Andrzej Wiśniewski
"Proces adhezyjny na tle prawa
polskiego", W. Daszkiewicz,
Warszawa 1961 : [recenzja]
Palestra 5/8(44), 70-72
70 A N D R Z E J W IS N IE W S K I Nlr 8 (44)
J e ś li c h o d z i o m a t e r i a ł p r a w n y z l a t 1918— 1939, to sk o ro w id z p o m ija z a ró w n o p r z e p is y w y r a ź n ie u c h y lo n e , j a k i p rz e p is y , k tó r e z d a n ie m a u to r a u tr a c ił y m oc b ą d ź s t a ły s ię o c z y w iśc ie n ie a k tu a ln e , ja k o s p r z e c z n e ze s t r u k t u r ą sp o łe c z n o -g o s p o d a r c z ą P a ń s t w a L u d o w e g o . P o n a d to a u t o r w e w s tę p n y c h o b ja ś n ie n ia c h w s k a z u je s z e re g w a ż n ie js z y c h p rz e p is ó w , k t ó r e u t r a c i ł y m o c po d n iu 30 c z e rw c a 1960 r., a p r z e d w y d a n ie m k s ią ż k i. W o g ó le d a t a s t a n u p ra w n e g o , k tó r ą p r z y j ę to w sk o ro w id z u , n ie w y d a je się s z c z ę ś liw ie w y b r a n a , g d y ż te » o r o d z a j u o p ra c o w a n ia p o w in n y b y ć r a c z e j z a m y k a n e n a k o n ie c r o k u k a le n d a rz o w e g o , ty m b a r d z ie j ż e od k ilk u ju ż l a t n ie u k a z u ją s ię p ó łr o c z n e s k o r o w id z e do D z ie n n ik a U s ta w i M o n ito ra P o ls k ie g o , a od k o n ie c z n o śc i p o s łu g iw a n ia się ro c z n y m i s k o r o w id z a m i d o ty c h o rg a n ó w p ro m u lg a c y jn y c h n a r o k 1960 o m a w ia n y sk o ro w id z , n ie s te ty , n ie
z w a ln ia . *
N a z a k o ń c z e n ie n a le ż y je s z c z e z a z n a c z y ć , ż e sk o ro w id z e m Z. K e c k a m o ż n a p o s łu g iw a ć się ta k ż e p r z y k o r z y s ta n iu z p ię c io to m o w e g o w y d a w n ic tw a U s ta w o d a w s tw o P o ls k i L u d o w e j *, z a w ie ra ją c e g o z b ió r z a k tu a liz o w a n y c h p rz e p is ó w p r a w n y c h o g ło s z o n y c h w D z ie n n ik u U s ta w w l a t a c h 1944— 1954.
W. D a s z k i e w i c z : Proces adhezyjny na tle prawa polskiego. PW N ,
Warszawa 1961, s. 172.
W ie le u s ta w o d a w s tw w s p ó łc z e s n y c h p o z w a la n a d o c h o d z e n ie ro s z c z e ń c y w il n y c h , w y n ik a ją c y c h z p r z e s tę p s tw a , w d ro d z e p ro c e s u to c z ą c e g o się p rz e d są d e m k a r n y m . P ro c e s a d h e z y j n y j e s t w ię c o d s tę p s tw e m od z a s a d y , ż e d la u s t a le n i a d w ó c h r o d z a jó w o d p o w ie d z ia ln o ś c i, c y w iln e j i k a r n e j , p r z e w id z ia n e są d w ie ró ż n e d ro g i p ro c e s o w e . C e le m łą c z e n ia s p r a w y c y w iln e j z k a r n ą je s t d ą ż e n ie d o o sz c z ę d n o śc i p r o c e s o w e j, do o d c ią ż e n ia s ą d o w n ic tw a o ra z do z a p e w n ie n ia p o k rz y w d z o n e m u ła tw e g o i s z y b k ieg o u z y s k a n ia z a d o ś ć u c z y n ie n ia z a sz k o d ę w y r z ą d z o n ą p r z e s tę p s tw e m . J e ś li ro s z c z e n ia c y w iln e m a j ą s w o ją p o d s ta w ę w ty m s a m y m z d a r z e n iu f a k ty c z n y m , s t o r ę je s t p r z e d m io te m p ro c e s u c y w iln e g o , to p r z y p o łą c z e n iu r o z s tr z y g a n ia o o d p o w ie d z ia ln o śc i c y w iln e j z o rz e c z e n ie m w p rz e d m io c ie o d p o w ie d z ia ln o ś c i k a r n e j są d k a r n y o rz e k a n ie ty lk o o w in ie o s k a rż o n e g o i o k a r z e , le c z je d n o c z e ś n ie i o c y w iln o p r a w n y c h s k u tk a c h p r z e s tę p s tw a . P r z e d s ta w ie n i u z a g a d n ie ń z w ią z a n y c h z p ro c e s e m a d h e z y jn y m p o ś w ię c o n a j e s t o m a w ia n a p r a c a a u to r a . W ro z d z ia le I d o ty c z ą c y m o g ó ln y c h z a g a d n ie ń p r o c e s u ą d h e z y jn e g o a u to r c h a r a k t e r y z u j e in s ty tu c ję te g o p ro c e s u , w s k a z u ją c n a je g o h is to r y c z n ą tr a d y c ję i u r e g u lo w a n ie w n a s z y m u s ta w o d a w s tw ie . A u to r z a z n a c z a , że o b e c n ie o b o w ią z u ją c e * T o m I, W y d . P r a w n ., W a rs z a w a 1957; to m y I I — V, W yd. P r a w n ., W a r s z a w a 1960.N r 8 (44) P R Z E G L Ą D W Y D A W N IC T W P R A W N I C Z Y C H 71 p r z e p is y n ie o d p o w ia d a ją je s z c z e w p e łn i w a r u n k o m s p r a w n e g o f u n k c jo n o w a n ia in s t y t u c ji p o w ó d z tw a c y w iln e g o ro z p a tr y w a n e g o w r a m a c h p o s tę p o w a n ia k a r n e g o , m im o że w la t a c h 1950— 7959 w p r o w a d z o n o k ilk a p rz e p is ó w p o d n o s z ą c y c h r a n g ę p ro c e s u a d h e z y jn e g o . R o z w a ż a ją c a r g u m e n ty p r z e m a w ia ją c e z a ce lo w o śc ią p ro c e s u a d h e z y jn e g o i a n a liz u ją c z a r z u t y p r z e m a w ia ją c e p rz e c iw k o te m u p r o c e so w i, a u to r p o d k r e ś la m ię d z y in n y m i, że w n a s z y c h , w a r u n k a c h , g d z ie z n a c z n y o d s e te k c z y n ó w p r z e s tę p n y c h s ta n o w ią p r z e s tę p s tw a g o sp o d a rc z e , p ro c e s a d h e - z y jn y , ja k o u m o ż liw ia ją c y sz y b k ie u z y s k a n ie t y t u ł u e g z e k u c y jn e g o , m o że s p e ł n ia ć w a ż n ą r o lę w o c h ro n ie m ie n ia sp o łeczn eg o . O m a w ia ją c z a g a d n ie n ie c h a r a k t e r u p r a w n e g o p ro c e s u a d h e z y jn e g o , a u t o r — p o p r z e d s ta w ie n iu s z e re g u p o g lą d ó w s p o ty k a n y c h w n a u c e — s t a je n a p r z y ję ty m w n o w sz e j l i t e r a t u r z e p o lsk ie j s ta n o w is k u , że p ro c e s t e n n ie j e s t p ro c e s e m c y w iln y m a n i ja k im ś p ro c e s e m m ie s z a n y m , lecz p ro c e s e m k a r n y m o ro s z c z e n ia c y w iln e . W d a ls z y m to k u w y w o d ó w a u t o r o m a w ia s to s u n e k p ro c e s u a d h e z y jn e g o do p ro c e s u c y w iln eg o . W ro z d z ia le II p t. „ P rz e d m io t p ro c e s u c y w iln e g o ” a u t o r o m a w ia z a k r e s s p r a w p o d le g a ją c y c h p o s tę p o w a n iu a d h e z y jn e m u i w s k a z u je , że w z a s a d z ie m o ż n a w ty m tr y b ie d o c h o d z ić ta k ic h ro s z c z e ń c y w iln y c h , k tó r e m a j ą c h a r a k t e r m a j ą t k o w y , a je d n o c z e ś n ie w y n ik a ją b e z p o ś r e d n io z p r z e s tę p s tw a . R o z w ija ją c to z a g a d n ie n ie , a u to r o m a w ia d a le j z w ią z e k ro s z c z e n ia z p r z e s tę p s tw e m o ra z k u m u la c ję i r o z d r o b n ie n ie ro s z c z e ń ; m . i. o m a w ia ró w n ie ż p o w ó d z tw o o sy m b o lic z n ą z ło tó w k ę . O s ta tn im z p o r u s z o n y c h w ty m ro z d z ia le z a g a d n ie ń j e s t k w e s tia , czy p o k r z y w d z o n y m o ż e w r a m a c h p ro c e s u k a r n e g o w y to c z y ć p o w ó d z tw o o u s ta le n ie p r a w a lu b s to s u n k u p ra w n e g o . R o z d z ia ł I I I p o św ię c o n y je s t o m ó w ie n iu w a r u n k ó w d o p u sz c z a ln o śc i p ro c e s u a d h e z y jn e g o . W ro z d z ia le IV p t. „P o w ó d c y w iln y i je g o s ta n o w is k o w p ro c e s ie k a r n y m ” o m ó w io n a j e s t le g ity m a c ja do w y s tą p ie n ia w r o li p o w o d a c y w iln e g o , f u n k c ja p o w o d a c y w iln e g o , w y to c z e n ie p o w ó d z tw a a d h e z y jn e g o o ra z s ta n o w is k o p ro c e s o w e p o w o d a c y w iln e g o w p o s tę p o w a n iu ju r y s d y k c y jn y m . R o z d z ia ł V p o św ię c o n y je s t o m ó w ie n iu in g e r e n c ji p r o k u r a to r a . A u to r o m a w ia t u w y to c z e n ie o ra z p o p ie r a n ie p o w ó d z tw a a d h e z y jn e g o p rz e z p r o k u r a to r a , w s k a z u je p o d s ta w y in te r w e n c ji p r o k u r a to r a , c h a r a k t e r y z u j e s ta n o w is k o p r o k u r a t o r a w p ro c e s ie a d h e z y jn y m , k o n s e k w e n c je je g o p r z y s tą p ie n ia d o p ro c e s u o ra z s k u tk i i n t e r w e n c ji p r o k u r a to r a w d z ie d z in ie m a t e r i a ln e j p r a w o m o c n o ś c i o rz e czeń. R o z d z ia ł V I d o ty c z y i n t e r w e n c ji o rg a n ó w P a ń s tw o w e j I n s p e k c ji H a n d lo w e j o r a z in n y c h o rg a n ó w in s p e k c ji i k o n tr o li w p ro c e s ie a d h e z y jn y m . W ro z d z ia le V I I a u to r o m a w ia p r z e k s z ta łc e n ie p ro c e s u a d h e z y jn e g o . J e ś li c h o dzi o p rz e k s z ta łc e n ie p o d m io to w e (tj. p rz e z z m ia n ę stro n ), to p r o b le m z m ia n y s tr o n y p o z w a n e j j e s t w p ro c e s ie a d h e z y jn y m b e z p rz e d m io to w y . N a to m ia s t w s to s u n k u do z m ia n y s tr o n y p o w o d o w e j n a le ż a ło b y — z d a n ie m a u t o r a — p r z y ją ć
A N D R Z E J W I S N I E W S K I N r 8 (44) m o ż liw o ść s u k c e s ji p ro c e s o w e j s p a d k o b ie rc ó w . T r z e b a ta k ż e p r z y ją ć m o ż liw o ść s u k c e s ji p r o c e s o w e j, g d y ch o d z i o n a s tę p s tw o p r a w n e p o o so b a c h p r a w n y c h . W k w e s tii z a ś p rz e d m io to w e g o p r z e k s z ta łc e n ia p ro c e s u a u t o r w s k a z u je , że p o w ó d m o ż e r ó w n ie ż p o ro z p o c z ę c iu p rz e w o d u są d o w e g o z g ła s z a ć d o d a tk o w e r o sz c z e n ia , ro z s z e rz y ć r o s z c z e n ia p o d w z g lę d e m ilo śc io w y m , z m ie n ić ż ą d a n ie n a in n e . Z m ia n a p o w ó d z tw a m o że p o le g a ć r ó w n ie ż n a o g ra n ic z e n iu ro s z c z e n ia . W ro z d z ia le V I I I o m ó w io n y j e s t w p ły w w y g a ś n ię c ia s p o r u n a b y t p ro c e s u a d h e z y jn e g o . W k w e s tii d o p u s z c z a ln o ś c i c o fn ię c ia p o w ó d z tw a a u to r z a jm u je s t a n o w isk o , że w p ro c e s ie a d h e z y jn y m p o w ó d m o ż e c o fn ą ć p o w ó d z tw o je d n o c z e ś n ie . N a le ż y ta k ż e p r z y j ą ć m o ż liw o ść z rz e c z e n ia się r o s z c z e n ia w p r o c e s ie a d h e z y jn y m , je d n a k ż e z a z g o d ą s ą d u . D o p u sz c z a ln e j e s t r ó w n ie ż z a w a r c ie w p ro c e s ie k a r n y m u g o d y s ą d o w e j. N a to m ia s t u z n a n ie p o w ó d z tw a c y w iln e g o p rz e z o sk a rż o n e g o n ie o d b ie r a p o w o d o w i c y w iln e m u je g o s ta n o w is k a p ro c e s o w e g o . P o w ó d c y w iln y m a p r a w o b r a ć d a le j u d z ia ł w p ro c e s ie i d o w o d zić, że o s k a r ż o n y d o p u ś c ił się z a r z u c a n e g o m u p r z e s tę p s tw a . R o z d z ia ł I X o m a w ia z a b e z p ie c z e n ie p o w ó d z tw a a d h e z y jn e g o w tr y b ie a r t . 69» k .p jc . o ra z s p e c ja ln e t r y b y z a b e z p ie c z e n ia r e w in d y k a c ji m ie n ia sp o łeczn eg o . W o s ta tn im (X) ro z d z ia le k s ią ż k i a u t o r w s k a z u je , że o b e c n e s ta n o w is k a p r a k ty k i w y w o łu je r a c z e j n ie c h ę ć do k o r z y s ta n ia z d ro g i p ro c e s u a d h e z y jn e g o , k t ó r y j e s t w y k o r z y s ty w a n y n i e t y l e d o d o c h o d z e n ia rz e c z y w is ty c h ro s z c z e ń , ile d o u z y s k a n ia u d z ia łu w p ro c e s ie . Z d a n ie m a u to r a , p r o b le m p ro c e s ó w o s y m b o lic z n ą z ło tó w k ę z o s ta n ie ro z w ią z a n y , je ś li n o w a u s ta w a p r z y z n a p o k rz y w d z o n e m u p r a w a o s k a r ż y c ie la p o s iłk o w e g o . D la o ż y w ie n ia z a ś p ro c e s u a d h e z y jn e g o n a le ż a ło b y w p ro w a d z ić p rz e p is y , k tó r e z o b o w ią z y w a ły b y o r g a n a p o s tę p o w a n ia k a r n e g o d o g ro m a d z e n ia m a t e r ia łó w n ie z b ę d n y c h do ro z s tr z y g n ię c ia o p o w ó d z tw ie c y w iln y m . T y lk o w y ją tk o w o , g d y b y p ro c e s a d h e z y jn y m ia ł z n a c z n ie u tr u d n ić lu b z a h a m o w a ć p o s tę p o w a n ie w s p r a w ie k a r n e j , o r g a n a p o s tę p o w a n ia k a r n e g o m o g ły b y s ię o g ra n ic z y ć d o z e b r a n i a m a te r ia łó w , k tó r y c h p ó ź n ie js z e u z y s k a n ie s ta ło b y się n ie m o ż liw e lu b b a r d z o u tr u d n io n e . A u to r p r o p o n u je w p r o w a d z e n ie p r z e p is u u p o w a ż n ia ją c e g o s ą d d o u z n a n ia ro s z c z e n ia p o w o d a z a s łu s z n e i do o d e s ła n ia go — w c e lu u s t a le n i a w y s o k o ś c i o d s z k o d o w a n ia — n a d ro g ę p ro c e s u c y w iln e g o . P o w in n o się ta k ż e w p ro w a d z ić , p rz e p is y u m o ż liw ia ją c e z a b e z p ie c z e n ie p o w ó d z tw a z u rz ę d u .
K oszty sądowe, koszty w postępowaniu arbitrażow ym oraz przed są
dami ubezpieczeń społecznych. Tabele w pisów ' sądowych i w ynagro
dzenia adwokatów. W yd. Prawn., W arszawa 1961, s. 112 +: L X V III.
K s ią ż k a z a w ie r a n o w e , z m ie n io n e w b ie ż ą c y m r o k u p rz e p is y o k o s z ta c h s ą d o w y c h o ra z o w y n a g r o d z e n iu a d w o k a tó w . S k ła d a się o n a z d w u z a s a d n ic z y c h części. W p ie r w s z e j — o p a tr z o n e j n u m e r a c ją a r a b s k ą — z n a jd u ją się te k s t y
