961 r.), periodycznym w yd aw n ictw ie obcojęzycznym W ęgierskiej Akadem ii Nauk.
